Anush abrahamyan

Ջուր գողացողը

-Տո, էդ ջուրն դո՞ւ իս բերե, օր էգես ու մի հադ էլ կռիվ ա կենիս, Անո:

-Բա հե՞րդ ա բերե: Սաղ գիշեր բոստանիմ ջրեմ, քու մասին չխոսամ էլ, դու սաղի հետ բոստան ա ջրիս, պետք ա կեղնի՝ ջրիս, պետք չէ կեղնի՝ էլի կջրիս:

Այդ մի բանը կանանցից մեկը ստեց: Ամբողջ գիշեր մենք էինք հողամաս ջրել: Ու ամբողջ գիշեր ես ու եղբայրս էինք նստել առվի մոտ ու պահել ջուրը:

-Հա, հա, Միրավն ինձի ա ջուր տվե, քզի չտվե:

Էլի ստում է, ախր ես ու հորեղբայրս երեկ առավոտյան վեցին գնացինք ջուր «առնելու»: Ջուրը հաստատ մերն էր, մեզ կես ժամվա բան էր մնացել, իսկ առավոտյան ժամը հինգին առվի վրա կռվող այս կանայք չէին էլ փորձում հասկանալ ինձ: Վտանգավոր դրություն էր, և նրանք պատրաստ էին ձեռքի բահերով մենամարտել:

Մտածեցի, որ պետք է գնամ: Մեկ է, անհնար է նրանց որևէ բան հասկացնել, բայց մայրս հողամասում է, ու ջուրն էլ կտրվել է:

Չէ, չեմ գնա, կմնամ ու կտեսնեմ` ինչ է լինելու վերջը:

-Անո, Անո:

-Հա, սա Խաչիկ ջան:

-Ջուրն լավ ուժեղցուցեմ, արի՝ էտանք ջրինք բոստանն:

Կանացից մեկի ամուսինն էր, ով մեծ քայլերով արագ հասավ մեզ մոտ:

-Լավ, Սեդա, ես մգա կերտամ, ու վայն էգավ քզի տարավ, թե դու իմ ջուրն կդրիս: Էսմալ լավ ա, հավասար ա, կեսն ընձի, կեսն՝ քզի,- առվին նայելով ասաց կանանցից մեկը:

-Լավ, Անո, ես էլ ա կերտամ:

-Աղջիկ ջան, դու հնճի՞ս մածե, գնա ձեր տուն, ձզի ջուր չկա,- դառնալով ինձ, ասաց կանանցից մեկը: Ես հակացա, որ մնալն ավելորդ էր, ու քայլեցի դեպի տուն: Բայց չմտածեք, թե ես ամբողջ գիշեր չեմ քնել, որ այդքան հեշտ ջուրը զիջեմ, այն էլ այն դեպքում, երբ երկար ժամանակ մայրս հողամասում է, ու ջուրն էլ մերն է: Լավ, մի պաղպաղակ կուտեմ հին պատին նստած ու կսպասեմ մինչև այդ կանայք վերջնականապես չերևան թաղամասում: Շատ չսպասեցի «արևի թաղամասում» (այդպես եմ անվանում, որովհետև այդ թաղամասում լինում եմ միայն ամռանը, հողամաս ջրելու օրերին): Վերջապես բահերը ուսներին դրած կանայք այլևս չերևացին, և ես շուրջս նայելով հանգիստ մոտեցա այն առվին, ուր ջուրը երկու մասի էր բաժանվում: Այ, հիմա պետք է գործել:

Արևը արդեն իր շողերը դատարկ թաղամասում էր տարածել, ու խոտի վրա նստած ցողը վաղուց չորացել էր: Առվի մեջ քարերը այնպես շարեցի, որ ջուրը միայն մեր հողամաս գնար, ու սպասեցի: Ախր քիչ էր մնացել, որ վերջացնենք, մինչև կանայք մտնեն հողամաս ու տեսնեն, որ մարգերում ջուր չկա, մենք վերջացրած կլինենք:

Չմտածեք, թե ես ջուրը գողացա, չնայած այդ կանայք այդպես էլ մտածեցին: Քիչ ժամանակ էր անցել, և ես չէի նկատել արագ քայլերով ինձ մոտեցող կնոջը, ով չկարողանալով զսպել զայրույթը, հեռվից գոռաց.

-Տո, այ աղջի,- այ այստեղ ոտքերիս մեջ գտնվող ամբողջ ուժով վազեցի: Չգիտեմ՝ ինչ արագությամբ եմ վազել, որ երկար ճանապարհը հինգ րոպեում եմ անցել: Ես չէի զղջում իմ արածի համար, ի վերջո, ես ոչ մի վատ բան չէի արել:

Մերոնք հողամաս ջրելը վերջացրել էին, ու ես մտածում էի, թե ինչ պատասխան պետք է տամ հաջորդ անգամ հողամաս ջրելիս «արևի թաղամասում» հանդիպած զայրացած կանանց: Չնայած, ոչինչ էլ չեմ ասի, ուղղակի պաղպաղակ ուտելով կսպասեմ մինչև նրանք հեռանան:

Այս ամենը գրելուց հետո ես ուզում եմ հավատալ, որ սա նրանցից մեկը երբևէ չի կարդա գրածս:

Գուշակիր մեղեդին

Լուսանկարը՝ Արտյոմ Ավետիսյանի

Լուսանկարը՝ Արտյոմ Ավետիսյանի

«Գուշակիր մեղեդին» մրցույթ-միջոցառումը, կարող եմ ասել, որ փոխեց դպրոցական մթնոլորտն ու միջավայրը: Այն առանձնացավ երաժշտության և ինտելեկտուալի միախառնումով, իսկ առանձնապես ինձ համար՝ որպես դպրոցում իմ վարած երաժշտական մեծ նախագծով:

Մրցույթ-միջոցառումը հանդիսատեսին տվեց բացարձակ լավ երաժշտական ժամանցի տարբերակ, օգնեց հանգստանալուն զուգահեռ, շահագրգռված դիտել:

Մի քանի օր առաջ էր, երբ դպրոցում անցկացվեց «Գուշակիր մեղեդին»: Գաղափարը իմն էր և աշակերտական խորհրդինը:

Մի քանի շաբաթ առաջ էր, երբ համակարգչով ամբողջությամբ տեսա և վերջացրի «Գուշակիր մեղեդին» նախագծի բոլոր հաղորդումները: Տեսնելուց հետո որոշեցի, որ կարելի է այն անցկացնել դպրոցում և որոշ ժամանակով կտրվել դպրոցական լարված առօրյայից: Ամբողջ ծրագիրը մտածեցի, երբ պառկեցի քնելու: Եկա այն եզրահանգմանը, որ ազդանշան կոճակներին կփոխարինեն գունավոր դրոշակները, լազերային էկրաններին՝ ցուցատախտակները՝ իրենց պաստառներով, երաժշտական բաժիններով ու կատեգորիաներով, իսկ Ավետ Բարսեղյանին կփոխարինեմ ես: Հաջորդ օրը այս մասին տեղեկացրի աշակերտական խորհրդի անդամներին, և դպրոցի տնօրենից թույլտվություն ստանալով, անցանք գործի: Որոշեցինք, որ մրցույթին կարելի է հրավիրել ուսուցիչներին, և նրանք էլ կմրցեն միմյանց դեմ:

Լուսանկարը՝ Արտյոմ Ավետիսյանի

Լուսանկարը՝ Արտյոմ Ավետիսյանի

Տեղի ունեցավ չորս խաղ, յուրաքանչյուր խաղի ժամանակ ավելացավ թե՛ հանդիսատեսի, թե՛ երկրպագուների թիվը:

Բոլոր ուսուցիչները հոյակապ էին խաղում, մեկը մյուսից փայլում էր իր երաժշտական տաղանդով, և պարզվեց, որ ոչ միայն իրենց մասնագիտության մեջ են հմուտ, այլև երաժշտության բնագավառում:

Լուսանկարը՝ Արտյոմ Ավետիսյանի

Լուսանկարը՝ Արտյոմ Ավետիսյանի

Վստահ եմ, որ եթե ուսուցիչներն էլ կարողանային թղթակցել 17.am-ին, ապա նրանք էլ իմ մասին նյութ կգրեին, մի քանի թեմաներում պատմելով իմ մասին, իմ առաջարկած ծրագրի մասին, իմ՝ այդ ծրագիրը վարելու մասին և այլնի վերաբերյալ:

Ամեն խաղի ժամանակ հնչում էին 30 և ավելի երգեր, որոնք բացի մրցողներից, կռահում էր նաև հետաքրքրասեր հանդիսատեսը:

Մասնակցեցին 9 ուսուցիչներ ու ուսուցչուհիներ, որոնցից 3-ին հաջողվեց հաղթահարել բոլոր փուլերը և հաղթել սուպեր խաղը: Այնուհետև 4-րդ խաղում միմյանց դեմ մրցեցին սուպեր խաղը հաղթա» 3 մասնակիցները՝ Անահիտ Ավագյանը, Ալինա Հովհաննիսյանը և Գոհար Գևորգյանը: Այս «եթերաշրջանի» վերջին փուլում կրկին փայլեց Անահիտ Ավագյանը՝ բոլորին ցուցադրելով իր երաժշտական կարողությունները և ունակությունները: Բոլոր հաղթողներին դպրոցի տնօրինությունը շնորհեց նվերներ և պատվոգրեր, այդ թվում նաև ինձ, որպես հետաքրքիր և ժամանցային ծրագրերի առաջարկող և հիանալի կերպով անցկացնող ու վարող:

Լուսանկարը՝ Արտյոմ Ավետիսյանի

Լուսանկարը՝ Արտյոմ Ավետիսյանի

Մասնակիցների թվում էին՝ Աննա Գասպարյանը, Գարիկ Սիմոնյանը, Գոհար Գևորգյանը, Անահիտ Ավագյանը, Սամվել Սուքիասյանը, Հեղնար Սմբատյանը, Արաքս Հոխիկյանը, Ռաիսա Մինասյանը և Ալինա Հովհաննիսյանը: Ծրագրի հյուրերը իրենց երաժշտական գիտելիքները փոխանցեցին միմյանց և ներկա գտնվողներին: Նախագծի ցանկում էր ընդգրկված նաև դաշնակահար, մաեստրո Անի Հոխիկյանը, ում ներկայությամբ և օգնությամբ ավելի ջերմացավ միջավայրը, ավելի հետաքրքրացավ խաղը և հուշում երգերի ժամանակ հնչեցնելով 5 և ավելի երգերի 7-ից մինչև 3 նոտաները, ավելի աշխուժացավ խաղը:

Երգացանկում ընդգրկված էին տարբեր ժանրի, տարբեր ոճի, տարբեր լեզուների երգեր՝ «Երևան ջան»-ից դեպի «Անգլիալեզու», «Երաժշտական ծաղկեփունջ»-ից մինչև «Ռազմական», Սայաթ-Նովայից մինչև «Պարային», և այլն:

Եվ վերջում ուզում եմ ասել, որ եթե օրերից մի օր Ավետ Բարսեղյանին բախտ վիճակվի կարդալ այս հոդվածը, ապա թող նա էլ ինձ ընդգրկի իր ծրագրում:

Նրանք կռվել են հանուն հայրենիքի

Բոլորս էլ գիտենք, որ պատմությունը հիշում է միայն հերոսներին ու համալրում իր էջերը նրանց սխրանքներով: Ապագա սերնդի հպարտությունն են այդ հերոսները, որոնցից է իմ զրուցակիցը` Ապրիլյան քառօրյա պատերազմի մասնակից Գարիկ Ղազարյանը:

-Նախքան զինվորական ծառայության անցնելը ինչո՞վ էինք զբաղված:

-Նախքան ծառայության անցնելը սովորում էի ճարտարապետաշինարարական համալսարանի առաջին կուրսում: Կարծում եմ, որ յուրաքանչյուր հայորդի, իմանալով զինվորական ծառայության անցնելու մասին, հպարտության զգացում է ունենում: Այդ ժամանակ առաջին հերթին մտածում ես ընտանիքիդ, քեզ շրջապատող մարդկանց մասին, ովքեր քեզնով պետք է իրենց ապահով զգան:

-Ի՞նչ կասեք ծառայության առաջին ամիսների մասին, որքանո՞վ էր դժվար նորակոչիկի համար զինվորական կյանքին հարմարվելը:

-Սկզբնական շրջանում Արտաշատում եմ ծառայել: Զորամասը ասես մեկ այլ դպրոց լիներ, մի դպրոց, որտեղ սովորում են միայն տղաները, և որտեղ կանոնները ավելի խիստ են: Ինձ համար շրջապատին հարմարվելը հեշտ եղավ, քանի որ շատ շուտ ընկերներ ձեռք բերեցի: Իհարկե, մի քանի ամիս անց տեղափոխվեցի Արցախ:

-Դուք ձեր ծառայության մեծ մասը անցկացրել եք սահմանին, ինչպե՞ս էր անցնում կյանքը սահմանին:

-Երբ մարդ զենքը ձեռքին պահում է հայրենիքը, նախ և առաջ զգում է իրեն որպես դարպաս՝ դեմքով դեպի թշնամին, թիկունքում ունենալով հայրենի հողը: Կանքը սահմանին հեշտ չէր, բայց դժվարությունը հաղթահարելի է, մանավանդ այն դեպքում, երբ դու հոգով արդեն հաղթել ես թշնամուն: Ու ամեն անգամ սահման բարձրանալիս հոգումդ մի բան է փոխվում ու դարձնում քեզ ավելի հպարտ ու հայրենասեր:

Նրանք կռվել են հանուն հայրենիքի

-Ինչպե՞ս սկսվեց Ապրիլյան քառօրյան, ու այդ ընթացքում դուք որտե՞ղ էիք իրականացնում պաշտպանությունը:

-Դիրքս պահել եմ Թալիշի շրջանում: Ապրիլյան քառօրյան սկսվել է գիշերը, մոտ 02:45-ին: Կրակոցները սկսվել են հրետանու կողմից, որից հետո թշնամին կենտրոնացված խմբերով փորձում էր գրավել մեր դիրքերը, որոնք ավելի նպաստավոր էին նրանց հետագա գործունեության համար: Սկզբնական շրջանում իհարկե, զոհեր ունեցանք, բայց շարունակում էինք կռվել, որովհետև թուլանալու իրավունք չունեինք: Եվ չէինք պատրաստվում զիջել մեր դիրքերը:

- Սկզբնական շրջանում ի՞նչ խնդիրներ կային:

-Առաջնային խնդիրը բավարար զինամթերք չունենալն էր, մինչդեռ թշնամին ինտենսիվ կրակահերթեր էր տալիս, և ականները անձրևի պես թափվում էին: Սարքին տեխնիկա չէր մնացել, և մենք ձեռով էինք անում այն ամենը, ինչը կաներ տեխնիկան:

-Պատերազմից հետո ի՞նչ պարգևների եք արժանացել:

- Ստացել եմ շնորհակալագրեր, պատվոգրեր ու շքանշաններ, որոնք իհարկե պարտավորեցնող են:

- Ծառայության ընթացքում ձեռք բերեցիք մի շարք մարտական ընկերներ, զորացրվելուց հետո պահո՞ւմ եք նրանց հետ կապը:

- Գիտեք, հաճախակի չեն այն դեպքերը, երբ պատերազմի ընթացքում ձեռք ես բերում ընկեր, ում կարող ես վստահել կյանքդ: Նրանց հետ կապը մինչև այժմ պահում եմ, հաճախակի հանդիպում ենք, զրուցում: Ունեցել եմ նաև շատ ընկերներ, որոնք մարտի դաշտում զոհվել են: Երևի կյանքում երբեք չեմ մոռանա աչքիս առաջ ընկերներիս զոհվելու տեսարանները…

-Դուք անցել եք բոլոր հնարավոր վտանգների միջով և հաղթահարել եք դրանք, ի՞նչ կասեք այն նորակոչիկներին, ովքեր ամիսներ անց պետք է պահեն սահմանը:

-Մենք, լինելով մեր ավագ սերնդի հետնորդները, նրանց կողմից ազատագրված տարածքները պարտավոր ենք պահպանել: Մեր նորակոչիկ ընկերները թող լինեն խիզախ, ամուր կամքով և նույն ամրությամբ պահեն մեր հայրենիքի սահմանները: Իսկ թշնամուց չպետք է վախենալ: Ցանկանում եմ խոսքս ավարտել Գարեգի Նժդեհի հետևյալ խոսքով. «Որքան վսեմ է մի ժողովրդի հասկացողությունը հայրենիքի մասին, այնքան զորավոր է նրա երկիրը, նրա հայրենասիրությունը»:

Հանրապետական շաբաթօրյակ Գեղարքունիքի մարզի Զոլաքար և Լճաշեն գյուղերում

Լուսանկարներս

Լուսանկարը` Լիլիթ Հարությունյանի

Լուսանկարը` Լիլիթ Հարությունյանի

Ես  լուսանկարվել չեմ սիրում, բայց սիրում եմ ամեն ինչ լուսանկարել: Առաջ շատ քիչ բաներ էի լուսանկարում, քանի որ հետաքրքրություն չէի գտնում ոչնչի մեջ: Իսկ եթե այնպես էր ստացվում, որ ինչ-որ բան լուսանկարում էի, համակարգչային ծրագրերի օգնությամբ գույները խամրեցնում ու դարձնում էի սև ու սպիտակ: Իսկ հիմա ամեն ինչ փոխվել է, ամեն բանի մեջ հետաքրքրություն եմ գտնում: Ինձ համար կենցաղում, բնության մեջ և առհասարակ ամեն տեղ հետաքրքիր բաներ եմ գտնում լուսանկարելու: Երբևէ ինձ անհետաքրքիր թվացած ինչ-որ բան այժմ նայում եմ ուրիշ կողմից և զգում եմ, որ այն ավելի հետաքրքիր է, քան ես կարծում էի…

Այժմ լուսանկարներ անելիս գույները չեմ խամրեցնում, քանի որ բնական գույները ավելի գեղեցիկ են, քան նույնիսկ ամենալավ ծրագրի օգնությամբ ստացած գույները: Ավելի շատ սիրում եմ բնապատկերներ լուսանկարել: Սակայն երբեք իմ հեղինակային լուսանկարները 17.am չեմ ուղարկել, չգիտեմ թե ինչու:

aharon sahakyan

Վերջին զանգը Զոլաքարի դպրոցում

2017 թվական, մայիսի 26, Զոլաքարի թիվ1 միջնակարգ դպրոց, և երկար սպասված «Վերջին զանգ»:

Ու վերջ, այս ուսումնական տարին էլ պատմության գիրկը ճանապարհեցինք: Մեր այսօրվա շրջանավարտները երևի շատ երկար էին սպասել այս օրվան: Մենք էլ` հաճախ ենք դասընկերներիս հետ երանի ենք տալիս այդ օրվան, երազում, թե երբ ենք վերջապես դպրոցն ավարտելու: Թվում է, թե դպրոցական տարիները ի՞նչ են որ, նամանավանդ` 12 տարի, էլ բան ու գործ չունե՞նք: Որ 12 տարի դպրոցում սովորենք, բա ամբողջ կյանքի դպրոցն ավարտելու համար քանի՞ տարի կպահանջվի մեզանից:

Այսօր ես հասկացա, որ դա այդքան էլ այդպես չէ, մենք սխալ ենք մտածել այսքան ժամանակ: Հասկացա, քանի որ այս տարի անկախ իմ կամքից, այնպես ստացվեց, որ ես էլ մասնակիցը դարձա այդ միջոցառման: Ես շրջանավարտ չեմ, ասեմ ավելին` դեռ չորս տարի ունեմ սովորելու: Բանն այն է, որ այս տարի մեր սիրելի տասներկուերորդցիներին ողջունելու և նրանց մուտքը դեպի բեմ ազդարարելու հաճելի պարտականությունը դրված էր ինձ վրա: Եվ մի պահ կուլիսներում ես էլ ինձ շրջանավարտ զգացի, և գուցե դա էր պատճառը, որ ես մի պահ սթափվեցի, հետ նայեցի, առաջ նայեցի ու մտածեցի: Կանցնեն տարիներ` մեկ, երկու, երեք… Ու արդեն այսօրվա շրջանավարտների փոխարեն բեմում կանգնած կլինի մեր սերունդը, կգա մեր հրաժեշտի ժամանակը, շատ բաներ կփոխվեն, բայց ես գրեթե վստահ եմ, որ մեզանից յուրաքանչյուրը կյանքում ինչ ուղի էլ ընտրի, միևնույն է, ամենագեղեցիկ հիշողությունները միշտ կապված են լինելու դպրոցի հետ: Եվ ուրեմն` քանի դեռ ուշ չէ, գնահատենք դպրոցում անցկացրած յուրաքանչյուր վայրկյանը:

Այսօր առաջին անգամ ես մեր սիրելի շրջանավարտների աչքերում տեսա ուրախություն, տխրություն, թախիծ, սեր, ափսոսանք: Կարծես ինչ-որ մեկը բռնել ու այդ բոլոր զգացմունքներն իրար էր խառնել: Ես համոզված եմ, եթե նրանք հնարավորություն ունենային, կկանգնեցնեին ժամանակը…

Շնորհավորելով մեր բոլոր շրջանավարտներին, նրանց մաղթում միմիայն հաջողություն, իսկ դիմորդներին էլ` այս ամենի հետ մեկտեղ, նաև բարձր գնահատականներ:

Գարնանային էսքիզներ

Լուսանկարը` Արտյոմ Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Արտյոմ Ավետիսյանի

Փաստորեն գարուն է: Չգիտես ինչու, բայց այս տարի գարունը շատ ուշ այցելեց մեր համայնք, երևի տեխնիկական խնդիրներ կային, դրանից էր: Գարնան այցելության ու զարթոնքի հետ մեկտեղ, բնությունն ու գործունյա գյուղացիներն էլ են արթնացել և ելել են ոտքի: Սկսվել և արդեն ավարտվել է գարնանացանը՝ հացահատիկի վարուցանքը, կարտոֆիլի ցանքսը, բանջարեղենների ու ծաղիկների սերմնացանությունը: Մարդիկ մեղրատու մեղուների նման աշխատում են և մի օրվա մեջ շուրջ 5-6 գործ են ավարտում, ուղղակի մի տարբերություն կա. նեկտարը հավաքում են ավելի ուշ և շատ տանջանքով:

Այժմ խաղաղություն է Լիճքի դաշտերում, և աշխատանքը եռանդուն կերպով աճում է, իսկ աշնանը այն դառնում է գարու և ցորենի ոսկեգույն հատիկ:

Լուսանկարը` Արտյոմ Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Արտյոմ Ավետիսյանի

Գարնանը քնից արթնանում են նաև փոքրիկ ձորակները միմյանցից զատող, ձնհալի ջրերից սնվող, վարարող գետակները, որոնցից օգտվում են նաև գյուղացիները՝ հողը մշակելու և ոռոգելու հարցում: Հմա գետակների վարարման շրջանն է:

Ծառեն արդեն ծաղկել են Լիճքում, այնպես որ, շուտով ծիրան եմ համտեսելու, շնորիվ բարի գյուղացիների եռանդուն աշխատանքի: Իսկ ծառերի բերքատվության հարցում կրկին խառն է գյուղացու մատը: Ինչպես նրանք են ասում. «Եթե ծառերը չծիրատենք, բերք չի լինի»: Ճիշտն ասած, երբ ասում են գարուն, ես միշտ ծաղկած ծառերն եմ հիշում ու պատկերացնում դրանց զուգահեռ նաև ճանապարհների տիղմը, անանցանելիությունը և անձրևները:

Լուսանկարը` Արտյոմ Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Արտյոմ Ավետիսյանի

Հիշում եմ նաև, որ երբ փոքր էի, ուսուցչուհիս միշտ հանձնարարում էր գարնան մասին շարադրություն գրել ու ամեն անգամ այսպես էի սկսում. «Տարին ունի չորս եղանակ»…

Գարնան գալստյան հետ ամբողջ դաշտերը ծածկվել են երփներանգ ծաղիկներով ու բույսերով: Կան բույսեր, որոնք գյուղացիները օգտագործում են որպես դեղամիջոց պատրաստելու բաղադրատոմս, ինչպես նաև ձմեռվա պաշար: Դրանցից հայտնի են սիբեխը, շուշանը, սպիտակ բանջարը (գյուղի բարբառով՝ սիվդգուկ), խատուտիկը, ճարճատուկը և այլն: Ծաղկել է նաև յասամանը: Ասեմ, որ յասամանից ևս դեղամիջոց են պատրաստում:

Չէի ասի վերջապես, բայց մասամբ սև ու գորշ և միմյանցից կախված ամպերի տակից դուրս է գալիս արևը և հազիվ իր ջերմ շողերով ջերմացնում բոլորին:

diana karapetyan

Զրույց իմ ծառի հետ

Նորից լուռ նայում ես ինձ: Չե՞ս հոգնել այս լռությունից: Ու ես ամեն օր անցնում եմ քո կողքով, ու  դու ամեն օր լուռ նայում ես: Միթե՞ ես քեզ այս ժամանակահատվածում ցավ չեմ պատճառել: Պատճառել եմ, գիտեմ, բայց դու միշտ լռել ես: Միթե՞ ցավից չես ցանկացել բղավել, երբ պոկում էի տերևներդ, երբ բարձրանում էի ճյուղերիդ վրա ու անփութությունից կոտրում էի նրանց, մի՞թե այդ ժամանակ ևս չես ուզել բղավել: Կներես. նեղացել ես, գիտեմ, առաջ շատ ժամանակ էի այստեղ` քո ստվերի տակ անցկացնում, իսկ հիմա… Հիմա ժամանակ չունեմ, ո´չ  խաբեցի, ժամանակ չունենալը արդեն «շաբլոն» դարձած սուտ է, ժամանակ ստեղծելը դժվար չէ. ուղղակի ուրիշ պատճառ չգտա ինձ արդարացնելու համար: Գիտեմ, ինձ պես կարոտել էս այն օրերը, երբ ես անհոգ խաղում էի քո ստվերի տակ, երբ շունիկիս` Գրաֆչիկի հետ թավալվում էինք գետնին թափված քո չորացած տերևների մեջ, երբ հայրիկս ինձ սովորեցնում էր բարձրանալ քո ճյուղերին, երբ նստում էի այս նույն քարին ու խոսում էի քո հետ, պատմում էի, թե ինչ եմ երազում… Այո, կարոտել եմ: Դու կարծես մի դուռ լինես դեպի իմ հիշողությունները: Նայելով քեզ, հիշում եմ այդ օրերը և ժպտում: Բայց կա մի հիշողություն, որը ես միշտ թախծով ու մարմնի սարսուռով եմ հիշում: Հիշո՞ւմ ես այն ագռավին, այո-այո, որ հենց քո ստվերի տակ  հարձակվել էր խեղճ ճնճղուկի վրա, այն ճնճղուկի, որը քո ճյուղի վրա գտնվող բնից էր ընկել: Հիշո՞ւմ ես՝ ինչպես մեկ հարվածով  գետնին տապալեցի նրան, որպեսզի փրկեմ ճնճղուկին նրա ճանկերից: Հիշո՞ւմ ես իմ դեմքի արտահայտությունը, երբ տեսա փոքրիկ ու անօգնական ճնճղուկին, որը հազիվ էր շարժվում: Ես դաժանությամբ էի լցված, երևի հենց այդ դաժանությունը ինձ ստիպեց ագռավի ոտքից պարան կապել, իսկ պարանի մյուս ծայրից քար կապել և տանել փոսի մեջ գցել նրան: Չգիտեմ ինչու այդպես վարվեցի, մի կողմից դա դաժանության նշան էր, բայց ես մտածում էի, որ այդպես ես կփրկեմ էլի շատ ճնճղուկների այդ ագռավի ճանկերից: Ես ագռավի մեջ տեսնում էի դաժանություն, չնկատելով, որ ես ինքս դաժանություն եմ անում: Երբ գցեցի փոսը կանգնել ու դառը հայացքով նայում էի այդ ագռավին,  ու նորից հարց է առաջանում մեջս, ախր, ինչո՞ւ…

Չգիտեմ ինչու, բայց քեզ նայելով միշտ այդ պատմությունն եմ հիշում, աչքիս առջև գալիս է այդ տեսարանը: Այդ ժամանակ ես երկու տարեկան էի, երբ իմ հասակակից աղջիկները տիկնիկներով էին խաղում և մտածում էին, որ կյանքը վարդագույն է, շատերը անգամ քայլել կամ խոսել չգիտեին, ես այդ տարիքում արդեն հասկացել էի, որ մեծերը և ուժեղները միշտ նեղացնում են փոքրերին և թույլերին: Ես արդեն հասկացել էի, որ մենք կորցնում ենք մեզ հարազատ մարդկանց, և որ որքան էլ բարձր բղավենք ու կանչենք նրանց, նրանք չեն արթնանա: Ես այդ ամենը միայնակ եմ հասկացել, ինքս ինձ վրա զարմանում եմ: Երևի պապիկիս կորցնելը հենց առաջին հարվածն էր, իսկ սա` երկրորդը: Հարված, որը ստիպեց ինձ ուրիշ կերպ ընդունել կյանքը:
Ագռավը նեղացնում էր ճնճղուկին, իսկ ես ճնճղուկին փրկելու համար դաժանորեն վարվեցի ագռավի հետ, չգիտեմ արդյո՞ք որևէ կերպ հնարավոր է արդարացնել իմ այդ արարքը: Ո´չ: Անհնար է, քանի որ ես ինքս ինձ չեմ կարողանում արդարացնել: Այդ օրը ես ուզում էի մայրիկին պատմել ինձ հետ կատարվածը, բայց մի պահ հետ կանգնեցի՝ մտածելով, որ մայրիկը չի հասկանա իմ այդ քայլը: Երևի վախենում էի: Չեմ կարողանում ուղեղիցս դա հանել, էհ, չգիտեմ:

Հիմա ինչ-որ մեկը, եթե ինձ այստեղ տեսնի, կմտածի՝ այս աղջիկը գժվել է. նստած ծառի հետ է խոսում և հետն էլ, արցունքներն է սրբում: Ես գնամ, բայց մի օր նորից կգամ, կնստեմ այս քարին` քո առջև, նորից կհիշեմ այն, ինչ կատարվել է, բայց խնդրում եմ, այդ անգամ չլռես: Դու բավականին ժամանակ լռել ես, արդեն ժամանակն է խոսելու:

Հ.Գ Ծառը, որի հետ խոսում էի, գտնվում է մեր տան հետևի բակում: Տարօրինակ չթվա, ես մանկուց խոսում էի այդ ծառի հետ: Պատմությունը, որը ինձ հանգիստ չի տալիս, հենց այդ նույն ծառի ստվերի տակ է եղել, ու այդ պատմությունը մեկ-երկու հոգի գիտեն, թեկուզ նրանք էլ չգիտեն, թե ես իրականում ինչ եմ զգացել դա անելիս: Մայրիկին մի օր պատմեցի, ու նա ուղղակի ասաց, որ փոքր եմ եղել ու չեմ հասկացել: Փոքր եմ եղել, դա ճիշտ է, բայց, որ չեմ հասկացել, թե ինչ եմ անում, դա սուտ է: Ես լավ հասկանում էի, բայց … Չկա ոչ մի բայց: Լավ կլիներ, որ ես դա մոռանայի:

Anush abrahamyan

«Սառցե» լճի առասպելը

Եթե անգամ դուք մտածեք, թե սա մանկական շարադրության է նման, և ձեր դեմքին երևա մի ժպիտ, որը ծածկում է ներքին մի ծիծաղ, ապա ես կհամաձայնեմ ձեզ հետ: Բայց սա «Սառցե» լճի իմ առասպելն է եղել դեռ շատ վաղուց…

Տարիներ են անցել այն օրից, երբ հասկացա, որ անտառը ինչ-որ մեկի կանաչ երազն է, որ այն ամենը, ինչն արմատներ է ձգում, դառնում է ավելի թարմ՝ դարերի փոշոտ հայացքի ներքո, մեր էությունը դարձնում է ավելի մաքուր ու հստակ, երբեք չի կարող պարտվել:

Դա իմ ու անտառի առաջին բախումն էր: Եկեք տեղափոխվենք մոտ 1930 օր հետ և սկսենք ամենասկզբից: Մեքենան սլանում էր բավականին արագ, և ես հազիվ էի հանդուրժում երկու եղբայրներիս անհանգիստ շարժումները՝ ապակին իջեցնելու նպատակով: Գյուղի սևացած կտուրներին հաջորդեցին չվերջացող ծառերի շղթան ու խորդուբորդ ճանապարհից բարձրացող փոշին, որ միևնույնն էին իմ ծույլ հայացքի համար: Մոտ կես ժամ հետո մեքենան կանգ առավ, ու լսվեցին գոհունակության ճիչեր: Այդ տեղը, հավանաբար, անտառի այն գողտրիկ վայրերից էր, որտեղ թվում է՝ անիվներից բարձրացած փոշին ու շարժիչի ձայնը երբեք չէին հասել: Այդ հատվածը մի կլոր բեմի էր նման, որի շուրջ միակ ունկնդիր ծառերը երբեմն-երբեմն ականատես էին լինում թատերական մի ներկայացման, որ կոչվում էր «Դատարկության շշուկները»: Մի ժամանակ այնտեղ ձյուն է եղել, մի ուրիշ ժամանակ՝ արևն է երգել ու ապրել, մեկ այլ ժամանակ՝ անձրևը: Բեմից քիչ այն կողմ ծովն էր, որ կենդանի էր պահում օրը: Հորեղբայրս երբեմն-երբեմն կրկնում էր՝ այստեղ գայլեր են եղել: Ի հակադրություն իմ վախի՝ երազում էի տեսնել գայլերին, որոնք իրենց դեղին աչքերով կճեղքեին անտառի վրա իջած ծանր մշուշը: Երազում էի տեսնել անտառի թագավորին, որ իմ մանկական պատկերացմամբ ծառե մարմին կունենար, մամուռով պատված ու գունազրկված մի թագ: Նա կկարողանար ինձ պահել իր հսկայական ափի մեջ ու կտաներ ամենաբարձր ծառերի գագաթների մոտ, հսկայական ու պաղ ժայռերի մոտ կտաներ ու վերջապես՝ ծով, և ես ընդմիշտ կպահեի երկնքի ձայնը իմ ականջներում: Անտառի մշուշե ժպիտը ու գայլի ոռնոցը կդառնային «սառցե» լճի իմ առասպելը, որովհետև այդ օրը ոչ միայն արմատավորվեց իմ մանկական հիշողության մեջ, այլ փոխեց իմ հայացքը դեպի բնությունը, իմ ներսում առկա գեղեցիկ, բայց սառցե լիճը սկսեց աստիճանաբար հալվել, իմ ներսում արձագանքում են դեռ անտառի ձայները: Իմ ոսկե հիշողությունը, ծառերը՝ երկնքի կրծքի մեջ խրված, ծովը՝ հողի գրկում նիրհող, հավերժական են…

Ես անընդհատ նայում էի անտառի խորքերը ու փորձում էի նշմարել կամ պատկերացնել նրա՝ թագավորի ձեռքը, որ կկանչեր ինձ՝ իր կարմիր քար ունեցող արծաթե մատանին ցուցամատին հագցրած: Լավ եմ հիշում, թե ոնց ցանկացա վազել՝ թողնելով բոլորին, բայց իմ մանկական վախերը թույլ չտվեցին:

Նստեցինք մեքենան, բոլորը սունկ էին հավաքել՝ բացի ինձնից: Անմիջապես իջեցրի ապակին, որ շնչեմ անտառի օդն ու վերջին անգամ նայեմ հեռուն՝ խույս տալու համար իմ հիասթափությունից: Տարիներ անց միայն կարդացի Չինգիզ Այթմատովի «Սպիտակ շոգենավը», որի հերոսը այդ ժամանակ իմ տարիքին էր: Նա վազեց դեպի ծովն ու ձուկ դառնալով՝ լողաց հեռո՜ւ-հեռո՜ւ: Ո՞վ գիտե, եթե ես այն ժամանակ չվախենայի և վազեի դեպի անտառի խորքը, կկարողանայի՞ արդյոք թռչել, և հանդիպելով անտառի թագավորին՝ կգնայի՞ հեռո՜ւ-հեռո՜ւ:

Ես այդ օրը կարողացա իմ ներսում առկա սառցե լիճը հալեցնել, բայց չգիտեմ՝ դեռ որքան կարձագանքեն իմ մեջ անտառի ձայները: Բայց եթե չցրեք ձեր մեջ նստած թանձր մշուշը, ապա չզարմանաք, երբ այնտեղ հայտնաբերեք գայլերի մի ամբողջ ոհմակ:

Անձրև, մի արի

Լուսանկարը՝ Հեղինե Գրիգորյանի

Լուսանկարը՝ Հեղինե Գրիգորյանի

Վերջապես Մարտունիում էլ գարուն եկավ, բայց էնպես եկավ, որ ինչպես գյուղացիներն են ասում` «Յաս՝ սուս, դու՝ սուս»: Այս արտահայտությունը շատ է օգտագործվում որևէ երևույթի անսովորությունը ցույց տալու համար: Մեկ խաղաղ, տաք եղանակ է, մեկ էլ հանկարծակի այնպիսի քամի է սկսվում, որ լվացքի պարանից շորեր է «գողանում»:

Լուսանկարը՝ Հեղինե Գրիգորյանի

Լուսանկարը՝ Հեղինե Գրիգորյանի

Իսկ այ, կարկուտը բոլորիս թշնամին է, մանավանդ, որ ծառերը նոր-նոր են ծաղկել: Հասանք անձրևին` ոմանց համար սիրելի, ոմանց համար`ոչ, իսկ մյուսները չեն էլ մտածել, թե անձրևը կարող է գեղեցիկ լինել: Դա մեղադրելու չէ: Չէ՞ որ գյուղացին առաջին հերթին մտածում է ոչ թե անձրևի սիրունության, այլ իր բերքի մասին: Անձրևը խանգարում է փոշոտմանը, վար ու ցանքին և դրսի աշխատանքներին: Հենց այս հոգսերի պատճառով էլ գրեթե միշտ նրա գեղեցկությունը անտեսվում է` հատկապես մեծերի կոցմից: Անձրևից հետո, հատկապես երբ արևում է, բնությունը մի ուրիշ կերպ է գեղեցկանում՝ չհաշված ջրափոսերով «հարուստ» ու ցեխոտ ճանապարհները: