Մարդիկ ձգտում են կատարելության՝ չսովորելով ամենաէականը, սողում են՝ փորձելով թռչել:

Գիտե՞ս, մարդ, վերջին շրջանում այնքան շատ եմ մտածել ինձ՝ քեզ, իսկ քեզ մյուսներին կապող թելի  մասին: Մեկ-մեկ թվում է՝ ուր որ է կպոկվի թելն, ու քեզ հասարակությունից կբաժանի, հետո՝ ինձ, իսկ երբեմն էլ այնքան ամուր ես կապվում այդ թելից, որ մտածում եմ, թե մեկդ առանց մյուսի ուղղակի չկաք: Երևի այդպես էլ կա, չէ՞:

Չգիտեմ՝ հիշում ես, թե ոչ, բայց դպրոցում ու, եթե չեմ սխալվում՝ հասարակագիտության ժամերին անցել ենք, որ վերոհիշյալ հասարակությունը մեզանից է կազմվում ու մեզանով դառնում այն, ինչ կա: Մի քիչ պաշտոնական ստացվեց: Բայց, իրոք, մենք ենք ստեղծում գեղեցիկ, գրքերում կամ նախընտրական թռուցիկներում նկարագրվող հասարակությունը ու մենք էլ քանդում այն այս կամ այն կերպ: Մենք ենք կայացրել որոշումը, թե մեր ապագան մեզանից չէ կախված: Ու հենց այդկերպ էլ ստեղծում ենք ապագան, որից ուղղակի ջնջում ենք «մեր» բառը. ի՞նչ ընդհանուր բան ունի մարդն իր «ընտրած» ապագայի հետ: Թերևս միայն այն, որ այդ ապագայից առաջ եղած ներկայում ամենաքիչն է մտածել նրա մասին, կամ մոռացել, որ մի օր հասնելու է նրան: Ինչևէ:

Միշտ ատել եմ գոյատևել բառն ու նրան նման մնացած բառերը: Ամենից շատ ատում եմ, երբ Արցախյան գոյամարտ են ասում: Հերոսամարտ՝ ուղղում եմ:

-Բայց երբ թշնամիդ երեք ու ավելի անգամ գերազանցում է քեզ, երբ կանգնած ես լինել-չլինելու վտանգի առաջ, գոյամարտ չի՝ ի՞նչ է:

-Իսկ երբ հաղթում ես եռապատիկ ավելի թշնամուն՝ հերոսամարտ չի՞ դառնում:

Հա, ինչ էի ասում: Մենք սովորել ենք գոյատևել, ընտրություն չենք էլ կատարում ապրելու և գոյատևելու միջև, իսկ դրանք միմյանցից տարբերվում են, շա՜տ: Մենք վերև ենք նայում ու այնտեղ տեսնում մի բան, որ մեզ պետք է, բայց ձեռքը վեր պարզելու կամ վեր բարձրանալու փոխարեն սպասում ենք, թե նա երբ կընկնի մեր ոտքերի տակ: Չեմ կարծում, թե դա լավագույն միջոցն է այն դարաշրջանում, երբ ամեն երկրորդը մրցակցություն է, պայքար, որ քիչ-քիչ գոյության կռվի է վերածվում: Դե, մենք էլ՝ գոյության կռվի գոյատևող, բայց ոչ ամենաուժեղ տեսակն ենք, ազգովի:  Մեր հասարակ… Հասարակությունը, այնքան նման է Մահարու հում… Հումանիզմին:

Ասում են՝ հայը պայքարող տեսակ է, մնում է միայն, որ հայերը պայքարող հասարակություն ունենան:

Մի կիրակնօրյա առավոտ աչքերս բացեցի մորս ձայնից. 

-Բալե՛ս, ինձ շտապ կանչել են հիվանդանոց, ուշ կգամ։ Բորշը և կոտլետները գազօջախի վրա են, մի բան կուտես, սոված չմնա՛ս։ Ես գնացի, արդեն ուշանում եմ։

Քիչ անց ես վեր կացա, լվացվեցի, բայց չնախաճաշեցի։ Չեմ սիրում ջեմով ռուլետ, իմ փոխարեն դա կերավ իմ հավատարիմ շունը։ Հետո գնացի մեր հարևանի խանութը։ Մտնելով ներս՝ ասացի։

-Լորա՛ մորքուր, ինձ «կոկա-կոլա» և չիփս տուր։

-Ա՛յ Զավեն ջան, դեռ երեկ մայրդ բողոքում էր, որ ստամոքսդ խանգարված է, գնա՛, ոչ մի «կոլա»։

Երկար համոզելուց հետո ես վերցրի այն, ինչը ուզում էի։ Վերադարձա տուն, չգիտեի՝ ինչ անել։ Անգործությունից կոտրեցի մի ծաղկաման։ Հետո մտածեցի. «Մաման հոգնած կլինի, մի բան պատրաստեմ նրա համար, բայց ի՞նչ… Հա, մտածեցի, տորթ»։ Ինտերնետում կարդացի մի բաղադրատոմս և սկսեցի գործը։ Մի կերպ ստացվեց։ Տորթը դրեցի գազօջախի մեջ և գնացի հանգստանալու, դուրս եկա բակ։ Մի քիչ խաղալուց հետո հիշեցի տորթի մասին, բայց արդեն ուշ էր։ Այն դարձել էր սև գույնի, իսկ տանը կանգնած էր սև ծխի ամպ։ Արագ տորթը գցեցի աղբամանը և բացեցի պատուհանը։ Եվ ի՞նչ. իմ կատուն կայծակնային արագությամբ փախավ։ Դուրս եկա, սկսեցի փնտրել նրան։ Մեկ ժամից գտա կատվիս և տուն բերեցի։ Մտածեցի՝ լողացնեմ, բայց կատուն, ջուրը տեսնելով, նույն կայծակնային արագությամբ անհետացավ։ Նա թաքնվել էր պահարանի հետևում։ Փորձեցի բռնել, բայց նա վազեց և ցատկեց սեղանի, ապա՝ գազoջախի վրա՝ հրելով ճաշի կաթսան։ Այն ընկավ, և ամբողջ ապուրը թափվեց հատակին։

Երեկոյան վերադարձավ մայրս և ասաց ընդամենը մեկ նախադասություն.

-Քեզ տանը մենակ թողնելը հանցագործություն է։

Արդեն երեք տարի է, ինչ ակնոց եմ կրում: Այդ երեք տարիների ընթացքում բոլորը սովորել են տեսնել ինձ ակնոցով: Ես նույնպես այս տարիների ընթացքում սովորել եմ իմ այդ կերպարին: Տարիների ընթացքում սկսեցի սիրել ակնոցը, ու թեև ասում են, որ գոնե հինգ րոպեով ցած դնեմ աչքերիցս, մեկ է` չեմ հանում: Ինչպես տեսնում եք նկարում, ունեցել եմ բավականին շատ ակնոցներ, այստեղ դեռ կեսն է: Երեք տարիների ընթացքում փոփոխվել է իմ տեսողությունը և, բնականաբար, ակնոցների ձևը, չափսը և տոկոսները: Սկզբում այնքան անսովոր էր ակնոցով, քանի որ դպրոցում միայն ես էի ակնոց կրում, և բոլորի աչքերը սևեռված էին ակնոցներիս վրա: Սակայն ընթացքում, կրելով ակնոց, բացեցի այն արգելքը, որը վանում էր աշակերտներին: Իմ հասակակիցները մտածում էին, որ ամոթ է ակնոց կրելը:

Լուսանկարը՝ Անուշիկ Մկրտչյանի

Վերջերս ստուգեցի տեսողությունս, և ինձ ասացին մի անսպասելի նորություն: Կրելով ակնոց և ստանալով համապատասխան բուժում, դրական տեղաշարժեր են եղել իմ տեսողության մեջ: Ակնաբույժն ասաց, որ իմ տեսողությունն այնքանով է լավացել, որ կարող եմ ակնոցս մի կողմ դնել: Այս ամենը լսելով` շատ ուրախացա: Սակայն կար մի խնդիր` այն ժամանակ, երբ ինձ տարօրինակ ձևով էին նայում, երազում էի, որ այնքան լավանա տեսողությունս, որ այլևս երբեք ակնոցի կարիք չլինի: Սակայն վերջերս նույնիսկ այդ ուրախ լուրը լսելով, չուզեցի հանել աչքերիցս: Ընտանիքիս անդամները զարմացան, երբ ասացի, որ սիրում եմ ակնոց կրել և պայման դրեցի` ասելով, որ կամ օպտիկականը չեմ հանելու կամ ինձ պետք է գնեն թափանցիկ ակնոց: Տարօրինակ է, չէ՞: Այն ժամանակ երազում էի ակնոցից ազատվելու մասին, իսկ հիմա չեմ ուզում հանել: Սակայն ծնողներս համաձայնվեցին` ասելով, որ երբեմն կրեմ:

Մի՞թե դու էլ… Լա՛վ, արի, ես քեզ ցույց կտամ դեպի տնակը տանող ճանապարհը: Ես քեզ չեմ ճանաչում, գուցե և ճանաչում եմ, մեծ ես թե փոքր, դա կարևոր չէ, որովհետև բոլոր փոքրերը մի օր կմեծանան, իսկ բոլոր մեծերը ինչ-որ ժամանակ փոքր են եղել: Լա՛վ, հիմա արի գնանք, գտնենք քո տնակը:

Հիմա կասես՝ ի՞նչ տնակ է, ուզում եմ գտնել։ Դու այդ տնակը գիտես, այնտեղ ապրել ես ինչ-որ ժամանակ: Այդտեղ քո ամենաիրական երազանքներն են եղել: Տե՛ս, աջ կողմում մութ ճանապարհ կա, գորշ գույներով է այն ներկված, ծառերը չորացել են, հաստացել, արևը կարծես երես է թեքել այդ ճանապարհից, որտեղ անգամ մի կենդանի շունչ չկա: Պատկերացրի՞ր…Դա դեպի քո տնակը տանող ճանապարհն է: Տես է՝ որքան ժամանակ է՝ այդ ճանապարհով չես անցել: Դժվար չէր ճանապարհը գտնելը, գիտե՞ս ինչու, որովհետև հիմա շատ կան քեզ նման մարդիկ, ովքեր գտել են բազում լուսավոր ճանապարհներ և մոռացել են ամենալուսավոր ճանապարհի մասին, որը կամաց-կամաց խամրել է:

Արի, միասին կանցնենք այդ ճանապարհը: Զգույշ՝ ձախ կողմում ծառի ճյուղերը սուր են և դեպի քեզ են ուղղված, կամաց, մի քիչ էլ, ու կեցես: Եթե գոնե մեկ-մեկ գայիր այստեղ, այսպես չէին չորանա ծաղիկները։ Խամրած կծիկի նման այդ գնդիկները մի ժամանակ վառ գույնով ու անուշ հոտով ծաղիկներ էին, իսկ հիմա դարձել են անճանաչելի։ Զգո՜ւյշ, ոտքդ, ճահի՛ճ է, զգույշ՝ չընկնես մեջը: Հիշո՞ւմ ես ժամանակին այդ ճահիճի փոխարեն պարզ կապույտ լիճ կար: Ինչքա՜ն էիր սիրում այդ լճում թղթից պատրաստած նավակներ բաց թողնել ու ամեն նավակի հետ մի նվիրական ու լուսավոր երազանք էիր ուղարկում: Ճիշտ է, միշտ չէր, որ նավակները մնում էին ջրի երեսին և հեռուն էին հասնում, բայց կարևորը գիտե՞ս որն էր, այն որ դու երբեք չէիր հանձնվում ու ամեն անգամ նորից ու նորից էիր պատրաստում՝ վստահ լինելով, որ այս անգամ կստացվի:

Ափսոս, այս լիճն էլ է նեղացել ու ճահիճ դարձել: Արի շարունակենք առաջ գնալ, մենք դեռ պետք է տնակին հասնենք… Տես է՜, անգամ սարդերն են լքել այս տեղը։ Մի կողմից լավ է՝ չենք տանջվի սարդոստայնից դուրս գալու համար: Պիտի սարդերին ներս չթողնես, թէ չէ այն, ինչ քոնն է՝ կդարձնեն իրենցը ու սարդոստայնով կպարուրեն… Հավաքիր ուժերդ, շատ քիչ է մնացել, մի փոքր էլ, ու կտեսնես տնակդ: Վա՜յ, սա ի՞նչ է: Տե՛ս է, մոռացել էի: Հիշո՞ւմ ես այս գնդակը, հա՛, հենց դա, որ քո կողքին է ընկած, վերցրու: Հիշո՞ւմ ես՝ ինչպես էիր դրանով խաղում քո ամենահավատարիմ ընկերների հետ: Որքան հուշեր է այդ գնդակն իր մեջ պահում, ափսոս, որ այն պայթեցնելով հուշերը դուրս չես հանի, բայց մի՛ մտածիր, երբ հասնենք տնակի մոտ ու ներս մտնենք, ամեն բան կհիշես…

Գոնե արևը լիներ, թե չէ այս մթին էլ ոչինչ չեմ տեսնում: Տե՛ս, հասանք նեղ ճանապարհին: Մի փոքր կռացիր, որ անցնես այդ կամարով: Ինչ նեղ է այն: Կարծում եմ կհիշես, թե որքան նեղ ճանապարհներ ես անցել քո կյանքում: Երբ չկար ոչ մի լուսավոր կետ, որ քեզ օգներ, դու միայնակ էիր մոլորվում դրանցում և միշտ, թեկուզ և դժվարությամբ, դուրս էիր գալիս այդ տեղից: Հիմա փորձիր անցնել այս մեկով ևս, գուցե արևը կամարի մյուս ծայրո՞ւմ է… Մի քիչ էլ առաջ արի, ահա՛, դուրս եկանք կամարից: Սա էլ այգին: Ճիշտ ես, անճանաչելի է դարձել, բայց հիշո՞ւմ ես, մի ժամանակ այստեղ քո շունն էր վազվզում, քո ամենահավատարիմ ընկերը: Ի՞նչ էր նրա անունը… Տե՛ս է, ես էլ եմ մոռացել: Մոռացել էիր, չէ՞ նրան, բայց հիշի՛ր, միայնակ մարդը երջանիկ չի լինում երբեք։ Այսօր, այստեղ դու մոռացել ես քո հավատարիմ ընկերոջը, բայց անտառից դուրս, երբեք, երբեք չմոռանաս։ Առանց ընկերների կյանքդ կնմանվի այս գորշ գույներին… Տե՛ս, հեռվում, ծառերի խորքում, այ հենց դա, որ պսպղում է, այդ լուսավոր կետը: Ի՞նչ է, չե՞ս հիշում։ Դա քո տնակն է… Որքա՜ն ուրախ եմ: Ես էլ կարծում էի այն ևս մարել է: Արդեն հույս էլ չունեի, որ պահպանված կլինի այնպես, ինչպես այն ժամանակ էր: Տես, թե ինչ գեղեցի՜կ է։ Արի վազենք նրա մոտ, որ ավելի մոտիկից տեսնենք… Ի՞նչ է, չե՞ս կռահում, այս ամենից հետո, երբ դու տեսար, թե ինչ վիճակում էին բոլորը, ողջ ճանապարհի ընթացքում, թե ինչպես էին չորացել, կորել, կոտրվել, մարել մյուսները, իսկ տնակը, որն ամենախորքում էլ չի փոխվել ու շարունակում է վառ լուսավորել, գլխի չե՞ս ընկնում, ինչն է: Տնակը, որի ճանապարհը այդքան շատ էի ցանկանում քեզ ցույց տալ՝ մանկությունն է… Այն հեքիաթը, որը երբեք չի խամրում…

Դու կարող ես մոռանալ ամեն բան, բայց մանկությունդ, երբե՛ք: Որքան էլ, որ նա հեռու լինի, որքան էլ, որ խորը պահես ներսումդ և որքան էլ ամուր փակես դուռը, մի օր կբացես այն ու կհասկանաս, որ ավելի քաղցր ու բարի ոչինչ չես տեսել…

Ամեն անգամ, երբ մտքերով գնում եմ անցյալ և հիշում եմ այն մարդկանց, որ հիմա չկան՝ երկնքում են, սիրտս կտոր-կտոր է լինում: Երբ հիշում եմ իրենց հետ ապրած ամեն մի վայրկյանը, ուղղակի երանի եմ տալիս այդ օրերին: Մարդիկ, ովքեր ինձ հոգեհարազատ են, մարդիկ, ովքեր ինձ բարեկամ չեն, բայց հարազատ են ինձ, այնպես, ինչպես բարեկամներս: Ու հիմա նրանք չկան, և մարդ, որ ինձ արյունակից է, բայց նրան երբեք չեմ տեսել, չեմ ստացել նրա սերը, չի գրկել ինձ գոնե մեկ անգամ, երբ փոքր ժամանակ լաց եմ եղել, չի սրբել արցունքներս:

Պապիկս… Մարդ, որին չեմ տեսել, բայց սիրում ու հարգում եմ բոլորից առավել: Այս կյանքում կուզեի միայն մի բան. ժամանակը հետ տայի ու գրկեի պապիկիս ամուր-ամուր, ստանայի այն ջերմությունը, որ երբեք չեմ ստացել: Ավա~ղ, այս ամենը ուղղակի երազանք է, որ երբեք իրականություն չի դառնա:
Գիտեք, ամեն անգամ, երբ տեսնում եմ հարևանիս տղային և իր մորը, ինքնըստինքյան աչքերս արցունքոտվում են և ուզում են թափվել աչքերիցս, բայց ես զսպում եմ: Երբ հիշում եմ, որ մայրը կորցրել է իր ավագ որդուն 23 տարեկան հասակում, տխրությունը պարուրում է հոգիս, երբ ամեն անգամ ուզում են թաքցնել իրենց տխրությունը և արցունքները ուղղակի սարսափելի է: Սարսափելի է հիշել այդ վատ դրվագները, մոր լացը, եղբոր կանչը, քույրը… Հիմա համոզվում եմ, որ Աստված առաջինն իր մոտ լավ մարդկանց է տանում: Անցյա~լ, ուրախ պահեր. անմոռանալի օրեր, որ անցկացրել եմ այն մարդկանց հետ, որ հիմա իմ կողքին չեն: Մի մարդ էլ կա, որ իմ կողքին չէ, բայց չեմ կարող նրա մասին գրել, քանի որ դա իմ ուժերից վեր է:

Ախ, եթե իմանայիք, թե որքան եմ ձեզ կարոտել:

«Պիտի կույսը հղիանա,ապա որդի Աստված պիտի մարմին առնի, ծուռումուռ ճանապարհները պիտի շտկվեն, ապա պիտի մատնվի, տանջանքների ենթարկվի, խաչվի, թաղվի և հարություն առնի»…

Բարի ավետիսով՝ Քրիստոս հարյավ ի մեռելոց:

Հարության տոնի հոգևոր կարևորությունը պահելով սրտում, անդրադառնանք մեզ շրջապատող իրականությանը:

…Վաղ առավոտ: Շտապում եմ դասերի: Ճանապարհին ձկնավաճառների հոծ բազմություն:
(Ձկնավաճառ) -Ախպե՛րս, Սևանի Իշխան ա, կարո՞ղ ա գիտես՝ ծնունդդ ա, գինն էս ա. կուզես ուզի, չէ՝ լիքը առնող կա:

(Գնորդ) –Արա, դե էս էլ թազա մոդա յա: էս ի՞նչ էր բերին մտցրին: Սովետի վախտ լավ չէ՞ր:

Տարօրինակ չէ: Շարժվե՛նք առաջ, մտնե՛նք խանութ:

Հերթ, հերթ, հերթ…

-Ձուն ի՞նչ արժե: 100 հատ տվե՛ք: Չամի՞չը, բրի՞նձը, գինի՞ն: Խոզի մի՞սը:

(Ես) -Խոզի մի՞ս:

-Գինին ինչի՞ ա թանկացել:

(Վաճառողուհի) -Ձեզ ի՞նչ է հարկավոր:

(Ես) –Ի՞նձ… Չեմ էլ հիշում…

Վերադառնում եմ տուն: Ամեն բան այնքան նույնն էր, և միևնույն ժամանակ, տարբեր, ինչպես ամպերը…

Հետո եկեղեցի: Չգործող եկեղեցի: Տարածքում՝ եկեղեցու գավիթին կիպ, գոմաղբ, օգտագործմանը ոչ պիտանի մեքենաների պահեստամասեր…

Վերը նկարագրված տեսարանի մարդիկ (գուցե ոչ նրանք) հերթով մտնում են եկեղեցի, երկու մոմով կամ առանց…

Ինչքա՜ն բան կարող էինք փոխել: Հասկանում եք երևի:

Ի՞նչ օգուտ՝ գինին ու ձուկը թանկ, թե՞ էժան: Ի՞նչ օգուտ, եթե աշխարհը շահենք, բայց կորցնենք մեր անձը:

Հիմա հարց՝ վասն մերոյ փրկությա՞ն, թե՞ վասն մերոյ ստամոքսի, վասն մերոյ հարևանից հետ չմնալո՞ւ, թե՞ վասն մերոյ գոռոզության…

Հ.Գ. (ինձ) «Կույրը կույրին չի առաջնորդում, այլապես երկուսն էլ փոսը կընկնեն»:

Լուսանկարը՝ Զարա Ղազարյանի

Լուսանկարը՝ Զարա Ղազարյանի

Լուսանկարը՝ Զարա Ղազարյանի

Լուսանկարը՝ Զարա Ղազարյանի

Լուսանկարը՝ Զարա Ղազարյանի

Ճշմարիտ, ճշմարիտ եմ ասում ձեզ. եթե ցորենի հատիկը հողի մեջ ընկնելով չմեռնի, միայն հատիկն ինքը կմնա, իսկ եթե մեռնի, բազում արդյունք կտա:

Հովհ. 12; 24

Քրիստոս հարյավ ի մեռելոց