Սովորական մարդիկ չեն լինում: Մենք դա չենք տեսնում, բայց ամեն մեկս մեր ներկայությամբ այս աշխարհը դարձնում ենք ուրիշ: Այդ մարդկանցից է Արմիկ տատը, ում ես հանդիպեցի նկարահանման ժամանակ: Իրենց մասին չեն գրում, չեն խոսում, որովհետև թվում է, թե նրանք հեչ «կարևոր չեն », բայց իրանք են էս աշխարհի խիղճը, աղոթքը: Գյումուշցի էր, ավելի ճիշտ՝ չարենցավանցի, բայց Գյումուշի բնակիչ էր դառնում ամռանը:

Լուսանկարը` Անուշ Մկրտչյանի

Մեծ  հավատով կին էր: Ամուսնու հետ եկել էին այդ գյուղ, մի  փոքրիկ  տնակ կառուցել, բոստան-մոստան դրել ու ապրել: Տատի համար աշխարհի կենտրոնը իր բաղչեն էր: Հպարտանում էր 300 տարեկան մի  ծառով, որը բոստանի կենտրոնում էր: Տան մոտ էր գտնվում Սբ. Թադեոս եկեղեցին: Այդ եկեղեցին էր Արմիկ տատի հոգու «հանգստյան գոտին»: Պաշտում էր Թադեոսին:

-Ես մեռնեմ Թադեոսի զորությանը, իմ փրկիչն ա, իմ հավատն ա, իմ ամեն ինչն ա…

Լուսանկարը` Անուշ Մկրտչյանի

Տատի աչքերը խորն էին: Տարիների պատմություն կար դրանց մեջ: Հավատն ու վախը Աստծո հանդեպ երևում էր ամեն մի բառից: Ամեն կիրակի գալիս էր Սբ. Թադեոս, խունկ ծխում, մոմ վառում, մաքրում կիսաքանդ եկեղեցին ու աղոթում:

Լուսանկարը` Անուշ Մկրտչյանի

Հա, ի դեպ, աղոթքները թղթի վրա գրած ուներ, որ կիրակի օրերին նստեր եկեղեցու քարի վրա ու կարդար: Դեռ մանկուց աստվածապաշտ է եղել:

-Էն վախտ, որ Երևանի աղջիկ էի, Սուրբ Սարգսին էի հավատում:

Հաց էր թխել՝ «դուխովկով», մատներդ էլ հետը կուտեիր: Մտածում էի, որ մեծ տարիքում ավելի շատ ուշադրություն կարիք են ունենում, ու մենակությունը լավ բան չի, բայց հետո հասկացա, որ  Արմիկ տատիկին իր բնությունից ու եկեղեցուց կտրել պետք չի:

Լուսանկարը` Անուշ Մկրտչյանի

Բակում ծլող ամեն մի թփի բացվելու պես տատն էլ էր ջահելանում, ու ոնց ինքն էր կապված այդ բնությանը, էնպես էլ այդ  բնությունն էր անբաժան իր  «արև»-ից:

Առաջին հայացքից թվում է, թե նրանք տատ ու թոռ են, այնպես չէ՞։ Սակայն` այդպես չէ։ Տատիկը ութսունչորս տարեկան Գյուլնարան է: Ապրում է միայնակ, քանի որ  հարազատները` մեր երկրի վատ պայմաններից դրդված, գնացել են արտագնա աշխատանքի:

Լուսանկարը` Նինա Բաղոյանի

Չնայած պատկառելի տարիքին, Գյուլնարա տատն աշխատում է քսան տարեկան աղջկա ավյունով: Չգիտեմ, զարմանքից էր, հետաքրքրությունից, թե նախանձից, որոշեցի նրանից իմանալ իր  կենսունակության գաղտնիքը  և պատկերացրեք`հետաքրքիր պատասխան ստացա․

-Է~հհհ, բալե′ս, աշխատելու շնորհիվ ա, որ էսօր ես ոտքի  վրա եմ, ու կարողանում եմ` միայնակ, իմ բոլոր հարցերը հոգալ: Ճիշտ ա, մենակ ապրելն այնքան էլ հաճելի չի, բայց, դե,՜ ինչ արած,- ասաց նա ու ավելացրեց ,-աշխատանքն ա երիտասարդացնում մարդուն:
Նրա կողքին Համլետն է՝ եղբայրս:

Լուսանկարը` Նինա Բաղոյանի

Ռուսաստանից   եկել է ամառային արձակուրդները տատիկի  ու պապիկի հետ անցկացնելու:  Եղբայրս` տեսնելով նրան փայտ կոտրելուց`առանց ժամանակ կորցնելու, գնաց Գյուլնարա տատին օգնելու:

Լուսանկարը` Նինա Բաղոյանի

Ուզում եմ, որ մեր երկրի պայմաններն այնքան բավարար լինեն, որ բոլոր տատիկներն ու պապիկները ապրեն իրենց զավակների հետ` առողջ ու երջանիկ` երկար ու ձիգ տարիներ:

Զարթուցիչը գոռաց: Ու ոչ միայն զարթուցիչը:

-Շուտ արա, գնում ենք մարզասրահ,- ասացին  ընկերուհիներս, որոնց հետ կիսում եմ հյուրանոցի սենյակը:

Այսպես սկսվեց աղվերանյան երկրորդ օրը: Սկզբում մարզասրահ, հետո նախաճաշելու: Այ իսկ դրանից հետո ես չէի հիշում, դրա համար պետք էր նայել օրակարգը:

-Օհո՜, վարպետության դաս:

Բոլորն արդեն զբաղեցրել էին իրենց  տեղերը: Դե ինչ, սկսեցինք դասը:

-Էրեխեք ջան, էսօր մեր հյուրը, ավելի ճիշտ՝ դասընթացավարը պարոն Դավիթ Թորոսյանն է, ով Սլավոնական համալսարանի դասախոս է և RAU-TV-ի օպերատոր:Դասընթացը վերաբերում էր օպերատրությանը և ֆիլմեր ու տեսանյութեր նկարելուն: Սկզբում ծանոթացանք տեսախցիկի հետ: Հետո բացահայտեցինք որակյալ տեսագրություններ  անելու գաղտնիքները: Օրինակ՝  դուք գիտե՞ք, որ տեսանյութի մեկ վայրկյանը հիմնականում ներառում է  քսանհինգից-քսանվեց ֆոտո: Կամ, որ որակյալ վիդեո ստանալու համար պետք է օբյեկտը  «նշանառության» տակ պահել ամենաքիչը տասը վայրկյան: Չմտածեք, թե մենք խոսում էինք միայն օպերատրության մասին, չէ որ թե՛ ֆոտոն, թե՛  տեսանյութերը և թե՛ լրագրությունը սերտ կապված են միմյանց: Երբեմն պարոն Դավիթն օգտագործում էր աշխատանքային տերմիններ: Երեխաներից ոմանք հասկանում էին, ոմանք նայում իրար երեսի ու թոթվում ուսերը: Սակայն մեր ոչ մի շարժում չէր վրիպում տիկին Ռուզանի աչքից: Նա ընդհատում էր դասն ու ասում.

-Դավիթ ջան, էրեխեքի մեծ մասը չգիտի՝ էդ ի՞նչ ա նշանակում: Մի հատ բացատրի էլի:

Հա՜, ի դեպ, ես ամենաշատը սիրում եմ, որ Մանանա թիմի և մեր շփումը շատ անմիջական է:

Պարոն Դավիթը բացատրում էր տերմինների նշանակությունը ու երբ նկատում էր տիկին Ռուզաննայի գոհ հայացքը, անցնում էր առաջ:

Այսպես մեջբերումերով, խորհուրդներով անցավ դասընթացի կեսը: Հետո մենք դիտեցինք մի քանի ֆիլմ, որոնք նկարահանվել են Մանանա թիմի կողմից, ու քննարկում էինք դրանք: Ի՞նչ տեխնիկաներ են օգտագերծվել, ի՞նչը շտկելու դեպքում ավելի ճիշտ կստացվեր ֆիլմը, ի՞նչն էր ավելի գրագետ արված:Դասընթացը նման չէր սովորական, դպրոցներում անցկացվող դասերին, քանի որ բոլորը միջամտում էին, բերում էին  իրենց օրինակները, զուգահեռներ էին անցկացվում ֆոտոյի և վիդեոյի միջև: Մասնագետներից  յուրաքանչյուրը իր իսկ օրինակով փորձում էր ավելի հասանելի դաձնել մեր ստացած տեղեկությունները: Վերջում մեր գիտելիքները ամրապնդեցինք փորձով: Երեխաներից մի քանիսը պարոն Դավիթի օգնությամբ նկարահանեցին մեր բանավեճերն ու քննարկումները: Երեխաներն ասում են, որ սկզբում պարոն Դավիթն անընդհատ ուղղումներ էր անում, իսկ վերջում ասաց, որ համեմատաբար լավ է ստացվում: Գրեթե անցանք  ևս մեկ փուլ, որն ավելացրեց մեր հետաքրքրությունները ֆիլմերի ու դրանց նկարահնման ընթացքի նկատմամբ:

Ուռա՜, լույսը բացվեց, զարթուցիչը զնգաց և գրեթե բոլորս գնացինք մարզասրահ: Գնացինք և օգտվեցինք մարզասրահի բոլոր բարիքներից: Բնականաբար, գտնվեցին մի քանիսը, որ ավելի շուտ գնացին մարզասրահ և հասցրին մարզվելու հետ մեկտեղ նաև կատակել ու զվարճանալ: Այնուհետև առօրյա գործեր մինչ նախաճաշը՝ լվացվել, հագնվել, նաև սիրունանալ: Եկավ նախաճաշի ժամը: Բոլորս 17.am-ի շապիկները հագած գնացինք ուտելու, ինչպես միշտ սկսեցինք զրուցել մյուս մասնակիցների հետ, կատակներ անել: Շատերը ուտում են այն, ինչ սիրում են, իսկ ոմանք էլ՝ կալորիաներն են հաշվում: Նստում ենք մեծ ու փոքր սեղանների շուրջը, փնտրում մարդկանց, ովքեր կնստեն մեր սեղանի մոտ՝ ազատ աթոռներին, բայց խումբը մեծանում է և շուտով սկսում ենք աթոռներ ավելացնել: Իսկ ճաշարանի մեծ հայելու մոտով անցնելիս միշտ նկարվում ենք կամ ծուռ մազերը ուղղում:

Նախաճաշից հետո գնացինք սենյակ, զանգեցինք տնեցիներին, մի քանի բառ ասացինք և իջանք քննարկումների սենյակ, որտեղ սկսվեց բազմաբովանդակ վարպետության դաս Սլավոնական համալսարանի դասախոս և RAU-TV-ի օպերատոր Դավիթ Թորոսյանի հետ: Բավականին ինֆորմացիա ստացանք. թե ինչպես նկարահանել ֆիլմ, օգտվել եռոտանուց և տեսախցիկից: Այնուհետև դասախոսություն, թե ինչպես նյութի թեմա ընտրել, ինչպես զարգացնել գաղափարները:

Ահա, վերջապես եկավ ֆոտոարշավի գնալու ժամանակը: Մենք բաժանվեցինք երկու խմբի: Մի խումբը գնաց ֆոտո անելու, իսկ մյուսը մնաց ժուռնալիստիկայի: Ես ժուռնալիստիկայի խմբի մեջ էի: Սովորեցինք, թե ինչ է լուրը, թե ինչպես հարցազրույց վերցնել: Առաջարկեցինք գաղափարներ, իմացանք բաց և փակ հարցերի մասին, հարցեր կազմեցինք, խոսեցինք հարցազրույցի երեք փուլերի մասին: Նույնիսկ առաջին անգամ լսեցինք Մարինեի ձայնը: Ահա, լսվեցին ոտնաձայներ և երեխաների խոսակցությունները: Ֆոտո անող խումբը հետ եկավ: Երբ Նարեկը մտավ սենյակ, շատ գոհ տեսք ուներ և պայուսյակը ուսից իջեցնելով՝ ասաց.

-Տիկին Ռուզան, գնացինք մի պապիկի տուն, մի երեխա ասեց, որ տանը չի, մեկ ուրիշը՝ թե գնացել է ուրիշ երկիր, մյուսն էլ ասաց, որ ուրիշ աշխարհում ա:

Ծիծաղեցինք և այդպես էլ չկարողացանք պարզել՝ հետո գտե՞լ են այդ պապիկին, թե՞ ոչ:

Մենք ունեինք մեկ ժամ ազատ ժամանակ: Խաղացինք տարբեր խաղեր՝ շաշկի, վոլեյբոլ, ֆուտբոլ: Ճաշից հետո սկսեցինք քննարկել ֆիլմերի գաղափարները, ֆոտոյի խումբը պատմեց ֆոտոարշավի մասին: Քննարկման ժամանակ բաժանվեցինք խմբերի տարբեր ֆիլմերի վրա աշխատելու համար: Երկար քննարկումներից և քվեարկություններից հետո ընտրեցինք, թե որ ֆիլմերն են նկարվելու, քանի որ ժամանակը չէր բավականացնի նկարել բոլոր գաղափարները:

Երկար օրը եզրափակեցինք խաղեր խաղալով: Խաղի իմաստը միմյանց անունները հիշելն էր: Իմ ֆեյսբուքյան էջի պատճառով ինձ անվանեցին Վարդան, Վարդուհի և նույնիսկ Մալթա: Հետո բոլորս գնացինք մեր «տները» և անուշ երազների մեջ ընկանք:

Այսօր անցկացրինք ֆոտոարշավ դեպի Արզական գյուղ: Մտածում էի, որ հետաքրքիր բաներ  չեն լինի,  բայց ենթադրություններս սխալ էին: Գյուղում  քիչ շրջելուց հետո հանդիպեցինք շատ հետաքրքիր և հյուրընկալ մարդկանց, ովքեր մեծ հաճույքով պատմում էին  հետաքրքրաշարժ մարդկանց մասին: Առաջին մարդն, ում այցելեցինք  դարբին Արտակն էր, որը արդեն 25 տարի անընդմեջ աշխատում և զարգացնում է իր կարողությունները դարբնություն  արհեստի մեջ: Դարբին Արտակի գործերը   ոչ միայն ունեն պահանջարկ  մեր տեղական շուկայում, նաև հաճախ արտերկրյա  պատվերներ է ունենում: Չնայած երկար տարիների աշխատանքին՝ նա պատասխանեց, որ երբեք չի հոգնի իր  աշխատանքից:

Հետաքրքիր զրույցից  հետո գյուղացիները մեզ ուղեկցեցին  մի տուն, որը ես նմանացրի թանգարանի: Տանտիրոջ անունը՝ Վալես էր և հենց նա էր այդ գեղեցկության վարպետը: Աննկարագրելի գեղեցկություն ունեցող այդ տունը  երկար տարիների ընթացքում է դարձել այդպես գեղեցիկ: Տունն ամբողջովին  պատված էր խճանկարներով: Չեք հավատա,  բայց նույնիսկ տան ներսում էր ամբողջովին խճանկար: Նա նաև հին իրերի և կենդանիների սիրահար էր: Հմայված այդ գեղեցկությամբ՝ հետաքրքրաշատ օրը շարունակեցինք  ճամբարում:  Օրեցօր մտերմանալով  իմ նոր ընկերների հետ՝ չեմ պատկերացնում, թե ինչպես  կանցնեն այս օրերը և ինչպես կբաժանվենք իրարից: Ամեն ինչ անցնում է ուրախ և հետաքրքիր մթնոլորտում, և հենց դրա շնորհիվ է, որ չենք ձանձրանում, իսկ օրվա վերջում ուժասպառ երանելի քուն ենք մտնում: Մեզ սպասվում են դեռ բազմաթիվ հետաքրքիր արշավներ և ֆիլմերի նկարահանումներ:

Հայաստանի պատանի թղթակիցների ցանցի անդամներն արդեն սկսել են իրենց ամառային մերդիա ճամբարն Աղվերանում: Դասընթացը կտևի հուլիսի քսանութից մինչև օգոստոսի երեքը, որի ընթացքում մեր երեսունից ավելի թղթակիցներ Հայաստանի տարբեր մարզերից կհասցնեն կատարելագործել իրենց հմտությունները լրագրությունից, լուսանկարչությունից, կինոյից և անիմացիայից: Կենտրոնի դասընթացավարները, մենթորները և կամավորները կօգնեն նրանց գործնականորեն կիրառել իրենց արդեն իսկ ունեցած հմտությունները՝ պատրաստելու ֆիլմեր, լուսանկարելու և նյութեր գրելու: Իրենց փորձով և գործնական խորհուրդներով վարպետության դասեր կվարեն «Մանանա» կենտրոնի կողմից հրավիրված ոլորտի լավագույն լրագրողներ, կինոռեժիսորներ և ֆոտոլրագրողներ:

Եթե հետևում եք մեր կայքին, ապա նկատած կլինեք, որ արդեն մեկ տարուց ավելի է, ինչ կենտրոնը «Երիտասարդների արտահայտման ազատությունը քաղաքացիական լրագրության միջոցով» ծրագրի շրջանակներում դասընթացներ է անցկացնում Հայաստանի տարբեր մարզերի պատանիների համար, որի արդյունքում ստեղծվել է Հայաստանի պատանի թղթակիցների ցանցը և www.17.am-ը՝ շուրջ յոթ հարյուր թղթակիցներով: Ծրագիրը ֆինանսավորվել է Եվրամիության կողմից: Հիմա ամառ է: Մեր թղթակիցներն ունեն շատ ժամանակ և լիքը-լիքը գաղափարներ: Մեդիա ճամբարը հրաշալի հնարավորություն է դրանք իրագործելու համար:

Եթե ձեզ հետաքրքրում է, թե  ինչպես են ստեղծվում մեր նյութերը, ֆիլմերն ու լուսանկարները, ովքեր են մեր թղթակիցները, ինչ են ուզում պատմել ձեզ իրենց նյութերով, ֆիլմերով և ֆոտոպատմություններով, ովքեր են վարպետության դասեր անցկացնելու մեզ համար, ապա հետևեք մեր աղվերանյան մեդիա ճամբարի օրագրին. գուցե հենց այս օրերի ընթացքում կնկարահանենք ձեր ամենասիրելի ֆիլմը, լուսանկարը կամ կգրվի ….

-Շուշա՛ն, նյութ եմ գրել, կնայե՞ս…