arxiv

Ավելի լավ չէ՞ր լռեի

Դպրոցում էի: Առաջին դասը շատ դանդաղ էր անցնում:

-Ընկե՛ր Դավթյան, կարո՞ղ եմ պատուհանը բացել,- ասացի ես՝ շոգից խեղդվելով:

-Չէ՛,- բարկանալով ասաց նա:

Ամբողջ դասարանը սկսեց աղմկել:

-Լավ էլի, ընկե՛ր Դավթյան,- չորս կողմից լսվեց երեխաների աղմուկը:

-Տե՛ս ինչ մեծ աղմուկ բարձրացրիր քո մի հարցով,- բարկացավ ընկեր Դավթյանը: -Լավ, բացե՛ք:

Քիչ հետո զանգը հնչեց, և բոլորն իրար խառնվեցին: Մեր դասարանի Աշոտը և Վահանը սկսեցին վիճել իրար հետ: Վեճն այնքան թեժացավ, որ Աշոտը վերցրեց ավելը և խփեց Վահանին: Վահանն էլ հետ-հետ գնաց և մեջքով խփեց բացված պատուհանին: Պատուհանը գնաց կպավ պատին, և բռնակը ջարդվեց: Բոլորն իրենց հայացքներն ուղղեցին դեպի պատուհանը. մի պահ տիրեց լռություն…

Հաջորդ ժամը մեր դասղեկինն էր՝ ընկեր Մանուկյանինը: Նրա՝ դասարան մտնելուն պես, տղաները պատմեցին միջադեպի մասին: Նա սկսեց մի մեծ ճառ կարդալ մեր գլխին և վերջում էլ ասաց.

-Կտեսնե՛ք, թե ինչ արժե այդ բռնակը, և կգնե՛ք:

Բայց հաջորդ օրը պարզվեց, որ Աշոտի մայրը երկու հատ բռնակ է բերել: Ես ընկեր Մանուկյանին ասացի.

-Ընկե՛ր Մանուկյան, ես էլ կարող եմ բերել այդ բռնակներից:

-Չէ՛, պետք չի:

Բայց դասի վերջում նա ասաց.

-Չէ՛, լավ, դու էլ կբերե՛ս, չէ՞ որ դու էլ մեղքի քո բաժինը ունես:

Ես մտածեցի. «Ավելի լավ չէ՞ր բան չասեի»:

Համենայնդեպս, հաջորդ օրը բռնակն արդեն ընկեր Մանուկյանի մոտ էր:

Մարիամ Թումանյան, 13 տ., 2010 թ.

arxiv

Հույսը վերջինն է մեռնում

«Բարև, բարև, երկար սպասված սիրելիս ու թանկագինս… Վերջապես դու բարեհաճեցիր մեր տուն մտնել: Իսկ ես քեզ ամբողջ տարին սպասում էի… Ոչի՛նչ, մենք դեռ իրար հետ շատ-շատ ժամանակ ենք անցկացնելու, որպեսզի ամբողջ տարվա տեղը հանենք… Պատահաբար չի, չէ՞, որ հենց այսօր եկար: Դու եկել ես՝ իմ ծննդյան օրը շնորհավորելու, այնպես չէ՞: Դու ամենալավ նվերը կլինես ինձ համար»,- մտածում էի ես, երբ մեր տանը ինտերնետ էին ակտիվացնում:

-Վերջ, մոդեմը միացրի: Ձեզ մնում է ընդամենը զանգահարել օպերատորին, որպեսզի նա թելադրի հրահանգները,- ասաց աշխատողը:

Ես անհամբեր սպասում էի: Հայրիկս զանգեց օպերատորին: Հեռախոսն անջատելուց հետո ասաց.

-Այսօր շաբաթ ա: Նրանք երկուշաբթի օրվանից են աշխատում: Ոչինչ, մի տարի դիմացել ես, երկու օրն ի՞նչ ա, որ չդիմանաս:

Ասեմ, որ սարսափելի դժվար է ամբողջ տարվանից հետո երկու օր սպասելը:

«Դու ուզում ես իմ համբերությունը փորձել, ինտերնե՛տ: Լավ: Ոչինչ, կսպասեմ»,- մտածեցի ես:

Եկավ երկուշաբթին: Ես զանգեցի օպերատորին:

-Ի՞նչ, էլի՞ չբացեց,- լսվում էր հեռախոսի միջից:

-Չէ՛, ոչ մի կայք չի բացում,- պատասխանեցի ես:

-Լավ, նորից մտեք, նորից հավաքեք նույն կոդը:

Ես հավաքեցի: Արդեն հինգերորդ անգամն էի նույն բանն անում:

-Ըհը, եղավ, բացեց,- հազիվ զսպելով ուրախությունս՝ ասացի ես:

-Դե, լավ: Եթե խնդիր առաջանա, կզանգեք:

Ես առաջին կայքի հասցեն էի հավաքում, երբ ոտքս հանկարծ կպավ համակարգչի լարին: Այն անջատվեց: «Ուֆ» ասելով՝ նորից միացրի համակարգիչը: Այդ երկու րոպեն, մինչ միանում էր համակարգիչը, ինձ համար անվերջանալի էին թվում:

Ահա, վերջապես հավաքեցի կայքի անունը, սեղմեցի «Enter» և… սենյակը մթնեց… Լույսերը անջատվեցին… Եվ անջատել էին ոչ միայն լույսերը, այլև իմ մեկ տարվա և երկու օրվա սպասումները:

Իննա Ազնաուրյան, 15 տ., 2010 թ.

Առաջին քայլեր

Հարցազրույցը վերցրել եմ ընկերուհուցս` Միլենա Կարապետյանից, ով ցանկանում է դառնալ երգչուհի և արդեն շատ հաջողություններ ունի այդ ասպարեզում:

-Ինչպե՞ս ստացվեց, որ ընտրեցիր երաժշտությունը:

-Կարելի է ասել, ծնվածս օրվանից երգում եմ (ծիծաղում է), և երբ առաջին անգամ, 3 տարեկանում, տեսահոլովակ տեսա, շատ տպավորված էի և ամբողջ օրը երգում էի այդ երգը: Մայրիկս էլ նկատել էր դա, և քանի որ մայրիկս ունի երաժշտական կրթություն, նրա որոշմամբ ես 6 տարեկանից սկսեցի հաճախել Արմեն Դիվանյանի անվան «Արևիկ» մանկապատանեկան անսամբլ: Այդ ժամանակվանից ես այս ոլորտում եմ, և այն ինձ շատ հոգեհարազատ է:

-Ինչ-որ ուսումնական հաստատություն հաճախել կամ հաճախո՞ւմ ես:

-Ինչպես նշեցի, 6 տարեկանից հաճախել եմ «Արևիկ», որը հետագայում անվանափոխվեց «Արևներ», իսկ անցյալ տարի ավարտել եմ Գևորգ Բուդաղյանի անվան երաժշտական դպրոցը:

-Կպատմե՞ս քո առաջին ելույթի մասին: Երբ և որտեղ է կայացել:

-Առաջին ելույթս կայացել է 2009 թվականին, երբ ես 9 տարեկան էի և հաճախում էի «Արևներ» անսամբլ: Մասնակցում էի «Արևների» ամենամյա 9-րդ մրցույթ-փառատոնին:

-Իսկ ի՞նչ երգ էիր կատարում:

-Կատարում էի Լիլիթ Նավասարդյանի հեղինակած «Գարուն» երգը: Այն ինձ շատ հոգեհարազատ է դարձել և բերել է բազմաթիվ հաջողություններ:

-Մոտակա ժամանակներում որևէ ելույթ ունե՞ս:

-Այո, հունվար ամսվա վերջին Երևանի համերգասրահներից մեկում կայանալիք համերգին հանդես գալու առաջարկ եմ ստացել: Համերգը կայանալուց հետո կլուսաբանվի:

-Հիմա դու սովորում ես 11-րդ դասարանում: Ի՞նչ ես պլանավորում անել դպրոցն ավարտելուց հետո:

-Ես ինձ այլ ոլորտում չեմ պատկերացնում, այդ իսկ պատճառով մտադրություն ունեմ ընդունվել Ջազ քոլեջ կամ էլ Երևանի պետական երաժշտական կոնսերվատորիա:

-Բարձրագույն կրթություն ստանալուց հետո որտե՞ղ ես ցանկանում հանդես գալ:

-Իհարկե, սկզբում հայաստանյան բեմերում ելույթ կունենամ, սակայն կցանկանամ արտասահմանյան հանդիսատեսին էլ ներկայանալ:

-Եթե երբևէ առաջարկ ստանաս որևէ խմբից՝ այնտեղ հանդես գալու, կընդունե՞ս առաջարկը, թե՞ նախընտրում ես մեներգչուհի լինել:

-Ես կարծում եմ, որ լավ ձայն ունեցող երգչուհին կարիք չունի խմբում հանդես գալու, ինչքան էլ որ խումբը անվանի լինի, և քանի որ ես ինձ համարում եմ լավ երգչուհի, կնախընտրեմ մեներգչուհի լինել:

-Ի՞նչ ոճում ես նախընտրում հանդես գալ:

-Փոփ-էստրադա:

-Հեղինակային ստեղծագործություններ ունե՞ս:

-Փոքր հասակում գրել եմ երգեր, բանաստեղծություններ, սակայն հիմա` ոչ:

-Որևէ անհաջողություն եղե՞լ է ճանապարհիդ, որը խանգարել է առաջ շարժվել:

-Խանգարող հանգամանքներ, որպես այդպիսին, դեռ չեն եղել, սակայն եթե լինեն, ինձ չեն խանգարի հասնել իմ նպատակին:

-Ձայնագրած երգեր ունե՞ս:

-Ունեմ երկու անհատական ձայնագրած երգ` «Գարուն» և «Երևան», նաև ձայնագրվել եմ խմբակային երգերում Գևորգ Բուդաղյանի անվան դպրոցում սովորելուս տարիներին:

-Կպատմե՞ս առաջին ձայնագրված երգի մասին:

-Առաջին ձայնագրած երգս հենց «Գարունն» է, շատ լարված էի այդ ժամանակ: Երբ մտա ձայնագրման ստուդիա, միանգամից դրեցի ականջակալները, կանգնեցի բարձրախոսի դիմաց և, երաժշտությունը միացնելուն պես, սկսեցի ինքնամոռաց երգել: Երաժշտությունը ավարտվելուց հետո ինձ զգում էի մեծ բեմում: Այդ օրը երբեք չեմ մոռանա. այն տպավորվել է որպես ամենավառ և պայծառ օրերից մեկը:

arxiv

Ես և Խաթունը

-Խաթուն, արագացրու, վեր կաց, լույսն արդեն բացվել է, առավոտյան ժամը հինգն է, կովերին ո՞վ պետք է կթի:

Խաթունն առանց հակաճառելու վեր կացավ:

-Մեգի, արթնացիր, կեսօրն էլ անցավ, իսկ դու դեռ քնած ես: Ժամը երկուսն է արդեն:

-Ինչի՞:

-Պետք է գնաս «Մանանա», վաղը գնում եք եզդիների յայլաները:

-Աա…, վայ, ճիշտ ա, լավ, մի կես ժամից վեր կկենամ:

Խաթունն արդեն հագել էր իր շորերը, որոնք մաշվել էին անընդհատ սուր քարերին ու թաց խոտերին քսվելուց: Այդ օրը սարում շատ ցուրտ էր: Մառախուղ էր: Միայն վրանում էր մի քիչ տաք, քանի որ այնտեղ էր վառարանը: Բայց Խաթունն արդեն սովորել էր այդ ցրտին, յայլաներում քանի օր էր՝ նույն ցուրտն էր տիրում:

Դրսում Խաթունը մի քիչ զրուցեց իր ընկերների հետ և անցավ աշխատանքի. Գնաց կովերը կթելու:

Հեռախոսը զնգաց: Ես խոսափողը վերցրեցի. Ընկերուհիս էր:

-Մեգ, ո՞նց ես, գալի՞ս ես՝ վաղը դասարանով կինո ենք գնալու:

-Վաղը չեմ կարող, գնում եմ եզդիների յայլաները, բայց էսօր վեցից հետո ազատ եմ, լա՞վ:

-Եղավ: Լո՞ւրջ եզդիների մոտ ես գնում: Հավես ունե՞ս: Մնա, կգնանք ջրաշխարհ…

Հերթական՝ չորրորդ ոչխարը կթելուց հետո, Խաթունն անցավ մյուսին: Նա շատ էր հոգնել, ուզում էր շուտ վերջացնել իր գործը: Հետո, երևի, մի քիչ կխնամեր փոքր երեխաներին՝ կրտսեր եղբորն ու զարմիկներին, հետո գնդակ, պահմտոցի կխաղար, իսկ վերջում, եթե լվացք չաներ, գիրք կկարդար: Չէ՞ որ նրա երազանքը բժիշկ դառնալն է, այլ ոչ թե՝ ոչխար պահելը, իսկ բժիշկները պետք է խելացի լինեն:

Ժամը իննից հետո ես հոգնած, բայց շատ բարձր տրամադրությամբ վերադարձա տուն: Ֆիլմը շատ հետաքրքիր էր, հետո էլ՝ ընկերներիս հետ նստեցինք սրճարանում և այնքան ծիծաղեցինք, որ փորներս ցավեց: Բայց արդեն ես կանգնածեմ զգեստապահարանիս առջև և վաղվա մեկնումիս առթիվ զգեստներս եմ պատրաստում: Չեմ կողմնորոշվում, թե որոնք տանեմ:

Խաթունի հայրն այդ օրը իրեն նվիրել էր ապակե հուլունքներով վզնոց: Դա Խաթունի ամբողջ հոգնածությունը ցրեց: Նա արագ վազեց դուրս, որ վզնոցը ցույց տա ընկերուհիներին:

-Սիրուն ա, չէ՞: Էնքան դուրս եկավ… Լավն ա շատ:

Վզնոցը Խաթունի միակ ուրախությունն էր այդ օրը:

Վերջ: Էլ չեմ շարունակի նկարագրել իմ ու Խաթունի կենցաղը: Մենք տարբեր ենք: Բայց հաջորդ օրը Խաթունի հետ հանդիպելով՝ ես, չգիտեմ ինչու, ամաչեցի: Ես հարգում եմ եզդի Խաթունին:

Մեգի Հակոբջանյան 12տ., 2006թ.

arxiv

Կրկնվող պատմություն

Տասնյակ տարիներ առաջ Ղարսում բնակվում էր մի շատ մեծ ընտանիք` Էսթերն իր ամուսնու և տասը երեխաների հետ: Նրանք ապրում էին հաշտ ու համերաշխ, երբ անսպասելիորեն սկսվեցին ջարդերը: Առանց ավելորդ վայրկյան կորցնելու` Էսթերի ամուսինը ճանապարհեց կնոջն ու երեխաներին, իսկ ինքը հարևանների հետ բարձրացավ լեռները` թշնամուն դիմադրելու, մինչև որ կանայք հեռանան Ղարսից:

Էսթերն այնքան էր շփոթվել, որ չէր հասցրել գոնե հաց վերցնել` երեխաներին կերակրելու համար, իսկ նրանք այնքան շատ էին: Ճանապարհը երկար էր, շատ երկար: Փոքրիկներն ամբողջովին ուժասպառ էին եղել, նրանք քաղցած էին: Էսթերի տարազի զարդերը ոսկուց էին, և նա փոխանակում էր դրանք հացի հետ ու կերակրում երեխաներին:

Ճանապարհին Էսթերի տասը զավակներից ութը հիվանդություններից մահացան: Մնացին երկուսը` Մարգոն և Աղասին: Երբ անցնում էին Արաքս գետը, Էսթերը ջուրը թափեց մնացած ոսկին, որպեսզի երեխաներին ամուր բռնի: Երբ հասան Ալեքսանդրապոլ, հանգրվանեցին եկեղեցու բակում: Մինչ Էսթերը հաց էր փնտրում, Աղասին ամբոխի մեջ կորավ: Էսթերն ու Մարգոն սկսեցին փնտրել երեխային, հարց ու փորձ անել, բայց փոքրիկին ոչ ոք չէր տեսել: Մի քանի օր անց Էսթերի ծանոթներից մեկը հայտնեց, թե տեսել է Աղասուն ամերիկյան մանկատանը: Էսթերը շտապեց մանկատուն, սակայն ամերիկացիները երեխային չտվեցին, որովհետև ոչ մի փաստաթուղթ չկար: Էսթերին միայն մի ելք էր մնում. գողանալ փոքրիկին: Այդպես էլ արեց:

Պետք էր ապրել, և Էսթերն ի սեր ողջ մնացած երկու զավակների, ապրում էր:

Էսթերն իմ մայրիկի տատիկն էր: Այս պատմությունն էլ շատերի դառը կենսագրությունն է, որ այսօր նորից կրկնվում է:

Մարիաննա Հովհաննիսյան, 15տ., 1999թ.

Մանկությանս ամսագիրը՝ «Լոլո»

Փորփրում էի պահարանի դարակները: Գտա «Խաբարբզիկները», «Ռեանիմանիայի» գրքույկը, «Ուրախ գնացքը» և հանկարծ աչքովս ընկան «Լոլոները»:

«Լոլոն» իմ մանկության ամսագիրն էր: Ես այն կարդում էի, երբ 7 տարեկան էի: Բացեցի ամսագրերը, և շատ հիշողություններ արթնացան: Տեսա այն ճանապարհորդական պատմությունները, որոնք ես մեծ հաճայքով կարդում էի և ուզում էի, որ ես էլ Լոլոյի (ամսագրի գլխավոր հերոսի) նման ճանապարհորդեի, նաև Լոլոյի մասին կոմիքսները, Նարեկի, Վահեի, Նարեի կոմիքսները՝ նրանց արկածների մասին, որոնք այդպես էլ անավարտ մնացին, և ես չիմացա, թե ինչ եղավ վերջում: Հիշում եմ, որ մի ժամանակ ես ուզում էի լինել Նարեի տեղը և Նարեկի ու Վահեի հետ արկածների մեջ ընկնել:

Տեսա հայտնի մարդկանց մասին պատմությունները, որոնք կարդալով հասկացել էի, որ նրանք էլ մի ժամանակ մեր պես սովորական մարդիկ են եղել: Ամենաշատը ես սիրում էի Մոցարտի մանկության մասին զվարճալի պատմությունները:

Որոշ էջեր կտրել էի և օգտագործել: Ես բացել էի պահարանը կոլաժի համար նյութեր գտնելու համար: Այս անգամ հետևում էի, որ իմ սիրած էջերը չկտրեմ: Չկտրեցի իմ սիրած պատմությունների նկարները, անգլերեն դասերի էջերը, կոմիքսները:

«Լոլոյում» պատմվում էր այն ժամանակվա նոր ֆիլմերի, մուլտֆիլմերի մասին: Հիշում եմ, որ առաջին անգամ «Կարիբյան ծովի ծովահենների» մասին իմացա «Լոլոյից»:

Մի անգամ ես նկարել էի Լոլոյին և նամակ գրել:

«Լոլոյի» տարեդարձին նվիրված համարը իմ սիրած համարներից էր: Այնտեղ ես կարդացի հայտնի գյուտերի մասին: Դրանցից ամենաշատը ես հավանում էի հեռախոսի գյուտի պատմությունը:

«Լոլոյում» նաև կային «Իմ տատիկ Թամթիմարին», «Կաղանդ պապը», «Երբ մտքերը սառչում են օդում» և այլ պատմություններ: Դրանցից ամենաշատը սիրում էի «Երբ մտքեր սառչում են օդում»-ը:

Մի քանի տարի անց «Լոլոն» էլ չէր տպագրվում: Մենք պահեցինք այդ ամսագրերը, և դրանք մինչև հիմա դրված են պահարանում՝ իրենց հիշողություններով:

arxiv

Ինչպես հետաքրքիր դարձնել կյանքը

Առավոտյան արթնանում ես ու հորանջում, ձգվում, հետո գնում ես լվացվելու ու քնկոտ վերադառնում կրկին քո սենյակ, որ հագնվես: Նստում ես մահճակալիդ, մի երկու անգամ հորանջում ու կրկին ընկնում փափուկ բարձիդ վրա ու հենց այդպես, առանց ծածկվելու, նորից քնում: Հետո հանկարծ արթնանում ես ու նայում ժամացույցին: Վա՜յ, ուշացար… Արագ հագնվում ես ու վազում խոհանոց:

Ապա մեկ րոպեով թռեք Լուսին, հետո իջեք, որ ձեզ մի բան ասեմ: Կրկին նայեք Լուսնից եկածի աչքերով ձեր առօրյա կյանքին, որը ձեզ միշտ միապաղաղ ու ձանձրալի է թվում: Մի՞թե հրաշալի չէ, որ դու կարող ես քայլել, արթնանալ, վազել և այլն…

Իհարկե, ես հոգեբան չեմ և չեմ պատրաստվում այժմ ձեր աչքերը, կոպիտ ասած, բացել, բայց ուզում եմ ասել, որ կյանքը հիասքանչ է…

Մի օր Նարինեի՝ ընկերուհուս հետ շատախոսում էինք հեռախոսով, որոշեցինք շաբաթ օրը դուրս գալ զբոսնելու:

-Դե, մի քիչ ման կգանք, հետո կնստենք մի սրճարանում, կխոսենք,- առաջարկում էր ընկերուհիս:

Եկավ երկար սպասված շաբաթ օրը: Մի փոքր զբոսնեցինք, հետո նստեցինք Չարենցի արձանի մոտ ու «ջրիկացանք»: Մի խոսքոքվ, ժամանակը լավ անցավ, մի լավ ջրիկացանք, մինչև վերջ մեր «ջրերը քամեցինք» ու եկանք տուն: Ոչ մի գրոշ չծախսեցինք, սրճարան չգնացինք ու շատ էլ լավ ժամանակ անցկացրինք: Իսկ դուք հարցնում եք. «Կապվա՞ծ է արդյոք կյանքի հետաքրքրությունը ֆինանսներից»… Իհարկե, ոչ: Դե, համարյա` ոչ: Բայց եթե ավելի խորը մտածենք, 50 տոկոսով՝ այո, 50-ով՝ ոչ:

Իրականում ամեն ինչ կախված է մարդուց:

Ամփոփում ենք

Լուսանկարը` Անի Ջիլավյանի

Լուսանկարը` Անի Ջիլավյանի

-Իսկ եթե էս տարի տոնածառ չդնե՞նք,- ասաց մայրիկս, երբ մտա սենյակ: 

-Բայց ինչի՞,- զարմացած հարցրեցի ես:

-Դե, բա էլ ե՞րբ եք դնելու, արդեն դեկտեմբերի 30-ն ա: Քիչ հետո խանութ ենք գնալու, կարելի ա էդ մեր մեծի փոխարեն մի հատ փոքրն առնել:

-Է~,- միանգամից դժգոհությունս հայտնեցի ես,- չէ, ես համաձայն չեմ: Ես եմ դնելու, կդնեմ մերը, բայց վաղը:
Վերջերս, ինքս ինձ համար ավանդույթ եմ դարձրել` տոնածառը միշտ դեկտեմբերի 31-ին եմ դնում, ինքս էլ չգիտեմ, թե ինչու:

-Լավ,- ժպտաց մայրիկս,- խանութ կգա՞ս մեզ հետ:

-Հա, իհարկե,- ուրախ համաձայնեցի ես ու գնացի պատրաստվելու: Ես սիրում եմ ամանորյա անցուդարձը: Նախատոնական իրարանցումը ինչ-որ հետաքրքիր ու գրավիչ բան ունի իր մեջ: Բոլորի երկար ցուցակները, խառնված դեմքերն ու լիքը զամբյուղները և՛ նույնացնում են մարդկանց, և՛ մի քիչ վախեցնում, քանի որ թվում է, թե բոլորը պատրաստվում են աշխարհի վերջին կամ այլմոլորակայինների հարձակմանը: Խանութների փեղկերը գեղեցիկ զարդարված են, և դրանցով հիանալուն խանգարում են միայն դրանց շուրջը հավաքված մի խումբ սելֆի անողները: Սպիտակ հեքիաթ հիշեցնող փողոցով քայլում են մարդիկ, ովքեր քայլում են շտապելով, երևի իրենց տոլմայի ու բլինչիկի մասին մտածելով, և միայն երեխաների աչքերում կարելի է տեսնել մի արտասովոր փայլ, Ձմեռ պապիկի սպասում ու հրաշքի կատարման ակնկալիք:
Խանութում անասանելի շատ մարդ կա: Իրար հրմշտելով, իրար զամբյուղների մեջ նայելով ու փորձելով միմյանց չկորցնել, նրանք շարժվում են առաջ՝ դեպի մյուս բաժին: Խանութում հնչում է հաճելի ամանորյա երգ, որը, ցավոք, այդքան էլ չի համապատասխանում տիրող իրավիճակին: Գնումները կատարելուց հետո մենք կանգնեցինք «ծովից ծով» հերթերից մեկում: Հերթի սկիզբը չէր երևում, իսկ վերջն ավելանում էր ու ավելանում: Մեր դիմացը կանգնած էր մի երիտասարդ ընտանիք:
-Պա՛պ, հլը տես ի~նչ կոնֆետ ա,- լսվեց նրանց փոքրիկի ձայնը:
-Հա, բալես, տանն ունես սրանից, չէ՞,- հայրը ժպտաց, քանի որ հերթի երկու կողմից մարդիկ նայում էին իր տղային:
-Իմն ուրիշ ա, էս ավելի մեծ ա,- հիացած ասաց երեխան:
-Հետո սրանից էլ կառնենք քեզ,- ասաց հայրն, ու երեխան լռեց՝ շարունակելով նայել կոնֆետին:
Քիչ անց, երբ հերթը մի փոքր առաջ գնաց, նորից լսվեց արդեն բոլորիս ծանոթ ձայնը.
-Պա՛պ, տես ի~նչ կոնֆետ եմ գտել… Ընտի~ր:
-Սրանից էլ կառնենք քեզ, բալես: Էսօր չէ, հետո կառնենք:

Լուսանկարը` Անի Ջիլավյանի

Լուսանկարը` Անի Ջիլավյանի

Երեխան նորից լռեց: Նա շարունակեց հիացած նայել շոկոլադին՝ կարծես նայում էր եգիպտական բուրգերին կամ մի այլ հրաշալիքի: Ինձ համար շատ ուրախալի էր, որ երեխան հոր խոսքերից հետո լաց չեղավ ու չպահանջեց գնել կոնֆետը, այլ համաձայնեց գնել այն հետո: Նրա հավանած ընտիր կոնֆետը ուներ շատ գեղեցիկ տուփ, երևի հենց դա էլ «ընտիրության» պատճառն էր: Հաճախ, այդպիսի կոնֆետներն այդքան էլ համեղ չեն լինում, չնայած, որ դրանց գները միջինից բարձր են լինում: Ես մտածում էի կոնֆետների մասին, քանի որ և՛ սխալ էի համարում գցել մեծ նոր տարվա սեղան, բայց չգնել կոնֆետ երեխայի համար, և՛ հասկանում էի ծնողների՝ այդպես վարվելու պատճառը: Մտքերով տարված՝ ինքս էլ չհհասկացա, թե ինչպես հասավ մեր հերթը: Շուտով դուրս եկանք խանութից ու վերադարձանք տուն:
Հաջորդ օրը ես անցա տոնածառը դնելու կարևոր գործին: Մեր 2 մետրանոց տոնածառը պետք է դնել զրոյից, քանի որ նրա ճյուղերն առանձին են, և պետք է դրանք հատ-հատ ամրացնել հատուկ ձողին: Ես դասավորեցի ճյուղերը, բերեցի ձողը և երբ ուզում էի այն կանգնեցնել, տեսա, որ պահող չորս տոտիկները տոնածառի տուփի մեջ չեն: Ես բոլորին հարցուփորձ անելով գնացի այն սենյակ, որտեղ մյուս եղանակներին «ապրում է» մեր տոնածառը: Երկար որոնումներից հետո ես գտա երկու տոտիկ, հետո՝ ևս մեկը, սակայն չորրորդն այդպես էլ չէր երևում:
-Գտա՞ր,- հարցրեց մայրիկը՝ ներս մտնելով:
-Մնաց մի հատը գտնեմ:
-Դե շատ ժամանակ մի՛ ծախսիր դրա վրա, կարելի ա տոնածառ չդնել:
-Չէ, պիտի դնենք,- ասացի ես, շարունակելով փնտրտուքներս: Ես շատ էի ուզում դնել այն: Տոնածառը Նոր տարվա ամենավառ սիմվոլներից մեկն է: Ամեն մի խաղալիք ունի իր պատմությունն ու հիշողությունը: Ամեն անգամ, երբ տոնածառի լույսերն եմ դնում, հիշում եմ, որ երբ զարմիկս 4 տարեկան էր, ասում էինք, որ երբ ասի՝ «Լույսե՛ր, վառվեք», դրանք կվառվեն, ու երբ ասի. «Լույսե՛ր, անջատվեք», դրանք կանջատվեն: Նա զգուշորեն մոտենում էր տոնածառին, հիացած նայում լույսերին ու հրամայում դրանց անջատվել: Մենք արագ անջատում էինք: Նրա դեմքին լայն ժպիտ էր հայտնվում, և նա հրամայում էր, որ լույսերը վառվեն: Մենք միացնում էինք լույսերն, ու նա ուրախ ծափ էր տալիս: Հիշում եմ այս պատմությունն, ու դեմքիս ժպիտ է գալիս:
Մի պահ ես հասկացա, որ չնայած 17 տարեկան եմ, միևնույն է, տոնածառը ինձ անհրաժեշտ է, որպեսզի զգամ ամանորյա տրամադրությունը լիարժեքորեն: Ես վերադարձա տոնածառի մոտ, որ ևս մեկ անգամ փնտրեմ տոտիկին՝ տոնածառի ու խաղալիքների տուփերի մեջ, երբ պապիկս ասաց.
-Հիմա մի բան կմտածենք, երեք ոտքն էլ լավ է:
Ես ժպտացի, ու մի քանի րոպեից պապիկը լուծում գտավ: Նա տոտիկին փոխարինող հենակ գտավ և տոնածառը ամուր կանգնեցրեց: Մենք սկսեցինք զարդարել այն: Ամեն մի խաղալիք կախելիս հիշում էի, թե ինչպես ենք գնել այն: Օրինակ, Ձմեռ պապիկին, ձնեմարդուկին ու պինգվինին, որ կարծես նստած են սառցե խորանարդի վրա, գնել ենք վերջերս: Մտանք խանութ, որ հագուստ նայենք, սակայն չդիմանալով խաղալիքների գեղեցկությանը, գնեցինք նրանց: Հիշում եմ նաև հայրիկիս տված մի խաղալիք, որին ես անչափ սիրում էի, սակայն, ցավոք, այն կոտրվել է: Խաղալիքը դեղնավուն գունդ էր, վրան՝ Սպիտակաձյունիկի ընկերները՝ յոթ թզուկները, որոնք տոնածառն էին զարդարում՝ միմյանց խաղալիքներ փոխանցելով: Ջերմ հիշողություններով լցված դրեցինք փայլերն, ու մնաց անցկացնել լույսերը: Ես որոշեցի ստուգել դրանք մինչ անցկացնելը: Միացրեցի ու տեսա, որ կապույտ գույնը լավ չի վառվում, սակայն դեղինը, կարմիրն ու կանաչը լավ աշխատում են: Ես տարա այն հայրիկիս մոտ, որ տեսնի ինչ խնդիր է: Մենք գտանք պոկված մասը: Ես օգնեցի, որ կպցնենք այն, և երբ վերջացրեցինք, ստուգելու համար միացրեցինք, բայց հիմա էլ աշխատում էր միայն դեղինը: Մենք կարծեցինք, որ սխալ ենք արել միացումը, բայց ես տեսա, որ լույսերը մի քանի տեղից պոկվել են: Ես մտածեցի, որ կարելի է ժամանակավոր անցկացնել միայն դեղին վառվող լույսերը, սակայն մինչ հասա տոնածառի մոտ, նրանք էլ որոշեցին միանալ իրենց ընկերներին և նույնպես դադարեցին աշխատել:
-Ստացվե՞ց,- հարցրեց մայրիկը, մոտենալով տոնածառին:
-Շա~տ լավ սարքեցինք,- ասացի ես, ու հայրիկի հետ ծիծաղեցինք:
-Արդեն կիսափչացած էին: Վաղն ուրիշ լույսեր կառնենք,- ասաց հայրիկս:
Հաջորդ օրը մենք նոր լույսեր գնեցինք: Այժմ դրանք փոխում են իրենց գույները, լուսավորում մութ սենյակն ու տալիս ինձ անսպառ ամանորյա տրամադրություն:

Լուսանկարը` Անի Ջիլավյանի

Լուսանկարը` Անի Ջիլավյանի

Ես կցանկանամ, որ «Նոր տարի» ասելով մարդիկ մտածեն ոչ թե ուտելիքների, ծախսի, ցրտի, «ներկա» ստանալու համար հյուր գնալու մասին, այլ հիշեն, որ այս տոնը ընտանեկան է, լի ջերմությամբ ու գեղեցկությամբ: Եկե՛ք գոնե հաջորդ տարիներին դիմավորենք ու անցկացնենք Նոր տարին մանուկների պես մաքրությամբ, միամտությամբ, հավատով ու հույսով լի, անկեղծ սիրով ու բարությամբ: Եկե՛ք մենք էլ ամանորյա գիշերը պահենք երազանք ու հավատանք, որ այն անպայման կիրականանա, չէ՞ որ երբեմն երազանքներն իրականանալու հատկություն ունեն:

arxiv

Կարոտախտ

Այն ժամանակ մեր տանը շատ անհանգիստ էր: Մեր տանը միշտ է շատ անհանգիստ, աղմկոտ: Բայց այն ժամանակ դրան զուգահեռ ինչ-որ նյարդայնություն էր զգացվում: Եղբայրս շատ բարդ երեխա էր, մայրս էլ` երևի մի քիչ անփորձ մայր, արդյունքը լինում էր այն, որ մեր տանից մշտապես նրանց ձայներն էին լսվում: Ու դժվար էր մի անկյուն գտնել՝ նրանց սննդային, հագուստային և դաստիարակչական հարցերի բարձրաձայն քննարկումը չլսելու համար: Աղմուկ-աղաղակը ավելի էր ուժգնանում, երբ ես ու եղբայրս էինք կռվում: Ասենք, այն բանի համար, թե ում ձեռքում պետք է հայտնվի հեռակառավարման վահանակը, կամ ասենք՝ ով պետք է առաջինը մտնի լողասենյակ՝ ատամները լվանալու: Երբեմն այդ վեճերն ընդհանրապես առանց պատճառ էին: Մայրս սովորաբար ոչինչ չէր կարողանում անել: Փորձում էր միջամտել, ներխուժում էր մեր վեճի մեջ, գոռգոռում, գանգատվում իր դառը ճակատագրից, վերջում էլ ուժասպառ եղած, պարտված մի կողմ էր քաշվում: Մենք էլ շարունակում էինք, մինչև որ ինքներս էլ ուժասպառ էինք լինում ու գնում քնելու:

Բայց լավ օրեր էլ էին լինում, երբ ես և եղբայրս մեր հնարած խաղերն էինք խաղում, ասենք, կապում էինք մեր հագի զուգագուլպաների թաթերն իրար ու փորձում էինք այդպես քայլել: Մեկ-երկու քայլ, և շրխկում էինք գետնին:

Մի հետաքրքիր ու այսօր ինձ մի փոքր դաժան թվացող խաղ էլ ունեինք: Մեզանից մեկը պառկում էր գորգի մի ծայրին, որի վրա նախապես մի քիչ աղ էինք ցանում, իսկ մյուսը սկսում էր փաթաթել նրան` հասցնելով գորգի մյուս ծայրին: Հիմա չեմ կարողանում հիշել, թե ինչ իմաստ էինք մենք դրա մեջ տեսնում, բայց հիշում եմ, որ աղ ցանելը կարևոր նախապայման էր: Երբ փաթաթվողը հասցնում էր պատկերացնել իրեն տոլմայի կարգավիճակում, փորձում էր ազատվել իր ծանր կապանքներից, իսկ եթե չէր կարողանում, օգնության էր կանչում մյուսին: Հետո դերերով փոխվում էինք:

Մի դեպք էլ եմ շատ լավ հիշում: Մայրս տանը չէր: Ծաղկամանում երկու հատ բամբուկ կար դրված, որոնց վրա ես ու եղբայրս արդեն երկար ժամանակ աչք ունեինք: Չգիտես ինչու՝ հենց այդ օրը վերցրեցինք և հատիկ-հատիկ փռթեցինք դրանք: Այնքան փաթիլ դուրս եկավ այդ երկու խեղճ բամբուկներից, որ մեր ամբողջ հյուրասենյակը գետնից մինչև առաստաղ ծածկվել էր փոշով: Անգամ ես և եղբայրս մի սենյակի մեջ իրար չէինք տեսնում: Բայց մենք մեզ շատ լավ էինք զգում: Իսկական հեքիաթ էր դարձել մեզ համար այդ օրը: Ամեն ինչ վերջացավ, երբ տուն վերադարձավ մայրիկը և սկսեց բարկացած հավաքել մեր ստեղծած «աղբը»: Բայց մենք չէինք փոշմանել, չէ՞ որ մեզ համար բացահայտել էինք բամբուկային այս հրաշք աշխարհը: Ես մինչև այսօր էլ հույս ունեմ այդ օրը կրկնելու: Թեև գիտեմ, որ նույն զգացողությունները հաստատ չեմ ունենա: Վախենում եմ, որ այլևս երբեք ժամանակ չգտնեմ՝ նման մի խենթություն անելու համար: Կամ էլ, ավելի շուտ, համարձակություն:

Ավելի կենդանի էր այն ժամանակ մեր տունը…

Էսթեր Բաբաջանյան, 15տ., 1999թ.

arxiv

Ծանր վիճակ

Ես տասներորդ դասարանցի եմ: Երևի կռահեցիք, թե ինչ ծանր վիճակ նկատի ունեմ: Որպեսզի ընդունվեմ ինստիտուտ, ձեռք բերեմ իմ երազած մասնագիտությունը, մասնավոր պարապում եմ դասախոսների մոտ ֆիզիկա, մաթեմատիկա: Դասախոսներից բողոքելու ոչինչ չունեմ: Դեռ ընդհակառակը: Չնայած շատ են հանձնարարում՝ հասցնում եմ դպրոցից էլ չբացակայել: Ճիշտ է, ոչ միշտ է, որ դասերը սովորած եմ գնում: Հիմա էլ վատ եմ զգում ուսուցիչներիս առաջ: Միակ մխիթարանքը երաժշտությունն է, այն էլ որ չլիներ, ի՞նչ կանեի: Օր ու գիշեր պարապելու ժամանակ ռադիո եմ լսում: Արդեն անգիր եմ արել բոլոր ռադիոկայանների «երգացանկերը», առաջին նոտայից կռահում եմ երգն ու երգում:

Բացի երաժշտությունից, դաս անելիս պահանջ եմ զգում նաև ծամելու: Ինչ-ինչ, բայց հաց տանը միշտ է լինում: Այս ու անընդհատ նստած լինելու պատճառով քաշս ավելանում է ու մեջքս՝  ծռվում: Ծանոթներս խոստովանում են, որ շատ հաճելի է թուշիկներիցս քաշել:

Այս մի քանի ամսվա ընթացքում տեսողությունս վատացել է, ու հիմա ստիպված եմ ակնոց կրել: Էլ չասեմ, որ ժամանակ չլինելու պատճառով արդեն մի քանի ամիս է՝ համակարգչիս չեմ մոտեցել: Եթե թեկուզ մեկ տարի առաջ ինձ ասեին, որ այդպես է լինելու, չէի հավատա: Մխիթարում է այն, որ ապագա մասնագիտությունը համակարգչի հետ է կապված լինելու՝ ինստիտուտում ծրագրավորում եմ սովորելու:

Հիմա էլ նստած եմ գրասեղանի առաջ, աչքերս ուռած են, որովհետև հերիք չի՝ շատ ուշ եմ պառկում քնելու, դեռ քունս էլ չի տանում: Երբ էլ քնում եմ, միշտ երազում խնդիրներ եմ լուծում, կողքս ռադիոն է միացած, տնեցիները վաղո՜ւց քնած են, ժամը գիշերվա երկուսն է: Իսկ ես դեռ մի տասնյակ վարժություն էլ ունեմ լուծելու…

Արփինե Գրիգորյան, 16տ., 2000թ.