Աղվերանի մեդիա ճամբարից  ծանոթացած ընկերներիցս մեկը՝ Նարեկը, մի օր զանգեց ու ասաց․ 

-Խաչ, մեզ մոտ սեմինարներ ա, կարո՞ղ ա գաս:

-Մեծ հաճույքով, մնում ա` տնեցիքին համոզեմ։

Եվ այսպես սկսվեց տանջալի աշխատանքները դեպի Մալիշկա համոզելը։ Վերջապես ես հասա իմ ուզածին, զանգեցի Նարեկին ու հպարտ ասացի՝ գալիս եմ։

Միայն իմանալով այս արտահայտությունը` «Պարույրի օբյեկտի մոտ կպահես», մի կերպ հասա Մալիշկա։ Երբ հեռվից տեսա Նարեկին, նոր սիրտս ընկավ տեղը,  հասկացա, որ չեմ կորել։

Քանի որ ես այդքան էլ հաջողակ չեմ, ու պետք է մի բան այնպես չլիներ, եղավ անսպասելին։ Նարեկը ասել էր, որ սեմինարների սկիզբը օգոստոսի 18-ին է, իսկ ես ամսի 17-ին արդեն գյուղում էի: Փաստորեն պարզվեց, որ 18-ի փոխարեն 22-ին է սեմինարը: Ի՞նչ էր մնում անել ինձ. արագ անցկացնել ժամանակը։ Ամեն օր ավելի կապնվելով թե գյուղի, թե Նարեկի ընտանիքի հետ, մոռացել էի գնալու մասին։ Ահա և եկան սեմինարների օրերը։ Չորս  օրն այնպես հետաքրքիր անցավ, որ չզգացի, թե ինչպես է ժամանակը անցնում։

Հրաժեշտի օրը մոտենում էր, իսկ ես չէի ուզում գնալ: Վերջին օրերս աշխատում էի դարձնել անմոռանալի։ Գիշերները Նարեկի հետ նույն սենյակում էի քնում, այսինքն չէի կարողանում քնել։ Պառկում էինք ու, ինչից ասես, չէինք խոսում։ Ամեն գիշեր ամփոփում էինք օրը, ոնց որ բամբասկոտ տատիկներ լինեինք։

Ամենահիշարժան պահերից մեկն այն էր, երբ  Վայքում «Տնակի» սեմինարի ժամանակ մեզ անսպասելի այցելեցին 17-ից։ Աչքերիս չհավատալով բոլորին խառնեցի իրար, ու միանգամից դուրս եկանք դասից։ Ասեմ, որ սեմինարների մասնակիցներից ավելի քան տասը հոգին հենց Պատանի թղթակիցների ցանցից էինք` տարբեր մարզերից, քաղաքներից ու գյուղերից:

Այսպես անցկացրեցի կյանքիս ամենահետաքրքիր ամառային արձակուրդը` մեդիա դասընթացներ, մեդիա ճամբար, դեռ մի բան էլ ավելի` պատանի թղթակից իմ նոր ընկերներով ակտիվ քաղաքացի լինելու դասընթացներ:

Ինչ ասեմ` ես արդեն իսկապես ակտիվ քաղաքացի եմ:

Վերջին իրադարձությունները՝ մասնավորապես քրոջս` դպրոցը ավարտելը, համալսարան ընդունվելը, իմ անասելի լարված վիճակը՝ կապված մասնագիտության ընտրության հետ, ծնողներիս ստիպում են շուտ-շուտ օգտագործել «Էս երեխեքը ես ինչ շուտ մեծացան» արտահայտությունը: Ես ինքս էլ նկատում եմ, որ արդեն շրջապատում մեզ վերաբերվում են որպես մեծերի: Ինձ այդ փաստը, անկեղծ ասած, այնքան էլ դուր չի գալիս: Ես չեմ ուզում մեծանալ: Ուզում եմ մնալ մանկության գրկում: Իմ՝ մի քիչ խենթ մանկության գրկում, որտեղ ամենամոտ ընկերուհուս հետ որդ էինք հավաքում, ցեխից տորթ և ծաղիկների գունավոր թերթիկներից «կախարդական» թուրմեր էինք պատրաստում: Ռենջերների և փերիների մուլտֆիլմերի ժամերին մեզ փողոցում չէիք գտնի, նրանց մոլի երկրպագուներն էինք: Ժամերով տուն չէինք գալիս, գրեթե ոչինչ չէինք ուտում: Հետո քիչ-քիչ մեծացանք՝ դասերը սկսվեցին, մեր հետաքրքրությունները փոխվեցին: Իմ կարծիքով, մանկության գրկում անցկացրած օրերը, մարդու կյանքի ամենաանհոգ և ամենաերջանիկ օրերն են: Ուզում եմ նորից փոքրիկ լինել, վերապրել մանկությանս յուրաքանչյուր պահը: 

Ես օծանելիք շատ եմ սիրում: Այնքան շատ էի ցանում, որ տանից իմ օծանելիքի հոտն էր գալիս: Տատս հաճախ ասում էր. «Այ բալա ջան, էդ անտերը թոքերս է լցվել ու խեղդում է, մի քիչ քիչ փչի»:

Թվում էր, թե չկա այլ հոտ, որ կգերազանցի օծանելիքիս հոտին, բայց պարզվեց, որ իմ օծանելիքի հոտը ոչինչ է ծխախոտի ծխի համեմատ: Ատում եմ այդ հոտը: Հայրս այնքան շատ էր ծխում, որ հաճախ զարմանում էի:

Հայրս էլ իր հերթին ատում էր եղունգների լաքի հոտը: Որոշեցի մի քանի գլանակ ներկել եղունգների լաքով: Ներկեցի 3-4 գլանակ ու դրեցի տուփի մեջ: Երկար ժամանակ գլանակները մնացել էին տուփի մեջ, ու եղունգների լաքի հոտը տարածվել էր ամբողջ տուփով մեկ: Մի խոսքով, կարելի էր ասել, որ թե՜ ներկված և թե՜ չներկված գլանակները բուրում էին նույն ուժգնությամբ: Հայրս առավոտյան բացեց ծխախոտի տուփը, ու զգալով եղունգների լաքի հոտը, պարզապես տուփը դեն նետեց: Հաջորդ օրը մի քիչ շատ ներկեցի: Այս տուփն էլ արժանացավ նախորդի բախտին: Մյուս օրն ավելի շատացրի: Հայրս բարկացավ, ասաց, որ այդ հոտը ուղղակի անտանելի է, ու հարցրեց, թե ինչո՞ւ եմ այդպես վարվում:

Զգալով հորս զայրույթը սկսեցի ժպտալ ու ասացի.

-Պապ, տեսնում ե՞ս. դու ու ես գտնվում ենք նույն իրավիճակում: Դու տանել չես կարողանում եղունգի լաքի հոտը, իսկ ես` ծխախոտի հոտը:

Հայրս ժպտաց: Ես գոհ էի: Ես և նա հասկացանք իրար: Հիմա հայրս շատ քիչ է ծխում ու մեզնից հեռու, իսկ ես եղունգի լաքն օգտագործում եմ այն ժամանակ, երբ հայրս տանը չի լինում:

Տանը մտածում են, որ սառն ու անտարբեր եմ, բայց եթե անկեղծ, ես էդպիսին չեմ:

Երբ տեսնում եմ, որ շրջապատում աղջիկներն իրենց մայրիկներին դիմում են` մամ ջան, մամաս, արևս ու նմանատիպ բառերով, ինձ համար մի տեսակ անսովոր է, որովհետև ես բացի «մամ»-ից ուրիշ դիմելաձև չունեմ:

Ուզում եմ մի դեպք պատմել, որը վերջերս է տեղի ունեցել…  Ճամբարից երբ վերադարձա, մամային ուղղակի բարևեցի, անգամ չմոտեցա:  Ճիշտ եմ ասում, ես դա մտածված չեմ արել, դա իմ բնավորությունն է:

Բայց այսօր նյութս ուզում եմ նվիրել մամայիս, ու դրա միջոցով «սեր խոստովանել»:

Մամ ջան, իրականում ես քեզ շատ, բոլորից շատ եմ սիրում:

Ճիշտ է, քեզ ամեն օր, ավելի ճիշտ, ամեն ժամ նյարդայնացնում եմ, բայց ես քեզ այդպես եմ սիրում:

Գիտեմ, երբ կարդաս, ժպտալու ես, որովհետև երևի ամենակարևոր բաներն ասելու ժամանակը հենց հիմա է:

Մարդն ընդհանրապես երևի իր տեսակով եսասեր է, ու մենք՝ ամեն մեկս ինչ-որ մեկին, սիրում ենք ինչ-որ բանի համար. Օրինակ, ընկերներին՝ վստահության, ուսուցչուհուն՝ սովորեցնելու, մարդկանց՝ լավ հատկանիշների և այլն:

Իսկ մայրը իր երեխային սիրում է ոչ մի բանի համար, սիրում է ուղղակի, պարզապես որ նա կա:

Ամենակարևոր մարդը նա է, ում մենք մայր ենք անվանում:

-Պայուսակդ տեղը դիր…Սպիտակ վերնաշապիկդ հանի…Թող, ես կկախեմ… Արի՝ մազերդ նորից հավաքեմ…Հյուսե՞մ, չէ՛, ժամանակ չկա… Էսօր տառ անցա՞ք…Չէ՞… Էլի նկա՞ր էիք պատմում…Ձանձրանո՞ւմ ես…Դե պիտի դիմանաս… Բոթասներով չե՞ս շոգի… Հաց չկերար…Ոչի՞նչ, էնտեղ կուտե՞ս… Լավ, դե վազի, ուշանում ես…

Սա ձեզ ինչ-որ բնական զրույց թվաց, չէ՞: Ի՞նչ կա որ: Մաման երեխուն ինչ-որ տեղ ա ճանապարհում: Մանկապարտե՛զ: Մաման ինձ մանկապարտեզ էր ուղարկում: Հարցնում եք՝ ո՞ւ: Դուք էլ եք գնացել մանկապարտեզ, ու սա հեչ էլ արտասովոր պատմություն չի՞: Սխալվեցիք:

Դե գրեթե բոլորս էլ անցնում ենք կյանքի «մանկապարտեզ-դպրոց-բուհ» ճանապարհը: Ոմանք առաջին կամ երրորդ կանգառները բաց են թողնում, բայց հիմնականում պատկերն այսպիսինն է: Ես էլ բացառություն չեմ: Եղել եմ ջրիկ ու վայրենի երեխա, հետո՝ լուրջ ու կարգապահ դպրոցական, համալսարանն էլ դեռ սպասում է ինձ: Բայց չէ՛, լավ էլ բացառություն եմ: Ուրեմն սկսենք:

2004-ի ամռանը (այդ ժամանակ 5,5 տարեկան էի) մեր տուն մտան մի քանի կանայք՝ ինչ-որ գրքեր ձեռքներին: Չէ՜, ի՞նչ Եվհովայի վկա: Մաշտոցի վկաներն էին՝ դպրոցից, գիրքն էլ «Այբբենարանն» էր: Իրենց՝ մամայի հետ ունեցած երկար զրույցից այն հասկացա, որ ուզում են ինձ դպրոց տանել: Այդ տարվա «նորակոչիկները» մեր գյուղի համար աննախադեպ շատ էին՝  30-ից ավելի, ու անհրաժեշտ էր ևս մեկը, որ դասարանը կիսվեր: Դպրոցում իմացել էին, որ ես արդեն գրում, կարդում եմ, ու որոշել էին՝ հարմար թեկնածու եմ: Սեպտեմբերին արդեն դպրոցում էի: Դասի էի գնում 7 տարեկանների հետ, թեև ինքս դեռ 6 էլ չկայի: Կասեք՝ հեչ էլ բացառիկ չէ: Համաձայն եմ: Շատերն են ժամանակից շուտ դպրոց գնացել, բայց մինչև վերջ կարդացեք:

Քանի որ ինձ համար շատ դժվար էր էդպես միանգամից կտրվել խաղերից ու ընկերներից, մայրիկս պայմանավորվեց մանկապարտեզի ղեկավարության հետ (նրանք ինձ շա՜տ էին սիրում), որ դպրոցից հետո նորից մանկապարտեզ պիտի գնամ: Փաստորեն, մոտ 12-ին ավարտվում էին դասերը, հրաժեշտ էի տալիս ուսուցչուհուս, դասընկերներիս, վազում տուն, փոխում հագուստներս ու շտապում դաստիարակչուհիներիս ու ընկերներիս մոտ: Ժամը 5-ին տուն էի գալիս: Այո՛, ոչ թե ծնողներս էին գալիս ու ինձ տուն տանում, ինչպես մյուսների դեպքում էր, այլ ինքս էի գնում: Ինձ ամեն ինչ թույլատրված էր. չէ՞ որ դպրոցական էի: Գալիս էի տուն, արագ «նկարում» հանձնարարված մասնիկները՝ փնթփնթալով, թե դա թող տառերը չիմացողները գրեն, իմ շատ էլ պետքն է… Ու վազում էի բակ՝ խաղալու:

Այս տարօրինակ պայքարս՝ մանկապարտեզ VS դպրոց, խաղ VS դաս,  ավարտվեց օրեր անց  մարզպետարանի շենքում կոստյումավոր, շիկահեր տիկնոջ  «Գրել, կարդալ կարողանալը ոչ մի նշանակություն չունի, նա դեռ շատ փոքր է դպրոցի համար, թողեք՝ երեխան մանկություն ապրի» նախադասությամբ: Եվ այսպես, հին ու բարի խաղալիքները ջախջախիչ հաղթանակ տարան գիրք ու գրիչի նկատմամբ: Ես սկսեցի նախկինի պես առավոտյան 9-ին մանկապարտեզ գնալ: Ռևանշը ուղիղ մեկ տարի անց կայացավ, և դպրոցը 11 տարի ժամկետով հաղթանակ տարավ:

Դե հիմա ասեք, տեսնեմ՝ ձեզնից քանի՞սն են դպրոցից րոպեներ հետո ու մանկապարտեզից րոպեներ առաջ մայրիկի հետ զրույց ունեցել, քանի՞սն եմ միաժամանակ և՛ դպրոց գնացել, և՛ մանկապարտեզ: