Վերջապես հասավ իմ կողմից այսքան երկար սպասված    ֆոտոարշավի օրը: Մենք  շարժվեցինք Գետիկ գյուղի ուղղությամբ:  Անկեղծ ասած, սկզբում, երբ  իջանք  մեքենաներից,  չէի  պատկերացնում,  թե  ինչ  է  հնարավոր այնտեղ  լուսանկարել,  մանավանդ, երբ  փնտրում  ես  այնպիսի  բան,  որը  շարժի  դիտորդի  հետաքրքրությունը:

Ու հիմա  ես  ապշած եմ,  որովհետև հասկացա,  որ  անգամ  հասարակ  ծաղկի  միջոցով  կարելի  է  հրաշալի  լուսանկար  ստեղծել  (իմ  դեպքում  այդ  ծաղկի  լուսանկարը  դարձավ  իմ  ամենասիրելին):

Արշավի  ժամանակ  մենք  այցելեցինք  գյուղի`  մեր  ճանապարհին  հանդիպած  տներից  մի  քանիսը:  Այնտեղի  բնակիչները  շատ  հյուրընկալ  էին.  մեզ  շատ  լավ  ընդունեցին:  Գյուղի տներից  մեկում  մենք  հանդիպեցինք  գյուղի  պատանի  բնակիչներից  մեկին,  ով  առաջարկեց  ուղեկցել  մեզ:  Մենք,  իհարկե,  դեմ  չէինք.  այդ  օգնությունը  մեզ  շատ  էր  պետք:

Ամբողջ  ընթացքում  բոլորիս  տրամադրությունը  շատ  լավ  էր,  չնայած  շոգին,  ծարավին  ու  հոգնածությանը:  Բոլորս  արդեն  ճանաչում  էինք  իրար,  որը  շատ  էր  օգնում  մեր  աշխատանքի  ընթացքին.  մեզնից  ոմանք  դառնում  էին  մյուսի  լուսանկարի  հերոսը:

Այսօր  ես  ինձ  համար  բացահայտում  կատարեցի.  ես  լուսանկարել  շա՜տ  եմ  սիրում:

Վանուհի Հարությունյան
***

Երրորդ օրը ես նստած եմ բարձր-բարձր ծառի տակ, փորձում  եմ հավաքել մտքերս ու գրել: Դե, գրելը լավագույն զբաղմունքն է, չնայած պատմվածք գրել չի ստացվում, փոխարենը` հերթական էսսեն գրվեց, որը շուտով կկարդաք նաև դուք:

Ֆոտոարշավից վերադարձած առաջին խմբի աշխատանքը շարունակեցինք մենք՝ ուղևորվելով Աղավնավանք: Սկզբում փոքր-ինչ սրտնեղեցինք. գյուղ էր, որտեղ գրեթե տներ չէին երևում և խցկված էր լեռների արանքում:

Մարդկանց ժպիտներով է սկսվում գյուղը: Ու բացվում է քո առաջ նրանց հյուրընկալ տրամադրությամբ: Տրամադրությունը փոխանցվում է, ժպիտները վարակիչ են: Առաջին հանդիպած տանը մեզ ընդունում են զարմանքով, հետաքրքրասիրությամբ ու ծիծաղով:  Ամենակարևորը՝  գրեթե ոչ ոք չէր փախչում ֆոտոխցիկներից ու աղմկոտ խմբից:

Գյուղի տղաներից մեկը, ով ներկայացավ որպես Խաչո, ուղեկցեց մեզ, խոսեց գյուղի առօրյայից, առաջարկեց հանդիպել այս կամ այն մարդուն:

Երրորդ օրվա լուսավոր կետերից մեկը՝ Միրան պապիկը, ապրում էր Աղավնավանք գյուղի ծայրին: Նա բոլորիս ձեռքով ողջունեց ու գրկեց վերադառնալիս…

Աղավնավանքը բարի էր, ժպիտով կհիշեմ Աղավնավանքը:

Անահիտ Ղազախեցյան

Ըստ ճամբարի օրակարգի, ճաշից հետո, ժամը 15:00-ին նախատեսված էր գնալ ֆոտոարշավի: Մենք գնացինք Սեմյոնովկա գյուղ ֆոտո անելու: Առաջին խմբի մեջ ես նույնպես ընդգկված էի: Գյուղը համարվում է ամենալեռնայինը և ամենաբարձրերից մեկը: Կարծեցինք, թե ցուրտ կլինի: Մեզ հետ վերցրեցինք վերարկուներ, և ճանապարհ ընկանք: Ճանապարհը երկար էր ու քարքարոտ, բայց երբ նայում էիր շուրջբոլորդ ամբողջովին անտառ էր, ամեն ինչ պատված էր կանաչ երանգով: Կես ժամ, ու հասանք տեղ: Առաջին քայլը, որ արեցինք, հարձակվեցինք գյուղի կենտրոնում գտնվող աղբյուրին: Սառը ու մաքուր ջուր, իսկական գյուղական անարատ ջուր: Գիտե՞ք, այնքան շոգ էր, որ խեղդվում էինք: Սարի վրա է, բարձր է, ցուրտ կլինի, այն էլ լավ շոգ էր: Սկզբից այցելեցինք մի տատիկի, ցանկացանք նկարել: Մեր պատանի թղթակիցներից Արտյոմը մոտեցավ նրան ու ներկայացավ:

-Տատի ջան, մենք նկարել ենք սովորում, եկել ենք Դիլիջան ճամբար ու կցանկանայինք ձեզ լուսանկարել: Հուզված էր ու չուզեց լուսանկարվել: Ասաց` զոհված զինվոր ունի, և չի կարող արտահայտվել, հուզմունքը թույլ չի տալիս: Մենք հարգելով իրեն և զոհված զինվորին, հարցեր չտվեցինք, ուղղակի նկարեցինք տան տարածքը և շարունակեցինք քայլել գյուղի շրջակայքով: Բոլոր տներում տատիկներն էին գերակշռում:

Հաջորդ տանը նույնպես մի տատիկ կար, ձեռնափայտով նստել էր քարին: Երբ մոտեցանք ու ներկայացանք, նա ուրախ-ուրախ միանգամից համաձայնեց` չիմանալով, թե մենք ով ենք: Լավ չէր լսում, խնդիրներ ուներ լսողության հետ: Կանչեց թոռանը, անունը Ռիտա էր: Անընդհատ տատն ասում էր:

-Բուլի, բուլի, բուլի,-հասկացվում էր, որ կենդանիներին է կանչում կամ ներս է քշում:

-Տատի ջան, հաջող,-ասաց Աշոտը:

-Լավ երեխեք, չի լսում ոնց որ, եկեք ձեռքով հաջող անենք,-ասաց Քրիստինեն:

Ու մենք ձեռքով անելով փորձեցինք հասկացնել, որ գնում ենք և հրաժեշտ ենք տալիս:

Երբ քարքարոտ ճանապարհով բարձրանում էինք վերև, մեզ միացան երկու աղջիկ երեխաներ: Անունները` Մարիա, ինչքան հիշում եմ, և Միլենա: Մեզ հետ էր նաև մեր թիմից՝ Միլենա Խաչիկյանը: Հենց այդ երեխան ներկայացավ, ես շրջվեցի և նայեցի Միլենին ու ժպտացի: Մեր հայացքները կարծես թե բախվեցին իրար: Փոքրիկները ուղեկցեցին մեզ ու տանում էին գյուղի գեղեցիկ տները, վայրերը: Փոքր էր գյուղը: Մի ճանապարհով մտնում էինք, իսկ մյուսով դուրս գալիս: Բոլոր փողոցները իրար կողք-կողքի էին: Այցելեցինք շատ հետաքրքիր մի տուն: Մեքենայի վրա նստած էր փոքրիկ Արամը, իսկ կողքին ընտանիքի անդամներն էին: Նույն ձևով ներկայացանք: Ոչ ոք չցանկացավ լուսանկարվել: Արամիկի մայրն ու քույրը վազեցին տուն, իսկ եղբայրը՝ Գոռը, բռնեց փոքրիկին, որ հանկարծ չընկնի մեքենայի վրայից: Այդ դիրքով էլ ստացվեցին մեր բոլոր ֆոտոշարքերը կապված Արամիկի հետ:

-Մամ, տես, ինձ նկարում են,- ծիծաղում էր երեխան և ոգևորությամբ փաստում էր ուրախության չափը: Երեխայի ժպիտը երբեք չես փոխի ոչնչի հետ:

Հաջորդ կանգառը, քանդված և վատ պայմաններով տուն էր: Դրսում աթոռների վրա դրված էր անկողնային տարբեր պարագաներ՝ բարձ, վերմակ, շորեր և այլն: Դրանց կողքին աթոռի տակ կատուներ էին: Շատ վատ տեսք ունեին: Սոված էին երևում, և բավականին հյուծված, անմխիթար վիճակում էին: Դուռը ծեծեցինք, փոքրիկներին էին լողացնում, դռնից դուրս եկան տատիկ ու ոնց որ աղջիկը: Առանց ինչ-որ մի բան ասելու, տատը չուզեց լուսանկարվել: Զայրացած էր: Մեզ պատմեց, որ տարբեր երկրներից՝  Ֆրանսիայից, Լոս Անջելեսից և այլ երկրներից եկել խոստումներ են տվել, խոստանալով գումար տալ:

-Ասացին, որ կնորոգեն բնակարանը, հարմարավետ պայմաններ կստեղծեն, բայց վերջում պազապես բան դուրս չեկավ. ուղղակի նկարելու ակնկալիքներով խոստումներ են տվել:

Նրան թվաց, որ մենք նույնպես պետք է գումար առաջարկենք, սակայն իրականում այդպես չէր: Շատ տարբեր ու հետաքրքիր թեմաներից խոսեց: Օրինակ այն, որ փոքրիկների մայրը հիվանդ է, չունեն գումար, որ հաց գնեն, դեղեր, որոշակի բուժման մեթոդներ փորձեն` հիվանդությունը բուժելու համար:Կոնկրետ չիմացանք` ինչ հիվանդության մասին էր խոսքը:: Նա շատ հյուրընկալ գտնվեց, սուրճ առաջարկեց, չնայած բոլորն էլ այդ գյուղում շատ հյուրընկալ էին, չէին զլանում մեկ գավաթ սուրճ առաջարկել: Ամեն ընտանիք իր յուրահատկությունն ուներ: Համեստ, աշխույժ, աշխատասեր, ազնիվ, բարի. ահա սրանք են գյուղացուն բնութագրող բոլոր բառերը:

Ամեն տարի Սյունիք ՀԿ-ի կողմից կազմակերպվում է հայ-վրացական ամենամյա ճամբար Peace Camp անվանումով:  Ճամբարին մասնակցում են 16 տարին լրացած հայ և վրացի երիտասարդները: 

Այս տարի ճամբարն անցավ հուլիսի 20-30-ը, «Սիրանույշի» ճամբարի տարածքում:

Ես մի փոքր ուշ միացա ճամբարականներին, քանի-որ գտնվում էի ԱրքաՆե ամառային դպրոցում, և կարծում եմ այդ ընթացքում շա՜տ բան եմ կորցրել:

Հիմա ինքներդ ձեզ կհարցնեք. բա որ 16 տարեկան երիտասարդներն են մասնակցում՝ ես ի՞նչ գործ ունեմ այնտեղ: Իրականում ես ճամբարին մասնակցում էի որպես պատանի լրագրող՝ ներկայացնում էի Հայաստանի պատանի թղթակիցների ցանցը` 17.am-ը: Ես ճամբարականներից հարցազրույցներ էի վերցնում, օրվա մասին գրում և ֆոտոներ անում: Լավ, վերադառնանք ճամբարին:

Երբ եկա Սիրանույշ, արդեն կեսօր էր, և բոլորը դրսում ինչ-որ խաղ էին խաղում: Խաղից հետո ճամբարականները բաժանվեցին երկու խմբի՝ երեկոյան միջոցառմանը պատրաստվելու համար (ամեն երեկո լինում էր միջոցառում՝ տարբեր թեմաներով): Մի խումբը զբաղվում էր բեմը զարդարելով և հագուստ պատրաստելով, այսինքն, ձեռքի աշխատանքներով, իսկ մյուսը՝  երաժշտական հատվածով: Հաճելի է, երբ տեսնում ես երկու տարբեր երկրներից, տարբեր մշակույթներ ունեցող երիտասարդներ իրար հետ են աշխատում  և ի վերջո մի գեղեցիկ արդյունքի հասնում: Այս ճամբարի նպատակն էլ հենց դա է՝ միասին կերտել խաղաղություն: Երեկոյան միջոցառումներից հետո դիսկոտեկ էր լինում: Կարծում եմ ճամբարի ամենալավ հատվածն է, երբ հնչող մեղեդիների տակ սկսում ես պարել՝ ամբողջովին ցրվում ես, միջիցդ դուրս են գալիս օրվա ընթացքում հավաքված և՛ դրական, և՛ բացասական լիցքերը:

Առավոտյան էլ արթնանում էի երաժշտության բարձր ձայնից: Ճիշտն ասած, այնքան հաճելի էր երաժշտությունը, որ արթնանում էի զուտ պարելու ցանկությունից:

Նախաճաշելուց հետո բոլորն իջնում էին բակ՝ ֆլեշմոբ փորձելու: Ես էլ կա՛մ միանում էի նրանց, կա՛մ էլ վերևից ֆոտոներ էի անում:

Ամեն օր մենք ճամբարում հյուրեր էինք ունենում, ովքեր արմատներով հայեր էին լինում, բայց բնակվում էին ԱՄՆ-ում: Ահա նրանցից մեկի՝ Գրիգոր Կաբակյանի հարցազրույցը.

-Խնդրում եմ ներկայացեք:

-Իմ անունը Գրիգոր Կաբակյան է: Ես ԱՄՆ-ից եմ՝ Լոս Անջելես, Գլենդել, Կալիֆորնիա: 15 տարի առաջ բժիշկ Վիկտոր Կարապետյանը, որն իմ ընկերն է, պատմեց այս ծրագրի մասին, և այդ ժամանակվանից սկսած ես միանում եմ իրենց ատամնաբույժների խմբին և գալիս եմ այստեղ, այս ճամբար, որպեսզի հոգ տանեմ այստեղի երիտասարդներին այնքան, որքան որ կարող եմ, ինչպես նաև հարևան գյուղերից շատերին: Դա շատ հետաքրքիր է ինձ համար, և ես օգնում եմ այնքանով, ինչքանով որ հնարավոր է:

-Մե՞ծ տարբերություն կա Ձեր սովորական աշխատանքային օրվա և ճամբարային օրվա միջև:

-Շատ է տարբերությունը: Ես ատամնաբույժ չեմ, այլ ճարտարապետ: Դա այն է, ինչ անում եմ ԱՄՆ-ում: Սակայն այստեղ ես սովորեցնում եմ երեխաներին անգլերեն, մի քանի տարի առաջ նույնիսկ բասկետբոլի մարզումներ էի անցկացնում: Ինչպես նշեցի, օգնում և աջակցում եմ, որքանով որ հնարավոր է: Ահա թե ինչ եմ անում այստեղ:

-Դուք երեխաների հետ աշխատելիս դժվարությունների հանդիպու՞մ եք:

-Ոչ մի դեպքում: Շատ կարևոր է հասկանալ նրանց, հասկանալ, թե ինչ են մտածում, ինչ են սիրում, և ինչ չեն սիրում:

Մեր գործը շարունակական է: Մենք այստեղ կլինենք ամեն տարի, և մենք կօգնենք ճամբարի բոլոր երեխաներին: Եվ հիմա նաև Ձեր ժամանակն է` Հայաստանի երիտասարդ սերնդի, որպեսզի դուք ևս սկսեք օգնել ճամբարի երեխաներին մոտալուտ ապագայում, տալով նրանց ճիշտ ուղղություն, ճիշտ գիտելիքներ, որպեսզի նրանք էլ դառնան այնպիսի հաջողված, ինչպիսին դուք եք:

Շա՜տ տպավորված եմ վրացական պարերից: Վրացի երիտասարդները իսկապես հրաշալի էին ներկայացնում իրենց երկրի մշակույթն ու ազգային պարերը:

Պատկերացրեք կեսօրվա շոգին, դրսում ֆլեշմոբ էինք փորձում: Եվ լավ է, որ մեր տանջանքը ջուրը չընկավ՝ վերջին օրը երեկոյան շատ լավ ներկայացանք: Փորձերի ընթացքում բոլոր կողմերից լսվում էին՝ սնաչալո՜- սնաչալո՜, էնթե՛ր, էնթե՛ր ( ամեն ճամբարից էլ տանում ենք այնպիսի բառեր, որ միայն ճամբարականները կհասկանան):

Այդ կարճ ժամանակահատվածում հասցրեցի վրացի ընկերներ ձեռք բերել, որոնցից մեկից հարցազրույց եմ վերցրել ճամբարի մասին:

-Խնդրում եմ ներկայացեք:

-Բարև ձեզ, իմ  անունը Աննա Ախլորի է: Ես 16 տարեկան եմ, Վրաստանի Ծերովանի քաղաքից: Ես Խաղաղության ճամբարի վրացի մասնակիցներից եմ: 12-րդ դասարան եմ և ցանկանում եմ դառնալ դեղագործ:

-Արդյո՞ք դժվար է շփվել ձեր տարեկից հայ երիտասարդների հետ Խաղաղության ճամբարում:

-Այո, երբեմն դժվար է դառնում, որովհետև մարդիկ ունեն կարծրատիպեր միմյանց նկատմամբ:

Հայերն ու վրացիները ունեն տարբեր մշակույթ և լեզու: Այսպիսով, շփվելու համար դու պետք է իմանաս միջազգային լեզու, օրինակի համար՝ անգլերեն կամ ռուսերեն: Սակայն մասնակիցների մեծամասնությունը իրենց ազգային լեզվից բացի չգիտեն ուրիշ ոչ մի լեզու, որն էլ մեր շփման առաջին և մեծ խոչընդոտն է հանդիսանում:

Առաջին անգամ, երբ հանդիպեցի հայ երիտասարդներին իսկապես շատ հավանեցի նրանց: Դա ինձ համար մեծ հնարավորություն էր՝ շփվելու հայ երիտասարդների հետ և նրանց մշակույթին ծանոթանալու համար: Առաջին օրերը ձանձրալի էին և դժվար, քանի որ հայերն ու վրացիները չէին շփվում միմյանց հետ: Բայց հիմա մենք ընկերներ ենք դարձել: Այսպիսով, կարող եմ ասել, որ շփումը այլ ազգի ներկայացուցչի հետ այդքան էլ դժվար չէ, եթե դու ընկերական ես, գիտես միջազգային լեզու և ունես գեղեցիկ ժպիտ:

-Ի՞նչ կարծիք ունեք այս ճամբարի մասին: Ի՞նչն եք հավանում և ինչը` ոչ:

-Այս ճամբարը մեծ փորձ է ինձ համար: Ես շատ բաներ եմ հավանում այստեղ: Առաջին՝ այն միջազգային է: Երկրորդ՝ ընտրված տարածքը շատ գեղեցիկ է և հարմարավետ ճամբարի համար: Երրորդ՝ ես շատ եմ հավանում ընտրված ջոկատավարներին և մասնակիցներին, ովքեր ամեն ինչ անում են մեր օրը հետաքրքիր և հաճելի դարձնելու համար:

Միակ բանը, որ կցանկանայի, Wi-Fi ունենալն է: Սակայն առանց դրա էլ այստեղ հրաշալի է անցնում և հաստատ կկարոտեմ մեր անցկացրած ամեն մի օրը:

-Ի՞նչ կցանկանաք ավելացնել:

-Ուզում եմ ավելացնել, որ մենք՝ երիտասարդ սերունդս, պետք է անենք ամեն ինչ, մեր երկրները ավելի հզոր դարձնելու համար: Շատ կարևոր է չմոռանալ, որ մենք եղբայր երկրներ ենք և ամեն հարցում պետք է օգնենք միմյանց:

Վերջին օրը մենք պետք է հյուրեր ունենայինք և նրանց ներկայացնեինք մեր ֆլեշմոբն ու մի քանի համարներ: Ֆլեշմոբի ժամանակ բոլորը պարում էին այնպես, կարծես իրենց կյանքի վերջին օրն է: Դե, հասկանալի է, էլ երբեք չես տեսնի նրանց միասին, ում հետ այս 10 օրերի ընթացքում այդքա՜ն մտերմացել ես:

Միջոցառումից հետո խարույկ եղավ՝ նվագեցինք, պարեցինք, երգեցինք: Առավոտյան ճանապարհեցինք մեր վրացի բարեկամներին և վերադարձանք տուն՝ մեր սովորական կյանքին: