-Գը՜մփ,- նրա գցած պայթուցիկը պայթեց հենց հորեղբոր ոտքերի մոտ: Շագանակագույն աչքերով այդ չարաճճի տղան մի քանի օր չերևաց հոր աչքին. տնից շուտ էր դուրս գալիս ու վերադառնում, երբ հոր` աշխատանքից վերադառնալուց առաջ և փակվում սենյակում: Հաճախ էր երեք եղբայրների հետ գնում ձկնորսության. դա նրա սիրած զբաղմունքն էր: Լավ էր սովորում, դպրոցում իր չարաճճիությունների պատճառով միշտ ուրիշներին էին պատժում, բայց նա շատ բարի էր: Մեծացավ` հաղթահարելով ամեն դժվարություն, իսկ հետո բոլորին ծաղրող այդ երիտասարդը սիրահարվեց քոլեջ հաճախող մի աղջկա: Շատ չանցած` նրանք ամուսնացան, և ծնվեց մի աղջիկ: Այդ աղջիկը ես էի:

Հայրս համալսարանում չի սովորել, քանի որ երիտասարդ տարիքում կորցրել է հորը և դարձել տան ղեկավարը, բայց դա նրան չի խանգարում կիսով չափ լինել բժիշկ, ճարտարապետ, նկարիչ: Մայրս չափազանց խելացի կին է, միշտ կարողանում է հասկանալ ինձ ու բոլորին:

Ես ապրում եմ Գեղարքունիքի մարզի Գետաշեն գյուղում, երկհարկանի մի տան մեջ՝ հորեղբորս ընտանիքի և տատիկիս հետ: Իմ սենյակը երկրորդ հարկում է, այդ սենյակին կից մի կիսախարխուլ պատշգամբ կա, հաճախ գիշերները ես քնում եմ այնտեղ, աստղերի տակ: Մի անգամ որոշեցի ցատկել պատշգամբից ու գնալ հեռու, բայց մտածեցի, որ դեռ ժամանակը չէ:

Ես պարզ մարդ եմ, չնայած, որ մի քանի անգամ քնել եմ պատշգամբում, չեմ սիրում քունը, այդ անիմաստ ինքնամոռացումը, իսկ երազներ ես առանց քնելու էլ տեսնում եմ, դրա համար քնել պետք չէ:

Ես սիրում եմ գիշերը, սիրում եմ այգաբացը, հաճախ վաղ եմ արթնանում ու բարձրանում կտուր, որ առաջինը ես տեսնեմ այն, իսկ մայրամուտին գրում եմ փոքրիկ թղթերի վրա, դրանք ամրացնում փուչիկներին և բաց թողնում:

Մի քանի տարի առաջ ես որոշեցի եղբայրներիս համար մի «անակնկալ» պատրաստել: Տան հետնամասում գտնվող հացատան դռան վրա ամրացրեցի մի կոշիկ, որը նկուղից էի գտել: Ես կարտոֆիլի մարգերի մեջ պառկած հետևում էի, երբ անսպասելիորեն եկավ հայրիկն ու… Կոշիկն ընկավ նրա գլխին: Հետո բոլորն իմացան, որ դա իմ ձեռքի գործն է, ես ամոթից մի քանի օր հորս աչքին չերևացի (պատմությունը կրկնվեց, հիմա ես հայրիկիս աչքին չէի ուզում երևալ):

Ասացի, որ մենք ապրում ենք տատիկիս հետ: Տատիկս բարի կին է, բայց երբ բարկանում է, պետք է շուտ փախչել: Մի անգամ, երբ փոքր էի, պատահմամբ հրդեհեցի ծնողներիս մահճակալը: Վառեցի լուցկին, մտածում էի, որ կկարողանամ հանգցնել, բայց` ոչ: Տատիկս ծխի հոտ առավ, նա վառարանի կողքին էր նստած, նայեց շորերին:

-Երեխե՛ք, էս ի՞նչ հոտ ա:

Ես արագ դուրս թռա ննջասենյակից:

-Կրա՜կ,- գոռալով վազում էի ես, կարծես կրակ էի ստեղծել և հիանում էի դրանով…

Իմ մանկությունը հիասքանչ է անցել: Գիշերները բոլորից գաղտնի բարձրանում էի մեր ընկուզենու վրա: Մի անգամ էլ բարձրացա ամենաբարձր ճյուղին ու մինչև իջնելս արդեն քսան անգամ «Հայր մերն» էի ասել ու Աստծուց մեղքերիս համար թողություն խնդրել… Երազում եմ դառնալ ծաղրածու, չնայած համալսարաններում երևի նման բաժին չկա, բայց կարծում եմ, որ դա ամենաբարդ մասնագիտությունն է: Վախենում եմ օձերից և սեփական հոգուցս, այն այնքան տարօրինակ է: Վերջերս ընկերուհուս նամակ ուղարկեցի, պարզվեց միայն ծրարն եմ ուղարկել, իսկ նամակն այդպես էլ չգտա:

Իմ շունը սատկեց: Բայց ախր, ես շուն չունեմ… Բայց որ ունենամ` կսատկի: Չգիտեմ ինչպիսին եմ ես, երևի միօրինակ կամ յուրօրինակ, դա ինձ քիչ է հետաքրքրում, իսկ հիմա ես միայն մտածում եմ թռչելու մասին:

Կյանքում չեմ կարողանա մոռանալ այն օրը, երբ առաջին անգամ մտա թեքվանդոյի ռինգ, դա 2009 թվականն էր, նոյեմբերի 7-ը: Դա իմ առաջին մրցումն էր: Երբ իմացա, որ մրցելու եմ 6 հոգու հետ՝ լարվածություն զգացի, մտածեցի, որ ես չեմ կարողանա հաղթել եւ հիասթափված նստեցի նստարանի վրա: Մրցումների սկսվելուն մնացել էր մի քանի րոպե, երբ կարդացին իմ անուն ազգանունը, որպեսզի պատրաստվեմ դուրս գալ ռինգ:

Այդ պահին ինձ հետ մի անբացատրելի բան կատարվեց: Կարծես լինեի մի թունելի մեջ, որից դուրս գալու համար պետք է շատ երկար վազել: Ինչ-որ մի ուժ ինձ ուղղորդում էր ռինգ՝ դեպի իմ ապագան: Ամբողջ մենամարտի ժամանակ ես շատ լարված էի, եւ երբ ավարտվեց 1-ին ռաունդը, մենք մոտեցանք մեր մարզիչներին: Մարզիչս ինձ ասաց, որ չլարվեմ եւ փորձեմ առաջ գնալ, եւ ես այդպես էլ արեցի: Մենամարտի վերջում, երբ մրցավարը իմ ձեռքը բարձրացրեց՝ ի նշան հաղթանակի, արդեն երեւում էր թունելից դուրս գալու այդ դժվար ճանապարհը: Երբ իմ վերջին մենամարտն էր, ես ինձ պարտավորված էի զգում, դրանից էր կախված, թե իմ մարզական կարիերան ինչ ընթացք կունենար: Եվ ես դուրս եկա ռինգ: Ճիշտ է, զարմանալի է, բայց ես նրան հաղթեցի 14:0 հաշվով, եւ 2-րդ ռաունդի կեսից մրցավարը կանգնեցրեց մենամարտը ու հաղթանակը տվեց ինձ: Մրցավարը իմ ձեռքը բարձրացրեց որպես հաղթողի, քիչ անց ես կանգնած էի պատվո հարթակի առաջին տեղում: Երբ հանձնեցին ինձ իմ մրցանակը եւ պատվոգիրը, հասկացա, որ ոչ մի հաղթանակ հեշտ չի տրվում: Եվ եթե ունես նպատակ, պետք է ամեն ջանք գործադրես ու անես ամեն ինչ` քո նպատակին հասնելու համար:

Գիշեր, խավար, խոր ու անսովոր լռություն: Գոռալու մի անսահման ցանկություն ունեմ: Ուզում եմ` բոլորը լսեն ինձ: Ուզում եմ լացել, բայց չգիտեմ` ինչու: Հույզերի մի ամբողջ հոսք է խառնվել իրար`ստեղծելով արգելքներ, խառնաշփոթ: Սիրտս գործող հրաբխի է նման, տենչում է ժայթքել, դուրս պրծնել: Գորշ ամպերի ձայները, քամու թեթևակի հոսքը, անցորդների ոտնաձայները…

Ծիծաղում ես ու միաժամանակ լալիս: Եկել էր հրաժեշտի պահը: Չգիտեի` ինչ անել. ժպտա՞լ, թե՞… Գիտեմ, հիմա բոլորդ մտածում եք` այսքան երիտասարդ և այսքան տխուր:

Դե, երևի բոլորն էլ տխրում են այդ պահին, երբ իրենց սիրելի հայրիկը իր ընտանիքին թողնում է մենակ, գնում արտերկիր աշխատելու, որպեսզի հոգա իր ընտանիքի մասին: Հայրս ցույց էր տալիս, որ տանից ուրախ է գնում, բայց տխուր էր, որովհետև իր ընտանիքին մենակ էր թողնում: Գիտի, որ գնում է իր ընտանիքի օրվա հացի գումարը վաստակելու, բայց մեկ է, տխուր էր:

Առաջին անգամ հայրս, որ գնաց արտերկիր աշխատելու, ես շատ փոքր էի` 3 տարեկան: Չէի հասկանում, թե ինչու են բոլորը տխուր: Մայրս պատմում է, որ ես կարոտից պառկել էի մի անկյունում ու քնել էի:

Օրեր էին լինում, որ դժվար էր զանգելը, և կարող է` օրերով չխոսեինք հայրիկի հետ, իսկ երբ զանգում էր, ես չէի կարողանում խոսել ու սկսում էի կարոտից լաց լինել:

Տարվա մեջ վեց ամիս հայրս տանը չէր լինում: Մենք մեծանում էինք, իսկ հայրս այդ դաժան ամիսներից հոգնած, տանջված և, կարելի է ասել, արդեն ծերացած տեսք ուներ: Այն ժամանակ գիտեին, որ աշխատում էին և մի բանի հասնում, իսկ հիմա մի չնչին գումար են տուն բերում ու չգիտեն` դրանով տան որ մի խնդիրը լուծել:

Մենք այն ժամանակ փոքր էինք, չէինք հասկանում թե ինչի համար են գնում, իսկ հիմա գիտենք, հասկանում ենք, որ այստեղ աշխատանք չկա, իսկ իրենք, իբրև սիրող հայր, ուզում են, որ մենք ոչ մի բանի կարիք չունենանք: Մինչդեռ մենք ամենաշատը հենց իրենց կարիքն ունենք:

Կարող եմ ասել, որ տարբեր զգացողություններ եմ ունեցել, թե հանդիպման և թե բաժանման պահին: Փոքր ժամանակ երազում էր, թե երբ է հայրս տուն գալու ու մեզ համով կոնֆետներ բերելու, իսկ հիմա բոլորովին հակառակն է. հիմա երազում եմ, որ մի օր շուտ հայրս տուն գա ու մեր կողքին լինի:

Դեռ չգնացած, արդեն կարոտում էի: Արցունքները խեղդում էին կոկորդս, ուզում էի լացել, բայց ժպտում էի, թեկուզ հոգուս խորքում լացում էի, ուզում էի այնպես անել, որ հայրիկս ուրախ գնար տանից: Դե, ինքն էլ նույնն էր անում: Նայում էի ընտանիքիս և տխրում: Գիտեի` երկար ժամանակով չէր գնալու: Ընդամենը վեց ամսով: Երկա՞ր է, թե՞ երկար չէ: Ընտանիքիս համար այդ վեց ամիսը շատ երկար էր թվում, ասես տարիներ լինեին այդ օրերը:

Վերջ, հիմա արդեն եկավ ամենադաժան պահը: Հրաժեշտի պահն էր, որ չկարողացա զսպել ինձ և լացելով փաթաթվեցի հայրիկիս, իսկ արցունքներս գլորվում էին այտերիս վրայով:

Ինչպես ասել են մեր մեծերը՝ չկա չարիք, առանց բարիք, բայց այս օրը այն գործում է հակառակ ուղղությամբ՝ չկա բարիք, առանց չարիք: Եվ ես իմ ասածը կապացուցեմ` օրինակ բերելով հենց իմ ընտանիքի վրա:

Հենց գալիս է թոշակ ստանալու օրը, մեր տանը սկսում է արդեն ավանդական դարձած բանավեճը, որը մերոնք անվանում են ուղղակի բարձրաձայն խոսակցություն:

Բանավեճը վարում են տան մեծերը: Քանի որ պապիկս աշխատում է Երևանում, նա չի մասնակցում, այսպես ասված, ուղղակի բարձր խոսակցությանը: Դրան մասնակցում են տատիկս և մայրիկիս հորաքույրը: Հորաքույրը, որպես կանոն, գյուղում առաջինն է իմանում թոշակի օրվա մասին: Տատիկս և գյուղի բնակիչները այս մասին իմանում են հորաքրոջիցս` հեռախոսազանգերի միջոցով:

Տատիկս ու մայրիկիս հորաքույրը ցերեկը ժամանակ չեն ունենում իրար հետ կռվելու, հենց այդ պատճառով կռիվը սկսվում է երեկոյան: Նստում են սեղանի շուրջ և սկսում են զրուցել:

Խոսակցությունը սկսում են միաժամանակ, բայց, ցավոք, չեմ հիշում, թե ինչից է սկսվում: Հետո անցնում են, իրենց ասած, բարձր խոսակցությունը, որն սկսում է տատիկս:

-Տենաս` դու ի՞նչ ես անում էդքան փող: Ո՞ւմն ես տալում:

-Ու՜ֆ, ընենց ես ասում, իբր չգիդես` ումն եմ տալում: Լուսն եմ փագում, ջուրն եմ փագում, գազն եմ փագում ու 42000-ը պրծնում ա: Խանութների պարքն էլ հլը չեմ տվե:

-Ու՜ֆ, ամեն ամիս էս նույն խոսակցությունն ա,- սրտնեղում է տատս:

Հորաքույրս ձեռքը խփում է սեղանին և տոնը բարձրացնում.

-Բա ի՞նչ ես ուզում ասեմ: Էդ եմ անում` էդ եմ ասում:

-Ու՜ֆ, լավ է՜…

Ու տատիկս փորձելով փախչել խոսակցությունից, վեր է կենում տեղից և ուզում է հեռանալ: Բայց հորաքույրս բարձր ձայնով և գլուխը շարժելով ասում է:

-Էտ տենում ես` ինձի չես կարա հաղթես, փախնում ես:

Տատիկս փորձելով իրավիճակից դուրս գալ, ասում է:

-Չէ, ուղղակի գործերս մնացին: Ոնց որ ժամանակ ուտող ապարատ հլնես: Հավեսդ չունեմ:

Ու այս խոսակցությունը շարունակվում է այնքան, մինչև ընտանիքից ինչ-որ մեկը ընդհատում է նրանց: Ընդհատումը կատարում է հարսիկս` տատիկիս խոհանոց կանչելով:

Դե, թոշակի օրը տատս ու մայրիկիս հորաքույրը պարզապես ուզում են պարտքերը փակել, բայց դրանք ավելի շատ են,, քան խղճուկ 42 000-ը: Առաջին հայացքից թվում է, թե կռվում են փողի և պարտքերի համար։ Կարծես ամբողջ մի ամիս սպասում են թոշակի օրվան, որ հիշեն ամբողջ կյանքի նեղսրտությունները: Մի ամիս լուռ, իսկ թոշակի օրը` մի ամսվա պարզաբանումներ ու բանակցություններ:

Այսօր արթնացա ու տեսա անսպասելին. մեր գյուղը հագել է «ճերմակ զգեստ»: Ձյունը ծածկել է ամբողջ գյուղը: Ոմանք ուրախ էին, ոմանք` տխուր: Գյուղի բոլոր մարդիկ մտահոգ էին, քանի որ ոչ բոլորն էին վերջացրել գյուղատնտեսական աշխատանքները: Տատիկս նայում էր դուրս և տխուր հայացքը հառելով ձյանը ասում:

-Մենք քեզ սպասո՞ւմ էինք, որ եկար: Բա ժողովուրդը մեղքը չե՞ն՝  կարտոլը մնաց, մրգերը ցուրտը տարավ:

Լուսանկարը` Մելսիդա Մալխասյանի

Դեռ այսպիսի դեպք չէր եղել մեր գյուղում: Ո՞վ է տեսել կանաչ տերևի վրա ձյան հաստ շերտ:
Երեկ երբ ձյուն էր գալիս, շատ ուրախացա, բայց այսօր տեսնելով ձյան ծանրությունից «խոնարհ հարսի» պես գլուխները կախ ծառերը, արդեն հասկացա, որ վիճակը այդքան էլ լավ չէ:
Դուրս գալով տնից տեսա, որ բոլորը շփոթված այս ու այն կողմ են վազում` բահերը ձեռքները: Մի քիչ առաջանալով տեսա մյուսներին` դույլերը ձեռքները: Մեկը բահով ձյուն է մաքրում, մեկը մրգեր է քաղում, և այդ ամենը անում են շնչակտուր:

Լուսանկարը` Մելսիդա Մալխասյանի

Տեսա տատիկիս, ով արագ-արագ խնձոր էր քաղում, մոտեցա և հարցրեցի.
-Տատ, ինչի՞ ես էսպես խառնվել իրար: Խնձորը հաստատ չի փախչի:
-Բա որ փախչի՞: Ցուրտը տարավ: Էսքան չարչարվել ենք, բա ջո՞ւրը գցենք:
Ուզում էի մի քիչ էլ նայել, բայց ցուրտ էր, արագ եկա տուն: Խեղճ տատս էս ցրտին խնձորն է փրկում:

Լուսանկարը` Մելսիդա Մալխասյանի

Էհ, չգիտակցելով այս ամենը, երեխաներն ուրախ են, ես էլ, քանի որ սիրում եմ ձյունը, ձնագնդին, ձյան մեջ իրար հետևից ճչալով վազող երեխաներին, դպրոցից տուն գալուց վախի զգացումը, թե` երբ են մի ձնագնդի գլխիդ տալու, ձնեմարդ պատրաստելու համար որոնվող գազարը, և այս ամենի մեջ եղած երջանկությունը զգալով, ուզում եմ, որ ձմեռը չվերջանա: