Նայելով ազատության աչքերին

Չգիտեմ՝ որտեղից է պետք սկսել պատմել, բայց ամեն դեպքում պետք է, որովհետև հիմա դա միակն է, որ ես կարող եմ անել՝ էսպես տանը փակված, ընկերներիս հետ միասին մտքով կռիվ տալու ու էսօր նրանց կողքին չլինելուս համար լաց լինելու փոխարեն:

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Ես քաղաքացիական ակտիվություն երբեք չեմ ունեցել, բայց էս պահից սկսած էլ չեմ կարող նույնն ասել, չեմ կարող, որովհետև երեկ ու դրա նախորդ օրը ես դուրս եկա փողոց՝ հաղթահարելով իմ մեջ հազար  վախ ու սկզբունք, դուրս եկա, որովհետև ընկերներս էին էնտեղ, ու ես չգիտեի՝ ոնց էի վաղը նայելու նրանց աչքերին:

Դրա համար էլ հիմա, անկախ մեզ կոտրելու բոլոր փորձերից, ես ասում եմ էլի իմ ընկերներին, որ իրենք հաղթել են՝ նախևառաջ ինձ «հեղափոխելով», ու ես ամենից շատ իրենց ու մեր բոլորի ներսում ապրող էդ հաղթողին եմ սիրում:

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Երկու օր առաջ Ֆրանսիայի հրապարակում մարդիկ էնքան ջերմ էին, ու երեկոն էնքան էր խաղաղ, որ ոչ մեկս չէր մտածում  պայթուցիկների, ջրցանների ու զրահապատ մեքենաների մասին կամ էլ գուցե չէր ուզում մտածել… Էդպես խաղաղ էլ սկսվել էր ամեն ինչ: Բայց երեկ ամեն տեսակ զենքի ու կռվի արանքում, քաղաքացիական հագուստով ոստիկանների ու իրենց նմանների բազմանդամ շարասյուների մեջտեղում, շատ բաներ փոխվեցին: Մեր կողքին, մեր աչքի առաջ, մեր մեջ:

Բայց մարդիկ էլի մնացին նույնը՝ իրար հաց բաժանող, մեկը մյուսին ջուր հասցնող, ծանոթ-անծանոթի համար լաց լինող… Իսկ կյանքը սովորաբար արցունքի միջից լրիվ այլ է երևում:

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Երեկ առավոտյան, երբ մետրոյով մի կերպ հասա Երիտասարդական, առաջին անգամ հասկացա էդ կայարանի անվանման արժեքը, որովհետև դուրս  գալով քաղաք՝ էդ նույն երիտասարդությունը ինքն իրենով փակեց միանգամից չորս խաչմերուկ՝ վտանգելով իրեն, կողքինին, բայց գիտակցությամբ, որ իր պայքարն ազնիվ է, ու Հայաստանը նախևառաջ հենց ինքն է:

Հայաստանը ծնողներից գաղտնի ցույցի դուրս եկած Մոնիկան է, Հասիկը, Նանեն, նրանց տագնապած հայացքներն ու իմ ուժեղ ձեռքսեղմումներին դիմանալն է:

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Հայաստանը գետնին նստող ուսանողներս ենք՝ ուժասպառ քայլելուց, արևից, քաղցից:

Հայաստանը էդ պահերին մեզ ուտելիք առաջարկող մարդիկ են, ու «ապրեք, երեխե՛ք ջան» կանչող ծերերը:

Հայաստանը այ էդ ծերերն են, որ առողջական խնդիրներով ու ձեռնափայտով գալիս են՝ տեր կանգնելու իրենց իրավունքին:

Հայաստանը Հայարփիի ազնիվ գաղափարներն են:

Հայաստանը «Քաղաքացու երգ»-ը, «Քայլ արա», «Մենք ժպտում ենք» երգերն են ու դրանք անգիր իմացող մարդիկ:

Հայաստանը ցույցի դուրս եկած դասախոսներն են, ցույցի հետ քայլող մանկահասակ երեխաներն ու շները:

Հայաստանը Բաղրամյանի թեժ պահերին աղջիկների համար ճանապարհ բացող երիտասարդներն են:

Հայաստանը Ռուբենի, Մհերի, Կարենի, Դավիթի պես երիտասարդներն են:

Հայաստանը կողքիցս չհեռացող Մարիամն է, որ վազքի մեջ էլի անունս էր կանչում:

Հայաստանը Աստղն ու իր քույրն են, որ պայթյունից հետո էլ որոշում են մինչև վերջին մարդը չլքել Բաղրամյանը:

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Հայաստանը էդ ընթացքում իրար հերթ չտալով ինձ զանգող մարդիկ են:

Հայաստանը Անահիտն է, որ Սարյանի այգում թաց աչքերով գրկում ու հանգստացնում է ինձ:

Հայաստանը Դիանն ու իր ընկերներն են՝ ուժեղ ու կարեկցող:

Հայաստանը իմ կուրսն է՝ միասնական բոլոր բոլորից:

Իրար առանց ճանաչելու սիրող ու առանց առիթ ժպտացող մարդիկ են՝ ազատության, պայքարի ու հաղթանակի ոգով:

Էն ազատության, որի աչքերին պետք է համարձակ նայել, և որին պետք է պարզապես մինչև վերջ հավատալ ժպիտով:

amalya harutyunyan

Քաղաքացու կայացումը

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Առաջին անգամն էր: Հա, առաջինն էր, երբ ես համարձակվում էի հակառակվել ծնողներիս ու տուն չգնալ, առաջինն էր, երբ հեռախոսազանգերին չէի պատասխանում ու պնդում էի, որ փողոցում եմ մնալու:

Մի շաբաթ առաջ էր կամ մի քիչ ավելի, Անին ինձ ասաց, որ ես շատ հեռու եմ քաղաքականությունից, հարցեր տվեց, ու ես զգացի, որ բացի փաստերից ուրիշ ոչինչ չգիտեմ, ոչինչ չեմ հասկանում:

Ուրբաթ էր, երբ գոնե տանից դուրս գալու ու զբոսնելու պատրվակով դրսում էի: Մի քանի ժամ հետո ստիպված էի տուն վերադառնալ: Մարդիկ հանրահավաքից, Ֆրանսիական հրապարակը փակելուց, էնտեղ քնելուց ու պայքարելուց էնպիսի դրվագներ էին պատմում, էնպիսիները, որոնք լսելիս անտարբեր անցնել հնարավոր չէր:

Միայն ես իմացա, թե ինչքան ինձ մեղադրեցի ու չներեցի մի ամբողջ շաբաթ ու կիրակի տակից դուրս չգալու ու մերոնց կողքին չլինելու համար:

Կիրակի երեկոյան, երբ բոլորը վախեցած որոշում էին, որ չպիտի գնան համալսարան, ես հստակ գիտեի, թե ինչ եմ ուզում ու ինչ էի անելու: Երկուշաբթի ես պիտի մերոնց հետ լինեի:

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Թե ինչ դժվարությամբ ու ինչ մտքերով հասա համալսարան, կարևոր չէ, ինչքան վախ ու անհանգտություն կար իմ մեջ, դա էլ կարևոր չէ, բայց հասա, ու դիմացիս տեսարանն ինձ այդ պահի ամենաուժեղն ու պայքարողը դարձրեց:
Ուսանողների մի մեծ խումբ գրավել էր ամենամեծ խաչմերուկներից մի քանիսը, համալսարանները դատարկ էին, ուսանողները ժամանակ չունեին դասի գնալու, ուսանողները պայքարի էին ելել:
Տեսածս ամենալուսավոր դրվագներից էր: Ես ու էս երեխեքը գիտեինք ուր ենք գնում ու ինչ ենք ուզում, մեր մեջ էր ապագան, ու մեր մեջ էր եռում պայքարող արյունը:

Մի պապիկ կոնֆետ էր բաժանում, ասացի, որ չեմ ուզում, ասաց` ձեզ համար եմ բերել, բալես, վերցրու, ուրիշին կտաս: Վերցրի, բայց ուրիշին էլ չտվեցի, մինչև հիմա թանկարժեք մասունքի պես պայուսակումս եմ պահում:

Ամենուր խանդավառ դեմքեր էին, մարդիկ, որ անտարբերության զոհ չէին դարձել, մարդիկ, ովքեր հավատում էին, մարդիկ, ովքեր իրենք էին կերտելու ապագան, մարդիկ, ում տեսնելիս կարող էիր ժպտալ, ձեռքով ձեռքին հարվածել ու իրար հավատացնել, որ հաղթելու ենք, մարդիկ, ում հետ հանդիպել էիր պայքարելու համար, մարդիկ, ում կարող էիր ամուր-ամուր գրկել, մինչև 15 վայրկյանը կլրանար (եթե 15 վայրկյանից ավել է տևում գրկախառնությունը, ապա նշանակում է մարդիկ իրար վստահում են):

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Բոլորն էնքան ծանոթ ու հարազատ էին թվում: Ամեն պահ ասում էի` վայ «Մանանայի» Սերոժը, վայ մյուս Սերոժը, հետո էլի՝ Գևը, Սյուզին, Իրինան, Արուսը, Անին ու բոլորը, բոլորին ասես տարիներով ճանաչած լինեի:

Ուսանողների մեծ մասը  սահմանի նման խաչմերուկ, կամուրջ ու փողոց էին փակել ու պահում: Լրագրության ֆակուլտետի մի ամբողջ կուրս դրսում էր: էլի քայլում էի փողոցներով, երբ Արուսին տեսա, աչքերը փայլում էր, մի տեսակ ժպիտ ուներ, նստած էր փողոցի ամենակենտրոնում դրված նստարանին, վազեցի իր մոտ.
-Արուս, բա ասացիր՝ դրսում չես կանգնի, ցույցի չես մասնակցի:
-Ամ, էս անգամ չէի կարող, էս անգամ ուրիշ էր, էս ամենը լրիվ ուրիշ ա:
Ու հա, ուրիշ էր, մարդիկ ու իրենց համարձակությունը ուրիշ էր, նման չէր այս կամ այն օրվան ու պահին:

Բոլորն օգնում էին իրար, բոլորն իրար կողքի էին, մեկը ջուր էր բաժանում, մեկը՝ սնունդ, ուսանողների հայրերը իրենց երեխաների համար սնունդ էին բերում, մի պապիկ էլ ցուցարարներին ծաղիկ էր բաժանում, էնքան գեղեցիր էր էս ամենը…

Ու թե ինչ էի զգում, երբ Անիին էի գրկում, երբ իր մասին տեղեկություն էի ստանում լուսանկարներից, ուղիղ եթերներից, հետո ամբողջ քաղաքով մեկ փնտրում էի իրեն գտնելու ու գրկելու համար: Իրեն տեսնելիս ու գրկելիս միջիս արևի դեղինը թարմացնում ու նորից գործի էի անցնում: Ինքը ապացուցում էր, թե ինչքան ուժեղ կարելի է լինել ու ինչքան կարելի է պայքարել, ինքը, որ փակում էր ավտոբուսները  գետնին պառկելով, ինքը, որ օրերով դրսում էր գիշերում  պայքարի օրինակ էր ինձ համար:

Այստեղ էր իմ երազած հասարակությունը:

Ու սրան հակառակ, ահռելի քննադատություն, քննադատություն և կրկին քննադատություն: Մարդիկ էկրանից այն կողմ էին հետևում դեպքերին ու առանց էդ ամենի մեջ լինելու համարձակվում էին ասել, որ սխալ է, որ ոչինչ չեն փոխի, ձևական բնույթ կրելու մասին գրված մեկնաբանությունները, էլ չասեմ՝ ինչքան շատ էին:
Ձևական ինչպե՞ս են պայքարում, անկեղծ, չգիտեմ:
Քայլում էինք, ու վարորդները վեճ էին սկսել, որ չենք թողնում ազատ երթևեկեն, որ անհանգստություն ենք պատճառում: Բայց հենց անցնեն բնականոն կյանքի, ասելու են «երկիրը երկիր չի»:
Ասում են` էս չի՞ ձեր արածը, ցույց տալով փողոցում դրված աղբամանները, ասում են, որ քանդելուց բացի ոչինչ չեք կարողանալու, ասում են ու ձեռքները ծալած նստում, ասում են` ուսանող եք, տաքարյուն եք, չեք հասկանում, որ չի փոխվի ոչինչ, ու իրենք չեն միանում ինչ-որ բան փոխելու համար:

Էսպես գրում եմ ու տողերս չեմ ուզում հասցնել օրվա վերջին…
Չեմ ուզում հիշել, թե բոլոր «ոստիկան, միացիր» հորդորներին, ոստիկանները ինչ պայթյուններով պատասխանեցին, թե ինչպես մարդիկ վիրավորվեցին, մարդիկ ուշաթափվեցին ու սարսափեցին:

Իմ երազած հասարակությունը փշալարի մի կողմում պայթուցիկ նետող մարդիկ չէին:

Հիմա ես, հնարավոր է, կրկին ոչինչ չեմ հասկանում քաղաքականությունից, չգիտեմ` ինչն է սխալ ու ճիշտ, բայց գիտեմ,  որ ես միշտ պայքարելու եմ իմ երազած հասարակության ու Հայաստանի համար:

Երևանյան օրեր. Ապրիլի 17

 

Լուսանկարը` Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը` Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը` Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը` Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը` Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը` Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը` Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը` Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը` Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը` Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը` Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը` Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը` Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը` Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը` Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը` Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը` Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը` Լիլիթ Կարապետյանի

sona sargsyan

Մշակույթի խոնարհ ծառան

Նույնը մնացիր դու ամբողջ կյանքում,
Նույն պարզ ու շիտակ լոռեցի տղան…

Ապրիլի 10-ին Հայաստանի գրողների միության մեծ դահլիճում տեղի ունցավ հայ բանաստեղծ, արձակագիր Լիպարիտ Սարգսյանի ծննդյան 80-ամյակին նվիրված գրական հանդիսությունը, որին ներկա էին սիրելի բանաստեղծի հարազատները, ընկերները, մարդիկ, ովքեր ծանոթ էին բանաստեղծի անցած ճանապարհին:

Հայաստանի գրողների միության նախագահ, բանաստեղծ Էդուարդ Միլիտոնյանն իր խոսքը սկսեց այսպես. «Բարև ձեզ, սիրելի մեծեր և փոքրեր, ինչո՞ւ ասացի՝ մեծեր և փոքրեր, որովհետև Լիպարիտ Սարգսյանն ինքն իր գրական ժանրի կեցվածքով, կերպարով համ մեծ է, համ փոքր, գրում է և՛ մեծերի, և՛ փոքրերի համար»:

Պարոն Միլիտոնյանը վարպետին հանձնեց «Լոռվա ձոր» հայրենակցական միության և Հայաստանի գրողների միության համատեղ ուժերով վերականգնված Հովհաննես Թումանյանի անվան մրցանակը և ՀԳՄ կողմից երկու գրիչ՝ մեկը՝ արձակ, մյուսը պոեզիա գրելու համար, իսկ երբ երկուսը խառնվում են, ստացվում են մանկական բանաստեղծությունները:

Ավ. Իսահակյանի անվան կենտրոնական գրադարանի տնօրեն Հասմիկ Կարապետյանը Լիպարիտ Սարգսյանին կոչեց «մշակույթի խոնարհ ծառա»:

Յուրաքանչյուրը յուրովի ներկայացրեց բանաստեղծի մեծ աշխատանքը, Լիպարիտ Սարգսյանին համեմատեցին Հովհաննես Թումանյանի հետ` ասելով, որ նրա գրիչը կարծես թումանյանական լինի:

Իսկ «Զատիկ» մանկատան երգչախմբի շնորհաշատ սաները կատարեցին Լիպարիտ Սարգսյանի արդեն երգ դարձած բանաստեղծությունները, ինչով նոր երանգ տվեցին հանդիսությանը:

Ցերեկույթը կազմակերպվել էր Հայաստանի գրողների միության, ՀՀ մշակույթի նախարարության և Ավ. Իսահակյանի անվան կենտրոնական գրադարանի ջանքերով:

amalya harutyunyan

Մի քիչ «չկրթական» համակարգից

Երբ ընդունելության քննություններ էի տալիս, բոլորի՝ «չես կարող»-ներին հակառակ առավելագույն միավոր ստացա:

Ես երազում էի համալսարանի մասին, գեղեցիկ սպասելիքներ գծում: Մտածում էի` կգնամ համալսարան ու էստեղ էլ հնարավորություններիս թերագնահատում չի լինի:

Առաջին անգամ հասկացա, որ մեծ սպասումներ ունեմ, երբ համակարգչային հմտությունների դասին. «Կարո՞ղ եմ ես քիչ անել, տեսողության հետ խնդիր ունեմ», խնդրանքիս դասախոսս պատասխանեց. «Էնպես անեիր՝ չունենայիր, ուրեմն, քննությանն էլ խնդիր կունենաս»:

Ու չնայած էսպիսի դեպքերն ինձ հետ շատ էին, ես շարունակում էի սովորել: Շարունակում էի, քանի որ հստակ գիտեի՝ ինչ եմ ուզում ու ինչ եմ տանելու համալսարանից: Որոշել էի ցույց տալ, որ ինձ երբեք ոչինչ չի խանգարի: Միջանկյալին, երբ առավելագույն 5-ից 5 էի ստացել, դասախոսս նայեց աչքերիս մեջ, ձեռքը բռունցք դարձրեց ու ասաց` «դուխով»: Սա բավական էր ինձ նորից առաջ գնալու ու հավատալու ինքս ինձ: Հետո ինչ լինում էր, հիշում էի էդ պահն ու նորից սկսում պայքարել:

Կիսամյակը ավարտեցի բավականին բարձր միավորներով: Սակայն բանավոր քննությունների ժամանակ փոխանակ տոմսիս հարցերը տային, լսում էի «Մեղք ես, 14 դնե՞մ, գնաս», «Բա սովորելը բարդ չի՞» արտահայտությունները:

Հա, բարդ է, երբեմն շատ: Բայց ես սովորում եմ, չէ՞: Ինչի՞ համար են տվյալ հարցերը: Ամեն անգամ, երբ դու իրոք ուզում ես սովորել, քեզ կոտրում են, խղճում, ասում, որ չես կարող, հավատացնում, որ կրթական համակարգը քեզ համար չէ:

Էս ամենն ինձ չխանգարեց, որ սովորեմ 2-րդ կիսամյակում, բայց լսել «Եթե նորմալ չի ամեն ինչ հետդ, եթե չես կարողանալու, ինչի՞ ես եկել» արտահայտությունը, մի քիչ շատ նյարդայնացնող էր:

Ու էդպես միշտ է: Դասախոսդ նայում է աչքերիդ մեջ ու հավատացնում, որ ներառում չկա, որ «աննորմալները առանձին պետք է սովորեն» էն դեպքում, որ իրենք ոչինչ չեն փորձել անել, երբ իրենք ոչ մի մատչելի դասախոսություն, գրականություն չեն տրամադրում, երբ մոնիտորները ամենաանհարմարն են, սլայդները` ամենափոքր տառաչափով, նյութերը` համարյա չերևացող տառերով, իրենք համարձակվում են էդպիսի հայտարարություններ անել:

Իրենք համարձակվում են էդպիսի բան ասել, երբ ոչ մի հարմարություն ու մատչելիություն չկա թե շարժողական, թե լսողական, և թե տեսողական խնդիրներ ունեցողների համար: Չկան թեքահարթակներ, հարմար լսարաններ ու նստարաններ, տեխնոլոգիաներ ու միջոցներ, չկան մարդիկ, ովքեր առաջնային պետք է ստեղծեն ներառումը:

Բայց համարձակվում են վիրավորական խոսքեր ասել ու այն դեպքում, երբ քննարկումների ժամանակ բարձրացված մատչելիության հարցին միակ ներկայացուցչական ուսանողական կառույցը ասում է, որ ինքը պարտավոր չի լուծել այդ խնդիրը, որ ինքը չի կարող այդքան բան անել 30 հոգու համար, որ դա առաջնային խնդիր չէ:

Իսկ 2005թ.-ին Հայաստանը միացել է Բոլոնյան համակարգին, ստորագրել համաձայնագիրը, ըստ որի կրթությունը պիտի բոլորի համար լինի, մատչելի լինի անկախ ամեն ինչից, անկախ տվյալ մարդկանց քիչ քանակից:

2010թ.-ին էլ Հայաստանը ստորագրել է ՄԱԿ-ի հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց իրավունքների կոնվենցիան, որտեղ նշվում է, որ բոլորը հավասար են և բոլորը ունեն կրթության իրավունք:

Բայց մինչ այժմ այս երկու փաստաթղթերից ոչ մեկը չի վերածվել թղթից գործի, և դեռ հակառակը` մարդկանց կարծիքը հարում է խտրականությանը:

Ու այսքանից հետո համարձակվում են հարցնել, թե ինչի եմ եկել:

Հա, ես հաճախ եմ մտածում, թե ինչի եմ եկել համալսարան, բայց ոչ նրա համար, որ չեմ կարողանում սովորել, այլ նրա համար, որ չգիտեմ` ինչ եմ ստանալու էստեղ, կրթությո՞ւն, թե՞ խղճահարության խոսքեր ու վիրավորանք:

lilit vardanyan

Ինչպես ճիշտ սնվել

Հարցազրույց տատիկիս հետ

-Տատիկ, ինչպե՞ս ես հաշվարկում մեկ ամսվա բյուջեն ընտանիքի համար:

-Ես մոտավորապես իմ հաշվարկը գիտեմ, թե որ օրը ինչքան պետք է գումար ծախսել, որ հերիքի ամբողջ ամսվա համար:

-Ի՞նչ եփել:

-Հարցնում եմ ընտանիքի անդամներին, որպեսզի իմանամ` ինչ են ուզում ուտել: Օր կա՝ պատրաստում եմ երկու ձևի ճաշատեսակ, որպեսզի բոլորը գոհ լինեն:

-Ինչպե՞ս ես որոշում՝ ինչ պատրաստել, եթե ընտանիքում ամեն մեկը մի բան է սիրում:

-Պատրաստում եմ մի քանի ճաշատեսակ: Օրինակ՝ պապիկը բրինձ չի ուտում: Ձեզ համար պատրաստում եմ բրնձով փլավ, իսկ պապիկի համար հաճարով փլավ եմ պատրաստում: Եթե հաճար եմ պատրաստում, ոսպ եմ խառնում հետը, որ Արամն էլ (եղբայրս) ուտի:

-Որո՞նք են ընտանիքի ամենասիրած ճաշատեսակները:

-Սպասը, բորշչը, տոլման, կարմրացրած կարտոֆիլը, հարիսան, պասուց տոլման:

-Ի՞նչ սովորույթներ կան ընտանիքում` ուտելիքի հետ կապված:

-Կիրակի բոլորս միասին սեղան ենք նստում ավագ որդուս ընտանիքի հետ: Տասը հոգու համար պատրաստում եմ այնպիսի ուտելիք, որ բոլորն էլ սիրում են: Օրինակ` ջեռոցի մեջ եմ հավ կարմրացնում կարտոֆիլով:

-Հյուրասենյակում պահարանի ապակե դարակների հետևում դրված է սպասք, որը մենք միշտ Նոր տարուց առաջ մաքրում ենք: Ի՞նչ սպասք է դա և ինչի՞ համար է օգտագործվում:

-Երբ շատ հյուրեր ենք ունենում, օգտագործում ենք: Նոր տարուն բոլոր բաժակները և ափսեներից մի քանիսը օգտագործում ենք: Կան բաներ, որոնք չենք օգտագործում:

-Իսկ սովետական տարիներին ինչպե՞ս էիր փողը հաշվարկում, ուտելիք սարքում:

-Այն ժամանակ հերթեր էին երշիկի համար, մսի համար, հացի համար, բանջարեղենի խանութի հերթ էր: Պետք է հերթ կանգնեիր, որ կարողանայիր օգտվել ամեն ինչից:

-Պատմիր պահածոների մասին:

-Ամառը պահածո ենք անում՝ լոլիկի, վարունգի մարինադ, թթու ենք դնում` կաղամբի, խառը, ծաղկակաղամբ: Այդ բոլորը պահում ենք նկուղում ու ձմեռն օգտագործում ենք: Մուրաբաներ ենք պատրաստում, հյութեր: Էկոնոմիայի մեջ մտնում է նաև պահեստավորումը: Սոխը, կարտոֆիլը պահում ենք նկուղում, շատ հաճար ենք գնում, լոբի: Չորացնում եմ կանաչ լոբի:

-Ի՞նչ ուտելիքներ ես սովորել պատրաստել մեծերից:

-Մայրիկից սովորել եմ բադրիջանով տարբեր աղցաններ: Ոսպով-հաճարով փլավը սովորել եմ հայրիկիս մայրիկից:

-Դու ունես շաքարային դիաբետ: Քեզ համար հե՞շտ է դիետա պահելը:

-Իհարկե դժվար է: Չի կարելի ուտել քաղցր, յուղոտ բաներ: Ես կանաչեղեն եմ ուտում, լոբի, հատիկեղեն, մածուն, վարսակ: Պետք է կամքի ուժ ունենաս, որ դիետա կարողանաս պահել:

-Քանի որ դու նաև բուժքույր ես, ուտելիքներն այնպես ես պատրաստում, որ և՛ համեղ են ստացվում, և՛ առողջարար: Ինչպե՞ս անել, որ ուտելիքները և՛ համեղ լինեն, և՛ օգտակար: 

-Պետք է առողջ սնունդ օգտագործել՝ շատ կանաչեղեն, բանջարեղեն ուտել, մրգերը շատ ուտել: Փլավեղենի վրա ոչ թե սովորական ջուր եմ լցնում, այլ՝ մսաջուր:

-Օրվա ընթացքում ինչպե՞ս պետք է սնվել:

-Պետք է սնվել ռեժիմով: Առավոտյան դուք միշտ սնվում եք, նոր գնում դասի, փոքր նախաճաշ անում դպրոցում: Ցերեկը՝ ճաշի ժամին, պետք է սնվել, և երեկոյան` յոթից հետո պետք չէ սնվել: Գիշերը ուշ ուտել պետք չէ:

zara torosyan

Քաղաքից դուրս

Ուրբաթ առավոտ էր: Սենյակիցս դուրս եկա և լսեցի ինչ-որ աղմուկ, գնացի հյուրասենյակ և տեսա, որ բոլորը նստած մտածում էին, թե այդ շաբաթ և կիրակին որտեղ անցկացնենք: Այդ ընթացքում մայրիկս արդուկ էր անում և միևնույն ժամանակ մասնակցում էր խոսակցությանը: Նա և տատիկը ակտիվ որոշում, քննարկում էին, իսկ հայրիկը ցույց էր տալիս, թե ուշադիր լսում է, բայց իրականում հեռուստացույցի ալիքներն էր թերթում: Եղբայրս, ինչպես միշտ, իր հեռախոսով ինչ-որ բան էր նայում, և երբ հարցնում էին իր կարծիքը, գլխով էր անում:

Տատիկս առաջարկեց գնալ քաղաքից դուրս` բացօթյա մի տեղ, քանի որ ֆեյսբուքով տեսել էր, թե ինչ գեղեցիկ է այնտեղ բնությունը: Որոշեցինք, որ պետք է քաղաքից դուրս գնանք: Երբ ամեն ինչ որոշված էր, զանգեցինք հորաքրոջս, որ նա նույնպես մեզ հետ գա: Առավոտյան բոլորը խառնված պատրաստվում էին, որ չուշանանք: Իսկ թե որտեղից պետք է ուշանայինք, ես այդպես էլ չէի հասկանում: Հորաքույրը, ինչպես միշտ, 10 րոպե շուտ էր եկել և մեզ էր սպասում: Շտապ դուրս եկանք տանից ու նստեցինք մեքենան: Ինչպես միշտ, եղբայրս առջևն էր նստել, իսկ մենք հետևում «լխճված» էինք: Մի կերպ էի դիմանում: Հազիվ տեղ հասանք:

 

elza zohrabyan

Մայրիկի արձակուրդը

Դասերը վերջացան։ Եկա տուն։

-Էլզա, շուտ փոխիր շորերդ ու արի սկսենք։

-Լավ, մամ, 5 րոպե սպասի՝ հանգստանամ, գամ։

Անցավ կես ժամ։

-Լավ, վերջ, արի։

-Գալիս եմ։

-Մամ, չես պատկերացնի՝ ինչ ա եղել: Հերիք չի՝ այսօր դասին ինչպես միշտ սկսեց մեր վրա բղավել, մենք էլ ուղղակի պետք է լսեինք այդ անիմաստ մեղադրանքները։

-Լավ էլի, չեմ կարծում, որ այդքան անիմաստ էին, հաստատ մի բան արել եք, բայց լավ, էդ հեչ։ Մենակ իմանաս՝ ինձ հետ ինչ ա եղել։ Այսօր ստիպված արթնացել եմ ժամը 8-ին, չնայած՝ աշխատանքի չեմ, քանի որ աշխատանքից բոլորը զանգում էին, ամեն մեկը մի բան հարցնում էր։ Չեմ կարող չպատասխանել, իսկ հետո արձակուրդները կվերջանան, և ես էլի չեմ հասցնի հանգստանալ։

-Լավ, մամ, արի տխուր բաներից չխոսենք, ավելի լավ է՝ ասա ի՞նչ գույնով ներկեմ այս մասը։

-Որ գույնով ուզում ես, միևնույն է, լավ է ստացվելու։

-Հա, դե մամ, եթե ես ու դու ենք անում, պարզ է, որ լավ է լինելու,- կատակեցի ես։

-Ճիշտ ես։

-Մամ, իսկ այս պատն է՞լ ենք ներկելու։

-Չէ, կարծում եմ՝ հերիք է, թե չէ հարևաններն էլի կսկսեն ասել, որ ուզում ենք տարբերվել։

-Վայ դե, ամեն անգա՞մ։

-Լավ, կարծես թե վերջ։

-Մամ, բա հիմա ի՞նչ ենք անելու։

-Ի՞նչ պետք է անենք, դու, ինչպես միշտ, հեռախոսիդ մեջ, իսկ ես կփորձեմ պատրաստել այնպիսի ընթրիք, որ խոհարար պապադ էլի անուն չդնի։

-Մա՞մ, արդեն համակերպվե՞լ ես այն մտքի հետ, որ ես առանց հեռախոսի կյանք չունեմ։

-Դե, ստիպված էի։

zara torosyan

Մայրիկս

Ուրբաթ օրը դասից տուն վերադարձա և տեսա, որ մայրիկս արդեն տանն է: Աշխատանքից շուտ էր տուն եկել, քանի որ միասին պետք է թխվածք պատրաստեինք: Հատուկ առիթ ունեինք` եղբորս ծնունդն էր: Մայրիկիս աչքերից երևում էր, որ շատ հոգնած է, բայց ինձ դրա մասին չէր ասում, որովհետև ես արդեն տրամադրված էի թխելուն:

Գնացինք խոհանոց և սկսեցինք պատրաստել: Նախ մայրիկս հեռուստացույցը միացրեց, քանի որ այդ ժամին իր սիրելի հաղորդումն էր սկսվում, իսկ դա բաց թողնել չէր կարելի: Մայրիկս ձեռքը բարձրացրեց դեպի սառնարանը, ես անմիջապես հասկացա, թե ինչ է ուզում, և բերեցի ձուն: Մայրիկս նայեց պահարանի կողմը: Գնացի և բերեցի ալյուրը:

-Մամ, բա չիմացար՝ էսօր ինչ եղավ…

Եվ ես սկսեցի պատմել իմ դպրոցական պատմությունները: Մայրիկս մի ձեռքով ընկույզն էր մանրացնում, հասկացնում էր, թե ինչ է պետք խմորեղենի համար, որ բերեի: Նա չգիտեր` ում լսել` իմ պատմությունները, թե իր սիրելի հաղորդումը, որին այդքան սպասել էր: Ես խոսում, խոսում էի, անդադար բողոքում դպրոցից: Տեսնում էի, որ մայրիկիս հայացքը թեքվում էր հեռուստացույցի կողմը:

-Մամ, չե՞ս լսում:

-Լսում եմ, լսում:

Այնուամենայնիվ, նորից եմ կրկնում ասածս, որ մայրիկը ոչինչ բաց չթողնի: Երբ նա միացնում էր հարիչը, ես ավելի բարձր էի խոսում, որ հանկարծ հարիչը չխանգարի ինձ լսել: Բայց երբ հասա այն պահին, որ պատմության դասատուն շատ անարդար է ու խիստ, զգացի, որ մայրիկս էլ չի դիմանում: Որոշեցի պատմությանս մյուս մասը հետո պատմել, թխվածքի հոտն էլ արդեն ընկել էր:

Մայրիկը շատ լավ խմորեղեն պատրաստել գիտի ու շատ լավ լսել, իսկ ես` լավ խոսել:

elza zohrabyan

Ծանր օրերն սկսեցին

Ամենասովորական հինգշաբթի էր։ Մտա դասարան, ինչպես միշտ հիասթափված դեմքով էի, բայց փորձում էի ժպտալ, որ ինքս ինձ ներշնչեմ, որ ոչ ուզում եմ քնել, ոչ էլ ուզում եմ վերադառնալ տուն ու ոչ մեկին դպրոցում չտեսնել։ Էլի գարուն է, ու բոլորն ուրախանում են դրանից, բայց ինչի՞ վրա են ուրախանում՝ չեմ հասկանում։ Չնայած՝ բոլորի մոտ չէ, որ գարնան հետ գալիս են նաև ալերգիան, քննությունները և մրցումները թենիսից։

«Լավ, ինչևէ, Էլզա ջան, կյանքը շարունակվում է, եթե այսօր ծաղիկներ չնվիրեն, և այդ ծաղիկների պատճառով ալերգիադ չսկսվի, համարիր՝ օրդ ստացված է»,- հենց այսպես էի մտածում, երբ լաբորատորիայից գնացինք դասարան և տեսանք, որ բոլոր աղջիկների սեղաններին ծաղիկներ են դրված։ Տղաները որոշել էին մեզ անակնկալ անել։ Մի կերպ համոզեցի ինձ, որ շնորհակալություն հայտնեմ ու ժպտամ, իսկ մտքումս ասում էի․ «Հերիք չի օրս վատ է սկսել, մի հատ էլ այդ ծաղիկների պատճառով կսկսեմ փռշտալ դասի ժամանակ, իսկ մյուսները կսկսեն հաշվել փռշտոցներիս քանակը»։

Դասերից հետո մի կերպ խմեցի ալերգիայիս դեղը և գնացի հաց ուտելու։ Պապիկս, տեսնելով կարմրած աչքերս, փորձում էր ինձ համոզել, որ ալերգիան կապ չունի․ աչքերիս կարմրությունը նրանից է, որ շատ եմ հեռախոսով զբաղվել, իսկ փռշտում եմ, որովհետև մրսել եմ։ Եվ ես ստիպված էի խմել 3 բաժակ թեյ։

Իսկ ամենացավալին այն է, որ պետք է դեռ ամբողջ գարունն այսպես ապրեմ։