Հայաստանը հոլանդացիների աչքերով

Լուսանկարը՝ Հայարփի Բաղդասարյանի

Լուսանկարը՝ Հայարփի Բաղդասարյանի

Դպրոցում հերթական միջոցառումներից մեկն էր կազմակերպվել: Այս անգամ հերոսները հոլանդացիներն էին, իսկ ավելի կոնկրետ հիմա ներկայացնեմ բովանդակությունը:

Ինչպես ասում են, «մի մարդու պես» հավաքվեցինք դահլիճում, հյուրերը ներկայացան, և երբ թարգմանչուհին ասաց, որ պիտի հայերեն երգեն, և մասնավորապես, Սայաթ-Նովա: Բոլորս զարմացանք ու մեջներս կասկած առաջացավ. արդյո՞ք կարող են պատվով դուրս գալ:

Հավատացեք, այնպես երգեցին, որ անգամ փշաքաղվեցինք: Հայացքներից երևում էր, որ հասկանալով ու զգալով են երգում: Կատարեցին Էրեբունի-Երևանը, Կռունկը: Մենք էլ ձայնակցում էինք: Մեջս միանգամից ցանկություն առաջացավ հետները խոսելու ու մի երկու հարց տալու, ու ես ինձ չկորցրի: Երբ ելույթն ավարտեցին, թուղթ ու գրիչս վերցրի, վազեցի թարգմանչուհու մոտ, մի քանի տեղեկություն իմացա երգչախմբի մասին ու սպասեցի հարմար առիթի՝ հետները խոսելու համար:

Դպրոցի աշակերտներն էլ ոգևորվել էին ու հոլանդացիների հետ հայրենասիրական երգեր էին երգում, հետն էլ պարում, սովորեցնում: Մեկ էլ նկատեցի, որ հյուրերից մեկը ֆրանսերեն է խոսում, ու էլ սրանից հարմար ի՞նչ հնարավորություն: Ֆրանսերենի ուսուցչուհիս ծանոթացնում էր դպրոցին, ես էլ արագ գնացի ու որսացի պահը:
-Bonjour.
-Oh, bonjour. Sa va?
-Sa va bien, mercie beaucoup.
Չեմ ասի, թե ֆրանսերենից փայլում եմ, բայց դե ուսուցչուհուս օգնությամբ տակից դուրս եկա:
-Դե, ընկեր Դերունյան, օգնում եք` մի երկու հարց տամ:
Հարցերս տվեցի, ֆրանսերենի խմբի աշակերտներով մի փոքր զրուցեցինք, ու ես թռա լսածս ու գրածս իմի բերելու: Իրավիճակը փոքր ինչ խառն էր, բոլորն ուզում էին հոլանդացիների հետ խոսել, ֆոտոներ անել, դրա համար էլ իմ արած փոքրիկ գործից էլ բավական գոհ մնացի:

Լուսանկարը՝ Հայարփի Բաղդասարյանի

Լուսանկարը՝ Հայարփի Բաղդասարյանի

Պարզվեց, որ հոլանդական «Կռունկ» սիրողական երգչախումբը արդեն երեք տարի շարունակ գալիս է Հայաստան՝ մեր մշակույթին ու կյանքին ծանոթանալու ու նաև երկու երկրների միջև բարեկամական կապ հաստատելու համար: Երգչախմբի ղեկավարը Ինգրիդ Վան Ռուին է: Նա նշեց, որ երգչախումբը ոգեշնչված է Խաչատուր Ավետիսյանով: Իրենց խմբում կան նաև հայեր, ովքեր էլ սովորեցնում են հայերենի արտասանությունն ու բացատրում են խոսքերը:
2014 թվականին ճանաչողական այցով գնացել էին նաև Գյումրի:
Ասում են, որ Հայաստանը շատ են հավանել, գեղեցիկ երկիր ունենք,ամեն խաչքար իր յուրահատուկ պատմությունն ունի, (հպարտ-հպարտ ժպտում էի), հարցրի՝ ինչ տպավորություններ ստացան օրվա միջոցառումից, ասացին, որ շատ հավանեցին, հյուրասեր ենք, աշակերտներն ու ուսուցիչներն էլ շատ հաճելի ու խելացի մարդիկ են: Առաջին անգամ են տեսնում, որ մի ազգ այսքան հյուրընկալ լինի: Հյուր են գնում, տանտերերը մի լավ սեղան են գցում ու ժպիտներով էլ ճանապարհում: Սկզբում կարծում էի, թե այս վերջին շրջանի դեպքերի համար են եկել Հայաստան, ու հարցրի նաև, թե երկրում տիրող իրավիճակին ծանո՞թ են: Ասաց, որ ոչ, միայն գիտեն ցեղասպանության մասին, որ մեզ կոտորել են, ու դրա համար իրենք շատ են ցավում:
Հետաքրքիր և ուրախ մարդիկ էին:
Ուզում եմ, որ շատ ազգեր մեզ ճանաչեն ու հետաքրքրվեն մեր մշակույթով: Այն իսկապես շատ հարուստ է ու գեղեցիկ, և բավականություն և ուրախություն ես զգում, որ օտարներն այդքան զգացական ու գեղեցիկ են ներկայացնում քեզ, քո իսկ երաժշտությունն ու արվեստը:

sara harutyunyan

Նոր Հաճն

Հավանաբար գիտեք Հրազդանի կիրճի գողտրիկ վայրերից մեկի՝ Նոր Հաճնի մասին: Այն քաղաքի, ուր ժամանակին աշխուժություն  ու եռուզեռ էր  տիրում, ուր տեղափոխվում էին Հայաստանի տարբեր մարզերից՝ չընկրկելով դժվարություններից. չէ՞ որ հենց այստեղ հնարավոր էր աշխատանք գտնել, ապրել`փոքրիշատե ապահովված և բարեկեցիկ կյանքով:

Արդեն  վաթսուներկու տարի է, ինչ անշուք ու փոշոտ կիրճի եզրին ծնունդ է առել Նոր Հաճնը, որի հիմնադրումը  կապված էր Արզնիի տեխնիկական ճշգրիտ քարերի գործարանի, կամ, ինչպես հայտնի է այսօր, «Սապֆիր» արտադրական միավորման ստեղծման  հետ: Հենց այդ իրադարձության շնորհիվ է, որ նախկին «Սիլավոյի» տեղում հիմա կանգնած  է  Նոր Հաճնը՝ ուրույն և ինքնատիպ մի բնակավայր, որն իր տանիքի տակ  տասներկու հազար հայի է պահում: Այն կարճ ժամանակում դարձավ մեր պետության  արդյունաբերական կենտրոններից մեկը և իր պատվավոր տեղը գրավեց զարգացող ու բարգավաճող քաղաքների կողքին: Սկսած 70-ականներից  Նոր Հաճնի այցեքարտը դարձավ  ադամանդագործությունը: Առաջին և   նախկինում ամենախոշոր գործարանը «Շողակ»-ն էր, ուր աշխատում էր նաև հայրս: Այդ ժամանակաշրջանը, կարելի է ասել, Հաճնի վերելքի տարիներն էին: Նոր Հաճնի  բնակարաններն ավելի թանկ արժեին, քան  մայրաքաղաք Երևանինը: Հենց այդ ժամանակ՝ տասներկու տարի առաջ, մեր ընտանիքը տեղափոխվեց ինձ համար կարճ ժամանակում թանկ ու հարազատ  դարձած Հաճն:

Ի՞նչն էր իմ մեջ տպավորվել: Կզարմանաք, բայց առաջինը ինձ գրավեց հենց քաղաքի անունը: «Ինչո՞ւ Նոր Հաճն»,- մտածում էի ես և փորձում   գտնել հարցիս պատասխանը: Ասեմ, որ  փոքր  ինչ  զարմացած,  բայց նաև հպարտ էի, որ իմ քաղաքը պատմական  Կիլիկիայի 1920-ական թթ.-ի կոտորածներից փրկված հաճնեցիների խնդրանքով է վերանվանվել Նոր Հաճն: Ու քանի որ փոքր էի ու շատ բան  չէի հասկանում, կարծում էի, թե ես հենց Կիլիկիայում էլ  ապրում եմ: Գուցե ծիծաղելի է, բայց չեք պատկերացնի, թե ինչ հպարտ էի: Այդ ժամանակ դեռ  վեց տարեկան էի:

Ամեն ինչ հրաշալի էր, և  թվում էր, թե ոչինչ չի կարող  խանգարել` անկախացումից հետո փոքր-ինչ շունչ առնող ժողովրդի խաղաղ կյանքին:Եվ ո՞վ կարող էր մտածել, որ այդ հանգստությանը հաջորդելու է փոթորիկը, և որ կարող են գործերը կտրուկ վատանալ… Իրար հետևից փակվեցին արդյունաբերական գործարանները՝ փշուր-փշուր անելով հաճնեցիների հույսերը: 2008 թ.-ին լուծարված «Շողակն»-ը  ամենածանր հարվածն էր  Հաճնի համար`  աշխատանքից զրկվեց բնակչության կեսը: Հուսահատություն, գործազրկություն, աղքատություն, ծանր հոգսեր. ահա թե ինչ տարածվեց Հաճնում` համաճարակի արագությամբ: Աշխատանք չունենալու պատճառով մարդիկ  բռնեցին արտագաղթի ճանապարհը: Քաղաքը միանգամից դատարկվեց… Ցավն այն է, որ արտագաղթը դեռ շարունակվում է: Բնակիչների  մի մասը տեղափոխվեց  Ռուսաստանի Դաշնություն,  նույնիսկ Աֆրիկա գնացողներ եղան` աշխատելու և ծայրը ծայրին հասցնելու համար: Թանկարժեք քարերի մշակմամբ հայտնի  Հաճնի վարպետները  ցաքուցրիվ եղան ՝ զարգացնելով օտար երկրների տնտեսությունը:

Այսքանից հետո մտածում եմ՝ էլ ի՞նչ լուսավոր հեռանկարներ: Բայց երբ տեսնում եմ ինձ պես պատանիների, դեռահասների, որոնք հետաքրքրվում և ակտիվ գործունեություն են ծավալում մշակույթի տարբեր բնագավառներում, մարող  հույսս կամաց-կամաց արթնանում է. ուրեմն ամեն ինչ դեռ կորած չէ` մտածում եմ ես…

Հիմա մեր քաղաքում գործում է «Հաճն» պարային անսամբլը, որն ստեղծվել է 2010 թ.-ի մարտի 10-ին: Իր ստեղծման օրվանից այն շարունակում է նորանոր բարձունքներ նվաճել և հաղթանակներ ունենալ: Խումբը համերգներով հանդես է եկել Վրաստանում և այլ երկրներում: Պարախմբի  սաներն իրենց  գեղեցիկ պարով զարդարում են նաև համաքաղաքային տոնական միջոցառումները:

Մշակույթի տանը հարակից գործում է արվեստի դպրոցը տարբեր մասնաճյուղերով՝ կերպարվեստի և երաժշտության, որտեղ հմտանում և փորձ են ձեռք բերում Հաճնի ապագան կերտողները: Քաղաքի ուսումնատենչ երիտասարդներին, սակայն, պակասում է քաղաքային գրադարանը, որ  փակվել է տարիներ առաջ`  վերանորոգման պատրվակով և երբևէ բացվելու հույսով: Մենք՝ երիտասարդներս, չենք կարողանում բավարարել մեր հետաքրքրությունները, գտնել մեզ հուզող հարցերի պատասխանը:

Ահա այսպիսին է իմ քաղաքը, իմ Հաճնը: 

Ամառը ապրելու համար է…

Լուսանկարը՝ Հռիփսիմե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Հռիփսիմե Եղիազարյանի

Երկու բան կա աշխարհում ինձ համար, որ ես կարողանամ զգալ` ապրում եմ` ջուր և քամի, այսինքն` չգիտեմ դա անվանել քամի, թե պարզապես օդ: Ինձ համար այդ երկու տարրերը կարծես իմ մի մասնիկը լինեն, որոնք ցանկացած պահի կարող են ինձ հանգստացնել, կարող են ինձ սթափեցնել և միևնույն ժամանակ, անասելի ուրախություն պատճառել… Պատկերացրեք` քայլում եք մի մեծ դաշտով ու ամբողջ ուժով փորձում եք ներս քաշել շրջապատի մաքուր օդը` կրկին ու կրկին կարծես չհագենալով, կարծես վախենալով, որ, եթե մի վայրկյան հանկարծ փորձեք դադար առնել հանգստի համար, ձեր ուրախությունը կպակասի: Եվ, հանկարծ, ձեր ընկերուհիներից մեկը առաջակում է չկորցնել պահը, օգտվել առիթից, որ դաշտում ոչ ոք չկա և գլխապատառ վազել` ձևացնելով, թե շուն է ընկել ձեր հետևից: Վազել այնպես, որ քամին, ինքն էլ չդիմանալով ձեր արագությանը, իր սառնությամբ կտրի ձեր դեմքը: Բայց ոչ, չի կարելի կանգ առնել. մոռացա՞ք շան մասին: Վազում ենք ամբողջ ուժով, շնչակտուր և հևալով, բայց ոչ, դա մեզ տհաճություն չի պատճառում. բոլորի դեմքին լայն ժպիտն է միայն երևում, և ոչ ոք չի կարողանում խոսել: Հիշում եք երևակայական շանը: Հանկարծ նա դառնում է իրականություն, հիմա արդեն իրոք պետք է վախենալ, բայց դուք վախը փոխարինում եք ծիծաղով, մեկ էլ հանկարծ կարողանում եք ազատվել ձեզ հետևող շնից… Այ, հիմա կարելի է մի լավ շունչ քաշել և ծիծաղել ձեր` իրար հետևող հիմարությունների վրա… Հուսամ, ինձ հաջողվեց ստիպել, որ գոնե մի պահ ձեզ մի քիչ պատկերացնեք մեր «Խելագար հնգյակի» (խոստանում եմ մեկ-մեկ ձեզ տանել մեր մանկություն, ինչու ոչ, նաև մեր օրերը և առավել մանրամասն պատմել մեր այս «ավազակախմբի» մասին) փոխարեն… Գիտեք, ինչ-որ բան հենց այնպես չեն սիրում: Ես ամառը սիրում եմ, այն էլ` շատ-շատ, որովհետև դրանից ավելի սիրում եմ մեր «խելագար հնգյակին»:                                                                                                                                               …Ամառը խենթությունների համար է, ամառը ապրելու համար է…

hayrapi baghdasaryan

Պատերազմը

Սկզբում էնքան հեռու էր թվում պատերազմը: Կիլոմետրերով, տարիներով հեռու: Թվում էր՝ մեզ չի հասնի: Բայց հասավ: Էն էլ ոնց: Վազելով հասավ: Հետն էլ, առանց զգուշացնելու, առանց ցավներս ու վախներս տեսնելու տասնյակ տղերքի տարավ:

Մինչև էսօր չեմ պատկերացրել ծնողների ու երեխաների ցավը՝ իրենց զավակներին ու հայրերին մահվան բերանն ուղարկելուց, բայց երբ տեսա՝ հայրս հանում է զինվորական հագուստը, որ ջոկատով մեկնեն ճակատ՝ սիրտս մղկտաց: Տատս էլ վատացել էր, սիրտը թպրտում էր ջրից դուրս ընկած ձկան նման:

Երբ իմացանք զոհերի մասին, բոլորիս դեմքից կյանքին հավատով նայող հայացքը գնաց: Էլ չենք ժպտում քանի օր է: Հորս հետ էլ խոսել չի լինում էս դեպքերից: Իրենց արյան գնով ազատված տարածքների ու բնակիչների վրա հանկարծ թշնամին էլի ձեռք է բարձրացրել: Ընկերներից մեկը լուրն իմանալուց հետո լաց է եղել: Անասելի է ցավը, կորուստը`ահռելի: Քանի տան ճրագ մարեց…

Սիրտս կտոր-կտոր էր լինում ամեն մի անուն կարդալուց: Չմեռան իրենք: Ապրում են, ապրելու են:

Կապիտան Ուրֆանյանի մասին էլ բառ չեմ կարող գրել: Մի անասելի հերոսություն է արել: Աստվածային կամքի տեր երիտասարդ, որ իր արյան, իր բեկորների գնով փրկեց ընկեր տղերքին ու հայրենի սահմանի մի մասը: Ընկածներից ամեն մեկն էլ մեր հարազատ զավակներն ու եղբայրներն են: Չէ՛, չեն մեռել նրանք: Էս մեր կապույտ երկնքում սավառնող ամեն արծվի մեջ մի զինվորի հոգի է մտել: Նրանք մեռնողները չեն: Անմահ են:

Գիտակցված մահը երբեք էլ մահ չէ՝ այլ հավերժություն:

meri vardanyan hrazdan

16 տարեկանում

Ամեն դեռահասի համար գալիս է այնպիսի տարիք, երբ հարց է ծագում, թե ով է ինքը: Երբ ես ինձ այդ նույն հարցը տվեցի, չկարողացա գտնել հստակ պատասխան: Ես կարող էի ասել` ես Մերին եմ, իսկ հետո՞…

Հիմա ես կարող եմ ասել, որ մեկն եմ, ով ունի նպատակներ, երազանքներ: Ուզում եմ լինել մեկը, ով կփոխի ինչ-որ բան այս աշխարհում: Ես դեռահաս եմ, ով փորձում է վարդագույն ակնոցներով նայել սև ու սպիտակ պատկերներին: Ով փորձում է իրեն գտնել ինչ-որ ոլորտում, փորձում է հաստատվել: Փորձում է հասնել այնպիսի բարձունքների, որոնք այնքան մշուշոտ են թվում: Ես հաճախ վախենում էի լինել այնպիսին, ինչպիսին որ կամ, բայց հիմա ես ոգեշնչվում եմ իմ ընկերներով:

Եվ վերջապես, ես դեռահաս եմ, ով կանի անգամ խենթություններ, չարաճճի քայլեր, հետո կմտածի արարքի լրջության մասին և կքաղի շատ դասեր այս կյանքից:

Ինձ սկսել է հուզել անտարբերությունը մարդկանց մեջ: Երբ մարդիկ կարող են տեսնել ուրիշի ցավը, բայց օգնելու փորձ անգամ չանել: Երբ հարազատի համար մեկ է, թե ինչ վիճակում է իր համար թանկ մարդը: Երբ մարդը ստեղծել է «մի աշխարհ», որի սահմաններից չի ցանկանում դուրս գալ, որովհետև վախենում է մարդկանց կարծիքներից: Մենք ենք ստեղծում այդ չորս պատը, որտեղ էլ մեզ պարփակում ենք: Մենք դարձել ենք վախկոտ և չենք նայում կյանքին պարզ աչքերով:

Եվ հենց այս ամենից էլ առաջ է գալիս անտարբերությունը: Ես ցանկանում եմ, որ մարդիկ մտածեն իրենց համար թանկ մարդկանց մասին, չվախենան ցույց տալ իրենց զգացմունքները, չվախենան խախտել իրենց «աշխարհի» սահմանները, միգուցե  սահմաններն ու օրենքները դրված են խախտելո՞ւ համար…

Երջանկությունը

Հաճախ են, չէ՞, մեծ մտածողները խորհել այն հարցի մասին, թե ինչ է երջանկությունը…

Իմ կարծիքը նոր-նոր ձևավորվեց կամ գուցե ամբողջացավ, գտավ իր` «փազլի» պակասող մի հատիկը, երբ Արագածի փեշերին հանդիպեցի մի խումբ եզդիների, որոնք իրենց ամառային ամիսներն էին անցկացնում այնտեղ: Նրանք ոչ իրենց հագուկապով, ոչ էլ իրենց կացարաններով նման չէին մեծահարուստների: Բայց նրանք երևի աշխարհի ամենահարուստ մարդիկ էին. նրանք ունեին այն, ինչը աշխարհում ամենաթանկն է, և այն, ինչը երբեք ոչ մի գումարով չես գնի` լինես միլիոնատեր, թե` միլիարդատեր:

Նրանք երջանիկ էին, որովհետև գտնվում էին այնպիսի մարդկանց կողքին, ում նրանք սիրում էին, և ովքեր նրանց էին սիրում: Նրանք զերծ էին ձևականությունից, նրանց անկեղծության մասին իրենց աչքերն էին խոսում, իրենց ժպիտը, ծիծաղը ու իրենց հյուրընկալ վերաբերմունքը: Երջանիկ լինելու համար կարևոր չէ, թե որտեղ ես գտնվում կամ թե ինչքան գումար ունես, կարևորը` սիրելի մարդկանցով շրջապատված լինելն է: Սրան պետք է ավելացնել մի քիչ լավատեսություն և համեմել շատ-շատ ժպիտով ու ծիծաղով… Ահա և երջանկության բաղադրատոմսերից մեկը…

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Այսօրվա մասին

Այսօր հասակակիցներս և ընդհանրապես հայությունը պատրաստ է ամեն պահի կանգնել հայոց բանակի կողքին։ Այս ամենը ապացուցում է, որ հավաքական ենք և գիտակցում ենք պահի լրջությունը։ Սակայն պատմությունը ցույց է տալիս, որ յուրաքանչյուր հակամարտություն, պատերազմ, թե պարզապես վեճ, ավարտվում է բանակցություններով։ Այսինքն՝ ինչքան էլ մարդիկ զոհվեն կամ  փոխվեն առաջնորդներ, ամենավերջում խաղաղությունն է, իսկ վատագույն դեպքում` հրադադարը։ 

Բոլորս՝ պատանիներս, ոգևորված ենք, և մեզանից շատերը կարծում են, որ պատերազմը միայն ու միայն հերոսանալու միջոց է։ Համաձայն եմ, բայց գրեթե միշտ մոռանում ենք, որ պատերազմի դաշտն այն վայրն է, որտեղ երևում է մարդկության իրական դեմքը։

Ակամայից հիշեցի «Դանթեական առասպելը»։ Հերոսները նույնպես գնում էին հերոսանալու, սակայն հայտնվելով պատերազմի դաշտում՝ պարզապես կորցնում են իրենց, տեսնելով համատարած քաոսը… Նրանք չէին սպասում, թե ինչ են տեսնելու, և ինչ դաժան է պատերազմի դեմքը:

Պոեմը հրաշալի օրինակ է հասկանալու, թե ինչ է պատերազմն,  ու որոնք են դրա հետևանքները։ Այդ իսկ պատճառով պետք է հնարավորինս պահպանենք հարաբերական խաղաղությունը՝  չթողնելով թշնամուն անպատասխան…

Մի քիչ իմ գյուղի մասին

Լուսանկարը՝Հայարփի Բաղդասարյանի

Լուսանկարը՝Հայարփի Բաղդասարյանի

Իմ գյուղի՝ Քարվանսարայի պատմությունը գալիս է դարերի խորքից, իսկ ավելի ստույգ՝ Արտաշես Բարեպաշտի ժամանակներից: Շենն էլ Քարվանսարա անունը ստացել է  տեղանքում կառուցված պանդոկի անունից: Հնուց էլ Քարվանսարայում իջևանել են հազարավոր ճամփորդներ, քարավաններ, օգտվել գյուղի աղբյուրներից ու բարիքներից:

Մեր գյուղը թեև շատ մեծ չէ, բայց ունեցել է և հիմա էլ ունի բազմաթիվ թաղամասեր՝ Դեզանոց, Նախրագնե, Ձորաթաղ կամ Թումոյ թաղ, Չորանոցներ, Չռկի թաղ և այլն:

Լուսանկարը՝Հայարփի Բաղդասարյանի

Լուսանկարը՝Հայարփի Բաղդասարյանի

Գյուղի գրեթե ողջ տարածքում կարող են հանդիպել սառնորակ, քաղցրահամ աղբյուրներ, որոնք իրենց բաղադրությամբ նաև բուժիչ ջրեր են: Ըստ պատմական տվյալների՝ տարածաշրջանն ունեցել է 20-ից ավելի աղբյուրներ: Թաղամասում համարյա ամենուրեք եղել են քաղցրահամ ջրեր՝ Զաքոյ (Բնոյ) աղբյուր, Ծառների (Մնեյ) աղբյուր, Պուպու քարի աղբյուր,Կաթնով աղբյուր, Հախպրտանք, Սինամի աղբյուր, Սալով աղբյուր, Չռկի աղբյուր և այլն:

Լուսանկարը՝Հայարփի Բաղդասարյանի

Լուսանկարը՝Հայարփի Բաղդասարյանի

Տատս ասում է.
-Մե թուրք ծեր մարդ հորս պատմել ա, որ իրանց ազգի մարդիկ մեր Սալով աղբրի ակունքը մե 200-300 ոչխրի բուրդ են խցկել, որ ջուրը կտրեն, ու մինչև հմի էլ էդ ջուրը բարակ-բարակ ա գալիս:
Թաղամասի Չռկի թաղն էլ իր անունը ստացել է Չռիկ աղբյուրից: Աղբյուրը գտնվում է Կավանոցի սարի դիմաց՝ Զանգու գետի աջ ափին: Թաղի բնակիչները մինչև 1970-ականներն օգտվում էին Չռիկից, երբ թաղամաս մտավ խողովակաշար ջրանցքը, այն անուշադրության մատնվեց և իսպառ ցամաքեց: 1988թ.-ի երկրաշարժից  հետո Չռիկը նորից սկսեց գործել:

Լուսանկարը՝Հայարփի Բաղդասարյանի

Լուսանկարը՝Հայարփի Բաղդասարյանի

Ամեն եղանակի կարող ես հիանալ թաղամասի պատմական սարով՝ Սուդագանով (Սուդագյան), որը նշանակում է` Ջրահար: Լեռան ամբողջ տարածքից բխել են 20-ից ավելի աղբյուրներ, որոնցից շատերը, ցավոք, ոչնչացել և ցամաքել են: Տարիներ առաջ Սուդագան սարի ստորոտում գյուղացիների կողմից կառուցվել է մի փոքրիկ մատուռ:

Հիմա գյուղի անունը Վանատուր է, իսկ ինչպես գիտեք, Վանատուրը հայոց դիցարանում հյուրընկալության աստվածն է եղել: Գյուղացիներն էլ բավական հյուրասեր մարդիկ են՝ ամենքի առաջ միշտ բաց դռներով ու սրտով:

«Պառվի ուլերը» Հրազդանում

Լուսանկարը՝ Սուրեն Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Սուրեն Կարապետյանի

Առավոտ էր: Հրազդանյան սովորական առավոտներից մեկը, սակայն հետո կպարզենք, որ ամենևին էլ սովորական չէր: 

Այսօր ընկերոջս զանգից արթնանում եմ և սկսում առօրյա զրույցը, սակայն զգում եմ, որ ինչ որ խորհրդավոր ձևով է խոսում: Անընդհատ հարցնում է` դուրս նայել եմ, իսկ ես ամեն անգամ պատասխանում եմ. «Ի՞նչ պիտի լինի, գարուն ա էլի…»:

Այդպես էլ չասաց, թե ինչ է պատահել և ավարտեց զրույցը: Հագնվեցի և պատուհանից նայեցի դուրս, իսկ դրսում…

Լուսանկարը՝ Սուրեն Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Սուրեն Կարապետյանի

Դրսում իսկական ձմեռ է`իր ամենակարևոր բաղադրիչով. ձյուն է գալիս: Ծառերն անընդհատ օրորվում են` իրենց ճյուղերը ծանր ձնից «ազատելով»: Ակնթարթորեն հիշեցի տատիս պատմությունը, որն ամեն գարնանը պատմում էր ինձ և քույրերիս: Այն մի պառավի մասին էր (տատիս խոսքերով), ով գարնան մի այսպիսի օր իր ուլերին տարել էր դաշտ, բայց եղանակը միանգամից փոխվել էր` վերածվելով փոթորկի ու ձյան: Ու և’ պառավը, և’ ուլերը կորել էին:

Պատուհանից դուրս նայելիս մտածեցի, որ այս օրվա դեպքն ինձ ևս մեկ անգամ ապացուցեց` ինչքան էլ գիտությունը զարգանա, մեկ է,  ժողովուրդն ու ժողովրդականը միշտ էլ կունենան իրենց յուրահատկությունն ու խորհրդավորությունը…

sara harutyunyan

Խոհեր հազար խնդիրների շուրջ

Երբևէ մտածե՞լ եք, թե ինչն է ձեզ հուզում, և արդյո՞ք գտել եք պատասխանը: Իսկ ես ահա մտածում եմ, մտածում եմ, թե ինչն է ինձ ստիպում խորհել, ինչն է ինձ տանջում  այս կյանքում առավել շատ: Միգուցե անորոշությունը: Ո՛չ, անորոշությունը պետք է լիներ: Ինչո՞ւ: Մի պահ պատկերացրեք, որ ձեզ հայտնի է ամեն ինչ, ինչ պետք է կատարվեր հաջորդ ակնթարթին: Ի՞նչ կլիներ: Պարզապես կյանքը կկորցներ իր հետաքրքրությունը, իր համն ու բույրը:

Իսկ մարդկանց  անտարբերությո՞ւնը: Սա նույնպես ստիպում է մտածել, մտածել մարդկանց սառնասրտության ու անտարբերության մասին: Բայց արդյո՞ք սա իմ ձեռքերում է, արդյո՞ք ես կարող եմ փոխել, այնպես անել, որ մարդիկ բացի իրենց հոգսերից սկսեն մտածել նաև դիմացինի զգացմունքների, հույզերի մասին, անտարբեր չլինեն նրանց տխրությանը:

Ի՛նձ, ձե՛զ, մե՛զ բոլորիս պետք է հուզի այն ամենը, ինչ կախված է մեզանից, մեր ձեռքերում է, և մենք կարող ենք այն փոխել դեպի լավը: Ինչո՞ւ զուր ժամանակ վատնել այն հարցերի, խնդիրների շուրջ, որոնք մարդկանց վերահսկողությունից դուրս են: Նայում եմ շուրջս. ի՞նչ է կատարվում, ի՞նչ է կատարվում, և արդյո՞ք այսպես պետք է լիներ: Ես պարզապես գտնում եմ ինձ հուզող խնդիրը: Մի՞թե հայի ընտանիքը, որն օրինակ կարող է լինել բոլորին, այսօր պետք է կազմված լիներ մորից ու զավակներից: Իսկ ո՞ւր է հայրը, որը պետք է գլուխ կանգներ իր հայրական գորովանքով ու խստությամբ: Ինչո՞ւ է մանուկը իր մանկությունն անցկացնում առանց հոր: Անցկացնում է առանց հոր, որովհետև մեր երկրում աշխատանք չկա: Ինչո՞ւ  հայրը պետք է խեղդվի կարոտից օտար ու ամայի ճամփեքի վրա: Ո՞ւր ենք գնում մենք: Ո՞ւր ենք շարժվում, և ո՞րն է լինելու մեր երկրի վերջնակետը:

Ասում են, եթե ուզում ենք փոխել ինչ-որ բան, ապա պետք է սկսենք հենց մեզնից: Միգուցե սա ճիշտ է, միգուցե հայի ինքնագիտակցությունից ջնջել եսասիրությունը, մոլուցքը դեպի իշխանություն: Բոլորը ցանկանում են առաջնորդել: Իսկ երբ ենք հասկանալու, որ միասնականությունը մեզ կօգնի, կստիպի աշխարհին ուշադրություն դարձնել մեզ վրա: Անընդհատ հիշում ենք մեր պատմությունը, հարուստ մշակույթը, «Ծովից ծով Հայաստանը»: Իսկ ի՞նչ ունենք մենք հիմա, ինչ ունենք ներկայում, որով ապագա սերունդները կարող են հպարտանալ:

Այս կյանքում ամեն ինչ հարաբերական է, հարաբերական է երջանկությունը, փառքը, իշխանությունը: Այս կյանքը հեքիաթային է թվում նախկինի նկատմամբ: Մենք ապրում ենք այն կյանքով, որը լավ է նախկինից: Բայց այս այն չէ, ինչ պետք  է լիներ: Բոլորը մեկնում են, հեռանում՝  երկիրը  թողնելով  անտերունչ, թողնելով բախտի քմահաճույքին: Վաղ թե ուշ, եթե այսպես շարունակվի, կսկսեք իշխել ամայության մեջ, իշխել ավերակների վրա: Երիտասարդ ուժերը հեռանում են: Հեռանում են՝ իրենց նպատակների իրականացումները կապելով այլ երկրների հետ: Իսկ ինչո՞ւ մեզ չեն տալիս հնարավորություն` մեր երազանքներին, նպատակներին հասնել մեր երկրում: Տվե՛ք հայ երիտասարդին հնարավորություն, և նա կբացի գիտության այն բոլոր դռները, որոնք մինչ այդ փակ են եղել: Ու ես սպասում եմ, սպասում եմ այն ժամանակին, որը պետք է գա և իր լույսով ցրի Հայաստանի ապագան պարուրած միգը: