narek Stepanyan

Ամառային մի սովորական օր, որը դարձավ անսովոր

2015թ. 11-ը օգոստոսի, ամառային մի տաք օր, որը ինձ համար շատ վատ վերջացավ: Իրիկնաժամ էր, տղաներով խաղում էինք բակում և հանկարծ…

Երբ ուշքի եկա, շուրջս խառնված մարդիկ էին, ընկերներիս վախեցած դեմքերը և մորս հուսահատ դեմքը: Սկզբից չէի հասկանում` ինչ է կատարվում շուրջս: Ու քիչ-քիչ հիշեցի, ես ընկել էի: Հայրս ինձ  գրկեց, և ես ապահով զգացի նրա ամուր ձեռքերի մեջ, ու ինձ թվաց, թե ամեն ինչ ավարտվեց: Հիմա ես ոտքի կկանգնեմ, նորից դուրս կգամ և կշարունակեմ խաղս: Բայց այդպես չէր: Ինձ տարան  հիվանդանոց, և այնտեղ պարզվեց, որ ես վնասել եմ գլուխս և պետք է վիրահատվեմ:

Ես հասկանում էի լրջությունը, որովհետև բոլորի աչքերում վախ կար և  հուսահատություն, նույնիսկ մորեղբայրս, որը բժիշկ էր, անհանգստացած էր: Բայց երբ տեսա  ինձ վիրահատող բժշկին, ես հասկացա, որ հուսալի ձեռքերում եմ: Ես վիրահատվեցի օգոստոսի 12-ին:

Վիրահատությունը անցավ բարեհաջող, բայց ավելացան մի շարք չիկարելիներ. դադարեցի հաճախել շախմատի դպրոց, չէր կարելի զբաղվել սպորտով, նույնիսկ դպրոց սկսեցի հաճախել նոյեմբերից: Ընկերներս շուտ-շուտ այցելում էին ինձ, չթողնելով ինձ միայնակ զգամ: Ինձ լիարժեք հանգիստ էր պետք, բայց որոշ ժամանակ անց ես սկսեցի պարապել դասերս, որպեսզի չթերանամ: Անհամբեր սպասում էի, երբ պետք է դպրոց գնամ, որովհետև կարոտում էի դասերս, ընկերներիս, ուսուցիչներիս: Ամեն ինչ արեցի, որ չթերանամ, և դպրոցն ավարտեցի գերազանց առաջադիմությամբ:

Հիմա նորից ամառ է: Նորից իմ հասակակիցները բակում են, խաղահրապարակներում, մագլցում են լեռները, լողում են լճում ու լողավազաններում, մի խոսքով, վայելում են ամառային արձակուրդները: Այս ամենը ես ձեզ պատմեցի, որ դուք չկրկնեք իմ սխալը, զգույշ լինեք, որպեսզի ամառը դառնա ձեր ամենալավ ժամանակաշրջանը:

 

Mariam barseghyan

Հեռուստացույցի առաջ

Կարծում եմ ես այն քչերից եմ, ովքեր դեռ հեռուստացույց են դիտում: Այսօր շատերը նախընտրում են ֆիլմերը, հաղորդումները դիտել ինտերնետի միջոցով: Դե իրականում այդպես ավելի հարմար է: Չես սպասում քո սիրելի ֆիլմին, քեզ չեն խանգարում գովազդային հոլովակները, բայց այնուամենայնիվ ես նախընտրում եմ հեռուստացույցը: Սիրում եմ ժամերով նստել հեռուստացույցի առջև, նայել, թե ինչպես են իրար հաջորդում գովազդները: Չեմ կարող ասել, որ ամբողջ օրը նայում եմ, բայց նայելիս մոտ 5-7 ժամ կարող եմ անցկացնել բազմոցին նստած: Զարմանալի է, չէ՞: Ես էլ եմ ինքս ինձ վրա զարմանում: Լինելով հավատարիմ հեռուստադիտող` որոշել եմ վերջապես բարձրաձայնել ինձ անհանգստացնող թերությունները, որոնք մեծ ազդեցություն են ունենում մարդկային գիտակցության և հեռուստատեսությունների որակի վրա: Հայկական հեռուստատեսությունում շատ են հեռուստասերիալները` «Դժվար ապրուստ» (չգիտեմ, դեռ ցույց են տալիս, թե` չէ), «Բանակում»… 

Ես դրանց սիրահար չեմ, բայց այնուամենայնիվ ալիքները «թերթելու» ժամանակ մեկ- մեկ հանդիպում եմ: Առաջին բանը, որ միանգամից ուշադրություն է գրավում, ժարգոնն է: Չէ, ես նրանցից չեմ, որ ոսկեղենիկ հայերեն են պահանջում, բայց կարելի էր գոնե որոշ բառեր չօգտագործել: Կան արտահայտություններ, որոնք ընդգծում են ժարգոնի օգտագործումը և վիրուսի նման տարածվում են, նամանավանդ իմ հասակակիցների շրջանում: Հաղորդումներ, ռեալիթի շոուներ, այ, սա համաշխարհային հեռուստատեսության խնդիրն է: Այս հեռուստահաղորդումներում եզակիներն են, որ հետևում են իրենց արտահայտվելու ձևին: Էկրանից այս կողմ ամեն մի սխալ արտահայտություն շատ տհաճ և վատ է հնչում: Շատ եմ նկատում ռուսական (ТНТ) ալիքում ու դա մի տեսակ նորմալ եմ ընդունում: Հայկական հաղորդումներում դեռ չեմ նկատել, և հուսով եմ չեմ էլ նկատի: Չեմ կարծում, որ արժե այդ վատ գիծը ընդօրինակել օտարերկրյա ալիքներից: Հայկական հաղորդումներից սիրում եմ դիտել «Գուշակիր մեղեդին»: Մի տեսակ զվարճալի է հաղորդման մասնակիցների հետ միասին փորձել գուշակել տարբեր մեղեդիներ: Ուզում եմ ասել, որ ես մեղեդի գուշակելուց հեչ լավ չեմ: Եվ վերջապես, դա-դա-դա-դամ… Իմ ամենասիրելի մասը` գովազդ: Գովազդը երևի միակ բանն է, որ ինձ պահում է հեռուստացույցի առջև: Չգիտեմ, ինչո՞ւ  է այդպես: Ուղղակի սիրում եմ դիտել դրանք, համեմատել հների հետ և գտնել դրանց մեջ թերություններ: Ժամանակի ընթացքում ես հասկացա մի պարզ բան` դրանք միշտ նույնն են: Փոխվում են միայն շլացուցիչ ժպիտով դերասանները: Նկատե՞լ եք լվացքի փոշիների գովազդը: Միշտ մի երեխա կեղտոտում է իր վերնաշապիկը, մայրը չի կարողանում  մաքրել այն, և այդ պահին հայտնվում է այն շլացուցիչ ժպիտով տղամարդը կամ կինը ու երեխայի մորը առաջարկում է ամենալավ լվացքի միջոցը:

-Թիվ մեկ փոշին աշխարհում…

Չիփսի և նմանատիպ ուտելիքների գովազդներում համարյա միշտ նկարահանվում են Ռոնալդոն և Մեսսին: Պաղպաղակի գովազդում մեկի ձեռքում եղած պաղպաղակը ուրիշները փորձում են խլել: Ատամի մածուկի գովազդի վերջում միշտ մի ատամնաբույժ հավաստիացնում է, որ նրանք փորձարկել են այդ մածուկը, և այն աշխարհի համար մեկ մածուկն է: Եվ հիմա ուշադիր հարցը` քանի՞ ատամի մածուկ է համարվում առաջինը: Կա երկու տարբերակ կամ` ոչ մի, կամ բոլոր մածուկները: Ու նմանատիպ օրինակները շատ են: Իհարկե, այս ամենի հետ մեկտեղ կան լավ և’  հեռուստասերիալներ, և’ հաղորդումներ, և’ գովազդներ: Ու հենց դրանք էլ փրկում են հեռուստատեսությունը: Դե ինչ այսքանը, հիմա հեռուստացույց նայելու ժամանակն է…

davit aslanyan

Նպատակակետը` թեկուզ դժոխք

Քանի որ պարապում էի շտեմարաններով, քննություններից հետո գիտելիքի փոխարեն ինձ մնաց միայն անվերջ երկար ժամանակ: Եվ պարզվում է, որ այն լցնելը բավականին դժվար է առանց երկու բանի` հոգու ընկերոջ և փողի: Առանց իրական քո բնավորությունն ունեցող ընկերոջ դժվար է, իսկ նրա հետ` թեկուզ դժոխք, չէ որ ընկերների հետ ամեն տեղ էլ հետաքրքիր կլինի` Պոմպիդու թե փոքր գյուղի միակ զրուցարան:
Մենակ ես մնում, ու միակ բանը, որ շարունակ անում ես, պարզվում է, պլաններ մշակելն է, այն մասին, թե ինչ կանեք, երբ կրկին հանդիպեք: Իհարկե, երբեք էլ այդ պլաններով չեք շարժվում, բայց գոնե ինչ-որ չափով կարոտ եք առնում:

Դժվար է առանց հոգու ընկերոջ. հացը կուլ չի գնում, զբոսանքը ուրախ չի լինում, մատիտը ծուռ է գնում, և անգամ ինտերնետն է դանդաղ թվում…

Հ.Գ. Ինչքան էլ դժվար լինի, մի փոխեք ձեր հոգին ընկեր ունենալու համար: 

karine nahapetyan

Արտագաղթի դառը պտուղները

Ծնողական ժողովները սովորաբար վախ են առաջացնում երեխաների մոտ, իսկ իմ պարագայում դա ուրիշ է…

Մտածում եմ` մաման ու պապան այստեղ չեն, քույրերս աշխատում են, տատին ի վիճակի չի: Լավ, բա ու՞մ դիմեմ: Սկսում եմ հաշվարկ անել. տեսնես ավագ քույրս` Աննան, այդ օրը տա՞նն է լինելու: Զանգում եմ Աննային:
-Ան, էսինչ օրը տա՞նն ես լինելու. ծնողական ժողով ա:
Մի կես րոպե հետո պատասխանում ա.
-Հա, Կար, տանն եմ:
Վատագույն դեպքում մոտենում եմ դասղեկիս ու ասում, որ ոչ մեկը չի գալու…
Լավ, դեռ այսքանը շտկելի է ու արագ լուծվող…
Իսկ սրա մասին ի՞նչ կասեք…

Մեծագույն հաճույք չէ՞ արդյոք ցուրտ եղանակին դրսից գալ տուն և մամայի մեղմ ժպիտից ջերմանալ ու առանց հաց ուտելու կշտանալ «սոված չե՞ս, բալես» արտահայտությունից: Մեծագույն հաճույք է, բայց փոքրագույն պահանջ:

Գերագույն հաճույք չէ՞ արդյոք պապայի հետ վազել տան միջով և իրար «դաժանաբար ծեծել», բայց` սիրելով, և լսել տատիկի ձայնը.

-Տղա ջան, քու աղջինկեր հելել են քու բոյին, մեշու հուշիկ, էլի~, ճամփի վրի տուն ա… Պապան էլ, խեթ-խեթ նայելով, հասկացնում է` չէ, դեռ երեխա են, ես էլ` պատանի:

Պատմածս ոսկե հուշերից մի դրվագ էր…

Գալով տուն` ինքներս ենք հոգում մեր բոլոր կարիքները, չնայած` մեծ ենք, ասում են, որ  նաև` ինքնուրույն: Նստում ենք համակարգչի առջև, մեկ էլ` սքայփով զանգում են, հավանաբար, մաման ա կամ պապան:

Համաձայնվում եմ Սևակի հետ ու ինքս իմ հերթին պնդում` կարոտը գույն ունի:

-Մամ,- ասում եմ ես,- այ մամ, աչքերդ կանաչ են, պապայինն էլ ա կանաչ: Ուզում եմ, որ իմն էլ կանաչ լինի, կանգնեմ հայելու առաջ և կարոտս առնեմ ձեր աչքերից…

Կրկին անգամ համաձայնվում եմ այն անիծյալ մտքի հետ, որ կարոտը նաև ձև ունի:

-Պապ, այ պապ, իմ մատները քո մատերին են նման, նայում եմ ու զարմանում, թե ինչ բան է գենը…

Է~հ, կարոտը, պարզվում է, գույն էլ ունի:

-Մամ, պապ, որ գնում եք, ձեր հագած շորերը դիտմամդ չեմ լվանում, որ ձեր բույրը պահպանվի, պետք եկած ժամանակ հագնեմ ու կարոտս առնեմ:

Երբեմն ասում են` մամային եմ նման, մամ, դու էլ, քաջ գիտակցելով, որ այդպես չի, ասում ես` հա, բալես, իհարկե, նման ես: Բայց գրողը տանի, ինքս էլ գիտեմ, որ նման չեմ…

-Պապ, խելացիս լինելու գենը քոնն ա, պապ, մամային ասել եմ, չի նեղանում, չի նեղանա, կհասկանա:

Իսկ սա «ժանգոտ» իրականությունն է:

Հասկանում ենք, ամեն ինչ հասկանում ենք:

Հասկանալով` ճաշակում ենք արտագաղթի դառը պտուղները, հաճախ` զզվելով և չուզելով, ի վերջո կուլ ենք տալիս ու մարսում:

Ruzanna esayan

«Ո՞նց մնամ այնտեղ, որտեղ իմ հարազատներին են սպանել»

Իմ զրուցակիցն է մայրս` Լիաննա Բալյանը: Նա և հայրս` Գուրգեն Եսայանը, փախստականներ են, ովքեր գաղթել են Կիրովաբադ քաղաքից, որն այժմ անվանում են Գանձակ (Գյանջա):

-Մամ, ինձ միշտ ասել են, որ քո կյանքը բաժանված է մի քանի մասի. կբացատրե՞ս:

-Հա, կասեմ: Երբ 1988 թ.-ին ադրբեջանցիները հարձակվեցին Կիրովաբադի վրա` մեզ այնտեղից տեղափոխեցին: Մենք բնակություն հաստատեցինք Աբովյան քաղաքում, և երեք տարի այնտեղ բնակվելուց հետո ես ամուսնացա և եկա ապրելու Նոր Հաճնում:

-Վա~յ, իսկ այդ ժամանակ քանի՞ տարեկան էիր, երբ տեղափոխեցին քեզ: 

-14 տարեկան էի, յոթերորդ դասարանում էի սովորում:

-Մամ, բա դուք ո՞նց հասկացաք, որ կռիվը սկսվում է:

-1988 թվականի փետրվարին Սումգայիթ քաղաքում ադրբեջանցիները ջարդեր էին սկսել: Լուրեր էին պտտվում, որ վաղ թե ուշ մեզ են հասնելու: Մեր դասարանում մի ադրբեջանցի աղջիկ կար, անունը` Մինա: Նա մի օր եկավ և ասաց, որ ադրբեջանցիները այդ օրը հարձակվելու են հայերի վրա: Մենք ուշադրություն չդարձրինք, ասացինք` խոսում է, էլի: Այնինչ նա ճիշտ էր ասում: Տուն վերադառնալիս փողոցներում աղմուկ էր, և բոլորը տուն էին վազում: Մայրս ասաց, որ արդեն հարձակվել են, ու պիտի արագ թաքնվեմ:

-Է~, մամ, փշաքաղվեցի, բայց մի քիչ էլ պատմի, հա՞:

-Դե, բալես, լսի: Մեծ աղմուկով մտնում էին փողոցներ, ինչ կար-չկար, ջարդում: Դրսում մարդ տեսնելիս այնքան էին ծեծում, մինչև մահանա, իսկ ովքեր չէին մահանում, մենք տանում էինք ոչ թե հիվանդանոց, այլ եկեղեցի, որովհետև հիվանդանոցը թուրքի թաղամասում էր: Երբ ամենը ջարդելով դուրս եկան հայկական թաղամասից, հայերը միախմբվեցին և ամիսներ շարունակ կռիվ տվեցին: Հիշում եմ, մի անգամ, գիշերվա երեքը կլիներ, արթնացա, և կողքիս ոչ ոք չկար, անգամ եղբայրս, ով 21 տարեկան  էր: Հագնվեցի ու միանգամից թռա դուրս և տեսա, թե ինչպես ծնողներս, եղբայրս և հարևանները մեծ կրակ էին վառել ու չորսբոլորը նստել:

-Մամ, վախեցա, բա որ տեսար կողքիդ մարդ չկա, չվախեցա՞ր: 

-Համ վախեցա, համ ցավ զգացի: Ճիշտ է, այնտեղ քիչ էր այն, ինչ հայկական էր, բայց դա իմ ծննդավայրն էր, որտեղ անցել էին իմ կյանքի 14 տարիները: Եվ դժվար էր այդ ամենը ուղղակի թողնել և հեռանալ:

-Բա դուք ո՞նց դուրս եկաք Կիրովաբադից: 

-Արդեն մի քանի ամիս էր, ինչ կռիվը սկսվել էր: Դեկտեմբերի 3-ին, լավ հիշում եմ, օգնության հասան ռուս զինվորները ու երեխաներին ուղղաթիռով տեղափոխեցին Հայաստան:

-Հա՞, բա ձեզ ո՞նց դիմավորեցին:

-Շատ լավ: Ով բարեկամ չուներ Հայաստանում, իրենց ուրիշն էր պահում, իսկ ով ուներ, գնում էր բարեկամի տուն: Ու հենց այստեղ մենք նոր կյանք մտանք, հատուկ փախստականների համար դասարաններ բացվեցին: Հիշում եմ այն երջանիկ պահը, երբ առաջին անգամ գրեցի «Ա» տառը: Ու բոլորս շատ ուրախ էինք, որ կարողանում էինք գրի առնել այն, ինչ խոսում էինք: Դե, այնտեղ ադրբեջաներեն ու ռուսերեն էինք սովորում, բայց խոսում էինք հայերեն:

-Մամ, որ հնարավորություն ունենաս գնալ քո ծննդավայր, առաջին հերթին ի՞նչ կանես: 

-Կգնամ մեր փողոց, կտեսնեմ, արդյոք կա՞ մեր տունը, դպրոցը, եկեղեցին: Կհիշեմ մանկությունս, ընկերներիս, մեր խաղերը, մի խոսքով այն, ինչ կատարվել է այն տարիներին:

-Իսկ հնարավորություն ունենալու դեպքում մի քանի տարի կմնա՞ս:

-Չէ, չեմ կարող: Ամեն անգամ այդ փողոցներով անցնելիս կհիշեմ կռիվը, ու ինձ անընդհատ կթվա, որ այն, ուր որ է, նորից կսկսվի: Ո՞նց մնամ այնտեղ, որտեղ իմ հարազատներին են սպանել: Չեմ կարող այնտեղ հանգիստ շնչել, կվերադառնամ իմ տուն ու հենց այստեղ էլ կապրեմ:

«Ցախկտրոցի»

Երկար ժամանակ չէի կողմնորոշվում,  թե ինչ թեմայով կարելի է գրել, մայրիկիս խորհրդով որոշեցի լուսանկարներ անել և պատմել լուսանկարներիս մասին:

-Է՜հ, Գևո՛րգ ջան, հել ասա` թող ցախ բերեն -թափեն,- ներս մտավ տատիկս և բարկանալով ասաց հայրիկիս:
-Շուտ ա, մա՛մ, շու՜տ ա,- պ ատասխանեց նա:

Բայց երկու օր անց բերեցին մեր ձմռան փայտը և սկսեցին կտրել:

Երևի ձեզ կհետաքրքրի, թե այս ամռան շոգին ի՞նչ ձմռան վառելափայտ: Իրականում ինձ միշտ հետաքրքրել է` ինչո՞ւ ամռանը:

-Տա՜տ, բա ինչի՞ ենք ամառն առնում:

-Սենց շատ հարմար ա, բալես, եթե ձմեռն առնենք, շատ թանկ կլինի, համ էլ ձմեռն էնքան առնող կլինի, որ մեզ հերթ չի հասնի:

Ես շատ եմ սիրում «ցախկտրոցին»: Բոլորը հավաքվում են, օգնում են իրար պատմում, ծիծաղում: Ամեն ինչ շատ ջերմ է: Գնացող-եկողը մաղթում է «առողջ օգտագործում»:
Երեկոյան արդեն գալիս են հարևանները, նստում են սեղանի շուրջ, խոսում են, հաց են ուտում և հանգստանում են օրվա ծանր աշխատանքից հետո:

artyom safaryan

Ֆուտբոլային կրքեր

Բարև Ձեզ: Ես Արտյոմն եմ, շուտով կլրանա 18 տարեկանս, սակայն մարդիկ, նայելով մազածածկույթիս, փորձում են գուշակել, թե քանի երեխա է ինձ «պապա» ասում և անկեղծորեն զարմանում են` լսելով իրական տարիքս: Երբ դեռ հաճախում էի կարատեի, մրցումների ժամանակ հաճախ վիճում էի մրցավարների և այլ մասնակիցների հետ տարիքիս հարցով: Հաճախ ասում էին.

-Գոնե թրաշվի, այ տղա, ոնց որ մոջահեդ լինես,- ինչին հնչում էր պատասխան.

-Թրաշը մարդկանց մեջ սարսափ է ներշնչում:

Ես ունեմ ընդամենը մի մոլուցք, որն, ի տարբերություն իմ հասակակից ստեղծագործ պատանիների, ոչ թե գիրքն է, կամ կինոն, կամ էլ, առավել ևս, փիլիսոփայությունը, այլ մի պարզ խաղ, որտեղ 22 միլիոնատեր վազում են 1 գնդակի հետևից և ուզում են այն ուղղել ուղղանկյուն դարպասների մեջ: Ճիշտ գուշակեցիք, դա ֆուտբոլն է. խաղ, որն ինձ ուղեկցում է ամենուրեք. և տանը, և դրսում, և նույնիսկ պարապմունքների ժամանակ, երբ ուսուցիչս աղաչում էր, որ ես սովորեմ «թոփիկը», իսկ ես մերժում էի, պատճառաբանելով, որ երեկոյան խաղում է Բարսելոնան, Բավարիան կամ էլ Արսենալը:

Մեր հարևանները հաճախ ասում են, որ խաղերը չեն նայում, քանի որ հաշիվը կարող են գուշակել մեր գոռոցներից: Սիրում եմ վերլուծել ֆուտբոլը և հաճախ գրում եմ ուղղակի ինձ համար, իսկ ամեն պարապմունքի գնալս ուղեկցվում էր մտքում չեմպիոնների լիգայի վերլուծությամբ: Ես ունեմ երազանք, որ նույնպես կապված է ֆուտբոլի հետ: Ես երազում եմ գեթ մեկ անգամ հայտնվել Einfield  մարզադաշտում և պարուրվել այդ ֆուտբոլային դարբնոցի ոգով և մեկնաբանել այնտեղ որևէ հանդիպում: Այսպիսին եմ ես, և եթե հետաքրքրեցի, կարող եք դիմել: Սիրով, Արտյոմ Սաֆարյան:

ani avetisyan portret

Եվ փոխվել եմ, և չեմ փոխվել

Մարդու կյանքը հիշողությունների մի ողջ շղթա է, անցնում են օրերը, և ներկան դառնում է անցյալ՝ թողնելով միայն հուշեր…

…Թերթում եմ լուսանկարներիս ալբոմն ու հիշում մանկությունս: Որքա՜ն ջերմություն ու սեր կա այդ լուսանկարներում, որքա՜ն սեր կար այդ օրերում…

Հիշում եմ, գրեթե տասը տարի առաջ, երբ ընդամենը հինգ-վեց  տարեկան էի, աշխարհն ինձ համար այնքան գունավոր ու պարզ էր, այնքան անկեղծ… Հիշում եմ՝ ինչպես էի երազում քրոջս ու եղբայրներիս պես դպրոց գնալ, բարձր գնահատականներ ստանալ: Այսօրվա պես հիշում եմ առաջին սեպտեմբերս ՝ կյանքիս ամենաերջանիկ օրերից մեկը: Նստել էի դպրոցական նստարանին ու մտածում, որ նոր կյանք է սկսվել ինձ համար… Եվ իրոք դա մի նոր կյանք էր՝ նոր գույներով ու պատկերներով: Տասը  տարի առաջ բացվեց իմ առջև գրքերի կախարդական աշխարհը, որն այսօր էլ իմ անբաժան ուղեկիցն է: Տասը տարի առաջ փոխվեց իմ կյանքը: Մի կողմ դրեցի սիրելի խաղալիքներս ու ձեռքս գրիչ վերցրեցի:

Արդեն տասը տարի է անցել: Տասը տարի… Այն այնքան երկար է  թվում, այնինչ ընդամենն ակնթարթ էր, որն անցավ՝ դառնալով հիշողություն: Անցած տասը տարիների  մասին  այսօր պատմում են   միայն հուշերս, լուսանկարներս և  այդ տարիներին ստացած և մինչ այսօր մնացած գիտելիքներս ու տպավորություններս:

…Երբեմն հետ եմ նայում ու փորձում համեմատել ինձ՝ տասը տարի առաջ և այսօր: Փոխվել է թե՛ արտաքինս և թե՛ ներաշխարհս: Այն ժամանակ անհոգ ու անփորձ երեխա էի և միակ զբաղմունքս էլ խաղալն էր, իսկ այսօր  արդեն քիչ թե շատ ճանաչում եմ աշխարհն ու մարդկանց, տարբերում լավն ու վատը, այսօր ես ունեմ հստակ նպատակներ և ձգտում՝ դրանց հասնելու… Այդ օրերից տասը տարի անց՝ այսօր, ես արդեն սովորում եմ ավագ դպրոցում՝ նոր հույզերով ու երազներով լցված: Տասը տարի անց ես բոլորովին այլ կերպ եմ տեսնում ու պատկերացնում աշխարհը:

Դպրոցական կյանքիս առաջին գարնանից տասը տարի անց աշխարհն այնքան էլ չի փոխվել ինձ համար: Նորից նույն գարուններն ու նույն աշուններն են, նույն երկինքն ու աստղերը: Ամեն ինչ գրեթե այնպիսին է, ինչ տասը տարի առաջ էր, միայն մարդիկ են փոխվել, այդ նրանք են սկսել  այլ կերպ տեսնել աշխարհը… Ես էլ բացառություն չեմ:

Հիշում եմ, թե տասը տարի առաջ որքան  էի սիրում  նստել բակում ու հաշվել աստղերը, երազում էի մի օր վերջապես հաշվել բոլորը, երազում էի տեսնել, թե ինչպես են վայր ընկնում աստղերը, և թե ինչ է լինում դրանից հետո: Այս բոլորն անցյալում  էր, այսօր արդեն գիտեմ, որ հաշվել աստղերն անզոր եմ, որ աստղերը չեն ընկնում… Բայց  երազանքներս այնքան էլ չեն փոխվել, ուղղակի այժմ ես ցանկանում եմ ոչ թե հաշվել աստղերը, այլ տեսնել դրանք, այնտեղ՝տիեզերքում…

Հետ եմ նայում ու հասկանում, որ տասը տարի առաջ և անց՝ և՛ փոխվել եմ, և՛ չեմ փոխվել…

Պապայի «անվախ» աղջիկ

Ես մի մարդ եմ, ով տանել չի կարողանում ոչ մի  տեսակ կենդանի: Չգիտեմ ինչ, բայց հաստատ ինչ-որ բան ինձ վանում է կենդանիներից, միգուցե դա վա՞խն է, չէ, բայց ես այդքան էլ վախկոտ չեմ, ոնց մտածում է հայրս: Ես իմ  ինքնավստահ բնավորության համաձայն ու ինչ-որ տեղ հայրիկիս ապացուցելու համար, որ վախկոտ չեմ, վերցրի  իմ անբաժան ընկեր  ֆոտոապարատը  և սկսեցի նկարել կենդանիներ: Աստվա՜ծ իմ, ես ինձ իմ ձեռքով կրակը գցեցի, թե ինչու, պատմությունս լսելով կհասկանաք:
Նախ սկսեմ նրանից, թե ինչու հայրս սկսեց ինձ վախկոտ համարել: Այսօր առավոտյան, երբ  աչքերս բացեցի, անկողնուս վրա մի  ոզնի էր  նստած և ուշադիր ինձ էր նայում: Վախից այնպես բղավեցի, որ մեր տանը  կից ապրող հարևանի փոքրիկը քնից արթնացավ ու սկսեց լաց լինել: Հայրս լսեց բղավոցս և իր կատակից  բավարարված` բարձր ծիծաղելով ներս մտավ ու սկսեց ինձ «վախկոտ», «թույլիկ» կոչել: Ես  շարունակ փորձում էի համոզել, որ վախկոտ չեմ, բայց  դե ինչ արած, ինձ  այնպես էի պահում, որ  հայրիկիս թվար  համակերպվել  եմ  վախկոտ լինելու մտքին: Մի պահ  փորձեք  հասկանալ`  ներսումս  ինչ  էր կատարվում. իմ գլխում իրարանցում  էր սկսել,  ու ես  շարունակ ելք էի  փնտրում մականուններից ազատվելու համար: Այդ պահին  հիշեցի «Մանանա» կենտրոնի մասին ու մտածեցի օրս  լցնել արկածներով` հետաքրքիր նյութ ստանալու համար:
Հայրս նստած թերթ էր կարդում, երբ ես,  մտքումս  ձևակերպելով  հարցս, մոտեցա նրան:
-Պապ, քեզնից կարո՞ղ եմ մի  բան խնդրել:
-Գումար չունեմ, գնա այստեղից:
-Է՜,  պապ, ի՞նչ գումար, այս  անգամ խնդրանքս տարբերվում է մնացած  բոլոր անգամներից:
-Ամեն անգամ նույն  երգն ես երգում, բայց ի՞նչ ասեմ, խնդրիր:
-Պապ, դեռ մտածում ես վախկոտ ու թույլի՞կ եմ:
-Վայ, մոռացել էի, իմ վախկոտ ու թույլիկ աղջիկ, խնդրիր ինչ-որ կուզես:
-Պապ, ես  ուզում  եմ  կենդանիներ  նկարել, ու վատ չի լինի, որ  ինձ  հետ  գաս:
-Նկարե՞ս, բայց  դու  չե՞ս  վախենում:
-Ե՞ս, վախենա՞մ, չի կարող այդպիսի բան  լինել, ես ուժեղ աղջիկ եմ:
-Դե ուրեմն,  գնացինք:
Ես  սկսեցի ամենաանվնաս կենդանիներից: Պապիկիցս թաքուն  ես ու հայրս մտանք մեր հին ախոռ, որտեղ պապիկս պահում է  իր աղավնիներին: Մի քանի գեղեցիկ նկար ստանալուց հետո նկարեցի բադիկին, հետո բոլոր այն կենդանիներին, որոնց հանդիպեցի ճանապարհիս: Ամեն ինչ  հարթ էր ընթանում, ես նույնիսկ  սկսեցի  սիրել կենդանիներին:
Արդեն մութն ընկել էր, և ես ու  հայրս որոշեցինք  տուն  գնալ: Ես հարցրի  հայրիկիս.
-Ի՞նչ կասես, պա՛պ, հիմա էլ եմ վախկո՞տ:
-Բա ի՞նչ ես, է, դե եթե այդքան անվախ ես, արի  գնանք առավոտյան վախդ չափած ոզնուն նկարի:

Ես  համաձայնվեցի` չմտածելով` ինչ կրակի մեջ եմ ընկնում: Նկարելու  ժամանակ ոզնին հանգիստ նստած էր, և ես  որոշեցի մի քանի նկար մոտիկից նկարել: Նկարելու ժամանակ  ոզնին դուրս թռավ ու իր ճանկերը խրեց  թևս, ճիշտ է շատ ցավեց, բայց  կարևորը  նկարեցի  ոզնուն դուրս գալու ժամանակ: Դա էլ հերիք չէր, նկուղից  դուրս գալու  ժամանակ  տրորեցի  շան  պոչը, մի կերպ պրծա, մինչև  տուն  շան պատճառով բղավելով վազել եմ: Երբ հայրս հասավ տուն, ասաց.
-Պապայի անվախ աղջիկ, արի  գրկեմ, թույլի՛կս:
-Է՜,պա՜:
Անունս  էլ մնաց  «թույլիկ», բայց  ես  համոզվեցի, որ ատում եմ  բոլոր կենդանիներին:

anjel torosyan

Էնտեղ Հայաստան չէր, էստեղ է Հայաստանը

Հարցազրույց տատիկիս՝ Եղիսաբեթ Բարսեղյանի հետ։

-Ես գիտեմ, որ դու ծնվել ես Իրանում։Մի քիչ պատմիր Իրանից։

-Ես ծնվել եմ Իրանում, Սպահան նահանգի Փերիա գավառի Հազարջրիբ գլուղում։Ընտանիքս կազմված էր 10 անդամից ՝ մայրս, հայրս, հորեղբայրս իր ընտանիքով,  ես ու երկու եղբայրներս։

-Արմատներով որտեղի՞ց ես։

-Արմատներով հենց Հազարջրիբից եմ։

-Մի քիչ պատմիր եղբայրներիցտ։

-Եղբայրներիցս մեկը Ամերիկա է։ Ունի 3 տղա և 1 աղջիկ։Աղջիկը Էջմիածնում է ապրում, իսկ տղաները իր մոտ են։Մյուս եղբայրս էլ Վանաձորում է ապրել։

-Ինչպիսի՞ կրթություն ես ստացել և ի՞նչ մասնագիտություն ունես։

-Կրթություն չեմ ստացել մասնագիտություն էլ չունեմ։ Էն ժամանակ ո՞վ գրել կարդալ գիտեր, որ ես իմանայի։

-Ինչպե՞ս և ե՞րբ ես ամուսնացել պապիկի հետ։

-Երեք ամիս նշանը դրած է եղել, հետո Պետրոսը աշնանը եկել է ամուսնացել ենք։1950 թվականին ենք ամուսնացել։

-Պապիկից առաջ ուրիշ ինչ-որ մեկին հավանել ե՞ս։

-Ոչ, Դաջան ո՞վ կար որ հավանեի։Խոյգանից երու հոգի եկան, ասեցի լավը չեք հետ գնացեք։

-Քանի՞ երեխա ես ունեցել։

-7 երեխա ՝ 2 աղջիկ, 5 տղա։

-Բոլոր երեխաներտ էլ Իրանու՞մ են ծնվել։

-Այո։

-Ինչու՞ եկաք Հայաստան և քանի տարեկան էիր այդ ժամանակ։

-Եկանք Հայաստան,  որ լավ ապրենք, էնտեղ Հայաստան չէր, էստեղ է Հայաստանը։ Երեսուն տարեկան էի , երբ եկանք Հայաստան։

-Ինչու՞ որոշեցիք հենց Աշտարակում ապրել։

-Տեգրս եկավ, սկեսրայրս եկավ, ես էլ եկա։

-Որտե՞ղ էր ավելի լավ Իրանու՞մ, թե՞ Հայաստանում։

-Հայաստանում։Իրան ի՞նչ կար էն ժամանակ որ, հիմիկվա նման կռիվ որ էլի։

-Եղբայրներտ ԱՄՆ-ում են։ Ինչու՞ դու նույնպես չմեկնեցիր ԱՄՆ մշտական բնակության և ինչու ՞ հիմա չես մեկնում։

-Գնայի ենտեղ ի՞նչ անեի։ Եկել եմ եստեղ լիացել եմ որ գնայի ենտեղ։ Աշնանը ուզում եմ գնալ երեխաներիս մոտ հետ գամ, բայց մնալու մտադրություն չունեմ։