Շըշշշշ: Լռի՛ր: Հոգնած-քնած են՝ տեսնո՞ւմ ես:

Այ լսիր՝ երբ որ երազանքդ մեծացնում, դարձնում ես լիարժեք, լցնում հազար գույնով ու հեքիաթով, պիտի գնաս-գաս խփվես երազովդ, օրագրումդ մեծատառ տպատառերով գրես, որ աչքդ ծակի թերթելիս, մեկ-մեկ չդիմանաս ու մեկի ականջին փսփսաս նրա մասին, ձեռքը բռնած մտնես գրախանութ, իրիկունները միասին գնաք տաք պոնչիկներ ուտելու, բարձրաձայն կարդալ չես սիրում, բայց իրա համար ամեն օր մի քանի էջ կարդաս, հետո ծածկես ՝չմրսի, հիվանդանա, տաքությունն էլ՝ կախված եղանակից: Երազանքը հույսի ամենասիրուն կերպարանքն ա: Ականջներիս դեռ մանկուց են ծանոթ խոսքերը՝ հույսը չի մեռնում: Դե, հետն էլ, ուրեմն, երազանքները:

Փոքր ժամանակվա ընկերներիս մեծ մասը ապագա տիեզերագնացներ էին: Դե, թռչելու հետ ես էլ սեր ունեի, այ, տես՝ ամենամեծն է, պատի տակ պառկածը: Էսօրվա պես հիշում եմ մարդկանց զարմացած հայացքները, երբ հարցին՝ ինչ եմ ուզում դառնալ, պատասխանում էի.

-Ռազմական օդաչու:

Չդարձա: Տաք ծածկեցի երազանքիս, թողեցի հանգիստ քնի:

Երազանքներս շնչակտուր, իրար հերթ չտալով, փոխվում էին ամեն գրքից, ֆիլմից, հանդիպումից ու ծանոթությունից հետո: Դրա համար սենյակում ասեղ գցելու տեղ չկա: Մի սենյակ երազ: Սիրուն են, չէ՞:

Ռեմարկից հետո Լիսաբոն գնալն ու ինչ-որ մեկի հետ գիշերը զրուցելը, Էքզյուպերի, որ վերջերս ծանոթացա, կարդալուց հետո համոզվեցի՝ եթե օդաչու դառնայի, հաստատ Փորքիկ Իշխանին կտեսնեի, Փոթերից հետո Հոգվարթսը մի քանի օր հանգիստ չէր տալիս, երբ որ Սիրադեղյան եմ կարդում, խեղճանում եմ, ասում եմ՝ էս ոնց ա գրում ու էլի ինչ-որ բանի մասին երազում:

Փոքր երազանքները սենյակում իրենց մանր ու օտար են զգում: Քնում են ծաղկամանի կողքին, պատուհանգոգի տակ, զարդատուփի մեջ կամ մեծերից մի քիչ ծածկոց գողանալով ՝ մի պատի տակ: Չգիտեն, որ ամենասիրունն իրենք են ու համ-հոտ տվողները: Մեծերին ձգտում ենք, որ իրենց իրականացնենք: Գնանք Փարիզ, որ Արվեստների կամրջով վազենք: Մոսկվայում Վագանկովսկու գերեզմանատուն հասնենք, որ մի փունջ ծաղիկ ու մի ամբողջ սեր թողնենք Եսենինի ու Վիսոցկու մոտ: Ամստերդամում ինձ արվարձաններն են հետաքրքիր, Պրահայում՝ կարմիր տանիքները:

Գիտե՞ս, մեկ-մեկ չարաճճի երեխայի նման մեկնումեկի վրայից քաշում եմ ծածկոցը, մրսում-արթնանում է, քունը կիսատ թողածի պես թարս-թարս նայում, չի հասցնում մի բան ասել, բացատրում եմ.

-Կեսօրն անց է արդեն, ժամանակդ եկավ:

Այ, տեսնո՞ւմ ես պահարանի կողքին պառկածին: Հա-հա, սիրուն սև հոնքերով ու սև խուճուճ մազերովը: Այ նրա մասին… Ականջդ բեր՝ ասեմ:

Կարմիր կծիկի ծայրը բռնում եմ ու բացատրում՝ ոնց ենք ծանոթանալու.

-Ներկայացնեմ ինձ, հա՞: Ուրեմն՝ ես Անահիտն եմ, 16 տարեկան, սիրում եմ մի աշխարհ բան, մասնագիտության հարցով էնքան էլ չեմ կողմնորոշվել, երևի՝ իրանագետ: Մի շաբաթ է ՝ կամավոր եմ «Օրրան»-ում: Վա՜յ, մի րոպե. մեկ էլ սիրում եմ ֆուտբոլ. Ռեալ Մադրիդ:

Ծայրը մատիս եմ փաթաթում ու կծիկը շպրտում շիկակարմիր մազերով մի տղայի, ինձնից երևի 4-5 տարով փոքր: Ինձ թվում է՝ բոլորը իրենց կյանքում մի «ռիժիկ» պիտի ունենան: Ներկացավ, անունը, կարծեմ, Արեն էր:

Կծիկը գնում-գալիս էր, իսկ Բարսելոնայի երկրպագուները շատանում էին: Թարս-թարս նայում էին ինձ ու հատուկ առոգանությամբ շեշտում իրենց ֆուտբոլային նախասիրությունները: Ասում եմ ՝ լավ, երեխեք են, ես էլ եմ էդպիսին եղել:

…Խմբի հետ ծանոթանալիս հազվադեպ է եղել, որ միանգամից հավանել եմ: Միշտ ինձ մի բան վանում է խմբի մեջ. ես մարդկանց մենակ եմ ճանաչում ու սիրում: Մենակ եմ զգում մարդուն:

Ամենավերջում լիքը թուշիկներով մի տղա հայտարարեց.

-Երազանք էլ ունեմ: Ուզում եմ գնամ իմ սիրած թիմի ՝ Բարսելոնայի մարզադաշտ ՝ Կամպ Նոու , ու տեսնեմ ՝ ոնց ա Բարսան Ռեալին 10-0 հաղթում:

Ու էնպիսի հայացքով ինձ նայեց, ոնց որ արդեն գնացած ու հաղթած լիներ: Հայացքներ կան, որ ուղեղումդ գամվում են՝ չմոռացվելու պահանջով, մեկ-մեկ գալիս, հեգնում, քթի տակ ծուռ-մուռ ժպտում, հիշեցնում քեզ հաղթած լինելու մասին:

…Լոռվա գյուղերից էին: Տղաներից մի քանիսը պատմեցին, որ գյուղերից մեկում Smart կենտրոն էին բացել, ծրագրեր էին ուսումնասիրում: Հետո տխուր-տխուր ասացին, որ դպրոցում մի համակարգչային սենյակ կա, բայց համակարգիչների կեսը չեն աշխատում: Հետո էլ՝ Microsoft-ից էն կողմ բան չեն տեսնում, հոգնել են:

Պատմեցին, որ ազատ ժամանակ atc.am-ով մաթեմատիկայի ու ֆիզիկայի ավարտական կամ միասնական թեստեր են գրում: Բոլորը աշխարհագրություն էին սիրում ու ինտելեկտուալ խաղեր:

Ասացին, որ Վանաձորում գոնե գնալու մի տեղ կլինի, գոնե օրը հետաքրքիր դարձնելու հնար կա: Ասացին, ես էլ տխուր-տխուր լսեցի:

Դովլաթովն ասում էր ՝ դե, լավն են մարդիկ. ում մեջ էլ խորանաս, լավը կլինի: Դե Դովլաթովը գիտեր ՝ ինչ էր ասում: Մենակ մարդը ամենաշատն է մոտ ինքն իրեն ու ամենշատն է թույլատրում մոտենալ, հասկանալ, գիտակցել իրեն:

Արևից խանձված մաշկով, շոկոլադագույն աչքերով նայում են, պատմում ծրագրերի մասին, հավատում, որ լավ կլինի: Իսկ ես ուզում էի, ես աշխարհի չափ ուզում էի, որ էն տղան գնար Կամպ Նոու, անպայման գնար, տեսներ Բարսելոնայի խաղը… Ու թեկուզ հաղթանակը: Մենակ թե` երազանքը կատարվեր: Միայն թե, լավ լինի:

Իսկապես-իսկապես, լավ կլինի:

Կարծում եմ ես այն քչերից եմ, ովքեր դեռ հեռուստացույց են դիտում: Այսօր շատերը նախընտրում են ֆիլմերը, հաղորդումները դիտել ինտերնետի միջոցով: Դե իրականում այդպես ավելի հարմար է: Չես սպասում քո սիրելի ֆիլմին, քեզ չեն խանգարում գովազդային հոլովակները, բայց այնուամենայնիվ ես նախընտրում եմ հեռուստացույցը: Սիրում եմ ժամերով նստել հեռուստացույցի առջև, նայել, թե ինչպես են իրար հաջորդում գովազդները: Չեմ կարող ասել, որ ամբողջ օրը նայում եմ, բայց նայելիս մոտ 5-7 ժամ կարող եմ անցկացնել բազմոցին նստած: Զարմանալի է, չէ՞: Ես էլ եմ ինքս ինձ վրա զարմանում: Լինելով հավատարիմ հեռուստադիտող` որոշել եմ վերջապես բարձրաձայնել ինձ անհանգստացնող թերությունները, որոնք մեծ ազդեցություն են ունենում մարդկային գիտակցության և հեռուստատեսությունների որակի վրա: Հայկական հեռուստատեսությունում շատ են հեռուստասերիալները` «Դժվար ապրուստ» (չգիտեմ, դեռ ցույց են տալիս, թե` չէ), «Բանակում»… 

Ես դրանց սիրահար չեմ, բայց այնուամենայնիվ ալիքները «թերթելու» ժամանակ մեկ- մեկ հանդիպում եմ: Առաջին բանը, որ միանգամից ուշադրություն է գրավում, ժարգոնն է: Չէ, ես նրանցից չեմ, որ ոսկեղենիկ հայերեն են պահանջում, բայց կարելի էր գոնե որոշ բառեր չօգտագործել: Կան արտահայտություններ, որոնք ընդգծում են ժարգոնի օգտագործումը և վիրուսի նման տարածվում են, նամանավանդ իմ հասակակիցների շրջանում: Հաղորդումներ, ռեալիթի շոուներ, այ, սա համաշխարհային հեռուստատեսության խնդիրն է: Այս հեռուստահաղորդումներում եզակիներն են, որ հետևում են իրենց արտահայտվելու ձևին: Էկրանից այս կողմ ամեն մի սխալ արտահայտություն շատ տհաճ և վատ է հնչում: Շատ եմ նկատում ռուսական (ТНТ) ալիքում ու դա մի տեսակ նորմալ եմ ընդունում: Հայկական հաղորդումներում դեռ չեմ նկատել, և հուսով եմ չեմ էլ նկատի: Չեմ կարծում, որ արժե այդ վատ գիծը ընդօրինակել օտարերկրյա ալիքներից: Հայկական հաղորդումներից սիրում եմ դիտել «Գուշակիր մեղեդին»: Մի տեսակ զվարճալի է հաղորդման մասնակիցների հետ միասին փորձել գուշակել տարբեր մեղեդիներ: Ուզում եմ ասել, որ ես մեղեդի գուշակելուց հեչ լավ չեմ: Եվ վերջապես, դա-դա-դա-դամ… Իմ ամենասիրելի մասը` գովազդ: Գովազդը երևի միակ բանն է, որ ինձ պահում է հեռուստացույցի առջև: Չգիտեմ, ինչո՞ւ  է այդպես: Ուղղակի սիրում եմ դիտել դրանք, համեմատել հների հետ և գտնել դրանց մեջ թերություններ: Ժամանակի ընթացքում ես հասկացա մի պարզ բան` դրանք միշտ նույնն են: Փոխվում են միայն շլացուցիչ ժպիտով դերասանները: Նկատե՞լ եք լվացքի փոշիների գովազդը: Միշտ մի երեխա կեղտոտում է իր վերնաշապիկը, մայրը չի կարողանում  մաքրել այն, և այդ պահին հայտնվում է այն շլացուցիչ ժպիտով տղամարդը կամ կինը ու երեխայի մորը առաջարկում է ամենալավ լվացքի միջոցը:

-Թիվ մեկ փոշին աշխարհում…

Չիփսի և նմանատիպ ուտելիքների գովազդներում համարյա միշտ նկարահանվում են Ռոնալդոն և Մեսսին: Պաղպաղակի գովազդում մեկի ձեռքում եղած պաղպաղակը ուրիշները փորձում են խլել: Ատամի մածուկի գովազդի վերջում միշտ մի ատամնաբույժ հավաստիացնում է, որ նրանք փորձարկել են այդ մածուկը, և այն աշխարհի համար մեկ մածուկն է: Եվ հիմա ուշադիր հարցը` քանի՞ ատամի մածուկ է համարվում առաջինը: Կա երկու տարբերակ կամ` ոչ մի, կամ բոլոր մածուկները: Ու նմանատիպ օրինակները շատ են: Իհարկե, այս ամենի հետ մեկտեղ կան լավ և’  հեռուստասերիալներ, և’ հաղորդումներ, և’ գովազդներ: Ու հենց դրանք էլ փրկում են հեռուստատեսությունը: Դե ինչ այսքանը, հիմա հեռուստացույց նայելու ժամանակն է…

Ամառը սովորաբար ես անցկացնում եմ տատիկիս տանը՝ Օձունում: Մեր գյուղը գտնվում է սարերի մեջ՝ հարթավայրի վրա:
Մի օր սովորականի նման նստած զրուցում էինք և որոշեցինք գնալ Դեբեդ գետը։ Հաջորդ օրը ես, մորաքույրս, մեր գյուղի հարևանը ու նրա շունը՝ Թութոն, պատրաստվեցինք ու ճանապարհ ընկանք։
Դեբեդին հասնելու համար պետք է իջնեինք ձորը։ Ծառերի ճյուղերը, թփերի փշերը, ցեխն ու ջուրը հաղթահարելով՝ հասանք մի արահետի։ Անցնելով մի քանի կիլոմետր՝ իջանք Դեբեդի ափը։ Նստեցինք մի քիչ հանգստանալու, լողացինք գետի մեջ, հաց կերանք, զրուցեցինք ամեն ինչից մի քիչ։ Արդեն արևը մայր էր մտնում։ Հոգնած սպասում էինք մեքենայի, իսկ մեքենա չկար: Բայց քանի որ արդեն մթնում էր, որոշեցինք բարձրանալ ոտքով։ Ոլորանները շատ երկար էին։ Վերջապես եկավ մեր բարեկամներից մեկը, որ մեզ տուն տանի, բայց նա չհամաձայնեց վերցնել Թութոյին։

Մինչև հասանք գյուղ, տեսանք շունն արդեն տան մոտ մեզ է սպասում։ Ես ինձ շատ վատ զգացի, որ  մենակ ենք թողել մեր արդեն հավատարիմ դարձած ընկերոջը։

Երկար ժամանակ լռելուց հետո որոշեցի գրել ու պատմել իմ մասին: Ես Նինա Բաղոյանն եմ, ծնվել և ապրում եմ Լոռու մարզի Ստեփանավան քաղաքում:
15 տարի առաջ մեր ընտանիքում ծնվեցի ես: Ծնողներս ասում են, որ գեղեցիկ ու փխրուն փոքրիկ եմ եղել: Տատիկս ու պապիկս ինձ պատմում են, որ չարաճճի եմ եղել, չնայած դրան` լսող ու հասկացող: Փոքր ժամանակ սիրել եմ պապիկիս հետ գնալ մեր դաշտերն ու ձորերը, զբոսնել ժամերով և տուն վերադառնալ գիշերով… Ու այսպես ամեն օր խենթի պես անցավ իմ մանկությունը, որը կմնա հիշողությանս ամենավառ էջերում: Ամենաարկածային ու անհոգ տարիքս մնաց հետևում, ու եկան ավելի հասուն ու կազմակերպված ապրելու տարիները:
Սովորել եմ Ստեփանավանի թիվ 2 հիմնական դպրոցում` 9 տարի: Երբ մենք դասընկերներով պետք է իրար ավելի լավ ճանաչեինք, երբ պետք է ամրապնդեինք մեր համախմբվածությունն ու միասնականությունը, պետք է մեծանար մեր աշխարհայացքը, երբ նոր էր ձևավորվում ընկերական կոլեկտիվ հասկացությունը, մեզ բաժանեցին հարազատ դպրոցից` մեր երկրորդ ընտանիքից: Շատ էինք կապվել ու մտերմացել միմյանց հետ, ուսուցիչներն էլ մեզ շատ էին սիրում ու, այսպես ասած, «երես տալիս»: Չնայած մենք չենք մոռացել մեր դպրոցն ու այնտեղ անցկացրած լավ օրերը: Հաճախ ենք այցելում դպրոց և իրազեկ ենք առօրյա անցուդարձին…
Այնուհետև ընդունվել եմ քոլեջ` ծնողներիս խորհրդով: Սովորում եմ «Մենեջմենթ» բաժնում: Ինձ համար անսովոր է լսել ուսանող, լսարան, դասախոս բառերը:

Շատ եմ սիրում ասմունքել և հաճախում եմ ասմունքի խմբակ: Սիրում եմ գրքեր կարդալ: Երբ դպրոցում հարցնում էին`ազատ ժամանակ ինչով ենք սիրում զբաղվել, կամ ինչ նախասիրություններ ունենք, ես պատասխանում էի, որ սիրում եմ պարել ու գիրք կարդալ: Սակայն գիրք էի կարդում միայն ամառային արձակուրդներին` ուսուցչիս հանձնարարությամբ: Հիմա այդպես չէ, գիրք եմ կարդում մեծ սիրով ու մի անհասկանալի ցանկությամբ: Կարդում եմ հոգեբանախրատական և գեղարվեստական գրքեր…
Էությամբ հանգիստ, կատակասեր, «հարմարվող» անձնավորություն եմ: Փորձում եմ ժամանակից առաջ չընկնել ու շուտ չմեծանալ: Ես ունեմ մի մեծ վախ` կորցնել այն մարդկանց, ում շատ եմ սիրում: Փորձում եմ ապրել արդար ու ազնիվ կյանքով:

Իմ հասակակիցներն արդեն ընտրել են իրենց համար մասնագիտություն, իսկ ես` դեռ ոչ, քանի որ գիտակցում եմ, որ ապագայիս ծրագրերը կախված են այդ մասնագիտությունից: Ես հույսս դնում եմ Աստծո վրա:
Հիմա միայն խաղաղություն եմ ուզում ամբողջ աշխարհում: Չեմ ուզում լսել «զինվոր մահացավ» արտահայտությունը, չեմ ուզում տեսնել որդի կորցրած մայրերի արցունքից տրտմած աչքերը: Մնացել է միայն հավատը, որով մենք առաջ ենք շարժվում, ու պետք է փորձենք պահպանել այն: Ես շնորհակալ եմ այն զինվորներից, ովքեր իրենց կյանքի գնով պահպանում են մեր սահմանները:

Փոքր ապերիկս հարցրեց.

-Անահիտ, բա ինչի՞ ես հենց Ռեալ սիրում որ:

Ու ես էլի սկսեցի նույն բանը, որ էնքան քիչ եմ պատմում մարդկանց, որ մի քիչ անհավատալի է երազ տեսնել, արթնանալ, գուգլով փնտրել անունը ու ֆուտբոլից բացարձակ անտեղյակ՝ սկսել ապրել դրանով:

Դասարանում երևի մենակ ես էի Ռեալ Մադրիդ սիրում, մնացածը՝ Բարսելոնա, ու պարտության օրերին ավելի լավ էր դպրոցում չերևայի: Հա, էն ժամանակ էդպես էինք սիրում:

Դասարանում մի սեղան կար. ես ու դասընկերուհիս էինք նստում,  մի կողմում գրված էր Ռեալ Մադրիդ, մյուսում ՝ Բարսելոնա: Դասամիջոցներին գրատախտակի վրա ով հասցնւոմ էր, արագ մե՜ծ սիրտ էր նկարում, մեջը անգլերեն գրում իր թիմի անունը, կողքերին՝ ֆուտբոլիստների անունները: Ես տետր ունեի, որ սկսվում էր Ռեալի հիմնով, հետո պատմությունն էի արտագրել, գրել ֆուտբոլիստների անունները`  ծննդյան թվերի հետ միասին:  Տրանսֆերների մասին էի գրում:

Կլասիկոյին ավել շատ էի սպասում, քան արձակուրդներին: Օրերով իրար հետ չէինք խոսում, որովհետև ֆուտբոլային հարգանքը էնքան քիչ էր. անընդհատ ծաղում էինք իրար, անկապ արտահայտություններ անում,  մի կաթիլ չէինք հասկանում իրար: Եթե Ռեալն էր հաղթում կլասիկոյում,  ուրեմն, ես էի մի քայլ առաջ գնում, եթե Բարսան ՝ ուրեմն իրենք: Էդպես գնում էինք իրար հետևից, բայց ոչ կողքից: Ամիսը մի անգամ պարտադիր կրկնվող դիալոգ էր.

-Բարսան 5-0 ա կրել:

-Հա, ի՞նչ, Ռեալն էլ` 11-1:

Մենք չէինք հետևում մեր հակառակորդ թիմի փոփոխություններին… Իբր թե: Եթե էդ ժամանակներում Բ տառը գրեի, առաջինը Բարսայի հայկական կայքը կբերեր:

ՑՍԿԱ-Ռեալ խաղին վերջին անգամ անիմաստ լաց եղա. 1-1 էր: Մերոնք ջղայնացան.

-Ֆուտբոլ ա, էլի:

Մենք մեր ցավով էինք տառապում: Ավելի շատ մտածում էինք ոչ թե միավորի, այլ պարզ ճակատով դասի գնալու մասին: Իրար երեսի նայելու:

Լա Լիգայի վերջին խաղերն էին, հորեղբորս տանն էի, խաղը չկարողացա նայել ու, որովհետև փոքր էի, ու realmadrid.am-ից բացի ուրիշ կայք չգիտեի (թե ոնց մտքովս չէր անցել ուրիշ տեղ նայել), մինչև գիշերվա 3-4-ը սպասեցի արդյունքների տեղադրելուն: Ամենվատն էն էր, որ… Նորից ոչ ոքի էր:

Ընկերներիցս մեկը խաղերից առաջ, տուրերից առաջ միշտ գրում էր՝ տես, էսա Բարսան ինչ ա անելու:

Ես նույնիսկ ֆուտբոլ խաղալ սովորեցի ու դարպասապահ էի ՝ Կասիլյասի պես: Հետո Կասիլյասը գնաց: Կասիլյասը… Չգիտեմ ՝ ինչ եղավ: Անսովոր էր: Ահավոր: Ռեալից ամեն ֆուտբոլիստի գնալը մի բան պոկում-տանում է, ու մարզիչի ՝ Մոուրինյոի գնալուց հետո էլ տխրեցի: Ահագին:

Անհույս ժամանակ վերջին րոպեներին Քուինի “We are the champions”-ն էի միացնում, մի անգամ խփեցին… Մի անգամ մի բան եղավ: Երգ էր էլի, խաղեր էին, էլի:

Փոխվեցինք: Մեկ-մեկ ասում էին, ասենք, Ռեալ-Վալենսիա խաղը ե՞րբ ա: Ու ինչ ամոթ էր չիմանալը: Մեկ-մեկ խաղերը չէինք նայում, որովհետև… Որովհետև միշտ մի պատճառ կար: Բայց դե հարգել սովորեցինք: Ժամանակի ընթացքում հարգել սովորեցինք, կամաց-կամաց, բայց սովորեցինք:

2015/2016 թվականի Չեմպիոնների Լիգայի եզրափակիչ էին դուրս եկել Ռեալն ու Ատլետիկոն, մի խոսքով ՝ Մադրիդյան դերբի էր: Ու էդ խաղում Մադրիդի Ռեալը հաղթեց: Երեկ ես հաղթեցի ու հաղթեցի… Ինքս ինձ: Հաղթեցի՝ արցունքների աստիճան հուզված պարտվողի լիքը լցված աչքերից ու… Իրենց տխրությունը հարգելով: Հաղթել եմ` մեջս սպանելով տարիներ շարունակ չակերտավոր հաղթողին՝ միայն հաղթանակը տեսնողին: Գավաթը մերն է: Գավաթը իմն է: Պարտվողի տխրության տերերն էլ, դե, մենք ենք: