Փոքրիկ Իշխանը

(Հասցեն՝ տիեզերք)

Եթե դու կարդում ես այս նյութը, ուրեմն պիտի որ սիրես ընթերցանությունը, իսկ եթե ես սխալվում եմ, կարող ես չշարունակել, որովհետեւ  հիմա պատմելու եմ մի գրքի մասին, որը ավելի շատ բան է սովորեցնում, քան դպրոցական որեւէ դասագիրք: Խոսքս Անտուան դը Սենտ-Էքզյուպերիի «Փոքրիկ Իշխանը» գրքի մասին է:

Ես հազիվ դպրոցահասակ էի, երբ առաջին անգամ ճանաչեցի Իշխանին՝ իհարկե չհասկանալով այնպես, ինչպես պետք էր: Այնպես որ, եթե մեկ անգամ կարդալով` գիրքը քեզ ոչինչ չի տվել, դեռևս պետք չէ հուսահատվել:

Իմ երկրորդ հանդիպումը ավելի լուրջ ծանոթություն էր. այդ ընթացքում ես սովորեցի ճանաչել ինձ, մարդկանց, աշխարհը: Սա արդեն մեծ քայլ էր: Հետո եկավ երրորդը. այդ ժամանակ պարզապես ապրում էի ամեն տողն ու բառը, որովհետև իսկապես հասկանում էի: Իսկ այն, ինչ հասկանում ես, պիտի որ գոնե մի փոքր սիրես: «Փոքրիկ Իշխանը» այն գիրքն է, որն անվերջ կարելի է վերընթերցել, և եթե դու կարդացել ես այն՝ գոնե մի քիչ հասկանալով, ապա անպայման կհամաձայնես ինձ հետ, իսկ եթե ոչ, ուրեմն շտապի՜ր:

Իմ գրասեղանին, օրինակ, միշտ երևում է Փոքրիկը, որի հետ մի քանի անգամ ճամփորդել եմ տիեզերքում, նույնիսկ հանդիպել այն թռչունին, որին մանկություն են անվանում: Մեծերը սիրում են անուններ տալ, այնինչ բաներ կան, որոնց չի կարելի բառեր վերագրել. զգացողությունը ավելին է, քան…

Իշխանի տիեզերքում բազում մոլորակներ կան: Ես, օրինակ, սիրում եմ Հինգերորդը, որտեղ դեռ ապրում է ծեր լապտերավառը: Մեկ օրվա ընթացքում նա 1440 անգամ դիմավորում է մայրամուտը, բայց, ցավոք, շատ է հոգնած լինում: Երբեմն մենք էլ հոգնած լինելով չենք նկատում ամենագեղեցիկը, որ մեր կողքին է հենց: Բայց ես երբեմն շտապում եմ տանիք, երբ տխուր եմ լինում, որովհետև Իշխանն ինձ սովորեցրել է՝ երբ տխուր ես, լավ է վերջալույսին նայելը: Հավատա՛ նրան, նա երբեք չի խաբում: Նա սովորեցնում է լինել ազնիվ թե խոսքերի մեջ, թե արարքներում, տեսնել բարին և գնահատել այն, սովորեցնում է ընտելանալ, ասել է թե՝ կապվել, և երբեք վատը չփնտրել դրա մեջ: Մենք կապվում ենք մեր մարդկանց, և քաղաքները, որտեղ նրանք են, դառնում են հարազատ: Ի՞նչ վատ է հարազատ քաղաքներ կամ մոլորակներ ունենալը: Կապվում ենք մեր կենդանիների հետ, ինչպես Իշխանը՝ իր աղվեսի, ովքեր հավատարիմ են ավելի, քան մենք:

-Ու որքա՜ն հրաշալի կլինի, երբ ընտելացնես ինձ. ոսկեգույն ցորենն ինձ կսկսի հիշեցնել քո մասին, ու ես կսիրեմ քամուց օրորվող հասկերի խշշոցը, – մի անգամ ասաց աղվեսը ու չսխալվեց:

Եթե դու ուզում ես տեսնել Իշխանին, նրա հասցեն տիեզերքն է, ավելի ստույգ՝ Աստղակերպ B-612-ը, բայց այնտեղ հասնելու համար պետք է անպայման կարդալ և մի լավ հասկանալ և ոչ մի դեպքում չմոռանալ նրան: Պետք է հաճախ վերադառնալ Իշխանին. ինչպես մենք, այնպես էլ նա, միշտ ունի լավ ընկերոջ կարիք, ով պատրաստ կլինի լսել իրեն ու օգնել գտնելու բոլոր հարցերի ամենաճիշտ պատասխանները: Ւսկ այդ պատասխանները ճիշտ ընտելացնելու և մեկընդմիշտ պատասխանատու լինելու մեջ են: Պատասխանատու լինենք միմյանց նկատմամբ եւ չվախենանք անկեղծ ընկեր լինելուց: Ի վերջո բոլորիս մեջ էլ ապրում է մի փոքրիկ իշխան, ում ոչ մի մեծահասակ երբեք չի կարողանա հասկանալ…

Իմ սիրած մեջբերումները «Փոքրիկ Իշխանից»

1. Առավոտյան հենց որ արթնանաս, լվացվես ու քեզ կարգի բերես, պետք է կարգի բերես նաև քո մոլորակը:

2. Միայն երեխաները գիտեն, թե ինչ են փնտրում:

3. Մեծահասակները երբեք և ոչինչ չեն հասկանում, իսկ երեխաների համար շատ է հոգնեցուցիչ, երբ ստիպված են լինում ամեն ինչ նրանց բացատրել ու գլուխները մտցնել:

4. Մարդիկ արդեն ժամանակ չունեն որևէ բան իմանալու համար: Նրանք հիմա իրերն էլ պատրաստի են գնում խանութներում: Բայց չէ՞ որ չկան այնպիսի խանութներ, որտեղ հնարավոր լինի բարեկամներ վաճառել, և հենց դրա համար էլ մարդիկ այլևս բարեկամներ չունեն: Եթե ուզում ես բարեկամ ունենալ, ընտելացրու ինձ:

5. Երբ թողնում ես, որ քեզ ընտելացնեն, հետո դրա համար կարող է և լաս:

6. Քո վարդը քեզ համար այդքան թանկ է, որովհետև դու նրան տվել ես քո ամբողջ հոգին:

7. Միայն սիրտն է սրատես: Ամենագխավորը աչքով չես տեսնի:

8. Շատ խորհրդավոր ու առեղծվածային է արցունքների աշխարհը:

9. – Կուզեի իմանալ, թե աստղերը ինչո՞ւ են փայլում,- մտածեց նա: – Այդ երևի նրա համար է, որ վաղ թե ուշ ամեն մարդ իր աստղը գտնի:

10 .– Էլ մի ձգձգիր, դա անտանելի է…Եթե որոշել ես գնալ՝ գնա:

nane eghiazaryan

Ինչպես դառնալ հռչակավոր

Նստած գիրք էի կարդում և, երբ վերջացրի ու փակեցի գիրքը, աչքս ընկավ նրա կազմի վրա գրված թռչնատառերին` «Ալեքսանդր Դյումա»: Այս անունը կարդալով հանկարծ սկսեցի ինքս ինձ քննարկել նրան: Մարդ է ինձ նման, ունի ինձ նման անուն ազգանուն, բայց նա համաշխարհային գրականության մեջ հռչակավոր մարդկանցից մեկն է: Ի՞նչ կա որ: Ո՞նց թե` ինչ կա: Ա՜խ, ես էլ կուզեի նրա նման մտքի թռիչք ու երևակայություն ունենալ, և երևի այդ ժամանակ ես էլ կկարողանայի այդպիսի հիանալի պատմություններ գրել:

Բայց դե, ես` ես եմ, իսկ այդ զարմանահրաշ մարդը` ինքը: Էլ ո՞վ կա, որ այդքան հռչակավոր է: Օ՜, այո, նրանք շատ-շատ են: Ու միայն գրականությամբ զբաղվողներ չեն: Կան գիտնականներ, որոնցից մեկի անունը ինձ շատ ծիծաղաշարժ թվաց՝ Գալիլեո Գալիլեյ, բայց չնայած դրան, նա շատ մեծ հռչակ ունի: Իսկ իմ ամենասիրելի գիտնականը Իսահակ Նյուտոնն է, նա էլ է հանճար:

Հռչակավոր արքաներ կան, ռազմիկներ և արտիստներ: Դե, ես էլ կուզենայի այդ հռչակավորներից մեկը լինել: Ախր, ո՞վ չէր ուզի: Բայց իմ կարծիքով դեռ ուշ չէ, հը՞: Կարող եմ լինել, ասենք, հռչակավոր դերասան: Չէ՜, ինձանից դերասան դուրս չի գա, իսկ պարուհի՞: Ո՛չ, դա էլ հաստատ չի ստացվի: Էլ ի՞նչ եմ կարողանում անել: Իսկ միգուցե փորձեմ բանաստե՞ղծ դառնալ: Ի՞նչ կասես: Ո՛չ, ոչ մի բանաստեղծ: Ես ինչքան հռչակավոր և ինձ շատ սիրելի բանաստեղծներ ունեմ, մեծ մասը դժբախտությունից է սկսել գրել: Միգուցե այդ բանաստեղծները շատ լավ գործեր ունեն, բայց հո Դուրյանն իր «Լճակը» իր տանը հանգիստ նստած բազմոցին, սուրճ խմելիս բանաստեղծը չի՞ գրել: Տառապել է, չէ՞:

Եվ այսպես, ի՞նչ հռչակ եմ ես ուզում: Միգուցե ինձ պետք չի՞ հիմա նստել ու հռչակի մասին մտածել, հը՞ն: Գուցե մեծանամ, դառնամ լավ մարդ, միգուցե իմ հռչակն էլ հենց լավ մարդ լինե՞լը լինի:

-Նանե, դասերդ վերջացրե՞լ ես:

Հանկարծ կանչեց հայրս, իսկ ես միանգամից վեր թռա տեղիցս, կիսատ թողեցի փառքի ու հռչակի մասին մտածմունքներս, հուսալով, որ հետո կշարունակեմ, գնացի դասերս սովորելու: Ինչ էլ անես, առանց սովորելու հռչակ չես ձեռք բերի:

Պապոնց տուն

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյան

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյան

«Երիտասարդներ, ովքեր ունեն ազգային մտածողություն: Երիտասարդներ, ովքեր մտածում են ոչ միայն իրենց, այլև ընդհանուրի մասին: Ապրում են աշխատելով՝ ինչ որ բան փոխել դեպի լուսավորն ու դրականը:

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյան

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյան

Այդ կորիզը հենց Նոյեմբերյանի երիտասարդաց միությունն է, որի մասին կարող է երազել ցանկացած քահանա»,- ասում է Նոյեմբերյանի տարածաշրջանի քահանա Տեր Սմբատ Աբրահամյանը:
Նոյեմբերյանի Սուրբ Սարգիս եկեղեցուն կից գոյություն ունի կառույց, որը գտնվում էր անմխիթար վիճակում, իսկ  երիտասարդներին մի այդպիսի տանիք էր անհրաժեշտ: Սիրանուշ Գոգինյանը, ով Նոյեմբերյանի երիտասարդաց միության անդամ  է և տեղի կարպետագործության մանկավարժը, ավելացրեց.

-Հենց Տեր Հոր նախաձեռնությամբ, կամավոր կերպով, բոլորս միասին ձեռնամուխ եղանք վերանորոգմանը, առանց որևէ ֆինանսական աջակցության: Աղոթեցինք և սկսեցինք քանդել կիսավեր պատերը, վերակառուցել:

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյան

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյան

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյան

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյան

Այնուհետև կառույցն այնքան սիրվեց, որ բոլորս այն սկսեցինք անվանել Պապոնց տուն:

-Էդպես է, չէ՞, թոռնիկները միշտ մի առանձնակի ջերմությամբ են գնում պապոնց տուն: Բոլորը միասին հավաքվում են միշտ այնտեղ,- ավելացրեց Տեր Հայրը:
Նշենք, որ այս կառույցը տարածաշրջանում միակն է, և այսօր արդեն Պապոնց տանը գործում են կարպետագործության, շախմատի և փայտի փորագրության խմբակներ, որտեղ  հաճախում է շուրջ 30 երեխա:

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյան

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյան

Խոսելով առաջիկա նպատակների մասին Տեր Հայրն ավելացրեց.

-Առաջիկայում նպատակ ունենք բացել նաև խաչքարագործության, ազգային երգ ու պարի խմբակներ:  Ի վերջո, այս բոլոր դասերի կազմակերպումը կոչված է միայն մի նպատակի՝ հենց մանկուց երեխայի մեջ  ձևավորել ազգային մտածողություն, ճանաչել արվեստը, և ձևավորել մարդ-մարդ հարաբերություն հանդուրժողականության միջոցով, որը իրապես կդառնա հիմքը եկեղեցու հովանու ներքո ապրելու:

Երբ լինեք Նոյեմբերյանում, այցելեք Պապոնց տուն, այստեղ ձեզ միշտ սպասում են:

Օրը երկուշաբթի էր

Օրը երկուշաբթի էր: Կրկին դասեր: Սովորականի պես գնացինք դպրոց, սովորականի պես անցանք դասերին, բայց այ, երկրորդ ժամը այդքան էլ իր սովորական հունով չէր ընթանում: Ինչո՞ւ, որովհետեւ տղաները պլան էին մշակում դասից փախչելու: Կարծես մեղվի փեթակ լիներ, ամեն մեկը որոշում էր իր անելիքը: Ի տարբերություն տղաների, մենք` աղջիկներս, միայն գործի ավարտին ենք մասնակցում, երբ արդեն ամեն ինչ պատրաստ է լինում եւ մնում է միայն իրագործելը: Կարելի է ասել, որ մեր դասարանում հիմնականում ամեն բան տղաների գլխավորությամբ է կատարվում, որովհետեւ բոլորիս կարծիքով դա է ճիշտը: Ավելի լավ, մեր գործերը հեշտացնում են:

Մի խոսքով, ցուցակը եւ ծրագիրը արդեն պատրաստ էր, հերթը հասավ մեզ տեղեկացնելուն, թե երբ, որտեղից և ինչպես ենք փախչելու:

Ահա և եկավ սպասված պահը: Խումբ-խումբ էինք գնալու, ու հենց դրա պատճառով ամեն բան ձախողվեց: Ես չհասկացա, թե ինչպես մի մասին հաջողվեց դպրոցից դուրս գալ, իսկ մյուսին` ոչ: Այն մասը, որը դրսում էր, ես էլ նրանց հետ միասին, ցուցակն էինք կարդում և տեսնում, թե ով է ներկա և ով` ոչ: Երբ հասկացանք, որ ոչ բոլորն են ներկա, որոշեցինք հետ գնալ, որովհետեւ դասարանով փախչելը մի տեղ հասկանալի էր, իսկ անհատական կամ ավելի ճիշտ, մասնակի փախուստը` ոչ: Քանի որ ոչ բոլորն էին համաձայն հետ դարձի տարբերակին, որոշեցինք մեր պլանի երկրորդ մասը իրականացնել առանց դասարանի մյուս մասի: Գնացինք այգի, լավ պտտվեցինք, ուրախացանք, հաջորդ օրվա արդարացումը մտածեցինք և գնացինք տներով:

Ասեմ, որ հիանալի ժամանակ անցկացրեցինք և մի գրամ անգամ չզջացինք:

mane m sargsyan

Իսկ ե՞ս, իսկ նա՞

Ինչպե՞ս փոխել ամեն ինչ, ինչպե՞ս դառնալ ուրիշ, ինչպե՞ս մոռանալ և մի քանի րոպեով վերանալ: Դառնալ անտարբեր և համարել, որ աշխարհում բացի քեզանից էլ ոչ ոք չկա, դու ես միայն և քո մտքերը: Այն մտքերը, որոնց մեջ կարող ես ուղղակի խորտակվել, որովհետև նրանք այնքան շատ են: Շատ են և տարբեր, բազմաբովանդակ և բազմաոճ: Սկսում եմ մտածել պարապմունքներիս մասին, և այդ պահին հարձակման են անցնում ստեղծագործական մտքերը, նրանք կարողանում են հաղթել և հարմար դիրքավորվել: 

«Մի՞թե հնարավոր է ապրել առանց նրա,
Մի՞թե առանց նրա կավարտվի կյանքը,
Մի՞թե միայնակ ապրել չենք կարող,
Նա թող գնա, առանց նրա ազատ եմ…»

Բայց շատ չանցած գալիս է այն միտքը, որից առավել շատ էի խուսափում՝ ապագա, ընդունելություն, մասնագիտություն…

Բայց այս ամենի մեջ ամենածիծաղելին այն է, որ ես հասցնում եմ միանգամից մտածել բոլորի մասին էլ: Գլխուղեղիս յուրաքանչյուր բլթով սկսում եմ ծանրութեթև անել, հասկանալ, կամ էլ` չհասկանալով «թերթել» այդ էջը, և անցնում եմ հաջորդին: Հաջորդ մասում ինձ անհամբեր սպասում են գլյուկոզը, զարկերակը, պլանարիան և կրկին ապագան…

Սովորական մտքեր, որոնք ինձ պաշարում են ամեն օր: Եվ ես, ինչպես բարեհամբույր անձնավորություն, նրանց դիմավորում եմ առանց բողոքելու և առանց կոպտելու: Նրանք արդեն իմն են, իմ սեփականը…

Ընդունում եմ յուրաքանչյուրին էլ, առանց տարբերություն դնելու, միայն նա է գալիս առանց հրավերքի: Բայց ես չեմ կարող բարկանալ նրա վրա, քանի որ նա կգնա և այլևս չի գա, իսկ ես առանց նրա չեմ կարող: Հերթական անգամ նա եկավ, և առանց դուռը թակելու ներս մտավ: Նա դրա իրավունքն ունի, ես եմ նրան նման արտոնություններ ընձեռել: Այդ խորհրդավոր «նա»-ն իմ Մուսան է:

«Կապված ենք առհավետ…
Նա կգա-կգնա, բայց ես չեմ սովորի ատել,
Չեմ սովորի ստել և արհամարհել,
Կդառնամ միայն խաբկանքների «օթևան»:
Կդառնամ անսիրտ, բայց «հալվող» սրտով…»

Հիմա գրում եմ և կրկին իմ գլխուղեղում պայքար է գնում:

-Ինչո՞ւ նա: Բա ե՞ս, իսկ Միտոքոնդրիո՞ւմը:
-Ես եմ կարևորը, դուք երկրորդական եք:

Ծիծաղելի է, սակայն հենց այսպիսինն է իմ գլխուղեղը: Այն օրգանը, որն ամենակարևորն է մարդու ապրելու և գործելու համար: Այն օրգանը, որը ղեկավարում է մարդու գործունեությունը, ուրից դուրս են գալիս 12 զույգ խառը գանգուղեղային նյարդեր: Հիմա կրկին հարձակում սկսվեց: Մեկ րոպե…

MnO2+4HCl= MnCl2+ Cl2+ 2H2O

Ահա, սա էլ արեցի: Հիմա ի՞նչ ես ուզում, այ, իմ օրգան:

«Մեկ րոպեում 16 շնչառական շարժում,
Մեկ րոպեում 75 սրտի կծկում…»

Կրկին նա եկավ` Մուսան: Ես ամեն բան մի կողմ եմ դնում ու լսում նրան:

«Կյանքը կփոխի, ժամանակը կօգնի,
Հոգին կընդիմանա, բայց կտրվի,
Կյանքը կավարտվի…
Հոգիս կարտասվի…»

Այս պարապելը շատ հաճախ մտածելու տեղիք է տալիս, ավելի շատ քան հիմա:

-Ականջս սառեց…

Ախր, դա ականջդ չէ: Դա ականջախեցիդ է: Հա, չեմ վիճում, հնարավոր է, որ այնպես մրսած լինես, որ ականջդ սառչի ամբողջությամբ՝ ներքին, միջին ականջներով հանդերձ: Բայց այս պահին դա ուղղակի ականջախեցիդ է: Դա արտաքին ականջի մաս է, որը ապահովում է ձայների ընկալումը:

Է՜խ, պարապե՞լ, թե՞ ոչ: Դա օգնո՞ւմ է, թե՞ վնասում: Գիտի միայն պարապող անձը:

Մեր գլխի մեջ

Ախր ո՞նց սկսեմ: Լավ էսպես ասեմ: Ձեր ոտքերի տակ եռում է լավան: Չորս կողմից ժայռեր են ու շիկացած քարեր: Ըհը: Քո վրա է գալիս մի լավայի ալիք, բայց դու հասցնում ես ու թռնում… Թռնում բազմոցի վրա: Հա, ու մենակ չասեք, որ չհասկացաք` ինչի մասին է խոսքը: Մենք բոլորս էլ շարժվել ենք տան միջով` պատկերացնելով, որ հատակը շիկացած լավա է, իսկ բազմոցը, աթոռները, պահարանները «փրկության կղզյակներ»: Ու մենք պիտի հասնեինք մեր մահճակալներին ու հաղթեինք էդ «խաղում»: Խաղում, որը մենակ մեր գլխի մեջ էր: Մենակ մեր աչքերն էին տեսնում էդ լավայի ալիքները ու «կղզիները»: Պատկերացրել ենք, էլի, երևակայել:

Պակերացրեք` քրքրում եք ձեր խորդանոցը ինչ-որ հետաքրքիր զբաղմունք գտնելու ակնկալիքով: Չնայած ես արդեն կասկածում եմ, որ նման զբաղմունքները մենակ ինձ ու ընկերներիս են հետաքրքրում: Լավ, ինչևէ: Ու դուք ձեր խորդանոցից գտնում եք թելեր, շշեր, բենզին, դանակներ, անպետք բանալիների շղթա, հնամաշ շորեր, լիցքաթափված մարտկոցներ, մետաղի կտորներ, փչացած տեխնիկա ու էլի լիքը բաներ: Առաջին հայացքից անպետք աղբ է: Բայց նայած` ում առաջին հայացքով: Օրինակ ես ու ընկերներս նայում ենք ու տեսնում ինքնաշեն հրթիռներ, բարձրախոսներ, հրավառություն, կրակոց ու էլի լիքը բաներ, որոնք արդեն դժվար է աղբ անվանել: Ու ոչ միայն տեսնում ենք: Անում ենք: Բայց հիմա խոսքը տեսնելու մասին ա: Կարևորը տեսնելն ա: Իսկ անելը արդեն ուրիշ հարց ա՝ հավեսի:
Երևակայության մասին ա խոսքը: Իմ ու առհասարակ մեր մանկությունը մեզ հնարավորություն է տվել երևակայել: Երբ ես փոքր էի, ոչ մեկը ոչ անձական համակարգիչ ուներ, ոչ էլ մի ուրիշ գաջեթ: Ու մենք՝ երեխաներս, էլի, մեզ զբաղեցնում էինք թաղային խաղերով: Օրինակ, հիշում եմ, փոքր ժամանակ թաղում բացել էի հրուշակեղենի խանութ, որտեղ ցեխից «թխում էինք» տարբեր տորթեր ու վաճառում: Նույնիսկ աշխատողներ ունեի, մեկին ուղարկում էի ջրի, մյուսին՝ «որակյալ հողի», իսկ մյուսին էլ տարբեր խոտերի հետևից: Տարադրամ էլ ունեինք՝ ընկուզենու տերևներ: Կասեք` ինչի՞ հենց ընկուզենու: Ես էլ կասեմ` մեր «բուդկան» ընկուզենու տակ էր:

Լավ է, ասածս ի՞նչ ա: Մանկությունը մեզ հնարավորություն տվեց երևակայել: Լավ ա, ես չկորցրի էդ շանսը, որովհետև շատ ա հիմա պետք երևակայությունը: Այսօր, երբ թվում ա, թե կա ու հայտնագործվել է հնարավոր ամեն ինչ, ինձ ու բոլորիս կփրկի միայն երևակայությունը: Հուսով եմ, գրածս ըմբռնեցիք, չնայած այնքան էլ պարզ չեմ բացատրել միտքս: Ես էլ գնամ պառկեմ` մի քիչ երևակայեմ:

Մոռացեք

Լուսանկարը՝ Տաթեւ Խաչատրյանի

Լուսանկարը՝ Տաթեւ Խաչատրյանի

Մոռացեք ինձ:  Հիշողության միջից հանեք իմ անունը ու դրա հետ կապված ձեր հիշողության փոշոտ դարակների մեջ մնացած դրվագները:  

Մոռացեք իմ երկար ու բարակ մատները:  Հասակս:  Ցցված երակներս:  Խոսելուս ու ժպտալուս ձևերը:  Տվեք անծանոթ մանրամասնություններ ու երբ փողոցում հանդիպեք,  կարծեք, թե օտար եմ:  Շրջվեք մեջքով ու մի բարևեք:  Մի զանգեք:  Մի գրեք:  Ինձնից ոչ մեկից մի հետաքրքրվեք:  Իմ անունը մի տվեք անգամ ձեր մտքում:  Վառեք այն իրերը, որոնք ինձնից են:  Ջուր լցրեք այն թղթերի վրա, որոնց վրա ինչ-որ բան եմ գրել ու տվել ձեզ:  Հեռախոսի միջից սեղմեք ջնջելու կոճակը և  ուղարկեք այլևս երբեք չվերադառնող աղբարկղի մեջ մեր համատեղ նկարները:  Տեսանյութերը:  Նամակները:  Ամեն հիշողություն:

Ի՞նչ անեմ:  Ո՞ր բառերը օգտագործեմ, որ հասկանանք իրար:  Բացարձակապես մոռացեք իմ գոյության մասին: Ու բազմիցս կրկնեք ձեր մտքում, որ մոռացել եք ինձ: Երբ մի օր սրճարանում սուրճ խմեք նորից ընկերներով:  Իմ ընկերներով: Իմ սիրած պատի մոտի աթոռը դատարկ կլինի կամ էլ արդեն ինչ-որ մեկի կողմից զբաղեցված: Երբ հեռու ինչ-որ նկարի կամ գրքերով լցված դարակի տակ տեսնեք նստած սուրճ եմ խմում: Չճանաչեք ինձ:  Իրապես չճանաչեք:  Այ, էս մոռացությանը մատնեք ինձ:

Ես էլ իմ չափով սենյակս կլցնեմ ոչնչով:  Ոչինչ, որի մեջ չկա անցյալ:  Չկա հիշողության մեջ անգամ մեկ նյութ: Այլ միայն ներկա:  Որտեղ մենակ ես եմ:  Այ, էդ ժամանակ ես կգրեմ իմ ուզած բանաստեղծություններն ու պատմվածքները:  Այդ ժամանակ կապրեմ ու կգրեմ էն, ինչ իսկապես կցանկանամ:  Գուցե էդ պահին ես ինձ կզգամ ազատ:

Տյառնընդառաջը Նոյեմբերյան քաղաքում

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Ըստ ծագումնաբանութան՝ Հիսուսի՝ տաճարին ընծայման տոն կամ Տեառնընդառաջ. փետրվարի 14-ին

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Արդ, Երուսաղեմում Սիմեոն անունով մի մարդ կար… Եւ նրան Սուրբ Հոգուց Ղուկ. 2: 25-30
Նա Հոգով առաջնորդված՝ եկավ տաճար,եւ երբ ծնողներները բերեցին Հիսուս մանկանը՝ նրա վրա կատարելու այն, ինչ որ օրենքի սովորության համաձայն էր, Սիմեոնը Նրան իր գիրկն առավ, օրհնեց Աստծուն եւ ասաց. «Այժմ, ո՛վ Տեր, խաղաղությա՛մբ արձակիր քո ծառային՝ ըստ քո խոսքի. որովհետեւ աչքերս տեսան փրկությունը քո, որ պատրաստեցիր բոլոր ժողովուրդների առաջ, լույս, որ կլինի հայտնություն հեթանոսների համար եւ փառք՝ Իսրայէլի քո ժողովրդի համար:

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Տյառնընդառաջ նշանակում է «ելնել Տիրոջն ընդառաջ», տարածված է նաև Տերընդեզ, Տըրընդեզ, Տըրընտես, որոնք ծագել են «Տերն ընդ ձեզ» անվանումից։

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Լեփ- լեցուն էր Նոյեմբերյան քաղաքի Սուրբ Սարգիս եկեղեցին: Բազում հավատացյալներ եկել էին մասնակցելու Հայոց Եկեղեցու կանոնի համաձայն` տոնի նախօրեին կատարվող երեկոյան ժամերգությանը, որից հետո, ըստ կանոնի կատարվեց  նախատոնակ։ Ավետելով  Տերունի տոնի սկիզբը։ Նախատոնակի արարողության ավարտին կատարվեց Անդաստանի արարողությունը, որի ընթացքում օրհնվում են աշխարհի 4 ծագերը։ Անդաստանին հաջորդեց մոմերի օրհնության արարողությունը, և բաժանվեց  ժողովրդին, որպեսզի այդ կրակի մասունքով վառեն խարույկ իրենց տներում:
Երեկոյան ժամերգության և նախատոնակի արարողությունը  կատարեց Նոյեմբերյանի տարածաշրջանի քահանա՝  Տեր Սմբատ Աբրահամյանը, որից հետո ժողովրդական երգ ու պարով վառվեց տոնական խարույկը: Խարույկի վրայով առաջինը թռան նորապսակները: Տոնակատարությունն ավելի ամբողջական դարձրեցին Նոյեմբերյանի երիտասարդաց միության երիտասարդների կողմից պատրաստած խաղերն ու ավանդական ուտեստները՝ աղանձը, հալվան, փոխինձով գնդիկները, որոնք բաժանվեցին հավաքվածներին:

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի
Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

Լուսանկարը՝ Ռուզաննա Աղաբաբյանի

 

Տյառնընդառաջ

 

Լուսանկարը՝ Սոֆյա Աբրահամյանի

Լուսանկարը՝ Սոֆյա Աբրահամյանի

Սա այն տոնն է, որը յուրովի առանձնացնում եմ տարվա բոլոր տոներից: Ավանդույթ, որը պահպանվել է մինչև օրս: Այնքան հաճելի է, երբ տեսնում ես փողոցով աճապարող երեխաներին, որոնց ձեռքերին կան աղանդերներով լի տոպրակներ: 

Լուսանկարը՝ Սոֆյա Աբրահամյանի

Լուսանկարը՝ Սոֆյա Աբրահամյանի

Երեկ եկեղեցում ժամերգություն արեցին, իսկ ես էլ որոշեցի վերցնել լուսանկարչական ապարատս և որոշ պահեր անմահացնել: Շատ ժամանակ չունեի, տուն պիտի գնայի: Ես ու Նոնան որոշեցինք ժամանակ չկորցնել, շրջել քաղաքով. հետաքրքիր պահեր կհանդպեին՝ նկարելու համար: Հանկարծ տեսանք մի խումբ երեխաների: Նստել էին իրենց շենքի դիմաց դրված նստարաններին՝ պատրաստի տոպրակներով: Ես որոշեցի երեխաներին ոգևորել և ասացի նրանց.

Լուսանկարը՝ Սոֆյա Աբրահամյանի

Լուսանկարը՝ Սոֆյա Աբրահամյանի

-Էրեխե՛ք, մենք հետաքրքիր առաջարկ ունենք ձեզ: Հիմա մենք ձեզ կնկարենք, հետո դուք կարող եք հեռուստացույցով ձեզ տեսնել:

Երեխաները ոգևորված սկսեցին հարցեր տալ.

-Լու՞րջ: Կարա՞ս ուղարկես օդնոյիս: Հ1 -ի՞ց եք: Ջա՜ն, բայց կարա՞մ հելնեմ փոխվեմ, լավ-լավ հավես չկա, սենց էլ ա լավ:

Լուսանկարը՝ Սոֆյա Աբրահամյանի

Լուսանկարը՝ Սոֆյա Աբրահամյանի

Նրանք համաձայնվեցին, իսկ մենք անցանք գործի: Մտքիս մեջ ծիծաղում էի, բայց երեխաներին չվշտացնելու համար՝ վերցրեցի նրանցից մեկի ֆեյսբուքի հասցեն, որպեսզի նյութը ուղարկեմ:

Լուսանկարը՝ Սոֆյա Աբրահամյանի

Լուսանկարը՝ Սոֆյա Աբրահամյանի

Մեր տունը եկեղեցուց հեռու է, իսկ մութն արդեն ընկել էր: Հասա տուն. ժամանակն էր կրակը վառելու: Մոռացա ասել, որ մեր թաղում ամեն տարի այս տոնը հարևաններով ենք նշում, կրակն էլ վառում ենք մեր տան դիմաց: Բայց այս անգամ բացառություն էր. մենք վառեցինք քիչ հեռու, որովհետև հենց դռան դիմաց մեծ ջրափոս կար: 7 շրջան պտտվեցինք կրակի շուրջը ու սկսեցինք ցատկել կրակի վրայով: Հետո էլ միմյանց բարի գիշեր մաղթեցինք և ամենքս գնացինք մեր տուն: Ներս մտանք թե չէ, դուռը թակեցին: Բացեցի ու, ինչպես միշտ, ոտքերիս տակ հայտնվեց մի տոպրակ: Վերցրեցի, մտա ճաշասենյակ: Ամեն ինչից լցրեցի տոպրակի մեջ, երբ տատիկս կանչեց.

-Բե՛ր, մի երկու հատ կուտապ էլ դնենք, թող երեխաներն ուրախանան:

Լցրեցի ու դրեցի պատշգամբին: Ականջս ձայնի էր, բայց նրանք այնքան լուռ էին վերցրել ու հեռացել, որ ոչ մեկս չէր լսել:

Լուսանկարը՝ Սոֆյա Աբրահամյանի

Լուսանկարը՝ Սոֆյա Աբրահամյանի

Հ.Գ.

Շատ տխրեցի, որ չկարողացա իմ երազանքների կադրը նկարել. դե հասկացաք էլի, երբ որ մարդը գտնվում է ուղիղ կրակի վերևում ցատկելու պահին:

«Ակլը մարեմ, ձեր տղայի կոշիկը կարեմ…»

 

Լուսանկարը՝ Նոնա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Նոնա Պետրոսյանի

Տյառնընդառաջը իմ սիրելի տոներից մեկն է, որին պատրաստվում ենք մեծ շուքով։ Հայ Առաքելական եկեղեցին փետրվարի 13-ի երեկոյան սկսում է ժամերգությունը, որին մասնակից ենք լինում ընտանյոք հանդերձ։ Ժամերգության ավարտից հետո օրհնված ճրագ ենք տանում տուն՝ վառում մեր բակի խարույկը, և սկսվում է տոնակատարությունը։ Մայրս և տատս բերում են մեր ավանդական աղանձը՝ և այն իրար հյուրասիրելով սկսում ենք շուրջպարը։ Հետո շարունակում ենք ուրախությունը Եղեգնաձորի մշակույթի տան բակում կազմակերպած միջոցառմանը մասնակցելով։ Խարույկի մոտ երգում, պարում, ուրախանում են բոլորը։ Ըստ ավանդազրույցի, խարույկի վրայով թռչելիս մեր բոլոր հիվանդությունները թափվում են կրակի մեջ։ Ուշ երեկոյան տուն մտնելով մայրս սեղանին է դնում աղանձ, կուտապ, գաթա, որի մեջ տատս անպայման կոճակ է դնում։ Ըստ ավանդույթի, ում բաժին ընկավ կոճակը, նա կստանա Տիրոջ կողմից մեծ հաջողություն։ Որից հետո թաղի երեխաներով կերպարանափոխված գնում ենք հարևանների տները, տոպրակը գցելով արտասանում ենք հետևյալ բառերը՝ «Ակլը մարեմ, ձեր տղայի կոշիկը կարեմ»։ Նրանք այդ տոպրակի մեջ լցնում են աղանձ, չիր և այլ քաղցրավենիք։ Մենք այն թաղի երեխաներով տանում ենք նախօրոք վառած մեծ խարույկի մոտ և սկսում ենք ուտել և ուրախանալ։ Լուսաբացը դիմավորելուց հետո վերադառնում ենք տուն։ Չգիտեմ, թե ձեր մարզերում ինչպես է անցնում Տյառնընդառաջը, բայց այսօր, եթե այցելեք Եղեգնաձոր, դուք էլ մասնակից կլինեք ժողովրդական այս տոնախմբությանը։

Լուսանկարը՝ Նոնա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Նոնա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Նոնա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Նոնա Պետրոսյանի