Ասում են, թե անկեղծ եմ և չգիտեմ էլ անգամ` դա լա՞վ է, թե՞ վատ, բայց հոդվածս ամենևին սրա հետ կապ չունի: Ուղղակի անկեղծորեն ուզում եմ ձեզ պատմել մի հետաքրքիր պատմություն, թե ինչպես հայրիկս մայրիկի մոտ ամոթով չմնալու համար բորշչ պատրաստեց:

Հետաքրքրե՞ց գոնե մի քիչ:

Լավ, պատմում եմ:

Դե, մայրիկս էլ, հայրիկս էլ աշխատում են: Շաբաթ օրը հայրիկս տանն էր, իսկ մայրիկս աշխատանքի:

Նա զանգահարեց հայրիկին.

-Հայկ, մի բան պիտի խնդրեմ:

-Փորձիր:

-Սիրտս բորշչ ա ուզում, չե՞ս սարքի:

-Հա լա… Հա, չէ մի չէ…

-Լավ, դե Հայկ…

-Չէ, Նառ ջան, չէ:

Իմ սենյակից լսում եմ իրենց խոսակցությունը ու մտածում. «Չէ, էս պապայից չէր, ինքը մամային հաստատ չի մերժի»:

Ասելուս հետ միաժամանակ նա զանգահարեց մայրիկիս ու ասաց.

-Լավ, երեկոյան սպասիր բորշչի:

Ու հայրիկս բարձրաձայն մտածում էր.

-Ո՞նց բորշչ սարքեմ: Ի՞նչ անեմ… Նառայից հաստատ չեմ հարցնի, որովհետև պիտի չասես, թե մի բան անել չգիտես:

Ու զանգահարեց բորշչի «ամենայն վարպետ», վաստակավոր խոհարար պապիկին:

Չէ, իրականում պապին խոհարար չի, բայց շատ համով բորշչ է եփում:

Զանգեց պապիկիս, ու էլի ես լսում եմ իրենց խոսակցությունը:

-Պապ, բորշչ ո՞նց են սարքում:

-Վայ, տնաշեն, մարդ էլ չիմանա՞ ոնց են բորշչ սարքում: Ինչ գտնում ես, գցում ես մեջը:

-Է՜, պապ, տենց ո՞նց կլինի:

-Ձեռք չտաս, սպասի` գալիս եմ:

Դե պապիին էլ տենց բան էր պետք, չանցավ 20 րոպե, ու մեր տանն էր:

Հայր ու տղա անցան գործի, ու ես կողքից նայելով ուղղակի մտածում եմ. «Ախ՜, էս տղամարդիկ, ինչ է թե` կնոջը չխոստովանեն, որ չեն կարողանում մի բան անել, ինչի ասես, որ պատրաստ են»:

Ու ամեն անգամվա նման ո՞վ պիտի գնա խանութ: Իհարկե, ես:

Մեկ անգամ չէ, երկու անգամ չէ, երեք անգամ, ու ներքևի խանութը չէ, է… Բանջարեղենի խանութ, ու մոտիկ բանջարեղենի խանութ չէ, է… Սիլվայի բանջարեղենի խանութը:

Մի անգամ բազուկի, մի անգամ կարտոֆիլի, մի անգամ կաղամբի, ու ես բարկանում էի, որովհետև կարող էին միանգամից ուզել, բայց երբ մտնում էի տուն, լսում էի.

-Վայ, Միլիկ ջան, էս էլ չունենք: Մի հատ էլ գնա-արի…

Լավ, մի խոսքով, բորշչի պատրաստման ընթացքում էլ ինչ պատմություն ասես, որ չլսեցի պապիկից: Օրինակ, էս մեկը.

-Գիտես, չէ՞, Հայկ: Տատդ էր մեկ էլ սենց լավ բորշչ սարքում: Բայց միշտ, միշտ մեջը մազ կար:

Բայց անմահական բորշչ էր,-հետո կատակով ավելացնում էր,- կարող ա հենց էդ մազից էլ էր…

Մեկ էլ ճաշի պատրաստման ամենծիծաղելի պահերից էր, երբ պապիկը սկսեց «անունը դնել» մեր տան կաթսաներին:

Իրականում ես մեծ գերդաստան ունեմ. պապիկն ու տատիկը յոթ երեխա ունեն, և մենք 17 թոռնիկներով սպասում ենք 18-երորդին:

Ամեն կիրակի հավաքվում ենք գյուղում, և բնականաբար, նման մեծ ընտանիքին մեծ կաթսաներով պիտի կերակրեն: Ու պապիկը ամեն ինչից, ամեն ինչից շատ-շատ և գնում է, և պատրաստում, ու հիմա մեզ վրա ծիծաղում էր նման փոքր կաթսայով բորշչ պատրաստելու համար: Բայց կաթսան ամենևին փոքր չէր: Պարզապես պապիկը սովոր չէր դրան:

Մի խոսքով, բորշչը պատրաստ էր, պապիկը գնացել էր, մոտենում էր մայրիկի գալու ժամը:

Դեռ շքամուտքից նա զգացել էր ճաշի բույրն ու արագ-արագ բարձրանում էր վերև:

Արդեն ճաշասենյակում հայրիկս ամեն ինչ իր ձեռքով դրել, պատրաստել էր:

Երբ մայրիկը ուտում էր, առանց չափազանցնելու, հայրիկս 5-6 անգամ հարցրեց.

-Հը՞ն, Նառ, համո՞վ ա:

Ու մայրիկի` «շատ » պատասխանը լսելուց հետո, հասկացնում էր մայրիկին, որ գովի իրեն:

Բայց մաման էդքան էլ միամիտ չի ու գլխի ընկավ, որ սա հայրիկի ձեռագիրը չի: Հայրիկն իրականում յուղ շատ քիչ է օգտագործում, ի տարբերություն պապիկի:

Մայրիկս խորամանկորեն լռում էր, սպասելով հայրիկի խոստովանությանը:

Վերջապես հայրիկս ասաց.

-Ես չեմ սարքել, պապան ա սարքել:

Ու ինձ հիացրեց մամայի պատասխանը, որով էլ եզրափակեմ իրար շատ սիրող իմ ծնողների կյանքի այս մի դրվագը.

-Սկեսրայր ունեմ`աշխարհը չունի:

Ուրեմն, «Ռենջերները» նոր էր սկսվել, դեռ չէին հասցրել անհամացնեին, մենք ողջ դասարանով նայում էինք, ու քանի որ մենք էլ քննական դասարան էինք, գնում էինք կոնսուլտացիաների, հենց վերջացնում էինք, մենք մեր տեղը ունեինք` գնում էինք: Փոսի մեջ ապրում էին ռենջերները, իսկ մի քիչ հեռու բլուրի վրա «չարերի» տունն էր: Առաջին օրը որոշեցինք, թե ով որ ռենջերը պետք է լինի: Ես ու մեր դասարանի Նաիրան վիճեցինք, թե ով պետք է լինի կապույտ ռենջերը: Դե, քանի որ ես շատ համառ եմ, ես էլ եղա: Երբ դուրս եկանք կռվի, սկզբում իսկապես իրար ծեծում էինք, հետո խոսեցինք ու որոշեցինք ձևականորեն խփել:

Ու մենք այսօր էլ, որ անցնում ենք այդ տեղով, միշտ հիշում ենք մեր ռենջերական խաղերի շրջանը: Տեսնում ենք մեր` քարերով միմյանցից առանձնացված ննջասենյակները, հյուրասենյակը, խոհանոցը: Այնպես ենք հիշում դրվագներ, ծիծաղում, որ չենք էլ նկատում, թե ոնց ենք տուն հասնում:

Ես ինչ որ չափով կարող եմ ասել, որ ունեցել եմ մանկություն առանց ինտերնետի: Այսօրվա երեխաները համակարգչային խաղերից բացի այլ զբաղմունք չունեն: Իսկ մենք խաղում էինք «կարմիր կոճակ», «էշ միլիցա», «հալամուլա», «հավալա», «կլաս» ու նման հավես խաղեր:

Հիմա կմտածես, թե մեծ եմ, բայց չէ, ընդամենը 16 տարեկան եմ: Խորհուրդ եմ տալիս հիմա նյութս կարդաս, վերջացնես ու գնաս դուրս, ընկերներիդ հավաքես ու պահմտոցի խաղաս:

Եթե որոշես իմ խորհրդին հետևել, հոդվածի տակ մեկնաբանություն թող, տեսնեմ` գրածս գոնե մի արդյունք տվե՞ց:

Տը՜զ, ֆը՜շ, խը՜շ, թը՜շ, բը՜զ, զը՜, կու-կու, ծուղրուղու՜, հա՛ֆ-հա՛ֆ, մե՜…
Ձայնային ֆոնը քիչ թե շատ ապահովեցի, պատկերացրեք, էլի, դժվար չէ դաշտ պատկերացնել, ճիշտ է, մի քիչ աբսուրդ է, բայց հավերով, շներով ու աքլորներով, որովհետև այդպես եմ ուզում:
Մոլորակի կենտրոնում եմ գտնվում, ամենագեղեցիկ բնության գրկում: Կանգնած տեղիցս դիմացս  փռված հորիզոնը նման է գունավոր, ծիածանանման գորգի: Ու մոտավոր պատկերացնում եմ այդ տեսարանը վերևից՝  ծաղիկներից հյուսված ծիածան՝ փռված դաշտի վրա, որի վրա վեր եմ խոյանում ես: Երկնքում ծիկրակող արեգակը իր տաքությամբ հաճելիորեն ու աստիճանաբար թմրեցնում է ինձ: Էլ չասեմ շուրջս  շշնջող բնության ձայնի մասին: Թմրությունից ոտքերս այլևս չեն պահպանում, և ձգողականության ուժը ինձ գեղեցիկ տապալում է գետնին: Մեջքիս վրա փռվում եմ գորգիս վրա և խրվում ծաղիկների հյուսվածքի մեջ: Հողը այնքան փափուկ է, անգամ անկողինս այդքան փափուկ ու հաճելի չէ, երևի մի գիշեր առաջ անձրև է խմել ու դեռ չի հասցրել չորանալ: Հողի բույրը, օդում սահելով, գալիս մտնում է քիթս ու հասնում ուղեղիս: Ձեռքերս բացված մեկնված են գորգին: Զգում եմ՝ ինչպես են մրջյուններն ու զատիկները վեր ու վար անում. ա՛յ քեզ հաճույք: Օդում ճոճվող քամին շոյում է դաշտերի չքնաղ ծաղիկներն ու խոտերը, որոնք էլ իրենց հերթին շոյում ու խուտուտ են տալիս ինձ: Դաշտի զեռունները հերթով գալիս են բարձրանում մարմնիս վրա, հետո հանգիստ սահելով իջնում ու հեռանում: Չէ՛, չեմ վախենում զեռուններից: Արևը արդեն կուրացրել է աչքերս: Դա զգում եմ ,երբ փորձում եմ շուրջս նայել. ամեն ինչ մութ է: Բայց ես հո՞ գիտեմ, թե ինչ է շուրջս կատարվում: Շուրջս կյանքն է եռում, բնական, անսկիզբ, անվերջ հրաշք կյանքը:
Սովորաբար ասում են, թե դաշտի ծաղիկներից լավ հոտ չի գալիս: Ասողները չարաչար սխալվում են: Դաշտի ծաղիկներից կյանք է բուրում, ազատություն ու բնություն:  Դաշտային ծաղիկը քաղելու ու տուն տանելու համար չէ: Դաշտային ծաղկից պետք է թագեր հյուսես ու քեզ պսակես բնության թագով՝ անմահության: Քեզ թույլ տաս զգալ որպես նրա բարի ծնունդ, որպես դաշտի մի ծաղիկ, որ փոքրիկ բաղադրիչն է այդ չքնաղ գլուխգործոց արվեստի՝ բնության: Զգաս քեզ գեղեցիկ, անուշաբույր և օգտակար, ինչպիսին դաշտի ծաղիկներն են: Օգտակար, ինչպիսին նրանք են՝ մեղուների ստնտուները. չէ՞ որ այդքան նեկտար են ընծայում փոքրիկ, արհեստավարժ մասնագետներին: Զգաս քեզ ինքնավստահ, ինչպիսին կարմիր վարդն է, պայծառ, ինչպիսին բարի արեգակն է, պարզ, ինչպիսին թափանցիկ ամպն է, խաղաղ, ինչպիսին ծավի երկինքն է, կյանքով լի, ինչպիսին ինքը՝ Աստված է:
Համեղ է բնությունը: Եկեք ձեր ախորժակները մի փոքր գրգռեմ: Պատկերացրեք  նստած եք երկար, լայն սեղանի առաջ ու ձեր առջև դրված է գառի խորոված, տապակած ճուտ, հարիսա, Քյավառի քյուվթա, «Իշլի քյուվթա», խեցգետնի պոչի քաբաբ, թփով տոլմա, աջափսանբալ, տժվժիկ, ավելուկի աղցան, պանիր, զեյթուն, գոմեշի մածուն, ավելուկի գնդիկներ, ղավուրմա, փախլավա:
Չէ՛, սա իրականում հիմար, դաժան կատակ էր, ու ոչ մի կապ չունի մեզ հետ:
Պատկերացրե՛ք. տաք-տաք, թարմ, լավ թխված արևի կտոր, հալած պաղպաղակի նման արևի ջերմությունից հալած կապտասառը երկնքի մի կծելու փայ, փափուկ, պաղ, քառակուսի կտրված հողի մաս իր բաղադրիչ համեմունքներով՝ մրջյուն, միջատ ու էլի, ասած տատիկիս, զըռթ-զըբիլ, ընդերքից բխող մի բուռ հեքիաթային ջուր, որը խմելով հնարավոր է Սասնա ծռերի Ծովինարի օրը ընկնես, և որպես նախուտեստ՝ քաղցրահամ, անուշահոտ խորտիկներ՝ վարդեր, մանուշակներ, նորածիլ խոտեր, դաշտային բազմատեսակ ծաղիկներ:
Ախորժելի է, այնպես չէ՞: Գոնե ինձ համար հաստատ այո՛, համեղ է: Եթե այսպիսի սեղան գցված լինի, ապա հաստատ մի կողմ կդնեմ ձևական քաղաքավարությունն ու  չափավոր չտեսությունը և կհարձակվեմ սեղանի վրա: Կուտեմ ոտքերով ու ձեռքերով, ամբողջ երեսս կլղոզեմ, ոտքից գլուխ կկեղտոտվեմ այն աստիճանի, որ եթե մայրս ինձ այդպես տեսնի, առանց հարցնելու կմտցնի լվացքի մեքենայի մեջ ու ամբողջ լվացքի փոշին, ժավելն ու անուշահոտ հեղուկները կլցնի վրաս:
Ա՛յ, այսքան շատ եմ քեզ սիրում, Բնությու՛ն: Քո գրկում կյանքով արբենում եմ: Քո գրկում ցանկանում եմ բարձր գոռալ ու վայելել քո սփռվածությունը:
Ով մի անգամ բնության գրկում բա՜րձր, շա՜տ բարձր գոռացել է, ու զգացել բնության անսահմանությունը, հզորությունն ու տարածվածությունը, ուրեմն նա կյանքով արբած եղել է:

Կյանքով արբած եմ մի այլ տեսակ…

Կիրակի օր էր: Պետք է գնայինք սար` խոզերը բերելու: Թարսի պես էլ Դավիթը «Մանանայի» խմբի հետ էր` Կոթի կինո նկարելու: Եվ օգնություն էր պետք: Զանգեցի ընկերոջս` Արմանին:

-Ալո՛, Արման, բարև:

-Բարև:

-Ի՞նչ կա:

-Բան չկա, դու ասա:

-Կարո՞ղ ա գաս սարը:

-Ի՞նչ ա էլել, որ:

-Գընմ ենք խոզերը բերենք:

-Կացի ` էսա մերոնց հարցնեմ:

-Հը՞ն, թողեցի՞ն:

-Հա:

-Դե արի ՛ խաչմերուկը:

-Լա՛վ:

Գնացինք խաչմերուկ, Արմանին վերցրինք և գնացինք սար: Մեկուկես ժամից արդեն սարում էինք: Հենց մեքենայից իջանք, տեսանք մի աղվես, որը սատկած և ընկած էր գետնին:

-Էս ե՞րբ ես խփել, բիձո:

-Քշերը:

-Կարա՞մ` պոչը կտրեմ տանեմ:

-Հա, խի՞ չէս կարա:

Արմանի օգնությամբ պոչ կտրեցինք և դրեցինք մեքենայի մեջ: Փայտը բարձեցինք և խոզերը դրեցինք մեքենայի մեջ: Մի ժամ հանգստացանք և վերադարձանք: Խոզերը պետք է իջեցնեինք Դավիթենց դռանը: Խոզերը իջեցրինք, և Դավիթին ցույց տվեցի պոչը: Նա ուզեց, բայց նրան չտվի:

Թող հետս գար խոզերի հետևից: