Լուսանկարը՝ Անի Ջիլավյանի

Մի անգամ  տանը ինձ համար նստած ականջակալներով երաժշտություն եմ լսում ու ինտերնետով ընկերներիս հետ  խոսում: Համարյա գիշեր էր: Մայրս և հայրս աշխատանքից հոգնած եկել ու արդեն քնել էին: Տան դուռը բաց էր: Հանկարծ միջանցքում շարժում նկատեցի, բայց մտածեցի, որ  թվացել է: Մի քանի վայրկյան հետո նորից: Ականջակալները հանեցի  ու հետ նայեցի՝ տեսնեմ մեկը լրիվ սև հագած ինձ է նայում, վախեցա ու տեղիցս վեր կացա: Այդ մարդը դուրս վազեց, ես՝ նրա հետևից ու ճանապարհին էլ վերցրեցի առաջինը, ինչ ընկավ ձեռքս՝ հայրիկիս կոշիկը: Մտածեցի գող է, բայց  հետո էլ  մտածեցի, թե հայրիկիս ընկերոջ տղաներից մեկն է ու կատակ է անում: Բայց գողի վարկածը ավելի հավանական էր ու ես վախեցած սենյակ վերադառնալով արթնացրեցի ծնողներիս՝ ասելով, որ տունը գող է մտել: Նրանք ինձ չհավատացին՝ մտածելով, որ ռոք լսելուց խելքս գցել եմ և արդեն հնարում եմ, և որ ոչ մի գող էլ չի մտել տուն: Տան դուռը փակեցինք ու արդեն պատրաստվում էինք քնելու, բայց պատահմամբ մեր հարևանուհին եկավ ու մեր դռան դիմաց մի բան տեսավ գետնին գցած, կռացավ վերցրեց՝ պարզվեց պայուսակս էր:  Վերցրեցինք ու տուն գնացինք:  Արդեն տնեցիները սկսեցին ինձ հավատալ: 

Մյուս օրն առավոտյան մայրս աշխատանքի գնալուց տան կողքից գտել էր իմ մյուս պայուսակները, որոնք գողը գցել էր, որովհետև ոչ մի արժեքավոր բան չէր գտել: Անցավ մի  քանի օր, ու արդեն բոլոր հարևաններին տեղեկացրել էինք, որ զգույշ լինեն:  Հանկարծ լսում ենք մեր հարևանուհու ձայնը, որը բարձր գոռալով հորս անունն էր տալիս: Վազեցինք դուրս, բայց արդեն ուշ էր՝ գողը  նորից փախել էր: Ու հիմա մեր հարևանուհին պատմում է, թե ինչ է պատահել: Տանը մենակ նստած վերմակ է կարելիս եղել, հանկարծ պատուհանից մի ձեռք է  ներս մտել ու պատուհանի տակ դրած սեղանը շոշափել, որ մի բան գտնի: Մեր հարևանուհին իրեն չի կորցրել ու ձեռքի մեծ ասեղը խրել է նրա ձեռքը, իսկ մյուս ձեռքով էլ բռնել է, որ չփախչի, բայց փախել է:

Այլևս մենք չլսեցինք այդ չստացված գողի մասին, բայց այս դեպքը հիշելիս  ամեն անգամ դեմքիս մի մեծ ժպիտ է հայտնվում:
Ինչ եմ ուզում ասել, հավատացեք երեխաներին ու թողեք, որ լսեն  այն երաժշտությունը, որը իրենց դուր է գալիս:

Ես հիմա կպատմեմ մի պատմություն, որն ամենից շատն է հուզում ինձ: Մեր տանից ոչ հեռու ապրում էր մի ընտանիք: Մենք ընտանիքներով շատ մոտ էինք միմյանց հետ: Նրանք գալիս էին մեր տուն, մենք` նրանց, և այդպես շարունակ: Մեր հարևաններն ունեին մի կատու: Կատվի անունը Վասյա էր : Ես շատ էի սիրում կատվին: Վասյան մի քանի ամսական էր, երբ հայտնվեց մեր հարևան ընտանիքում, և մի տեսակ բոլորի համար հարազատ էր դարձել: Սակայն մի օր, երբ մեր հարևանուհին մեր տուն էր եկել, լսեցի, որ արդեն պետք է տեղափոխվեն տնակից իրենց նոր բնակարան: Մենք շատ ուրախացանք, որ նրանք նոր տուն պետք է ունենան, բայց հարևանուհին ասաց, որ նոր բնակարանում Վասյայի համար տեղ չկա: Նրանք կատվին իրենց հետ չէին կարող վերցնել: Եվ անօգնական Վասյան մնալու էր այդ անբնակ տան բակում:

Եվ նրանք տեղափոխվեցին, իսկ կատուն մնաց մենակ: Ես ամեն օր առավոտյան և երեկոյան գնում էի նրան կերակրելու: Վասյան շատ տխուր էր, երևի շատ էր կարոտում իր ընտանիքին: Քանի գնում էր, ես ավելի ու ավելի էի մտերմանում նրա հետ: Շուտով կատուն էլ ինձ ընտելացավ: Սպասում էր ինձ, և տեսնելով, վազելով գալիս էր ինձ մոտ: Մենք շատ էինք մտերմացել: Եվ այդպես կշարունակվեր, եթե…

Մի օր, սովորականի նման գնացի նրան տեսնելու, կերակրելու և հետը խաղալու: Բայց  ոչ մի տեղ չգտա կատվին: Ես սարսափած վազում էի այս ու այն կողմ, որ գտնեի նրան, բայց նա չկար ու չկար: Մի պահ քարացա` մտածելով,  որ կարող է ինչ որ վատ բան պատահած լիներ կատվի հետ, և վազեցի փողոց: Տեսարանը, որ բացվեց իմ առաջ, երևի կյանքումս չմոռանամ: Իմ սիրելի կատուն դարձել էր ինչ-որ սառնասիրտ վարորդի անիվի զոհը: Ես շտապ մոտեցա, բայց իզուր, իմ անօգնական կատուն էլ չէր շնչում:  Ով գիտի, գուցե Վասյան կարոտից դուրս էր եկել, որ փնտրի իր ընտանիքը, գուցե ուզում էր ինձ հյուր գալ…

Ես շատ, շատ տխուր էի. Չգիտեի ում դիմել, ինչ ասել: Գթասիրտ եղեք, մարդիկ, կենդանիներն էլ իրավունք ունեն ապրելու, խելամիտ եղեք և մի լքեք նրանց, եթե արդեն վարժեցրել եք ձեզ, ու նրանք ձեզ իրենց ընտանիքին են համարում և ձեր կարիքն են ունենում…

Շիրակի մարզի մեր պատանի թղթակիցները խոսում են իրենց հուզող էկոլոգիական խնդիրների մասին

Լուսանկարը՝ Սյուզի Մանուկյանի

Մեր գյուղին մոտ ձորով հոսում է Ախուրյան գետը: Նկարագրելով գետը՝ կասեմ, որ այն շրջապատված էր ծառերով: Չնայած գետի ջուրը վճիտ չէր, բայց հիանալի տպավորություն էր թողնում: Գետի ջրից օգտվում էին ցանքատարածություններ և այգիներ ունեցողները: Այսօր չկան այդ գեղեցիկ այգիներն ու նույնիսկ պղտոր գետը: Վերացել են ջրում ապրող ձկները: Թափանցելով կենդանիների ներշխարհ՝ երևի ոչ մի կենդանի չի էլ ուզում մնալ այդ սակավ ջրերում: Ախ, այս մարդիկ նույնիսկ չգիտեն, թե ոնց օգտագործեն ջուրը: Բազմաթիվ հիդրոէլեկտրակայաններ, ու մի պուտ ջուր: Սրանից մի քանի տարի առաջ առավոտ շուտ կամ երեկոյան, եթե լինեիր գետի կողքին, կշնչեիր գետից փչող այդ սառը օդը: Այնքան ուրախ էր. հաշվի չառնելով նույնիսկ պղտորությունը, երեխաները լողում էին:

Հիմա ի՞նչ են արել գետի հետ: Ամբողջը ցամաքել է: Հոսում է ընդամենը մի փոքրիկ առու, որը նույնիսկ գեղագիտական հաճույք չի պատճառում:

Կուզենայի փոխել այս մարդկանց մտածելակերպը, որ  ճիշտ շահագործեին իրենց ստեղծած հէկերը, ու երևի ամեն ինչ առաջվանը կլինի: Չէ՞ որ ամեն բան ունի սկիզբ և վերջ: Դե ուրեմն եկեք թողնենք, որ այս գետը իր վերջին հասնի ոչ թե իբրև առվակ, այլ իբրև գետ:

Աստղիկ Ավետիսյան

Նայելով ինձ շրջապատող աշխարհին ես գրեթե միշտ տեսնում եմ աղտոտված միջավայր, թափոններ, որոնք փչացնում են բնությունը և նույնիսկ առողջական վնասներ հասցնում շրջապատող մարդկանց: Հենց այդ մարդիկ իրենց ձեռքով փչացնում են բնությունը: Օրինակ` ինչ որ ընտանիք գնում է բնության գրկում հանգստանալու, իսկ հետ վերադառնալուց աղտոտում են միջավայրը, պետք չեղած բաները թողնում են այնտեղ և հեռանում: Եթե ինձ հնարավորություն տրվեր փոխել աշխարհը, ես կփոխեի մարդկանց վերաբերմունքը շրջապատի հանդեպ:

Մարիա Ակոպովա

 
Ես կուզենայի, որ մարդիկ որսորդություն չանեին: Մեր անտառներում այլևս կենդանիներ չեն մնացել դրա պատճառով: Օրինակ, մի գայլի կամ արջի ոտնահետք են տեսնում, իսկույն բարձրանում են անտառ. «Վայ, ո՞ւր ա, ո՞ւր ա էդ արջը: Էն ա, տղերք, կրակեք…»

Իմա՞ստը… Թող ապրեն, էլի, էդ կենդանիները: Ձեզ ի՞նչ ցավ են պատճառել: Հենց դրա համար էլ մենք առանց վախենալու բարձրանում ենք անտառ, որովհետև գիտենք, որ այնտեղ կենդանի չկա և արդեն չի լինի:

Հրաչ Չոփիկյան

 
Երբ մենք գնում ենք Հայաստանի տարբեր վայրերում, բնության գրկում հանգստանալու, չենք կարողանում մի մաքուր տեղ գտնել հանգստանալու, որովհետև շատ կեղտոտված են:  Ես, եթե ես հնարավորություն ունենայի, կստեղծեի այնպիսի սարք, որը կմաքրի բնության մեջ թափված աղբը: Ես նաև կպահպանեի իմ քաղաքի մաքրությունը:

Լենա Խաչատրյան

 
Ես ապրում եմ Գյումրիում և հաճախ գյումրեցիներից լսում եմ. «Մեր քաղաքը կեղտոտ է»: Սակայն ոչ մի գյումրեցի քայլեր չի ձեռնարկում, որպեսզի այն մաքուր պահի: Հաճախ, երբ քայլում եմ փողոցներով, տեսնում եմ, թե ինչպես են մարդիկ հյութ խմում և շիշը գցում գետնին կամ ուտում են արևածաղիկ և կեղևը թափում գետնին: Հետո այդ նույն մարդիկ են ասում, որ մեր քաղաքը կեղտոտ է: Ես կփորձեի հսկողություն սահմանել, որպեսզի թույլ չտայի աղբը թափել, և այդ ժամանակ ոչ մի մարդ չէր կարող ասել, որ մեր քաղաքը կեղտոտ է:

Նունե Կարապետյան

Մի անգամ ես մայրիկիս ու տատիկիս հետ գնում էի տուն: Մի թափառական շուն ընկավ իմ հետևից և եկավ մեր բակ: Նրա անունը Ցոլակ դրեցինք, և նրան շատ էինք սիրում: Մի անգամ մենք արթնացանք և տեսանք, որ Ցոլակին, անտեր շան տեղ դնելով, երշիկի մեջ դեղ ներարկելով, սատկացրել էին:

Ես թափառական շների ու կատուների համար օթևան կբացեի, որպեսզի նրանց չսատկացնեին, այլ պահեին: Ես թույլ չէի տա, որ որևէ կենդանու կրակեին կամ այլ ձևով զրկեին կյանքից: Մենք չենք նրանց կյանք տվել  և  կյանքից զրկելու իրավունք չունենք:

Մարիամ Պողոսյան