Լինում են օրեր, երբ ամեն ինչից հոգնում ենք` դասերից, համակարգչից, գրքերից, ընկերներից ու ծանոթներից: Դա լինում է տրամադրության անկման դեպքում, երբ «ձախ ոտքի վրա» ենք արթնանում: Հոգնածությունն աստիճանաբար վերածվում է ալարկոտությունը թաքցնելու պատճառաբանության: Իսկ երբ ինչ-որ բան պատճառաբանված է, այն դառնում է ավելի վտանգավոր:

Լատինաամերիկացի հեղափոախական Չէ Գևարան ասում էր. «Հոգնեցի՞ր, հանգստացի՛ր, բայց այդ դեպքում երբեք առաջինը չես լինի»: Այս արտահայտությունը շատ նման է նրան, երբ մայրիկն ասում էր, թե կարելի է շատ կոնֆետ ուտել, բայց այդ դեպքում ատամները կսկսեն թափվել ու փչանալ, երբ ուսուցիչն ասում է, որ կարելի է չափազանց բարդ վարժությունը չկատարել, բայց այդ դեպքում «երկուս» կստանաք: Ափսոս, որ Չէ Գևարայի այս խոսքերը չեն երաշխավորում, որ եթե երբեք չհանգստանաս ու անընդհատ աշխատես, կարող ես լավագույնը լինել: Բայց եթե հոգնես ամեն ինչից ու ոչինչ չանես, հաստատ լավ բանի չես հասնի: Ինչ-որ բան սկսելու ու լավ անելու համար լավ տրամադրվածություն է պետք և ինչ-որ մոտիվացիա, որը կօգնի չծուլանալ: Վերջին շրջանում ցանկացած բան անելիս, հոգնելու կամ ձանձրանալու դեպքում՝ ինձ ներշնչում եմ, որ ամեն բան ինձանից է կախված, ու եթե ես այս կամ այն բանը մինչև վերջ չանեմ, մարտի ութին «Բարսա»-ն «ՊՍԺ»-ին չի հաղթի, ու դրա համար միակ մեղավորը ես կլինեմ: Մարտի ութից հետո այլ բան է պետք մտածել, որովհետև այդպես ավելի հեշտ է ու արդյունավետ:

Դուք էլ ձեզ համար որևէ «շարժիչ ուժ» գտեք ու կտեսնեք, որ ամեն ինչ ստացվում է:

Մի ժամանակ պապիկիս եղբայրները՝ Բաբկենն ու Վալերը, խմել շատ էին սիրում:

Մի օր էս Վալերը գալիս է մեր տուն ու Բաբկենին ասում.

-Բաբկե՛ն, արի մի բան անենք, մի զադ խմենք, հը՞:

Բաբկենն էլ մորն ասում է.

-Ա՛յ մամ, բա մի բան չունե՞ս խմելու:

-Չէ՛, ոչ մի բան էլ չունեմ, չկա՛:

-Ի՞նչ անեն, ի՞նչ անեն, բայց դե, Բաբկենն էլ հո՞ գիտի, որ մի զադ կա։ Որոշըմ են խորամանկություն անել,-պատմում է պապս,- Մի արաղի շշի մեջ ջուր են լցնըմ, Բաբկենս էլ ձեռն ա առնըմ, գալիս, Վալերն էլ, թե.

-Ա՛յ հոքիր, էս ո՞րդի էիր պահել։ Լա տես՝ ո՞նց քթանք:

Հոքիրն էլ բարկացած.

-Արա՛, չոռ ու ջհանդամ էի պըհել, էն անդեր ամբարմըն էի պըհել։ Էդ ո՞նց քթաք…

Իմ հերոսը Սամվել պապիկս է, որի մասին իմացա մորս տատի՝ Ծաղկանուշ տատիկի հետ ունեցած հետաքրքիր զրույցի ժամանակ:

Ծաղկանուշ տատիկը պատմում էր իր եղբոր՝ Սամվել Թաթոյանի մասին:

Նախ պատմեց Սամաթի (Սամվելի) մանկության տարիներից: Սամվել պապիկը ծնվել է 1920 թվականին Ուռուտ գյուղում: Նրան մեծացրել է խորթ մայրը՝ Ծաղկանուշ տատիկի մայրը: Չնայած դրան, նա շատ է սիրել իր մայրիկին:

-Սամվելը շատ խելացի էր,- պատմում է տատիկս,- գերազանցիկ է եղել, նույնիսկ 9-10-րդ դասարաններում ժամանակ առ ժամանակ դասավանդել է ուսուցիչների փոխարեն: Իսկ 10-րդ դասարանում եղել է ակումբի վարիչ: Դպրոցը ավարտելուց հետո գյուղի տղաների հետ միասին գնացել է Երևան՝ ինստիտուտ ընդունվելու: Քննությունները հանձնելուց հետո Սամաթ պապիկն ընդունվել է համալսարան:

Ուսումը դեռ չավարտած՝ Սամվել պապիկը զորակոչվել է բանակ: Երեք տարի ծառայությունից հետո պետք է վերադառնար և շարունակեր իր ուսումը: Սակայն, երբ հաջող ծառայության ավարտին մնացել էր ընդամենը երեք ամիս, սկսվել է չարաբաստիկ պատերազմը:

Պատերազմի երկուսուկես տարիների ընթացքում Սամաթը մեծ համբավ է ձեռք բերել: Նրա մասին նույնիսկ գրել են թերթերում:

Սամվելի ուղարկած նամակներից իմացանք, որ զորաջոկատը պետք է անցներ Դնեպր գետը, որպեսզի պաշտպաներ Կրեշատիկ գյուղը: Եվ հենց այդ գյուղն էլ պաշտպանելու ժամանակ զոհվել են մեր հերոսfները:

Այդ պահին տատիկս այլևս չկարողացավ շարունակել իր խոսքը, որովհետև արցունքները խեղդեցին նրան: Նա կախեց գլուխը, իսկ ես դադարեցի հարցեր տալ: Քիչ հետո նա շարունակեց խոսել և պատմեց, որ ինքն այցելել է գերեզմանին և իր աչքերով տեսել է հերոսների անունները՝ գրված հուշաքարերին: Տատիկն ասում է, որ զինվորների ավագը եղել է Սամաթ պապիկը՝ կապիտանի կոչումով:

Տատս ասում է, որ դեպի Կրեշատիկ տանող ճանապարհը անվանել են Սամվել Թաթոյանի անվամբ: Ուռուտ գյուղի դպրոցը նախկինում կրում էր նրա անունը:

Սատանաների հետ կապված պատմությունների շարքի երրորդ պատմությունը: Այն տեղի է ունեցել մոտ 1958 թվականին, Լեռնավանում: 

Էն տարիներին՝ կոլխոզի ժամանակ, ոչխարի հոտերը հաճախ սարերում են պահել, գիշերներն էլ մարդիկ մեկը մյուսին հերթափոխել:

Էդ օրերից մեկն էր, ու Ճոռտոյենց Վազգենը (Պողոսյաններին Ճոռտոյենց են ասում գյուղում) հերթափոխից խոտի մի դարձ շալակին գիշերով սարերից տուն էր գալիս: Թիկնեղ մարդ էր, կոլխոզի հովիվներից, ով իր կյանքում ինչ ասես չէր տեսել, գել ու գազանից մինչև հազար տեսակ շառ ու փորձանք էր ընդունել ու ճամփու դրել: Էս մարդն եկավ հասավ Ժանգոց քար կոչված տեղին, ու մի պառավ կնոջ տեսավ:

-Այ կնի՞գ, էդ ո՞վ ես, էս ժամին հու՞ր:

-Անկինն եմ, բալա՜ ջան, գեղ կերտամ:

Վազգենը հասկանալով, որ գյուղացի է, ընկերացավ ու միասին քայլելով շարունակեցին ճամփան: Ասել-խոսելով, բավականին ճամփա եկան ու հասան Կոնդի ձորին, ուր ջրի գոլ կա, ու որը կարելի է ասել՝ գյուղի շեմքին է: Էդպես պառավի հետ խոսելով մտան ձորը: Քիչ հետո տղամարդը զգաց, որ կողքին ոչ ոք չկա, շրջվեց, այս ու այն կողմ նայեց՝ պառավը չկար. այն դեպքում, երբ մի ակնթարթ առաջ պառավը կողքին էր, ուրիշ գնալու տեղ էլ չկար: Էդտեղ երբեմնի անվախ, գել ու գազանի հետ կռիվ տվող տղամարդը վախեցավ, սիրտը դող ընկավ: Մի կերպ հասավ տուն ու պատմեց եղածը.

-Այդման էդ պառավը կորավ, ուրեմն՝ էդիգ ոճ տը մարտ էր, այլ սադանա՝ Անկինի կերբարով…

Տարիներ անց էլ նրա խնամին է նույն տեղում երկու աղջիկ տեսնում՝ Մայր Թերեզայի կույսերի կերպարանքով: Մոտենում, հարցնում է՝ ո՞վ եք: Սրանք էլ խեթ-խեթ նայում են, շրջվում ու անհետանում, էդպես էլ չբացահայտելով՝ ով լինելու առեղծվածը: