Երբ ամեն առավոտ սենյակումս մնացած ափսեները՝ լի ձմերուկի չորացած կտերով, փոխարինվում են մանդարինի չորացած կեղևներով, նշանակում է՝ ձմեռը մոտ է: Եթե ոչ դրսում, ապա գոնե իմ կյանքում:

Իմ գլխում ձմեռը միշտ ասոցացվում է մանդարինների հետ, երևի այն պատճառով, որ մանդարին շատ եմ սիրում: Համարյա նույնքան, ինչքան ձմերուկ: Որոշ ժամանակ առաջ նույնիսկ մի չգրված ավանդույթ ունեինք. շաբաթվա մեջ մեկ օր (հիմնականում՝ հինգշաբթի) ընկերուհիներով հավաքվում էինք ու սկսում անխնա մանդարին ուտել: Ասենք՝ 1 կիլոգրամ, չէ լավ՝ 2, ը՜… Անկեղծ ասած՝ 5, ավելի անկեղծ՝ մինչև անգամ մեկ ամբողջ պարկ: Մեր «վնասակար հանդիպումները» շարունակվեցին բավականին երկար՝ մինչև այն պահը, երբ մեզանից մեկի մաշկին ալերգիայի տեսքով չհայտնվեցին այդ հանդիպումների «քաղցր» պտուղները: Չէ՜, էնպես չի, որ դադարեցինք հանդիպել, պարզապես այդ հանդիպումներից բացառեցինք մանդարինը՝ հատկապես՝ պարկերով… Բայց դադարեցի՞նք արդյոք մանդարին ուտել: Երևի՝ չէ: Համենայնդեպս, ես հաստատ: Ինձ թվում է՝ նրանք նույնպես: Հիմա կասեք՝ լավ, էս աղջիկն էլ ինչի՞ է հիշել իր ու իր ընկերուհիների՝ մանդարինի հանդեպ անթաքույց սերը: Եթե անկեղծ՝ ես էլ չգիտեմ: Պարզապես հիմա, երբ ձմեռը մոտ է ոչ միայն իմ գլխում, այլև դրսում ու, հավանաբար, ձեր մտքերում նույնպես (դե՜, դժվար է էս ցրտին ձմեռվա մասին չմտածելը՝ նույնիսկ առանց մանդարինի չորացած կեղևների, չէ՞), կարծում եմ, որ պիտի հասկանաք իմ տարօրինակ սերը: Կմտածեք՝ մանդարինի մեջ սիրելու ի՞նչ կա, կպատասխանեմ՝ մանդարինը ամենամեծ ու ամենալուսավոր կետն է ձմռան մեջ: Թե չէ, ձմռան մեջ սիրելու էլ ի՞նչ կա:

Այն օրը առաջին անգամ ձյուն եկավ: Ձյունը ո՞րն է, մի երկու փաթիլ: Իսկ ինձ բախտ վիճակվեց հենց այդ «մի երկու փաթիլ»-ի ժամանակ դրսում լինել ու այդ փաթիլներից մեկը (այո՛, այո՛, միայն մեկը) զգալ այտիս վրա: Չէ՜, ոչինչ էլ էդքան խորհրդավոր ու գեղեցիկ չէր: Պարզապես մի փաթիլ էր, որը ստիպում էր հասկանալ, որ եթե նույնիսկ մեր բակում, որը Երևանի ամենացածրադիր ու ամենատաք թաղամասերից մեկում է, ձյուն է տեղում, ուրեմն Հայաստանի առնվազն կեսում արդեն ձնառատ տանիքներ են: Իսկ այդ ձնառատ տանիքներից քանիսո՞ւմ նորմալ ջեռուցում կա…

Կրկնվող պատմություն

Երբ ես դպրոցից տուն եմ գալիս, հաճախ տանը բացի տատիկիցս մարդ չի լինում, բոլորն աշխատանքի են: Ես օգտվում եմ առիթից, պայուսակս գցում եմ բազմոցին, հաց եմ ուտում, նստում հեռուստացույցի առաջ, որպեսզի նայեմ սիրածս սերիալը: Այդ ընթացքում տատիկս մի քանի անգամ գալիս է ու հարցնում.

-Մերի՛ ջան, դասերդ արե՞լ ես:

Ես գլուխս թափահարում եմ՝ հասկացնելով, որ չեմ արել: Նա, բարկությունը զսպելով, գնում է լվացք անելու:

Մոտ երկու ժամ անց ես էլի հեռւստացույցի առջև ֆիլմ եմ դիտում: Բայց տատիկիս համբերությունն անսպառ չէ, նա արագ քայլերով գալիս է սենյակ և ասում.

-Դե, հերիք ա, գլուխս տարար, գնա՛ դաս արա: Ամբողջ օրը սերիալ, սերիալ…

Նրա ճառն ընդհատում է բջջայինիս զանգը: Զանգում է մեր դասարանի Էլենը, ում բոլորը Կոնչիտա են ասում՝ ինձնից ավելի սերիալամոլ լինելու պատճառով:

-Կոնչիտա՞,- զանգին պատասխանում եմ ես:

-Դե, գնա՛ էստեղից,- բացականչում է տատիկս:

Ես շուտ թռնում եմ մյուս սենյակ, քանի ծեծ չեմ կերել, իսկ տատիկս դեռ մրթմրթում է.

-Էս ձեր սերունդը… Բոլորիդ ուշքումիտքը սերիալն ա, տեսնես՝ էս հեռուստատեսությունը չլիներ, դուք ի՞նչ էիք անելու…

Բայց ինքը՝ տատիկս, առանց հեռուստացույցի ապրել չի կարող. դիտում է առավոտվա «Բարի լույս»-ից մինչև մյուս ամսվա պրոֆիլակտիկան:

Մերի Սիմոնյան, 15 տարեկան

***

Իմ վախերը

«1-02» հաղորդումը ես և՛ սիրում եմ, և՛ վախենում եմ, որովհետև տեսածս ամեն պահի կարող է իմ աչքի առջև կատարվել: Ամեն անգամ նայելուց առաջ մտածում եմ. «Արժի՞, նայե՞մ, թե՞ չէ: Եթե չնայեմ, չեմ վախենա, բայց, ախր, շատ հետաքրքիր է»: Եվ, վերջիվերջո, նայում եմ:

Մի անգամ երեկոյան ես տանը մենակ էի: Ես վախենում եմ երեկոյան տանը մենակ մնալուց: Վախենում եմ ոչ թե նրանից, որ հրեշները կամ գողերը կգան մեր տուն, այլ այն փաստը, որ կարող է հանկարծ լույսերն անջատվեն, ինձ սարսափեցնում է:

Շուտով պետք է սկսվեր «1-02-ը»: Ե՛վ վախենում էի լույսերի անջատվելուց, և՛ վախենում էի «1-02»-ը դիտելուց, մանավանդ, որ պետք է մենակ նայեի: Առաջ գոնե տան անդամներից մեկը հետս նայում էր, և այդքան շատ չէի մտահոգվում տեսածիցս: Հաղթահարեցի վախս ու նստեցի հեռուստացույցի առջև: Սակայն հաղորդման կեսին ինձ զանգահարեց դասընկերս, ում հետ վիճել էի դպրոցում: Վիճաբանությունը շարունակվեց հեռախոսով: Մեր վեճից տրամադրությունս շատ ընկավ, բայց ես գտա լավ կողմ մեր վեճի մեջ. ես չնայեցի «1-02-ը», չվախեցա և չմտածեցի լույսերի անջատվելու մասին:

Մանե Արշակյան, 14 տարեկան

***

Չի կարելի, բայց…

Ես սիրում եմ նայել ֆանտաստիկա: Իսկ ծնողներս նախընտրում են սովետական ֆիլմեր: Ինձ էլ շատ են դուր գալիս սովետական ֆիլմերը, օրինակ՝ «Բաղնիքդ անուշը», «3+2»-ը և այլն: Եթե ֆանտաստիկ ֆիլմը շատ վախենալու է, ինձ վտանգավոր է այն նայել, որովհետև միանգամից «գժվում եմ»: Օրինակ, երբ «Ավատարի» մեջ պայքար էր գնում, ավատարներն էլ վայրենի ձայներ էին հանում, ինձ վարակեցին: Ես տեղիցս վեր թռա, սկսեցի ցատկոտել տեղում և տարօրինակ ձայներ արձակել: Ինձ պետք է տեսնեիք: Երբ իմ սիրած սերիալը՝ «H₂O»-ն է սկսվում, տանը պետք է կատարյալ լռություն լինի: Այդպես էլ լինում է: Բայց տասը րոպեից գալիս է մայրիկս և ասում.

-Վա՛յ, վա՛յ, վա՛յ, ինչպիսի հիմարություն, ո՞նց ես դու սա նայում:

Ես էլ պատասխանում եմ, որ իմ դուրը գալիս է: Իսկ նա ասում է.

-Առաջ դու լավ ճաշակ ունեիր:

Եվ հեռանում է: Ու այդպես ամեն օր:

Ինձ նաև դուր են գալիս ռոմանտիկ ֆիլմեր, բայց դրանք էլ ինձ չի կարելի նայել, որովհետև եթե տխուր տեսարաններ են լինում, երեք րոպեից ես արդեն շրջապատված եմ իմ ծնողներով, որոնք ինձ հանգստացնում են, արցունքներս մաքրում:

Մարիա Զաքարյան, 11 տարեկան

***

Սերիալների օգուտը

Պատկերացրե՛ք, դուք հոգնած-ջարդված մտնում եք տուն, միացնում հեռուստացույցը, իսկ այնտեղ միայն հեռուստասերիալներ են: Ես երբեք դրանց իմաստը չեմ հասկացել: Մինչև այս ամառ: Այս ամռանը՝ օգոստոս ամսին, ես գնացել էի տատիկիս և պապիկիս մոտ՝ ուրիշ քաղաք: Հենց այդ ժամանակ էլ ես սկսեցի սիրել սերիալները: Չէ՛, ուրիշ բան չմտածեք: Ես սկսեցի սիրել սերիալները, քանի որ տատիկս ու պապիկս ամեն օր սերիալ էին նայում, և ես ինչ ուզում անում էի: Նրանք տեսնում էին, որ սերիալի գլխավոր հերոսուհին գիրացել է, բայց չէին տեսնում, որ ես տուն եմ գալիս կեսգիշերին: Բայց Երևան վերադառնալով՝ ես նորից սկսեցի ատել սերիալները, քանի որ իմ ծնողները սերիալ չեն նայում:

Մերի Շարոյան, 13 տարեկան

***

Պատիժ

«И так, в нашем конкурсе… победил… участник… под номером…»:

-Ջան, լավ ա հասցրի, թե չէ՝ «32 ատամի» ամենահետաքրքիր մասը բաց էի թողնելու,- ուրախ բացականչեցի ես, երբ փոխեցի հեռուստաալիքը՝ չթողնելով, որ քույրս իր ամենասիրած ռուսական մրցույթը նայեր:

-Հա՛յկ, ինչի՞ փոխեցիր ալիքը: Շնորհք գոյություն ունի, չէ՞:

-Հա՛ս, լավ էլի, էդ ռուսական մրցույթներն ո՞ւմ են պետք:

-Ոչ մեկին էլ պետք չեն, բայց որոշ մարդկանց համար հետաքրքիր են: Հա՛յկ, էսօր կռվելու ո՛չ ցանկություն, ո՛չ էլ հավես ունեմ: Էնպես որ, վահանակը հանձնի՛ ու անցի՛ դասերիդ:

-Հա՛ս ջան, ես իմ դասերը շուտվանից եմ վերջացրել, համ էլ մի՛ խանգարի, թող մի քիչ ծիծաղեմ, կյանքս երկարի:

-Ծիծաղի, ծիծաղի, թե ի՞նչ ես տեսել էդ տափակության մեջ ծիծաղելու, չեմ հասկանում,- հեգնանքով ասաց քույրս:

Իհարկե, երևաց, որ նա չի սիրում հայկական հումորային ծրագրերը և առհասարակ հայկական հեռուստաալիքները:

Ես լավ էի զգում ինձ որոշ ժամանակ, քանի որ քույրս ձայն չէր հանում, այլ լուռ նստել և ոչ թե հեռուստացույց էր նայում, այլ պարզապես հեռուստացույցին էր նայում:

-Լավ, Հա՛յկ, հերիք ա նայես, գնա՛, մի քիչ էլ ես նայեմ:

15-20 րոպե ձայն չեմ հանում, մտածում եմ. «Լավ, թող նայի»: Դե, հիմա տո՛ւր ինձ վահանակը:

-Չէ՛, ինձ հանգիստ թող, հենց կտեսնեմ հեռուստացույցով ոչ մի հետաքրքիր բան չկա, կտամ քեզ վահանակը:

-Հա՛յկ, ասացի՝ տո՛ւր:

-Չեմ տալիս:

-Տո՛ւր:

-Չեմ տալիս:

Քույրս զայրացած վեր կացավ, մոտեցավ հեռուստացույցին, որ անջատի, բայց մինչև նրա անջատելը հեռուստացույցն ինքն իրեն անջատվեց: Եվ ոչ միայն հեռուստացույցը. անջատվեց նաև սենյակի լույսը: Մի քանի վայրկյան լռություն տիրեց, որից հետո լսեցի մայրիկիս ձայնը խոհանոցից.

-Հա՛յկ, լույսերը տարան, մի հատ մոմ բեր, վառենք:

-Ո՞նց թե տարան, բա «32 ատա՞մը» …,- լացակումած ձայնով ասացի ես:

-Էս էլ քեզ պատիժ, դե, գնա՛,- ուրախ-ուրախ ասաց քույրս և, բացելով իր նոթբուքը, մտավ ինտերնետ:

Հայկ Սմբատյան, 14 տարեկան

***

Մեր դասարանի «հեռուստացույցը»

-Երեխե՛ք,- գոռալով դասարան մտավ Անիտան,- երեկ ո՞վ է «Բանակում»-ը նայել:

-Հա, իսկականից, աջակցեց նրան Սերյոժան, ես էլ երեկ չեմ նայել, ի՞նչ եղավ:

Հնչեց չարաբաստիկ զանգը, և, իր սովորության համաձայն, ուղիղ 8:31 ներս մտավ մեր ֆուտբոլասեր աշխարհագրության ուսուցչուհին:

-Ընկե՛ր Յավրյան, երեկ «Մանչեսթեր»- «Չելսի» խաղը նայեցի՞ք:

-Նորից սկսվեց… Հիմա՝ ֆուտբոլ, հետո՝ սերիալ, հետո՝ բոքս: Ու մինչև երեկվա բոլոր ալիքների հաղորդումները չքննարկեն, դաս չենք անի,- մրթմրթաց կողքիս նստող դասընկերս՝ Վահիկը:

-Հա՛, լավ,- դինջ ձայնով ասացի ես,- դասը սովորե՞լ ես:

Պատասխանը բացասական էր:

-Ուրեմն հանգիստ նստի՛… Կամ էլ դու ե՞րբ ես դասին ձեն հանում որ…

Հետո դասարանում Դինջ Վհուկ անունով հայտնի Վահիկը և Կատղաքնած Լուսոն, այսինքն՝ ես, ավելի հարմար տեղավորվեցինք և փակեցինք մեր ականջները, որ չլսենք դասարանի «հեռուստացույցը»:

Լուսինե Համբարձումյան, 14 տարեկան

***

Հեռուստացույցի պատճառով

Երբ տուն եմ գալիս, դաս անելու փոխարեն հեռուստացույց եմ դիտում: Իհարկե, հեռուստացույցի պատճառով դասերս չեմ կարողանում անել, բայց ինձ էլ է կարելի հասկանալ: Հեռուստացույց նայելուց հետո էլ ոչ մի կերպ չեմ կարողանում դաս անել: Մի անգամ գիշերը 11-ին մոտ սկսեցի դիտել մի սարսափ ֆիլմ և վստահ էի, որ ֆիլմից հետո դասերս կանեմ: Ֆիլմի ավարտից հետո գունաթափ եղած, վախեցած, դողդողալով գնացի և մեխանիկորեն պառկեցի անկողնուս մեջ և միագամից սարսափած քնեցի: Մի՞թե այսքանից հետո կարող էի դասերս անել:

Մանե Ենգիբարյան, 14 տարեկան

***

Ամեն օր նույնը

-Ժողովուրդ, նայեք, էս ի՞նչ փոշի ա,- ասաց Վարդգեսը դասամիջոցին՝ մատ ցույց տալով,- լավ եմ, չէ՞, հորինել:

-Չես հորինել, «Երևան» կոչեցյալն ես նայում ու կրկնօրինակում ես,- մեջ մտա ես:

-Ի՞նչ ա եղել որ, կարո՞ղ ա լավը չի:

-Չէ՛, ես բան չունեմ ասելու: «Համաշխարհային հայտնագործություն» ա էդ «հումորը»: Դրա համար էլ ժողովրդի մակարդակը շատ «բարձր» ա:

Վարդգեսը, չհասկանալով իմ բարոյախրատական ճառերը, չպատասխանեց և դասարանից դուրս եկավ:

«Քարոզներս միայն ինձ համար եմ կարդում»,- մտածեցի ես՝ հույսս կորցրած, որ ինչ-որ բան կփոխվի դեպի դրականը:

Երբ դպրոցից տուն եկա, հեռուստացույցը միացրած էր. գովազդ էր:

«Շուտով ելույթ կունենան հայ էստրադայի աստղերը»,- խոսում էր հաղորդավարը, իսկ նրա ասածներին հաջորդում էին «ցերեկային աստղերի» (մուղամի) գեղեցիկ կլկլոցները:

Սակայն այս «մութ ու խավարի» հետ մեկտեղ, ես մեծ հաճույք եմ ստանում, երբ դիտում եմ «Հայ սուպերսթարը», որտեղ վերջապես կարող եմ ասել, որ մասնակիցները առանց չակերտների երգում են: Շատ եմ սիրում «Բարի գիշեր, հայեր» հաղորդաշարը, «Ուրվագիծը», «Օտար ամայի ճամփեքի վրա»-ն և այլն:

Ուղղակի մի քիչ դժգոհ եմ, որ իմ հեռուստատեսության հանդեպ մոտեցումը կիսում են ինձ հետ միայն իմ ընտանիքի անդամները, այդ պատճառով էլ երբեմն չեմ դիմանում և ավելորդ խոսում եմ:

Շանթ Հակոբյան, 13 տարեկան

***

Հակամարտություն

Ես նստած հեռուստացույց էի դիտում և մտքումս ասացի. «Ըհը, էս մի սերիալն էլ նայեմ ու գնամ դաս անեմ, շատ հետաքրքիր սերիալ է…»:

«Ո՛չ, դու հենց հիմա պիտի գնաս դաս անելու: Դու շատ լավ գիտես, թե ինչ է լինում, երբ մի րոպե ավել ես նստում հեռուստացույցի դիմաց»,- ասաց իմ ամենավատ թշնամին և միաժամանակ լավագույն ընկերը՝ երկրորդ «ես»-ը:

«Լավ, այս անգամ խոսք եմ տալիս, հենց մի սերիալը պրծնի, միանգամից կգնամ,- պատասխանեցի ես:

«Էհ, դե վերջացրու, ես քո «միանգամից»-ը գիտեմ: Արագ դաս անելո՛ւ»:

Ես այդպես էլ չգնացի: Իսկ երբ նայեցի ժամացույցին, տեսա, որ 15 րոպեի փոխարեն արդեն երկու ժամ հեռուստացույցի դիմաց եմ: Տասը րոպեից էլ գալու էին ծնողներս և քույրս, աղմկեին, այսինքն՝ դաս անել հնարավոր չէր լինի…

Եվ այդպես ամեն օր… Հեռուստացույցը ոնց որ թմրանյութ լինի ինձ համար: Որ կպնում եմ, այլևս պոկ չեմ գալիս: Միգուցե ավելի լավ է ընդհանրապես հեռուստացույց չդիտել…

Իննա Ազնաուրյան, 14 տարեկան

***

Անհույս օրերիս հուսալի իմ ընկեր

-Վե՛ն ջան, մենք հիմա գալիս ենք դպրոցից քեզ վերցնենք, ու ես հիվանդանոց պիտի գնամ, քույրիկդ էլ կուշանա: Մի խոսքով, տանը մենակ ես մնում: Խելոք կմնաս, սեղանին ուտելու բան եմ դրել, միանգամից կուտես, որ չսառչի, ու հետո անպայման դաս կանես,- շարունակում էր այսպես խոսել հորաքույրս, բայց այլևս չէի լսում նրան, որովհետև այնքան էի ուրախացել, որ տանը մենակ էի մնալու, որ քիչ էր մնում գնայի ու ֆիզիկայի ուսուցչիս սիրո խոստովանություն անեի:

Ուրախ-ուրախ գնացի տուն. չէ՞ որ որոշել էի հիանալի ժամանակ անցկացնել: Տուն մտա և, հիշելով հորաքրոջս ասածը, որոշեցի մի քիչ լսել նրան: Հաց կերա: Երբ պատրաստվում էի զանգել ընկերուհուս՝ Մարիամին, որ նա հավաքի մեր ընկներներին, ու գան մեր տուն, հնչեց հեռախոսի զանգը:

-Ալո, Վեն ջան, ես հիվանդ եմ, կարո՞ղ ես գալ մեր տուն, երեխեքը մեր տանն են,- խզված ձայնով ասաց Մարիամը: Այդ պահին հիշեցի, որ հորաքույրս արգելել էր տանից դուրս գալ: Ստիպված էի մնալ տանը: Ինչ-որ ուրախ զբաղմունք էի ուզում գտնել: Հասկացա, որ ինձ շտապ ինտերնետ է հարկավոր: Արագ-արագ միացրի համակարգիչը, բայց ավելի տխրեցի, երբ հասկացա, որ կրկին տեխնիկական խափանումների պատճառով ինտերնետ չկա: Կատարյալ հիասթափություն էի ապրում: Տանն ինչ կար, արդեն կերել էի: Հանկարծ հիշեցի, որ մի բան կա, որ դեռ չեմ արել: Հեռուստացույցը: Այդ օրվանից սկսեցի ավելի շատ հեռուստացույց դիտել ու սիրել, քանի որ հասկացել եմ, որ միակ բանը, որ անկախ իմ տրամադրությունից ու ցանկությունից միշտ պատրաստ է ինձ ընկերակցել, հեռուստացույցն է:

Վեներա Գրիշյան, 13 տարեկան

2008թ.

-Իմ աղջիկ, հեսա վերջացնում եմ, համբերի,- արդեն 7-րդ անգամ վերջացնում էր մայրս ու ամեն վերջացնելուց ավելի ուժեղ էր ձգում մազակալը։

Սա դեռ քիչ է, մի հատ էլ տնից դուրս գալիս ընտանիքիս բոլոր անդամները իմ ու սպիտակ սևամորթների, ձկների ու էլի շատ անհավանական բաների միջև զուգահեռ պիտի անցկացնեին ու հետո ինձ ու մորս ուղեկցեին մինչև դուռը։ Ատում էի ամեն օր ավելի տարօրինակ թվացող սանրվածքներս, որովհետև հատուկ դրանց համար մաման գիշերվանից ինձ տրամադրում էր, որ առավոտյան պիտի նոր ապուշություն շինի գլխիս վրա։ Բայց էդ ինձ էդքան էլ չէր ջղայնացնում, որքան լուրջ մեծահասակների կիսազմայլ հայացքները սանրվածքներս տեսնելիս։ Մեկ-մեկ քիչ էր մնում գային շոշափեին, նկարվեին հետս։ Թանգարանում վերջին նմուշի տեղ կանցնեի։ Հասնում էինք մեր խմբի դռան մոտ։ Գրողը տանի, լավ է՝ մեր խումբը առաջին հարկում էր, որովհետև բացի սանրվածքներիցս ու կիսազմայլ հայացքներից՝ ես նաև մանկապարտեզի աստիճաններն էի ատում, երբ տանում էին դահլիճ՝ եսիմինչեր անելու։ Ի դեպ, ես էդ եսիմինչերի գլխավոր թիրախն էի, քանի որ պարի էի գնում ու իբր տաղանդավոր երեխա էի։ Միակ բանը, որ էնտեղ սիրում էի, կիսելիս բաժակն էր։ Հոգ էի տանում դրա մասին էն օրվանից սկսած, երբ տեսա, թե ոնց մեր խմբի Ռուբենը ջարդեց կիսելիս առաջին բաժակը։ Քիչ էր մնում՝ գազարիս բարձով խեղդեի։ Հա, ես գազարն էի, ոչ մի տեսանկյունից բախտս չէր բերել։ Կիսելիս բաժակը էնքան փխրուն էր, մեծահասակի պատասխանատվությամբ խնամում էի, ինքս էի լվանում ու տալիս Նարինե մորաքրոջը։ Անփույթ շարժուձև ուներ Նարինե մորաքույրը, մեկ էլ տեսար՝ գցեր, ջարդեր, իրեն շատ չկար։ Մինչև կիսելիս բաժակը ջարդելը մտածում էի՝ վատ տղա չի Ռուբոշը։ Հետո հերիք չի ջարդեց, մի հատ էլ մի անգամ լեգոյով խփեց, ու ճակատիցս արյունը ֆշշաց։ Ինքն էլ էդ օրերից միացավ սանրվածքներիս, աստիճաններին, մեծահասակների հայացքներին, ու մի խոսքով՝ ես իրեն էլ սկսեցի չսիրել։ Վերջիվերջո, մեծ բան չէի կորցնում։ Մեզ կապում էր միայն չկերած բորշը ու դրա փոխարեն՝ իր տատիկի բերած աղցանները, թե բա՝ մեղք ենք, սոված չմնանք։ Ամեն երեքշաբթի ու հինգշաբթի պարի էի։ Դեռ հետո իմացա, որ երեքշաբթի- հինգշաբթի էին։ Այն ժամանակ գիտեի՝ ամեն օր եմ։ Նշված օրերին մաման ինձ պիտի շուտ վերցներ, ասում էր.

-Կես ժամ կպառկես, կգամ ես։

Չէի սիրում էդ պարի օրերը։ Ես կես ժամ պառկում էի ու աղոթում, որ մաման էդ օրը շուտ չգա, չգնանք պարի։ Երկուշաբթի, չորեքշաբթի, ուրբաթ աղոթքներս տեղ էին հասնում, մնացած օրերին փուչ էին լինում։ Նեղվում էի մի քիչ։ Կյանքիս առաջին հիասթափությունն էր ընդունելը, որ ոչ մեկը վերևում նստած ցանկություններովդ չի հետաքրքրվում, ու էդ օրերին էլ ուղղակի պար չկար, դրա համար մաման չէր գալիս։ Կիսելիս բաժակն էլ ամբողջ կյանքում ինձ նույն հավատարմությամբ չպիտի պատասխաներ։ Ռուբոշն էլ վատը չէր, կարևորը՝ ճակատիս սպին անցավ։ Ինքն էլ երևի դեռ բորշ չի սիրում, բայց ընկեր Գայանեն ասում էր.

-Սոված մնա, լավ էլ կուտի։

Հաստատ կուտի։

Սովորական երկուշաբթի:

Չնայած՝ իմ երկուշաբթիները երբեք սովորական չեն լինում: Իմ երկուշաբթին երկուշաբթի չէ, եթե.
1. Ես կիրակի երեկո չեմ հարդարել մազերս, իսկ առավոտյան արթնացել գզգզված մազերով:
2. Չեմ որոշել շուտ քնել, բայց քնել եմ 1-ին, արթնացել 8-ին և ուշանում եմ երթուղայինից:
3. Տասից ավելի անգամ չեմ որոշել չգնալ դասի, իսկ վերջում լուռ քայլել եմ դեպի համալսարան:
4. Ես չեմ մոռացել «Լուսնայինս» տանը և հետ վերադարձել (այն վզնոց է, որի վրա քաղաք է պատկերված: Նրան նմանեցնում եմ երևակայական քաղաքիս, իսկ քաղաքիս անունը մեր կուրսի Անուշը Լուսնային է դրել):

Համալսարան, մեր լսարանը, նստարանս, շարֆս՝ որպես բարձ, ոտքերս արագ-արագ շարժում եմ, որ տաքանամ, աչքերս՝ փակ, ականջակալներս՝ որպես միակ փրկիչ, նոթատետրը՝ միակ մտքերը դատարկելու դաշտ ու էս ամենի հետ էն անտանելի մորֆոլոգիան: Ու հենց էն պահին, երբ ես որոշում եմ կտրվել աշխարհից, իմ մեջ արթնանում է էն ուսումնատենչ էակն ու ավելի վեր դասում մորֆոլոգիան: Հանում եմ փրկիչներիս, ականջներս սրում եմ ու փորձում լսել շատ ցածր պատմվող ուղեղիկի, ողնուղեղի ու վերջույթների մասին դասախոսությունը: Լսում եմ ևս մի քանի րոպե: Ոչինչ չեմ հասկանում: Ասես չինարենի դասին լինեմ: Նորից դնում եմ ականջակալներս, ու էս միջիս ուսումնատենչ էակը էլի սկսում է բոյկոտը:
Նորից ականջներս փորձում եմ սրել մինչև ձայնի ամենակարճ ալիքը, ուշադրությունս կենտրոնացնում եմ միայն դասախոսության վրա ու հասկանում՝ անիմաստ է:

Անիմաստ ասացի, էլի հիշեցի: Վերջերս Աստղի ու Աննայի նյութերը կարդացի: Էս 2 նյութերը իրար հակառակ են գրված, բայց ախր, ես երկուսն էլ ճիշտ եմ համարել:
Դե, Աստղն ասում է, որ հավես չունի ոչնչի ու հոգնել է:
Ահ, ախր, ես էլ եմ էդպիսին, մեկ ամեն ինչ ուզում եմ, մեկ էլ տեսնես՝ նորից Մորփեոսի ճիրաններում ննջում եմ: Հա, ես էլ 17 տարեկան եմ, բայց մեկ-մեկ այնքան եմ հոգնում: Չէ, է, կյանքից չէ, մարդկանցից էլ չէ, չգիտեմ՝ ինչից, երևի հավերժական պայքարից կամ, ասենք, աններդաշնակ էությունիցս: Լավ, ինչևէ, սա մոռացիր:
Աննան էլ ասում է, թե չի սիրում, երբ ասում են՝ անիմաստ է, ասում է, որ կյանքը իմաստավորել է պետք:
Ըհ, ուզում եմ համաձայնել, բայց բարդ է: Պերցեպտիվ գործընթացների հոգեբանության դասախոսությանս տետրի մեջ շատ տգեղ ձեռագրով, բայց հասկանալի գրված է, որ նշանակություն տալը ընդամենը ըմբռնման հատկանիշ է: Այսինքն՝ այն ամենը, ինչ մենք ընկալում ենք, ինքնըստինքյան նաև իմաստավորում ենք:
Իսկ եթե հոգեբանության ֆակուլտետում չսովորեի ու լինեի ավելի սենտիմենտալ, կասեի՝ իմաստավորիր ամենափոքր բանը կյանքիդ, ու կյանքի իմաստն էլ կհասկանաս:
Դասախոսներիցս մեկը մի օր մի բան ասաց: Չնայած, որ հազար անգամ դա մտածել էի, պրոֆեսորից լսելը լրիվ այլ էր: Ասաց՝ մենք երջանիկ ենք, երբ մեզ սիրում են, բայց ավելի երջանիկ ենք, երբ մենք ենք սիրում: Ասածս ինչ է՝ մարդկանց սիրելով իմաստավորիր կյանքդ:

40 րոպե առաջ ռուսերենի ժամ էր: Անգիր էինք ասում: Երեխեքին թողնես՝ ամբողջ օրը բարկանան այդ անգիրների վրա: Իսկ ես էնքան եմ սիրում: Էն փոքր հասակից էլ գրավորներս կիսատ էի անում, վարժությունները մի կերպ ստիպելով գրում, իսկ եթե ասեին՝ մի մեծ անգիր սովորիր, հավեսով կսովորեի: Միայն մնում է հավանեմ բանաստեղծությունը: Մեկ-մեկ էնպիսի գլուխգործոցներ են լինում, որ էս պայծառափայլ ուղեղս հրաժարվում է ընդունել: Թե բա՝ պաթետիկ է, կամ՝ իմ ոճը չէ: Մեկ-մեկ շատ պահանջկոտ է, բայց որ պահին փորձեն հեղինակի մասին ասել, որ լավ չի գրել, ես կբոյկոտեմ: Ախր, էդ մարդիկ իրենց զգացածն են գրում, հետո ի՞նչ, որ էս մեր պայծառափայլ միտքը մինչև հիմա նրանց զգացածը չի հասկանում:
Տեսնես, որ իմ գրածը կարդում եք, դուր գալի՞ս է, կամ հասկանո՞ւմ եք:
Զընգ, ու էլի էս զանգը: Մորֆոլոգիան անցավ, մնաց ինֆորմատիկան:
Էս զանգը մեկ-մեկ էնքան եմ սիրում, թողնես՝ մենակ դասամիջոց անեմ: Բայց եթե էս զանգը դասինն է, անտանելի է զնգում, մի տեսակ նյարդայնացնող ու անասելի բարձր, որ եթե նույնիսկ չուզենաս լսել, ստիպված ես:
Էս ինֆորմատիկային էլ էդ թվերից, ֆունկցիաներից ու բազմաթիվ ձանձրացնող վարժություններից էս պայծառափայլ միտքս մթագնում է: Ախր, էնքան հոգնեցնող է, էլ դու սուս: Ու էդ պահին պայծառափայլ միտքս լքում է ինձ ու հրաժարվում օգնել, ու ես մթագնած մտքով էդ աշխարհի ամենահիմար առաջադրանքները լուծել չեմ կարողանում: Ու էս միտքս, որ ժամանակին պայծառափայլ էր, մթագնելիս իր հետ բոլոր յուրահատուկ մտքերս ու երևակայությունս էլ տանում է, ու դիմացիս սեղանը էն թռչող ափսեից՝ իր այլմոլորակայիններով, դառնում է համակարգչի մոնիտոր ու կողքին՝ Անահիտի կիթառը:
Ու էդ ճգնաժամային իրավիճակում Անահիտը գալիս ու առաջարկում է խաչբառ լուծել: Իրականում էս պարագայում պայծառափայլ միտքս սկսում է մեկ-մեկ գոնե ազդանշաններ ուղարկել, իրեն էդքան էլ լքված չի զգում:
Ճգնաժամային իրավիճակս նպաստավորի եմ վերածում, երբ վերցնում եմ էն սառած ու անզգայացած ոտքերս ու ավելի հետաքրքիր ժամանակ անցկացնելու ճանապարհ բռնում:
Էդ պահին հասկանում եմ՝ պատճառը երկուշաբթին էր, էն չարաբաստիկ խառը ու նույն պահին կյանքիս ռիթմը ապահովող առօրեական երկուշաբթին:

Սովորական երեքշաբթի: Չնայած՝ իմ երեքշաբթիները երբեք սովորական չեն: Իմ երեքշաբթին երեքշաբթի չէ, եթե…

Եթե չհիշեմ էն պերցեպտիվի դասախոսությունը ու հասկանամ, որ ըմբռնելուց էլ արդեն ուզած-չուզած իմաստ եմ տալիս օրերիս:

Վերջերս նկատել եմ, որ ժամանակը չի հերիքում, ինձ՝ հաճախ գրելու, մյուսներին նույնիսկ սիրահարվելու համար: Որոշել եմ ժամանակն ուղարկել պարապուրդի՝ կարծես վայրկյան առաջ ազատվելու ականատես-լրտեսից, որ գիտի գրեթե ամեն ինչ: Իմ հայտնագործած գյուտից մի ակնթարթ շփոթվեցի: Նյարդերս սկսեցին տեղի տալ. ումի՞ց եմ փախչում կամ ինչո՞ւ: Անցկացրածս օրը մոռանալու անօգուտ ճիգերը աչքիս առաջ բերեցին այն մուրացիկ կնոջը, որ առավոտյան ինձնից գումար խնդրեց ու անգամ ժպիտ չստացավ (նրա ինչի՞ն էր պետք իմ ժպիտը, նրան փող էր պետք):

Հիշեցի բակը մաքրող ծերունուն, որ բարևեց ինձ, բայց նրա բարևին անգամ չպատասխանեցի, որովհետև կամ ինձ խաբել էի, թե դասից ուշանում եմ (անիմաստ արդարացում) կամ էլ այն պատճառով, որ իսկական սրիկա եմ (այս մեկը հաստատ ավելի ճիշտ է): Անցկացրածս օրը այնքան փուչ ու այնպես ավելորդ թվաց. առաջին անգամ պարտությանս ականատեսը դարձա ու խոստովանեցի պարտվողիս հաղթանակը:

Ճիշտ ու սխալի քննադատության մեջ իրեն գերագնահատող չնչին մարդուս արդարացումները վերջապես տեղի տվեցին. եսս փշրվեց: Հետագա կյանքը վերափոխելու կամքը բացահայտեց ներսիս փոթորիկները, որ թշնամի էին դարձրել իմ մեջ եղած մարդուն և եսին, որ ապրում էր, քանի որ ծնվել էր… Եսին սեղմելու, ժամանակը կանգնեցնելու և սխալները ուղղելու անհամբերությամբ վերցրի ժամացույցս՝ կյանքիս անկեղծ ուղեկցիս, որ տեսել էր իմ պարտություններն ու դառնությունները:

Հանկարծ խավարում մի լույս երևաց. լույսի պայծառության մեջ երևացին բակը մաքրող ծերունին, մուրացիկ կինը. նրանք երջանիկ էին:

Իրականության աչքերին նայելը թող այլևս ոչ ոքի չվախեցնի. անցածը ինքնախաբեություն է, վեճ է ու կռիվ, այլևս նրանով ապրելը ծիծաղելի է, անհեթեթ, անպատիվ: Պետք է նորից սկսել՝ չկրկնելով անցյալի սխալները:

Նոյեմբերի 11-ին կայացավ Նարինե Աբգարյանի «Մանյունյա» գրքի հայերեն թարգմանության շնորհանդեսը: Չէի կարող չգնալ, քան որ դեռ մանկուց շատ եմ սիրել այդ գիրքը: Անկեղծ ասած՝ զարմացա, երբ իմացա, որ միայն հիմա են այն թարգմանել հայերեն: Գիրքը կարդացել եմ դպրոցական տարիքում: Մեր հարևանուհին ինձ տվեց այդ ժամանակ դեռ ոչ այդքան հայտնի «Մանյունյա» գիրքը ռուսերենով: Գիրքը Նարինեի և Մանյունյայի, նրանց առօրյայի մասին էր Բերդ քաղաքում:

Շնորհանդեսը լինելու էր Կամերային թատրոնում:

Երբեք գրքի համար այդպիսի մեծ հերթ չէի տեսել: Եվ, անկեղծ ասած, չէի սպասում, որ այսքան շատ մարդ կգա շնորհանդեսին: Մուտքից աջ մեկ այլ հերթ էր. Նարինե Աբգարյանի՝ գիրքը ստորագրելու հերթը:

Քսան րոպե է, ինչ կանգնած ենք գիրք գնելու հերթում: Ասում են, չէ՞՝ եթե ուզում ես մարդուն լավ ճանաչել, նրա հետ ճամփա գնա: Այս դեպքում մարդուն ինչ-որ չափով ճանաչելու համար բավական է նրա հետ հերթ կանգնել: Ամենուրեք լսվում էին բողոքի ձայներ: Մեկը բողոքում էր կազմակերպիչներից, մյուսը պահանջում էի իրեն ավելի շուտ սպասարկել, քանի որ հետը երեխա կա:

Արդեն կանգնած ենք երկրորդ հերթում: Դեռ ամենավերջում ենք: Օդը գնալով պակասում է, և մարդկանց բողոքները շատանում են: Մեկ էլ մի կին ասում է.

-Երեխես վատանա, ձեն կհանեք:

Հսկիչները որոշեցին երեխաներին ավելի շուտ անցկացնել:

-Անետ, պիտի մենք էլ մի հատ երեխա բերեինք մեր հետ:

-Կնոջս զանգեմ, ասեմ՝ երեխային բերի ներս,- ասաց մեր կողքին կանգնած տղամարդը:

Քառասունհինգ րոպե անց հերթը մի քիչ կարգավորվեց, և մենք այլևս ամենավերջում չէինք: Եվս տասը րոպե անց Նարինե Աբգարյանն արդեն բարեմաղթանքներ էր գրում մեր գրքերի մեջ: Ուժասպառ, բայց հաղթական տրամադրությամբ դուրս եկանք թատրոնից: