Ես տարբերվելու համար չեմ անում
-Բայց էս աղջիկը… Ինչ մի տեսակ ուրիշ ա, չէ՞,- ասաց ընկերուհիս, երբ ինչպես միշտ երկար դասամիջոցին բուֆետում ուսումնասիրում էինք բոլորին:
-Հա,- համաձայնեցի ես` շարունակելով զննել «տարբերվող» աղջկան:
Ոչ մի արտասովոր բան նրա վրա չկար: Երկար ժամանակ չէի հասկանում, թե ինչով է նա այդքան տարբեր մեզնից:
-Բա սրա մազերը,- շարունակվում էր քննարկումը,- օրը մի գույն ա ներկում:
-Աչքերի գույնը բա, բնակա՞ն ա:
-Մարիամին ցույց տվեք, կասի,- ընկերուհիներս հեռախոսով մեր դպրոցից անծանոթ աղջկա նկար ցույց տվեցին:
-Գունավոր լինզաներ են,- արդեն պրոֆեսիոնալի պես որակավորեցի ես:
«Ինչի՞ են բոլորը ուզում մի անսովոր բան անեն,- մտածեցի ես և հայացքս ընկավ իմ բազմաթիվ թևնոցների վրա: -Չէ, չէ, հաստատ չէ: Ես տարբերվելու համար չեմ արել: Ուղղակի դուր է գալիս, շատ թևնոցներ եմ կապում: Դե հա, գունավոր լինզաներով աղջիկն էլ նույնը կասի: Չէ, բայց թևնոցն ու լինզան նույնը չի, ինքը հաստատ տարբերվելու համար ա արել,- շարունակում եմ ինքս ինձ խոսել ես,- վրայից էլ երևում է, որ ձևիստի մեկն է»:
-Ինչո՞վ էր ուրիշ որ,- կարծես քնից արթնացա ես:
-Ո՞վ,- ընկերուհիներս արդեն լրիվ ուրիշ բանից էին խոսում:
-Էն աղջիկը, որ ոչ մի արտասովոր բան չուներ:
-Դե, եսիմ…
Լռեցի և շարունակեցի զննել բուֆետում հավաքված ամբոխին: Մեկը ամեն օր գեղեցիկ զգեստով և սանրվածքով է դպրոց գալիս, մյուսը հակառակը` աղջիկ է, բայց տղայի նման է հագնվում: Համարյա բոլորը իրենց մազերից մի փունջ ուրիշ գույն են ներկել, և ես էլ ինքս ինձ հաճախ եմ բռնացնում այն մտքի վրա, որ ես էլ այդպես կուզեի: Մեկը չափից դուրս մեծ ականջակալներով է միշտ, իսկ մյուսը իմ նման` բազմաթիվ թևնոցներով: Նայեցի, թե ինչպես է «տարբերվող» աղջիկը դուրս գալիս բուֆետից, և հասկացա, թե ինչով է նա այդքան տարբերվում: Նա ոչ մի բան չէր արել անսովոր կամ օրիգինալ լինելու համար: Ոչ մազերն է ներկել, ոչ վառ գույներով հագնվել և ոչ էլ կոպիտ է խոսում, «բնավորությամբ աղջիկ» երևալու համար: Եվ այս միօրինակ «տարբերվող» ամբոխի մեջ դարձել է իսկապես տարբերվող: Մտածում եմ, որ նա ճիշտ է անում, բայց, միևնույնն է, թևնոցներիցս չեմ հրաժարվի: Ես տարբերվելու համար չեմ անում:
Փախուստ քաղաքից դեպի չքնաղ Դիլիջան
Ինչպես բոլոր երևանցիները, այդպես էլ ես, սիրում եմ հարազատ քաղաքս, իր վարդագույն շենքերով, փողոցում ծաղիկ վաճառող տատիկներով, թունդ սիրահարված զույգերով, զանազան ավտոմեքենաներով և անմոռանալի հիշողություններով:
Ճիշտ է, Երևանում շարժը լիքն է, մարդիկ բարի և կամեցող, բայց սկսեցի մի պահ ինձ հանգիստ և ներդաշնակ չզգալ:
Բայց շատ հաճախ առօրյա հոգեկան անհանգստությունը երբեմն ուզում ես փոխարինել այլ գործողություններով, որոնք ամեն օր կրկնվող կյանքիցդ ծայրահեղ տարբերվում են։
Միգուցե խնդիրը նաև այն էր, որ երբ ինչ-որ բան շատ երկար է տևում, սկսում եմ դրանից էներգիա չստանալ, միայն իմ էներգիան սպառել։ Փոփոխության կարիք կար, որպեսզի ես թարմանայի: Ու այդ ժամանակ հասկացա, որ միակ լուծումը դա փախուստն է քաղաքից, առօրյայից: Իսկ թե դեպի ուր` դժվար էր մտածել, քանի որ Հայաստանում փախուստի վայրերը բազմաթիվ են, բայց մեկը սիրտս գրավել է ու միշտ կանչում էր իր գիրկը՝ Տավուշի մարզը, որը բնության սիրահարների համար ճամփորդության իդեալական վայր է:
Դիլիջանը Հայաստանի ամենագեղատեսիլ քաղաքներից է, որտեղ կարելի է պարզապես քայլել գեղեցիկ փողոցներով, վայելել Դիլիջանի գեղեցկությունը, շնչել մաքուր օդ՝ անցկացնելով անմոռանալի հանգիստ։ Այստեղ կարող ես մի քանի օր անցկացնել՝ վայելելով քաղաքի և անտառների գեղեցկությունը, մի քաղաք, որն ի վիճակի է կրկին ու կրկին զարմացնել, գունեղ քաղաք, որը գրավում է ճանապարհորդների սրտերը և ստիպում է վերադառնալ:
Դիլիջանում մարդն ու բնությունը մեկ ընդհանրություն են դառնում: Ինչպես մարդիկ են կախված բնությունից, այնպես էլ բնությունը՝ մարդկանցից։ Կարևոր է այդ հարաբերություններում ներդաշնակության հասնելը ու պահելը:
Ինչպես ասում են. «Ամեն բան, առավել ևս ամեն լավ բան, ունի իր ավարտը…» կամ` «ամեն ավարտ ինչ-որ նոր բանի սկիզբ է»:
Ինչևէ, Դիլիջանը մեզ հրաժեշտ տվեց, բայց մենք խոստացանք վերադառնալ, որովհետև այստեղ ենք թողել բազմաթիվ խենթ և անմոռանալի հիշողություններ, անավարտ պատմություններ, որոնք պարտադիր պետք է հասցնել իր տրամաբանական ավարտին:
Հ.Գ. Իսկ մի ուրիշ անգամ, երբ Դիլիջանին ու ընկերներիս չխանդեմ ձեզ հետ, պարտադիր կպատմեմ, թե ինչպես մութն ընկնելուն պես բարձրանալ Դիլիջանի ամենաբարձր կետը և վայելել գիշերային տեսարանը, որը բացվում է այնտեղից…
Քաղաքի մութը
Հավերժ ներկա
Կապուտաչյա իմ հայրենիք
Կանգառ
Վերջինը կամ վերջինիս…
Ես քեզ հրաժեշտ չտվեցի…
Ես չեմ սիրում հրաժեշտ տալ, դա իմը չէ…
Երեկոն քամոտ էր, անձրևոտ ու անհանգիստ ինչպես ես: Չգիտեմ, թե ինչպես է ստացվում, որ հոգեվիճակս եղանակին միշտ համահունչ է լինում, բայց հարազատ բան եմ միշտ զգում, հանգստություն ու նմանություն եմ զգում… Եղանակն էլ ինձ նման շփոթված, փոփոխական ու տարօրինակ է: Այնքան արագ է փոխվում, չես հասկանում, թե ինչ հագնել, վերարկու վերցնել քեզ հետ, թե կարճաթևով ման գալ, եթե վերարկու վերցնես, միգուցե ամբողջ օրը քեզ նեղություն ու անհարմարություն պատճառի, իսկ եթե չվերցնես, միգուցե մրսես: Քչերը կհասկանան, թե ինչ է իրականում թաքնված այս տողերի տակ, ինչևէ չեմ ցանկանա, որ այս բառերի տողատակը ձեզ ծանոթ լինի, բայց չգիտեմ անգամ ձեզ ինչ խորհուրդ տալ. Մրսե՞լ, թե՞ ինքներդ ձեզ նեղություն տալ, ինչպես անում էի ես, բայց մի օր խելքի եկա:
Հա, հա, սիրելիս, խելքի եկա… Չե՞ս հավատում, չէ՞… Շփոթված ես հիմա, գիտեմ… Անգամ գիտեմ, թե հիմա ինչպես ես ծխախոտի գլանակները իրար ետևից նյարդային հանգցնում, անգամ կարող եմ ասել, թե քանի տուփ զգացմունքներիդ զոհ կգնա, իսկ պակասության դեպքում խանութի ճանապարհը լավ գիտես, կհագնվես, մազերդ կսանրես (դու մազերիդ հանդեպ միշտ ուշադիր ես եղել, միգուցե ինձանից շատ) երկար կնայես հայելուն, հետո դուռը կփակես ու մտամոլոր խանութ կգնաս:
Ծխախոտը կգնես, կհանգստանաս, բայց սիրելիս, իմ պակասը ո՞նց ես լրացնելու:Արդյո՞ք խանութներում կամ փողոցներում, քաղաքներում ու գյուղերում, ակումբներում կամ համալսարաններում, միգուցե ուրիշ երկրներում փոխարինող գտնելո՞ւ ես, թե միշտ շողքս հետապնդողի դերում կլինի:
Այնքան անսովոր է քո մասին անցյալով խոսել, անունդ չտալ, քեզ գաղտնի պահել: Գիտե՞ս, ասում են սիրելու դեպքում հանգամանքները բաժանման պատճառ չեն դառնում: Ստում են հանգամանքնե՞րը, թե՞ մարդիկ: Ստում են, բոլորն են ստում, ու դու ես ստել ինձ միշտ: Դու բացառություն չես: Դու ուղղակի կրկնվող երևույթ ես: Դժվար է չստել ինքդ քեզ, բայց ավելի դժվար է խոստովանել, որ ամենամոտ մարդն է քեզ ստում…
Ասա, նայիր աչքերիս ու ասա, թե ինչպես ես համարձակվել ստել քո ունեցած կամ չունեցած, կիսատ թողած սիրավեպերի մասին:
Ստիր ինձ ու ասա, որ այս անիծյալ քաղաքում ամեն քայլափոխիդ դավաճանություն տեսնելով գլուխդ բարձր ես անցել, քանի որ մտքումդ ես էի՝ ընտրությունդ, իսկ քո ընտրությունը միշտ անդավաճան պետք է լինի:
Լինի՞, թե՞ լիներ, կլինի՞, թե՞ եղավ…
Չգիտեմ` ներողություն խնդրե՞մ, թե՞…
Իսկ ո՞րն է իմ մեղքը: Միգուցե մեղավոր եմ, որ չափից շատ բան եմ արել քեզ համար, որ հիմա միակ հնարավոր հաջորդ քայլը՝ կանգ առնելն է: Հանգիստ թողնել քեզ: Հեռանալ:
Միգուցե հեռանալուցս հետո սկսել տեսնել, գնահատել, գիտակցել, հասկանալ, ափսոսել ու փոշմանել…
Միգուցե պետք է մոռանալ այն, ինչ զգում ես, և հիշել այն մասին, թե ինչին ես արժանի…
Եվ ամեն ժամ դու այլ ես
«Սկսեցի կարդալ այն ժամանակ, երբ ինքս էի ուզում». Էդգար Կոստանդյան
- Էդգար, երբ մտովի վերադառնում եք մանկություն, ձեզ ինչպե՞ս եք հիշում, ինչպիսի՞ երեխա եք եղել:
- Աշխույժ, հետաքրքրասեր, ինձ ամեն ինչ հետաքրքիր էր այդ ժամանակ: Ես մտովի չեմ գնում, ինձ մոտ այնքան առարկայական է, շոշափելի, ես մանկությունը չեմ առանձնացնում ինձնից: Իմ կյանքում կարևոր բաղադրիչ է:
- Ձեր մանկության ամենագեղեցիկ հուշը:
- Չեմ կարող հիմա որևէ բան հիշել, ամբողջ մանկությունս գեղեցիկ է եղել:
- Մենք բոլորս, մանկությունից մի կամ մի քանի սովորություն ենք մեզ հետ բերում, դուք ի՞նչ սովորություն եք բերել մանկությունից:
- Սովորությու՞ն, հա, ծխելը (ծիծաղում է):
- Մի բառով կնկարագրեք ձեզ:
- Չէ, ես ինձ ո՞նց նկարագրեմ, մի քիչ անշնորհակալ գործ է:
- Ի սկզբանե գիտե՞ք, ինչ եք գրում, թե ինչ-որ բաներ նպաստում են գրելուն:
- Շատ բաներ են նպաստում, ի սկզբանե գիտեմ` ինչ է լինելու, բայց ոնց կավարտվի, չգիտեմ, կամ գիտեմ` ոնց կավարտվի, բայց ոնց կսկսվի` չգիտեմ:
- Ե՞րբ հասկացաք, որ պետք է գրեք:
- Ուսանողությունից մեկ-երկու տարի առաջ, հասուն տարիքում:
- Հարցազրույցներից մեկում ասել էիք, որ մինչև 14 տարեկանը գիրք կարդալ չէիք սիրում, չէիք ուզում տեսնել:
- Հա, ատում էի գիրքը: Սկսեցի կարդալ այն ժամանակ, երբ ինքս էի արդեն ուզում, այսինքն չստիպեցին ինձ, ծեծելով գիրք չեն կարդացրել, սկսեցի կարդալ, ու դուրս եկավ, բայց եթե ստիպեին, հետո կարող է դուր չգար:
- Ինչու՞ եք գրում:
- Դե դա է իմ գործը, ի՞նչ անեմ:
- Բանաստեղծություններ երբևէ գրե՞լ եք, թե՞ ամեն դեպքում արձակը ավելի մոտ է ձեզ:
- Երբեմն, ես չեմ ուզում մտնեմ այդ դաշտ, այնտեղ պրոֆեսիոնալ չեմ, բայց փորձեր արել եմ:
- Գրողը մարզիկի նման միշտ պետք է լավ մարզավիճակում լինի, ոչ թե սպասի ներշնչանքի բարեհաճությանը: Համաձա՞յն եք այս մտքի հետ:
- Հա, իհարկե, եթե սպասես ներշնչանքին, չգիտես, երբ կգա, կամ կարող է չգալ:
- Կա՞ ինչ-որ բան, որը ձեզ խանգարում է ստեղծագործել:
- Հա, վատ աղմուկը, որ մեր շուրջ կա, նաև շրջակա միջավայրի տրամադրությունը:
- Ի՞նչն է անհետաքրքիր ձեզ համար, որի մասին չարժի էլ գրել:
- Չկա ինձ համար անհետաքրքիր բան, ցանկացած անհետաքրքիր բան կարելի է հետաքրքիր դարձնել:
- Ո՞վ է ձեր առաջին քննադատը:
- Ես, երևի:
- Ձեր ֆեյսբուքյան էջը ուսումնասիրելիս նկատեցի, որ ձեր ընկերների հետ հաճախ եք լինում, լուսանկարներ տեղադրում, ի՞նչ դեր ունեն նրանք ձեր կյանքում:
- Ամենակարևոր, ամենաառաջնային, թեև ես վախենում եմ շփվել այն մարդկանց հետ, որոնք անընդհատ փոխում են իրենց շրջապատը, այսինքն ես նոր ծանոթություններին չեմ դեմ, այլ անընդհատ շրջապատը փոխող մարդկանց: Օրինակ, ես նախկին ընկերներ չունեմ, իմ բոլոր ընկերները երբվանից ընկերս են եղել, մինչև հիմա ընկերս են:
- Ո՞վ կարող է լինել ձեր ընկերը:
- Չգիտեմ, երևի ինչ-որ ընդհանուր բան պիտի ունենանք, բայց օրինակ, տարբեր ենք ես և իմ ընկերները, պիտի ինչ-որ տարբերություններ լինեն, թե չէ անհետաքրքիր կլինի:
- Վերջին հարցազրույցում, ձեր կինը` դերասանուհի Անի Պետրոսյանը, ասաց, որ մի տարի է ամուսնացած եք, մինչ այդ դուք երբեք չեք խոսել, բայց Անիի հետ շուրջ 10 տարվա մտերիմ ընկերներ եք եղել: Ինչպե՞ս ստացվեց, որ ձեր տարիների ընկերությունը վերածվեց սիրո:
- Գուցե վերածվել էր, մենք չէինք հասկանում:
- Ի՞նչ ասելիք ունեք, որի մասին դեռ չեք գրել:
- Վատ բան եմ ասում, բայց ինձ թվում է, մարդկանց ասելիքն էլ է արդեն սպառվել, մենք այնպիսի ժամանակներում ենք հիմա ապրում, որ ամեն ինչ շատ «ուղիղ» է, ասելիքի չեն սպասում, ինչ-որ ուղիղ բաների են սպասում, այնպես են անում, որ ասելիքդ չուզես տեղ հասցնել, բայց, չէ, շատ ասելիք ունեմ:
- Էդգար, հարցին, թե ով է այսօրվա հերոսը, տարիներ առաջ պատասխանել եք, որ հերոս չկա, հիմա փոխվե՞լ է որևէ բան, կա՞ հերոս:
- Ոչ:
- Ի՞նչ եք կարդում հիմա:
- Չեմ կարդում հիմա, շատ ծանրաբեռնված է գրաֆիկս, այս տարի ընդհանրապես չեմ կարդացել, բայց կկարդամ:
- Ձեզ համարու՞մ եք երջանիկ մարդ:
- Եթե փոքր իմաստով` ընտանիք, ընկերներ և այլն, ապա այո, եթե գլոբալ իմաստով` մյուսների երջանիկ չլինելն է խանգարում, որ դու քեզ լիարժեք երջանիկ զգաս: Չես կարող անընդհատ երջանիկ լինել, կամ անընդհատ երջանիկ չլինել, հատուկ բան չի երջանկությունը, սովորական զգացողություն է, մրսել, շոգել, երջանիկ զգալ, ավելի շատ ֆիզիկական զգացողություն է:
- Այսօր այն կետո՞ւմ եք, որին ձգտել եք:
- Եթե հիմա ես համարեմ, որ այն կետում եմ, որին ձգտել եմ, էլ ոչ մի բան չեմ անի: Բայց այն, ինչ պատկերացրել եմ, որ այսօր պիտի լինի, այդ առումով այդ կետում եմ:
- Նոր ստեղծագործություն սպասե՞նք ձեզնից:
- Այո, հույս ունեմ աշնանը կլինի: