anahit ghazakhecyan

Փազլ

Իմ բոլոր նախորդ կյանքերում

ես փնտրել եմ քեզ,

երբ եղել եմ

առաջին հոմո սափիենսը,

ծառ,

ծովի ավազ,

Ասորեստանի արքայադուստրը,

Բաբելոնյան աշտարակը,

Հեթանոս աստվածություն,

երբ եղել եմ

զոհ,

հետո՝ զոհասեղան,

կրակապաշտ,

քրիստոնյա,

ագնոստիկ

ու աթեիստ,

երբ սուրճ եմ խմել Կանտի հետ,

ես հոլանդական դաշտերի

արևածաղիկներից էի,

ու Հեմինգուեյի կատուներից մեկը,

ես հիմնադրել եմ

Երրորդ ռեյխը,

ծրագրել Թեհրանի

մահափորձը,

սկսել Բեռլինի պատի

կառուցումը,

ներկա գտնվել Բիթլզի համերգին,

Կրակել Ջոն Լենոնի վրա,

ես եղել եմ այն գետը,

որտեղ խեղդվեց Բաքլին,

Ես Մերկուրիի

դաշնամուրն էի.

բոլոր կյանքերից

ես հավաքել եմ քեզ

ու հասցրել իմ օրեր.

ես մաս առ մաս գտել եմ քեզ

նախորդ կյանքերիցս,

երբ դու դեռ քարանձավաբնակ էիր,

կանաչավուն տերև,

ծով,

Մարաստանի թագավոր,

նորաստեղծ լեզու,

գերագույն աստվածություն,

երբ քեզ տաճարներ են նվիրել

ու մատուցել զոհեր,

երբ դու եղել ես մոգ,

բուդդայական,

աստվածամերժ

ու բողոքական,

երբ թեյ ես պատրաստել Նիցշեի հիվանդասենյակում,

երբ դու Վան Գոգն էիր,

Հեմինգուեյի զինակիցը,

որ հերթով գրկել է նրա կատուներին,

դու կապիտալիզմի սկիզբն ես,

համակենտրոնացման ճամբարի հրեաներից,

դու մեկն ես Բեռլինի պատի քանդողներից,

իմ ձեռքի ատրճանակը,

Ջեֆֆ Բաքլին,

Ֆրեդի Մերկուրիի մատները.

մենք կտոր-կտոր հավաքվել

ու հասել ենք այսօրին:

չգիտեմ՝

գտե՞լ ենք իրար,

թե պակասող կտորներից ենք:

Mariam barseghyan

Ուղիղ եթեր

Ի՞նչ ակնկալիքներ ունեմ հիմա, երբ արդեն անցյալում են քարոզարշավները, ընտրությունները, ընտրական վեճերը…

Ամեն ինչ հնի պես է. նույն հույսերը, նույն սպասելիքները: Հիմա այնպես, ինչպես երբեք ցանականում եմ փոփոխություններ տեսնել: Եթե առաջ ասում էի, որ գոնե մի քիչ ինչ-որ բան փոխվի, ապա հիմա այդ մի քիչը հաստատ չի բավարարի:

Ես ակնհայտորեն սպասում եմ շրջադարձային փոփոխությունների: Սպասում եմ մեծ պայթյունի, Անգլիայի «Փառահեղ» հեղափոխության նման ինչ-որ բանի: Ուզում եմ իմ երազած Վանաձորը գետնի տակից դուրս գա: Երազածս էլ շատ մեծ բան չի, կարևորը` մարդիկ ժպտան ու էլ բակում նստած տատիկների մոտով անցնելիս չլսեմ խոսքեր այն մասին, որ Վանաձորը ապրելու տեղ չի:

Երթուղայինի վերջում նստած նայում եմ շուրջ բոլորս ու ականջիս ծայրով լսում, թե ով ինչ է խոսում.

-Շուտով, որ ինչ-որ քվեարկություն անեն կպարզվի, թե ով իրականում ում էր քվեարկել…

-Բայց տեսա՞ք ոնց «պայթեցին»…

-Ո’չ նորմալ ընդդիմություն կա, ոչ էլ իշխանությունն ա մի բան…

Լսելով գալիս եմ այն եզրակացության, որ ո’չ ընտրություններն են անցյալում, ո’չ էլ քարոզարշավները: Հա, նույն անհասկանալի մրցաշարն է, մենք էլ ուղիղ եթերով նայող հեռուստադիտողը:

Մեկ էլ ֆեյսբուքիս պատին նորընտիր քաղաքապետի երդման մասին նյութ եմ տեսնում ու միանգամից փոխում եմ ալիքը, կտրվելով կողքի խոսակցություններից: Ալիքը փոխում եմ, միացնում եմ երդման արարողության մասին լուրերը ու ականջակալներիս միջից ուշադիր լսում եմ ամեն մի բառը և մեկ առ մեկ ուղեղիս մեջ քննում բառի իմաստն ու անկեղծությունը: Ու երդման ամեն բառի մեջ մի տեսակ հույս եմ տեսնում ու անկեղծորեն ուզում եմ հավատալ, բայց ցավոք, առանձնապես բառերին հավատալու սովորություն չունեմ:

Ի՞նչ եմ ակնկալում ես…

Երևի ակնկալում եմ, որ ակնկալիքներս կարդարացվեն…

argam voskanyan

Անկախության սերունդը

Մեծերի խոսքի մեջ շատ եմ լսել նմանատիպ նախադասություն.

-Էս սերունդը պիտանի չի:

Շատ ժամանակ որոշ մարդկանց հետ վեճի եմ բռնվել այս հարցի շուրջ, ովքեր պնդում էին, որ մեր սերունդը չի կարող երկիր պահել: Ինձ միշտ թվացել է որ իմ երկրը ազատ է, բայց որոշ ժամանակ անց հենց այդ հին սերնդի շնորհիվ սկսեցի մտածել, որ մեր երկիրը ազատ չէ: Մոտ երկու տարի առաջ հասկացա, որ անկախությունը տարատեսակ զենքեր և հզոր երկիր ունենալու մեջ չէ, այլ մարդկանց մտածելակերպի:

Հին սերունդը, ասելով, որ մենք անկախ չենք, մոռանում է, որ հենց իրենք են պայքարել այդ նույն անկախության համար: Երբեմն մեզ քննադատողներին թվում է, որ անկախ նշանակում է` լինել հզոր պետություն, բայց ավելի հեշտ է քննադատել իշխանությանն ու ասել. «Երկիրը երկիր չի», քան նպաստել այդ նույն երկրի հզորացմանը: Տպավորություն ստեղծվեց, թե ես էլ իմ հերթին եմ քննադատում հին սերնդին, բայց ես միայն ցանկանում եմ ցույց տալ մեր սերնդի լավ կողմերը և որոշ մարդկանց մեջ վստահություն ներշնչել դեպի մեր սերունդը:

Մարդկանց մեջ թերահավատությունը մեր սերնդի հանդեպ տիրում էր մինչև 2016 թվականի ապրիլը: Ապրիլյան պատերազմը որոշ չափով փոխեց հին սերնդի կարծիքը նոր սերնդի մասին, երբ ինձնից երկու տարով մեծ իմ եղբայրները կանգնեցին սահմանին ու կռվեցին հանուն հայրենիքի: Մենք ապացուցեցինք, որ կարող ենք անել այն, ինչ չեն արել հին սերնդի ներկայացուցիչները: Մենք կարող ենք երկիր կառուցել, մեզ պետք չէ քննադատել, ապագան հուսալի ձեռքերում է:

Մի քանի օր առաջ փողոցով քայլելիս պատահաբար լսեցի երկու տղաների խոսակցություն. նրանցից մեկն ասում էր, որ չի ցանկանում բանակ գնալ, իսկ մյուս ընկերը պնդում էր հակառակը, որ բանակ գնալը ամեն հայի պարտքն է: Տուն հասա և սկսեցի մտածել, թե արդյո՞ք երիտասարդներից որի կարծիքն էր ճիշտ, ու նորից վերադարձա նույն հարցին` մենք անկա՞խ ենք, թե՞ ոչ:

Հենց այդ պահին մտքիս եկավ Արցախյան պատերազմը` հանուն ինչի՞ զոհվեցին մեր հարազատները: Ու միանգամից գտա հարցի պատասխանը` հանուն մեզ: Եթե ոչ ոք չգնա բանակ, մենք կկորցնենք այդքան մեծ կորուստների գնով վաստակած անկախությունը ու կթերթենք մեր պատմության վերջին, բայց ամեն դեպքում փառավոր էջը:

Եթե յուրաքանչյուր հայ իր մեջ ուժ գտնի պայքարելու, հաստատ երկիրը երկիր կդառնա:

mane antonyan

Սահմանը երկինքն է

Ես Մանեն եմ, երկրորդ անունս՝ Կոլիբրի։ Մի անգամ ինձ ասացին, որ սատանայից վեց օր շուտ եմ ծնվել (ասում եմ` իմ մասին պատկերացումը լրիվ լինելու նպատակով)։

Երբ ինձ հարցնում են, թե ո՞վ եմ ուզում լինել, երբ մեծանամ, ասում եմ, որ ուզում եմ նախ և առաջ լավ մարդ լինել, իսկ հետո արդեն «արվեստի մարդ»։ Սիրում եմ նկարել, մեկ-մեկ էլ գրքեր եմ գրում։ Դե էլ չասեմ, թե ինչքան շատ եմ սիրում գրքեր կարդալ։

Ես այն սակավաթիվ մարդկանցից եմ, ով հավատում է, որ երազանքները իրականանում եմ։ Իմ կարծիքով, նման չեմ մնացածին, ու առանձնապես ցանկություն էլ չկա նմանվելու։ Մնացածի նման չունեմ նպատակներ, որովհետև երբ ունենում ես կոնկրետ նպատակներ, նրանց կատարվելուց հետո առաջ չես շարժվում, իսկ ինձ համար սահման կարող է լինել միայն երկինքը։

Երբ փոքր էի, արածս ամեն չարության համար ստանում էի համապատասխան պատիժ։ Օրինակ՝ ասում էին. «Գնա՛ սենյակդ, պառկիր քնելու»… Առաջին հայացքից անմեղ այս խոսքերն իմ ականջներում լսվում էին որպես դժոխային դատավճիռ։

Այժմ, երբ մեծացել եմ, հաճախ եմ երազում սենյակումս միայնակ մնալու, ամբողջ օրը քնելու մասին, ու չկա մեկը, ով այդպես ինձ «կպատժի»։

Երկար եմ մտածել, թե ինչու մանկությանս վախերը դարձել են իմ ցանկությունները, և հասկացել եմ. ամեն մի պատիժ սահմանափակում է մեր ազատությունը, և այն միտքը, որ իրավունք չունենք, ասենք, սենյակից դուրս գալու, մեզ ճնշում է։ Այնինչ, հիմա ես հաճախ փակվում եմ սենյակումս՝ ցանկություն չունենալով ինչ-որ մեկին տեսնելու։ Բայց մեկ է՝ այժմ էլ տանել չեմ կարողանում, երբ խոչընդոտում են ազատությանս։

Ի վերջո, այս կյանքն ապրում ենք մեկ անգամ, և արժի այն ապրել ազատ։

seda mkhitaryan

Ազատությո՞ւն, թե՞…

Քսանմեկերորդ դար՝ ազատության, ինքնուրույնության ու պայքարի ժամանակաշրջան։

Ու՞ր է տանելու մեզ այս ազատամտությունը: Մենք տարբերո՞ւմ ենք արդյոք ազատությունը ամենաթողությունից… Գուցե կան մարդիկ ովքեր` այո, բայց մարդկանց մի ստվար խումբ շփոթում է այս հասկացություններն ու բարդացնում իր և իր շրջապատի կյանքը։ Սա ինձ վախեցնում է։

Այս թեման ինձ սկսեց անհանգստացնել վերջերս, երբ հասակակիցներիս ու ինձնից փոքր երեխաների շրջանում սկսեցի նկատել մի երևույթ։ Բոլորը միաբերան ասում են, թե իրենք ազատ են և կարող են անել այն, ինչ ուզում են։

Մեր դասարանի շատ աշակերտուհիներ սկսեցին վիճել այն ուսուցիչների հետ, ովքեր «կհամարձակվեին» ինչ-որ կերպ նկատողություն անել իրենց՝ իրենց հագուկապի, սանրվածքի, և որ ամենակարևորն է, սովորելու վերաբերյալ։ Դասընկերուհիս գանգատվեց, թե ինչպես կուզի, այնպես էլ կգա դպրոց: Կուզի` մազերը արձակած կգա, կուզի` հավաքած, և դա ոչ մեկի խնդիրն էլ չէ: «Իրենց համար կարևորը պիտի գիտելիքներս լինեն և ոչ թե իմ արտաքինը»։

Ինչ որ տեղ ընդունեցի, հասկացա, բայց արդյո՞ք սա միշտ ճիշտ է։ Չէ՞ որ դու եկել ես դպրոց, նստած ես աշակերտական նստարանին և ունես որոշակի պարտականություններ, որոնց մասին մենք հաճախ մոռանում ենք: Ավելի ճիշտ, չենք ուզում հիշել, որովհետև դա մեզ ինչ որ չափով սահմանափակում է: Այլ հարց են մեր իրավունքները. մենք դրանք անգիր գիտենք: Չնայած, որոշներն իսկապես չգիտեն, պարզապես իրենց ցանկացածը ներկայացնում են որպես իրավունք ու սկսում պաշտպանել այն։

Հնարավոր է` գտնվեն այնպիսի «ազատամիտները», ովքեր կքարկոծեն ինձ գրածներիս համար, բայց ես շարժվել եմ հենց ձեր սկզբունքով՝ ամեն ոք ունի իր ուրույն մտածելակեպը։

Ես ձմեռը սիրում եմ, բայց ոչ հոկտեմբերին

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

-Ան, վե´ր կաց, վե´ր կաց,- քնածս տեղից ինձ փորձում էր արթնացնել քույրս:
Նախորդ երեկոյան մինչև գիշերվա 1-ը ֆուտբոլ եմ նայել, էնպես, որ ինձ արթնացնելը հեշտ գործ չի:
-Վեր կաց, ձյուն ա եկել:
-Լավ էլի ,- սա լսելուն պես միանգամից սթափվեցի,- խնդրում եմ ասա, որ խաբում ես:
-Չեմ խաբում:
Ինչու ինձ չեն խղճում: Գոնե միանգամից չասեր, նախապատրաստեր նոր: Ես տանել չեմ կարողանում ձյունը: Անձրևը դեռ տանելի է, ինչպես ասում են, ռոմանտիկ է, բայց ձյունը…
Առավոտյան 8-ն էր: Վեր կացա անկողնուցս, նայեցի պատուհանից, տեսա ձնախառն անձրևից առաջացած ցեխը, ու միանգամից տրամադրությունս ընկավ:

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Կես ժամից դպրոցի ճանապարհին էի: Նայում էի, թե ոնց են իմ սիրելի կեդերը մխրճվում ցեխի մեջ, հետո փոքրիկ ջրափոսերում հայտնվում: Ավելին, գրքերս քիչ են, դեռ պիտի փոխնորդ կոշիկ էլ տանեմ դպրոց: Նախորդ օրը փոխտնօրենը անցավ դասարաններով ու ասաց, որ վաղը պարտադիր բոլորս փոխնորդ բերենք: Ինչ էլ գիտեր, որ ձյուն է գալու: Հազիվ ճանապարհները չորացել էին, նոր էի ուշքի եկել նախորդ անձրևից:

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Ու ամենավատն այն է, որ այս ամենը սկսվում է իմ նախատեսածից մեկուկես ամիս շուտ: Ինչպես ընկերներիցս մեկն է ասում. «Ես ձմեռը սիրում եմ, բայց ոչ հոկտեմբերին»: Ձյունն իր հետ շատ հոգսեր է բերում. ամեն օր պիտի կոշիկներս մաքրեմ ցեխից, հովանոցով գնամ դասի, հետո տեղ փնտրեմ` հովանոցս դնելու համար, պայուսակիս մեջ դրված գրքերին տոպրակ հագցնեմ, որ չթրջվեն… Ու այս ամենի թերևս միակ լավ բանը` հաստ գլխարկի տակից ականջակալներ դնելն ավելի հաճելի է: Այս ամենը կշարունակվի մինչև մարտ, վատագույն դեպքում` ապրիլ:

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Սիրում եմ պայծառ եղանակը, այդպես հոգիդ էլ է պայծառանում: Չեմ ուզում ընդունել, որ աշունն այսքան շուտ վերջացավ: Ձյան հազարավոր փաթիլների մեջ ես իմ կորցրած աշունն եմ փնտրում, բայց այդպես էլ չգտնելով, համակերպվում եմ իմ և աշնան բաժանման հետ, որովհետև այլ ելք չկա:

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

marat sirunyan

Արի՝ գոնե մորդ էլ տար

Երևի նկատել եք, որ հոդվածներիցս եթե ոչ բոլորը, ապա մեծ մասը տխուր են լինում: Անկեղծ՝ ես մեղավոր չեմ, ուղղակի ինձ հաճախ են այդպիսի դեպքերն ու մարդիկ հանդիպում: Հերթական դեպքը տեղի ունեցավ Վեդի-Երևան երթուղային ավտոբուսի մեջ:

Ավտոբուսում այնքան էլ շատ մարդ չկար, նստատեղերից շատերը ազատ էին: Զբաղված էին առջևի տեղերը, և ես բարձրանալով ավտոբուս, տեղավորվեցի վերջում: Ճանապարհը բավական երկար էր ու բավական ժամանակ կար մտածելու՝ տարբեր բաների մասին: Ու ես հայացքով Մասիսին փարված տարվել էի մտքերով: Առջևում նստածներից երկու կին զրուցում էին, ու նրանց զրույցից կտորներ էր հասնում ականջիս, որոնք հաճախ մտքերիս պատճառով ուշադրության չէին արժանանում: Նրանցից մեկը բավականին պատկառելի տարիք ուներ՝ կլիներ 65-70 տարեկան, իսկ մյուսն ավելի երիտասարդ էր:

Հետո, երբ մի պահ կտրվել էի մտքերից, այն տեսա, որ երիտասարդ կինը վարորդին խնդրում էր կանգնել այնպիսի տեղ, որտեղից այլ երթուղայինով հնարավոր կլիներ գնալ Արտաշատի գյուղերից մեկը: Վարորդը դրական պատասխանեց, իսկ կինն ավելացրեց, որ այդ տարեց կինը պետք է իջնի, ու ինչքան հարմար տեղ լինի, այնքան լավ: Վարորդը բարյացկամ համաձայնեց (հազվադեպ եմ հանդիպում նման վարորդների):
Տատիկը վարորդին ավելի մոտ տեղում նստելով, սկսեց օրհնել նրան: Հետո տեսա, թե ինչպես է սրբում արցունքները: Մի տեսակ մռայլվեցի, մտածելով՝ ինչն է այդ տարեց կնոջ արցունքների պատճառը: Մտքովս երկու տարբերակ անցավ, որ կամ ինչ-որ հարազատի է կորցրել, կամ միայնակ է և բարի մարդկանց օգնությունից հուզվել է:

Ինչևէ, շարունակեցինք ճամփան: Մի քանի կանգառ հետո երիտասարդ կինն իջավ՝ վճարելով նաև տարեց կնոջ փոխարեն ու վաստակելով վերջինիս օրհնանքներն ու շնորհակալական խոսքերը: Իսկ այդ կնոջ իջնելուց հետո տարեց կինը միտքը փոխեց. վարորդին խնդրեց մեկ այլ գյուղ գնալու ճանապարհին կանգնել, վարորդը կրկին չմերժեց: Ավելի հուզվեց, նորից արցունքներ երևացին աչքերին: Սկսեց հուզված ու կցկտուր, ինչ-որ չափով էլ վրդովված խոսել:

Ասում էր, որ մի քանի երեխա է ունեցել, իսկ այսօր մենակ է մնացել ու անօգնական: Խոսքում և խրատ կար, և խռովություն, և պատգամ, և թախիծ:
Ասում էր՝ երբեք ձեր ծնողներին մենակ չթողնեք գնաք, ինձ տեսեք ու հասկացեք, թե դա ինչ է… Արցունքները խեղդում էին կոկորդը:
Նրա կցկտուր խոսքերից հասկացա, որ ամուսինը չկար, երեխաներն էլ ամենքը մի տեղ էին գնացել: Իր խոսքերով ասած՝ վերջին տղան էլ վերցրել էր ընտանիքն ու փախել: Այդ կինն էլ փաստորեն գնում էր զանգելու որդուն (երևի որևէ բարեկամի տնից), որ որդին գա ու գոնե իրեն էլ տանի այստեղից: Էլ իվիճակի չէր մենակ մնալու, ինչպես ասում են՝ հալից ընկել էր:
Ուշադիր լսում էի այդ կնոջն ու նայում էի աչքերին, մի անբացատելի բան կար այնտեղ: Այդ կինն ընդամենը որդիական հոգատարություն էր ուզում, ուրիշ ոչինչ: Նրա համար անգամ երթուղայինի վարորդի բարեհամբույր պատասխանը հուզիչ էր, որովհետև կարոտ էր որդու քնշանքի: Ո՞վ գիտե, գուցե ինչ-որ տեղ ամոթ էր զգում, որ սեփական որդին իրեն անուշադրության էր մատնել, իսկ այդ անծանոթ մարդիկ նրան ջերմությամբ, ուշադրությամբ ու հարգանքով էին պատել:
Հասանք այն տեղին, որտեղ պետք է իջներ այդ կինը: Բարեբախտաբար մի երիտասարդ տղա էլ էր գնում այնտեղ, ուր տատիկը: Եվ այդ երիտասարդը հանձն առավ տատիկին ուղեկցելու բարի գործը: Ներքուստ ուրախացա, որ տատիկը նորից մենակ չմնաց: Բայց հոգիս կրկին պատվեց թախիծով…

Կրկին անգամ համոզվեցի այն բանի մեջ, որ մեր այսօրվա իրականությունում օր-օրի ավելանում են «ավելորդները» (Դերենիկ Դեմիրճյան «Ավելորդը» պատմվածքից):
Ա՜խ, իմ հայրենակիցները՜… Ինչպես այդ կինն ասաց ՝ փախչո՜ւմ են… Այո, փախչում են՝ ստիպված. գոյության կռիվն են մղում, բայց ախր, ո՞վ է նրանց ստիպում մոռանալ… Մոռանալ հայրենիքը, տունը, հայրենիքի ջուրը, արմատները, և դեռ մի կողմ այդ ամենը՝ ինչպե՞ս է լինում, որ մոռանում են սեփական ծնողին… Մոռանում են՝ բոլոր իմաստներով. մոռանում են նրան էլ տանել, մոռանում են նրա գոյության մասին, մոռանում են իրենց համար նրա անքուն գիշերների մասին, մոռանում են… Բայց ախր՝ ինչպե՞ս…
Ու աչքս նորից դիպավ Արարատին՝ խոժոռված էր… Ակամայից ցածրաձայն շշնջացի.
-Է՜խ, դու ի՞նչ ես էդպես նայում…

Իմ Դսեղը

«Դարերի միջով ես անցել՝ Սրբագրվելով,մաքրվելով: Երկրագնդի փայլն ես դարձել  Ղալամ քաշող Թումանյանով…»

Երբ ձեռքս եմ վերցնում «Դսեղ» գիրքը, ականջիս գալիս է Դեբեդի վշշոցը,Գիքորի «Էստի՜ համեցեք»-ը ու աչքիս առաջ՝ Մարոյի սառած աչքերը…

Դսեղը ինքնին յուրօրինակ ու հետաքրքիր գյուղ է: Յուրահատկության մասին վկայում է նրա անվան ստուգաբանության տարբերակներից մեկը, ըստ որի՝ ձորի գյուղերից տարբերվելու համար սարահարթի գյուղը կոչել են Դրսի գեղ կամ Դըզի գեղ: Տարիների ընթացքում հնչյունափոխվելով դարձել է Դսեղ: Իսկ ըստ մյուսի՝ Դսեղ նշանակում է` դուրս տեղ, այսինքն, բնակավայրերից առանձնացված տեղ: Ինչպես Թումանյանն է ասում. «Դսեղը յուր անառիկ ու չքնաղ դիրքով նման է մի բնակերտ ամրոցի: Նրա փոքրիկ հարթավայրը շրջափակված և ամրացված է հարավից անտառապատ սարերով, իսկ մնացած երեք կողմերից՝ խոր ձորերով…»:

Լուսանկարը` Ստելլա Ավետիքյան

Լուսանկարը` Ստելլա Ավետիքյան

Դսեղ անունը առաջին անգամ հիշատակվում է 15-րդ դարում, որն էլ վկայում է, որ Դսեղը երկար տարիների կյանք ունի:

Դժվար է «Դսեղ» և «Թումանյան» բառերը առանձին արտասանել: Ինչպես ամեն դսեղեցի՝ Թումանյանը ևս հպարտ է, որ ԴՍԵՂԵՑԻ է: Այո՛, հպարտ «է», որովհետև նա չի մահացել մեր սրտերում, մեր մտքում ու հոգում: Նրա ստեղծագործությունները վկայում են, թե ինչ մեծ սեր է տածել Դսեղի հանդեպ:

Լուսանկարը` Ստելլա Ավետիքյան

Լուսանկարը` Ստելլա Ավետիքյան

Դսեղը զբոսաշրջիկների համար հետաքրքիր է իր կոթողներով ու խաչքարերով, որոնց վերաբերյալ կան հետաքրքրաշարժ տեղեկություններ: Կարծում եմ, բոլորդ էլ գիտեք Բարձրաքարշ Ս. Գրիգոր վանքի մասին, որը մի յուրօրինակ գլուխգործոց է: Հետաքրքիր լուծումներով է ներկայացված նաև Քառակող կոթողը, Սիրուն խաչը և այլն:

Դսեղեցիները նույնպես ոչ պակաս հումորի զգացում ունեն (ճիշտ է, չենք հասնի գյումրեցիներին, բայց դե…): Դսեղեցիների անեկդոտների հետ կարելի է ծանոթանալ «Զվարճապատում» գրքի միջոցով: Առաջարկում եմ կարդաք, բայց դրանք առաջին հայացքից այդքան էլ ծիծաղաշարժ չեն, կհասկանան միայն տեղացիները:

Լուսանկարը` Ստելլա Ավետիքյան

Լուսանկարը` Ստելլա Ավետիքյան

Դսեղեցիներս շատ ենք օգտագործում նաև մականուններ՝ իհարկե, մեծամասամբ տղամարդկանց համար: Երբ մեր տանը խոսում են ինչ-որ մեկի մասին, ես միանգամից հարցնում եմ.

-Տա՜տ, էդ ո՞վ ա:

Տատս էլ, ինչպես միշտ, պատասխանում է, թե ես հաստատ չեմ ճանաչի, բայց դե իմ համառության շնորհիվ ստանում եմ հարցիս պատասխանը: Ասածս ինչ է, ես ճանաչում եմ գյուղիս 70%-ին, բայց զարմանալին այն է, որ նրանց 40%-ին ճանաչում եմ իրենց մականուններով (ճիշտն ասած, ոչ միշտ եմ մտաբերում մարդկանց): Մականունները օգնում են մարդկանց ավելի հեշտ ճանաչել, և միայն տեղացիները կարող են կռահել մարդուն: Օրինակ, մեզ՝ Ավետիքյաններիս, մարդիկ ճանաչում են «Ճումարանք» մականունով: Մեր նախնիները շատ են ճմբուռ (հալած յուղի մեջ նոր թխաց հաց) կերել, և դա է պատճառը, որ մեզ այդպես են կոչում: Անկեղծ ասած, այդ սովորությունը մինչև հիմա կա:

Լուսանկարը` Ստելլա Ավետիքյան

Լուսանկարը` Ստելլա Ավետիքյան

Երբեք լսած չեք լինի «Հատիկ» մականունը: Ինչպե՞ս է առաջացել: Տատը շատ է սիրել իր արու թոռնիկին և նրան դիմել է. «Ոսկու հատիկ ջա՜ն»: Հետագայում նրան անվանել են Հատիկ, և առաջացել է այդ մականունը: «Մոշ»՝ Աթյանների տղամարդկանցից մեկը տնեցիներից խռովել է և, երբ ընկերների հետ խոտհավաքի է գնացել, նրանց հետ չէր գնացել մոշ ուտելու: Այն հարցին, թե ինչու չի ուտում, պատասխանել է, որ նեղացած է: Այստեղից էլ եկել է «մոշ անել» արտահայտությունը, որը նշանակում է` նեղանալ:

Գյուղի մի տղա երեխա, երբ անընդհատ երգելով ման է եկել, նրան ասել են.

-Ի՞նչ ես իմացել, գլուխներս տարար:

-Դե՜, ես էլ մեր գեղի գուսանն եմ,-պատասխանել է տղան: Եվ դրանից հետո արդեն նրան մինչ օրս դիմում են Գուսան:

Ես, ինչքանով որ զարմանալի է, ունեմ երեք պապիկ, և Դսեղում է գտնվում նրանց երեքի տունը, որոնցից մեկն էլ հենց ամենայն հայոց բանաստեղծ Թումանյանի հայրենի տունն է, ուր գտնվում է Թումանյանի հոգին ու միտքը: Թումանյանը համազգային է, համամարդկային: Նա ոգեշնչում է բոլորին և, ի վերջո, նրա շնորհիվ է, որ Դսեղը հայտնի է աշխարհասփյուռ հայությանը:

Գիտեմ, որ դպրոցս ավարտելուց հետո ես՝ ուսումս շարունակելու նպատակով, լքելու եմ Դսեղը, բայց հավաստիացնում եմ, որ չեմ մոռանա ո՛չ Լոռու բնությունը, ո՛չ համագյուղացիներիս, ո՛չ էլ Թումանյանի տուն-թանգարանը՝ նրա երբեմնի եղևնիներով, փայտե դռներով, թանգարանի բակում հանգչող Թումանյանի սրտով:

Ani Ghulinyan

Ֆուտբոլային սիրավեպ

2014 թվականի ամռանը, երբ ողջ ֆուտբոլասեր հասարակությունը շունչը պահած դիտում էր Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնությունը և սպասում նրա հաղթողին, ես նույն այդ ժամանակ հեռուստաալիքներն էի թերթում` որևէ հետաքրքիր հաղորդում գտնելու հույսով:

Մի երեկո էլ, ոչ մի հաղորդում չգտնելով, կանգ առա Հանրային հեռուստատեսության վրա, որով հեռարձակվում էր ֆուտբոլի առաջնությունը:

Մինչ այդ երբեք ֆուտբոլ չէի նայել, ավելին, չէի հասկանում ֆուտբոլասերներին, ովքեր ինչ որ խաղի պատճառով լաց էին լինում կամ ուրախանում: Տեսնելով, որ խաղին մնացել է 2 րոպե, ալիքը չփոխեցի: Մտածեցի` կավարտվի, մի ֆիլմ կսկսվի`կնայեմ: Խաղը համարյա ավարտվելու վրա էր, հաշիվը` 0:0, վայրկյաններն էի հաշվում, թե երբ է ավարտվելու, իսկ մրցավարը, ի դժբախտություն ինձ, ավելացրեց 3 րոպե: Երբ ավելացված վերջին րոպեն էր ավարտվում, ինչ որ ֆուտբոլիստ գոլ խփեց Իրանի հավաքականին: Մեկնաբանի բարձր գոռոցից հասկացա, որ այդ ֆուտբոլիստի անունը Լեոնել Մեսսի էր: Շատ էի լսել նրա մասին, բայց երբեք չէի տեսել:
Այդ օրվանից իմ կյանքը 180 աստիճանով փոխվեց: Սկսեցի ուսումնասիրել այն հավաքականը, որտեղ խաղում էր Մեսսին`Արգենտինայինը: Մինչև հաջորդ խաղը արդեն նրանց ողջ կազմը սովորել էի, բոլոր խաղերին հետևում էի: Մինչև որ հասավ եզրափակչի օրը: Եզրափակիչ էին հասել Արգենտինան ու Գերմանիան: Խաղի 90 րոպեներին աչքս չէի կտրում հեռուստացույցից, բայց թեև երկու կողմերն էլ գրոհներ էին կազմակերպում, խաղը ավարտվեց ոչ ոքի, եկավ ավելացված ժամանակի հերթը: Երբ արդեն բոլորս պատրաստվում էինք 11 մետրանոց հարվածաշարին, Մարիո Գյոտցեն գնդակն ուղարկեց արգենտինացիների դարպասը` վճռելով խաղի ելքը: Իմ իմացած ու չիմացած բոլոր աղոթքներն էի ասում, խնդրում, որ արգենտինացիները գոնե մի գոլ խփեն, բայց հրաշք չկատարվեց:

Մունդիալ 2014-ի հաղթող դարձավ Գերմանիան: Այդ մեկ ամսից էլ քիչ ժամանակում այնքան էի կապվել Արգենտինայի հավաքականի հետ, որ ամեն ֆուտբոլիստի կարծես շատ վաղուց արդեն ճանաչում էի: Աշխարհի առաջնության գավաթի մոտով անցնելիս Մեսսիի հայացքը վեջին կաթիլն էր: Սկսեցի բաց թողնել այն արցունքները, որոնք համառությամբ զսպում էի մինչ այդ (ուժեղ մարդ էի ուզում խաղալ):

Այդպես շարունակեցի մոտ մեկ ամիս: Տանից դուրս չէի գալիս, ողջ ժամանակս տրամադրում էի ֆուտբոլին: Պարզեցի, որ Լեո Մեսսին խաղում է «Բարսելոնա» ֆուտբոլային ակումբում, հետո հետաքրքրվեցի այս ակումբով`պատմությամբ, ֆուտբոլիստներով: Հասկացա, որ իմ կյանքի ակումբը «Բարսելոնան» է: Հետո իմ կյանքի թելը սահուն կերպով միահյուսվեց ֆուտբոլի հետ: Իմ կյանքը բաժանվեց 2 մասի` ֆուբոլից առաջ և ֆուտբոլից հետո:
Ամեն անգամ, երբ Բարսան պարտվում է, նստում եմ տան մի անկյունում, ամուր գրկում Բարսայի տարբերանշանը ու երգում եմ Tot el Camp-ը (Բարսելոնայի օրհներգը): Ծնողներս դժվար, բայց համակերպվեցին իրենց երեխայի այս նոր քմահաճույքի հետ, բայց ի զարմանս նրանց, այդ քմահաճույքը երկար տևեց, մինչև այսօր: Ընկերներս էլ սովորեցին, որ եթե ես նրանց ոգևորված որևէ ֆուբոլային խաղ եմ պատմում, ինձ ընդհատել պետք չի:
Մինչև հիմա էլ Մունդիալ -2014-ի եզրափակիչը չեմ կարողանում առանց հուզմունքի հիշել: Թե ինչպես «մենք» կարող էին հաղթել, բայց չհաղթեցինք:
Դրանից հետո Լեոնել Մեսսին ունեցավ ևս 2 պարտված եզրափակիչ, ես էլ նրա հետ: Ու թեև այս տարին շատ հետաքրքիր անցկացրեցի, ու այն հավակնում էր դառնալ մինչև հիմա իմ ապրած լավագույն ամառը, բայց այս տարի Արգենտինան Ամերիկայի գավաթի եզրափակիչ խաղում երկրորդ անգամ անընդմեջ պարտվեց Չիլիին:

Ամեն անգամ, երբ փակում եմ աչքերս, տեսնում եմ Մեսսիի արցունքները պարտությունից հետո, նրա չիրացրած 11 մետրանոցը, արդեն որերորդ անգամ գլխիկոր հեռանալը մարզադաշտից… Չէ, այս տարին հաստատ լավագույնը չի:
Ես երբեք լուրջ մրցույթների չեմ մասնակցել, բայց այնպիսի զգացում ունեմ, որ պարտվել եմ 3 եզրափակչում: Հիմա սպասում եմ 2018 թվականի աշխարհի առաջնությանը. դա իմ ու Մեսսիի վերջին շանսն է:
Հիմա իմ բոլոր երազանքները, նպատակները կապված են ֆուտբոլի հետ: Չգիտեմ, իմ այս սերը ֆուտբոլի նկատմամբ մի օր կանցնի՞: Գուցե այն ժամանակ, երբ ես իսկապես սիրեմ:

Diana Grigoryan

Չվերադարձող «հեփի էնդերը»

Հերիք է, հա՛, հերիք է: Նեղացել եմ աշխարհից, մարդկանցից ու իմ քաղաքից: Նեղացել եմ իմ սիրած երգերից, նեղացել եմ շոկոլադից, նեղացել եմ ինձ չգրկող ու նեղացնող երևույթներից: Նեղացել եմ դավաճաններից, որ պետք եղած ժամանակ գլուխները մտցնում են բարձի տակ, բերանները հարյուր փականներով փակում ու նայում են դատարկ պատին:

Լինում է լավ արևածագով օր: Ու լինում է օր, որ սպասված «հեփի էնդը» չի գալիս (ինչպես միշտ): Էսօր տուն գալիս զգացի, որ ուզում եմ մնալ մութ աշնանային երեկոյի մառախուղի մեջ ու առանց երգ, առանց տաք ծածկոց, առանց թեյ, նստել ու կարդալ Պետրոսյան: Հա՛, իմ սիրելի Վարդգես Պետրոսյան. «Դեղատուն Անին» կամ էլ` «Եթե կապույտ լիներ երկինքը»: Մի փոքր բան, մի փոքր հատված, որ լցնեի ներսս:

Քայլում էի փողոցի ձախ կողմով, բայց սիրում էի աջը: Էդպես էլ է լինում: Անում ես այն, ինչ չես ուզում… Որովհետև հիմար ես:

Աշուն է: Ցերեկներս լցված են գույներով, իսկ առավոտներս ու գիշերներս` մառախուղով: Ու ես չեմ տխրում, այն պատճառով, որ աշուն է: Տխրում եմ, որովհետև իմ հիմար լինելը նոր եմ նկատում: Նոր եմ նկատում, որ ուզում եմ փախչել էստեղից: Ու գիտե՞ք, թքած ունեմ, թե ուր և որ ուղղությամբ: Միայն փախչել:

Մտածում եմ` ինչ լավ կլիներ, որ փողոցի «զեբրաներից» մեկը ես լինեի: Իմ վրայով կգնային, կգային, երկար ճանապարհ կանցնեին` իմ վրայով քայլելու համար: Կլինեի դեղին կամ սպիտակ, ականջիս մոտ կլինեին իմ սիրած կոշիկների ձայները: Կլինեի գիծ, բայց գոնե կիմանայի, որ մարդիկ ինձ վստահում են, որ ինձնով անցնելիս, թեկուզ անգիտակցաբար, ինձ են վստահում իրենց կյանքը, իրենց մեքենայի տակ ընկնել կամ չընկնելը:

Երանի փողոցի գիծ լինեի, երանի չորացած տերև լինեի ու ինչ-որ մեկի՝ դեպի առաջ քայլից կոտրվեի, երանի առավոտվա ու գիշերվա տխուր մառախուղ լինեի:

Երանի ինձ ոչ ոք չնկատեր: