Այսօրվա թոհուբոհի, դաժան իրականության, պատերազմական իրավիճակի և դառն փորձությունների  ժամանակաշրջանում, երբ ոչ մեկի դեմքին ժպիտ չկա, սիրտ չկա ժպտալու, ուրախանալու, մեր դպրոց մի կամավոր եկավ: Անունը` Ալիա:  Ալիա, ինչ Ալիա. սիրուն, բոյով, «զդառովի» (ինչպես գյուղացիներն են ասում), այնքան դրական լիցքերով, որ փոխեց մեր բոլորի թե տրամադրությունը, թե առօրյան: Նա խոսում էր  կիսահայերեն և ամեն մի խոսքից հետո այնպես վարակիչ ծիծաղում, որ շրջապատում բոլորը սկսում են ծիծաղել: Ծիծաղում էր Ալիան, և նրա հետ ծիծաղում էին բոլորը, իրենք էլ չիմանալով,  թե ինչու կամ ինչի վրա: Ուսուցչանոցից ուսուցիչները դուրս էին գալիս, բոլորի դեմքին ոչ թե ժպիտ, այլ ծիծաղ կար: Զրուցում էին ուրախ և էլի բարձր ծիծաղում: 

Այդ աղջիկը մեր դպրոց ծիծաղ էր բերել, ծիծաղ, որ ինչքան ժամանակ է կորել էր մեր գյուղում, մեր դպրոցում, մեր տանը: Անժամանակ հեռացել էին Սիսիանցի կամավորականներ: Էլ սիրտ կմնա՞,  որ մարդ ծիծաղի կամ կատակի, երբ իր հասակակիցներից շատերը կռվի դաշտում են, առաջին գծում:

Բայց Ալիան եկավ ու բեկում մտցրեց մեր գյուղի կյանքում: Ընդամենը նրա ծիծաղը փոխեց ամեն ինչ. խոսում էր գյուղացիների հետ, ծիծաղում, նրա հետ էլ` զրուցակիցները:

Թող քո այս ծիծաղը, սիրելի Ալիա, փոխի մեր կյանքը: Բարի գալուստ մեր ձորեր: Այսպիսի դրական լիցքերով մեկը պետք էր, որ փրկի ամեն ինչ:

Ասում են` «Գեղեցկությունը կփրկի աշխարհը»: Իսկ իմ կարծիքով «Ծիծաղը կփրկի աշխարհը»: Ծիծաղիր, Ալիա, քո ծիծաղը շատերին է հարկավոր:

Երնեկ հայերն էլ ամերիկացիների նման շատ դարդ ու ցավ տեսած չլինեին և սիրտ ունենային ուրախ ապրելու:

Մարդիկ շատ հետաքրքիր արարածներ են և նման են իրար ոչ միայն արտաքինով, այլև նաև արարքներով: Հետաքրքիր է, չէ՞: Երեկ ես քայլում էի Սիսիանի մարդաշատ հրապարակով, և մտածում էի. հաստատ ես կամ էստեղ գտնվող մարդկանցից ոչ մեկը չի գոռա, չի պարի, չի ծիծաղի, չի խոսի, չի երգի ու շատ այսպիսի «չի»-եր: Բայց ո՞րն է դրա պատճառը: Մի՞թե պարելը, երգելը, ծիծաղելը վատ բաներ են: Ոչ, բայց բոլորիս համար ընդհանուր ինչ-որ կանոններ են ստեղծված: Կարելի է ասել` չգրված կանոններ, բայց մի՞թե մենք չենք կարող ապրել ինքներս մեր կանոններով, թե՞ այդպես կարգ ու կանոն չի լինի: Բայց հիմա էլ չկա այդ կարգ ու կանոնը: Ո՞րն է ավելի լավ` ապրել ուրախ, կարգ ու կանոնով, թե՞ տխուր: Կամ եթե ինչ-որ մեկը որոշում է ինքը ստեղծել իր կանոնները, մենք չենք ընդունում, փորձում ենք փոխել, դարձնել մեզ նման: Բայց ինչո՞ւ, ո՞րն է դրա իմաստը: 

Մարդիկ չեն ընդունում, որ իրար նման են, թեկուզ ինչ-որ բաներով: Բայց ո՞վ է ասել, որ մենք պետք է լինենք նման: Օրինակ, մեզնից ո՞ր մեկը կմտածեր, որ կծած խնձոր կարելի է պատկերել հեռախոսի վրա: Բայց այսօր աշխարհի բնակչության մեծ մասը օգտագործում է այդ հեռախոսները: Եկեք անենք ինչ-որ մեր սիրտն է ուզում, եկեք տարբեր լինենք և միգուցե մենք էլ մի այդպիսի գաղափարի հեղինակ դառնանք:

Եկեք նման չլինենք մյուսներին, այս նման աշխարհում եկեք տարբեր լինենք:

Շատերս ենք մեզ տվել  հետևյալ հարցը` ովքեր են ընկերները, ու փորձել ենք պատասխանել: Երբեմն կարողացել ենք, երբեմն` ոչ:
Օրինակ, ոմանց կարծիքով, իսկական ընկերը պետք է հավատարիմ ու նվիրված  լինի, ոմանք էլ մտածում են, որ նա պետք է լինի ազնիվ, համեստ, լավ դաստիարակված: Ոմանց էլ բավարարում է հումորի լավ զգացումը: Բոլորս էլ ունենք ընկերներ, և այդ ընկերների քանակը շատ է մեր կյանքում, բայց միայն քանակը: Իմ  կարծիքով, ընկերները բաժանվում են երեք խմբի`ընկերներ, «ընկերներ» և ԸՆԿԵՐՆԵՐ… Եվ   բոլորն էլ մեզ շատ են օգնում կյանքում:

Առաջին խմբի  ընկերները միշտ ուրախացնում են մեզ, նրանց հետ մենք հաճելի պահեր ենք անցկացնում, ինչու չէ, նաև սովորեցնում ու սովորում ենք նրանցից:

Երկրորդ խմբի «ընկերները» նույնպես օգնում են մեզ: Այո’, այո’, մի զարմացեք, հենց նրանց շնորհիվ է, որ մենք սովորում ենք ուժեղ լինել և համառորեն հասնել մեր նպատակներին: Ճիշտ է, հիասթափություն ապրելն այդքան էլ հաճելի չէ, բայց  հասկանում ենք, որ կյանքը միշտ պայծառ ու գունավոր չի լինում, և պետք է նաև դժվարություններ հաղթահարել: Շատերն այս «ընկերների» հանդեպ թշնամությամբ են լցվում, բայց ես հակառակը` թշնամությամբ չեմ լցվում: Հենց նրանց  շնորհիվ է, որ ես կյանքից շատ բան եմ հասկացել ու հիմա էլ հասկանում եմ:

Երրորդ խմբում այն  ԸՆԿԵՐՆԵՐՆ են, ովքեր մեզ հետ են թե’ ուրախ, թե’ տխուր պահերին: Նրանք մեզ ուժ են տալիս և միշտ մեր կողքին են: Ճիշտ է, քիչ են, բայց կարևորը, որ կան, ու միշտ մեզ հետ են:                                                                                                                                            Լինում են պահեր, երբ մտածում ես, որ միայն դու կարող ես լինել քո ԸՆԿԵՐԸ, ինքդ քեզ հասկանալ, հուսադրել և առաջ շարժվել: Հաճախ, հենց այդպես էլ լինում է: Բայց երբեք մի’ հուսահատվեք, հավատացե’ք, որ իսկական ընկերություն գոյություն ունի, և եթե դեռ չեք գտել ձեր իսկական ընկերոջը, սպասեք նրան, նա անպայման կգա…

Հ.Գ. Վերջում ուզում եմ իմ շնորհակալությունը հայտնել ընկերներիս, «ընկերներիս» և ԸՆԿԵՐՆԵՐԻՍ: Անկախ ամեն ինչից, դուք նոր գույներ եք բերել իմ կյանք:

Բարև, գեղեցիկ մայրիկ: Դու արդեն քառասունհինգամյա կին ես: Ինչ արագ անցան կյանքիդ քառասունհինգ տարիները: Հուսով եմ, որ շատ ուրախ տարիներ ես անցկացրել, և այդ տարիները լի են եղել ուրախ ու հաճելի պահերով: Ինչ արագ է անցնում ժամանակը: Աչքդ թարթեցիր և ահա արդեն քառասունհինգ տարեկան ես: Ինչ արած, ի՞նչ կարող ենք անել ժամանակի դեմ: Այն գալիս է ու չի ուզում գոնե մեկ վայրկյան նստել մեր կողքին, զրուցել ու թեյ խմել, այլ միանգամից անհետանում է: 

Գիտե՞ս ինչ եմ մտածում: Դու հիմա երևի շատ երեխաներ ունես: Նրանք վազվզում են շուրջդ և չեն թողնում, որ մի փոքր հանգստանաս: Բայց մի՛ բարկացիր նրանց վրա, չէ՞ որ փոքր ժամանակ դու էլ ես այդպիսին եղել, դու էլ ես բարկացրել մայրիկիդ ու նա ասել է. «Գիտես դու չե՞ս մեծանալու, քո երեխաներն էլ են քեզ բարկացնելու, ի՞նչ ես անելու»: Դու էլ լացակումած պատասխանում էիր. «Ես իմ երեխաների վրա չեմ բարկանալու»:

Հիշո՞ւմ ես՝ ինչպես էիր կռվում եղբորդ հետ, նեղանում էիք իրարից, բայց երկար նեղացած մնալ չէիք կարողանում: Հիմա եղբայրդ էլ է մեծ մարդ դարձել: Նրան անպայման կբարևես: Ես գիտեմ, որ հայրենիքիդ արժանի մարդ ես դարձել ու ինչով որ կարողացել ես, օգնել ես նրան: Հետաքրքիր է, կարողանո՞ւմ ես արդյոք երեխաներիդ համար համեղ ճաշ պատրաստել, ինչպես մայրիկդ էր պատրաստում: Դեռ երգում ես ու պարո՞ւմ: Համոզված եմ, որ կիրակի օրերին եկեղեցի ես գնում ու մասնակցում Սուրբ պատարագին: Մի խախտիր այդ սովորությունը ու անպայման այցելիր եկեղեցի: Երեխաներիդ հետ գնա: Հոգևոր սնունդը շատ կարևոր է մարդու համար: Հուսով եմ, որ հիմա էլ ես շարունակում ստեղծագործել: Տասնհինգ տարեկանում այնքան եռանդով էիր ստեղծագործում: Նյութեր էիր գրում, շարադրություններ ու բանաստեղծություններ: Հարազատներդ ուրախանում էին քո հաջողություններով, իսկ դու դրանից ավելի էիր ոգևորվում:

Կյանքը շատ կարճ է, և այդ կարճ ժամանակում մարդ փորձում է հասնել իր առջև դրված նպատակներին: Գիտեմ, դու իրագործել ես նպատակներդ: Ապրիր խաղաղ ու երջանիկ՝ շրջապատված քո հարազատներով: Մեկ-մեկ հիշիր պատանեկությունդ, ընկերներներիդ ու ձեր խենթությունները: Հիշի՛ր անցյալդ և ապրիր ներկայով:

Խնդրում եմ, այս տողերը կարդալիս չհուզվես և լաց չլինես: Գրկի՛ր երեխաներիդ և ուղղակի ասա, որ իրենց շատ ես սիրում: Դա այն բառն է, որ մենք իրար ուշ-ուշ ենք ասում…

Շատ բան ունեմ քեզ ասելու, բայց այսքանով երևի սահմանափակվեմ: Գիտեմ, որ կարոտել ես ինձ՝ տասնհինգամյա աղջնակիս: Կարոտդ երեխաներիցդ առ: Դու նրանց աչքերում էլ կտեսնես այն նույն փայլը, որը ժամանակին իմ աչքերում էր…

Սիրով` քո պատանեկության լավագույն հուշերի աղջնակ

Ես միշտ հավատացել եմ, որ այս աշխարհում ամեն բան հնարավոր է, բայց այն, ինչ հիմա ձեզ կպատմեմ, ինձ շատ էր ցնցել: Ես հիմա 45 տարեկան եմ և ապրում եմ երրորդ հազարամյակում: Հիմա տեխնիկայի զարգացման շնորհիվ ստեղծվել են ժամանակի մեքենաներ և հնարավորություն կա կապվել անցյալի հետ: Ես մի օր մտածեցի իմ ապրած կյանքի մասին, և իմ մի քանի արարքների համար շատ փոշմանել եմ: Ահա որոշել եմ այդ սխալներս ուղղելու համար օգտվել ժամանակի մեքենայից և նամակ ուղարկել 2016 թվականում ապրող 14-ամյա  Մարթային, ով իմ անցյալն է: Ես դիմեցի «Ժամանակի հետ խաղ» գործակալությանը ու մեծ դժվարությամբ նրանք ինձ թույլ տվեցին այդ նամակն ուղարկել: Ես այդ նամակը հիմա ձեզ կներկայացնեմ.

«Սիրելի Մարթա Մինասյան, ես քեզ նամակ եմ գրում ապագայից ու ցանկանում եմ, որ դու հետևես իմ նամակում գրված խորհուրդներին ու անպայման կատարես իմ խնդրանքները: Ես կցանկանայի, որ դու չկրկնես այն սխալները, որոնք ես եմ արել քո տարիքում: Չդադարես պայքարել հանուն գիտելիքի և, սովորությանդ համաձայն, ամեն ինչում առաջինը լինելուն, քանի որ ես իզուր ժամանակ վատնեցի դատարկ մտքերի վրա, իսկ սխալս վերականգնելու համար ուշ սթափվեցի: Նաև կցանկանայի ասել, որ շարունակես չնկատել ուրիշների անիմաստ խոսքերը: Դու պիտի օրդ  իսկական ընկերների հետ անցկացնես ու միշտ ինչ-որ միջոցառումներ կազմակերպես, որպեսզի քո երազած հետաքրքիր կյանքով ապրես: Եթե քո կյանքում հիասթափություններ լինեն, չհուսահատվես կամ վատ չզգաս, քանի որ դրանք անցողիկ են:

Նաև մի քանի խնդրանք ունեմ: Ես քո տարիքում իմ խաղալիքները աղբանոց գցեցի ու հիմա մանկությունից ոչ մի հուշ գրեթե չունեմ, խնդրում եմ, պահպանիր այդ խաղալիքները: Նաև շարունակիր լրացնել քո «Հնարավորությունների ու երազանքների տետրը» ու քայլեր ձեռնարկիր, որ այդտեղ գրված յուրաքանչյուր գրառումն իրականանա: Հավատա, որ դրանք կկատարվեն, քանի որ ես ինքս դրանցից  մի քանիսը իրականացրել եմ:

Համոզված եմ, որ չես զարմանա, եթե ասեմ, որ մեր օրերում շրջակա միջավայրի աղտոտման պատճառով շատ սննդամթերքներ ոչ պիտանի են, ու մենք` ապագայի մարդիկս, դժվարությամբ ենք որակյալ սնունդ ուտում: Կարոտով հիշում եմ մեր գյուղի միրգն ու բանջարեղենը:

Նաև իմ խնդրանքն է`  պահպանես քո ընտանիքում ու սերնդեսերունդ փոխանցես հայկական խոհանոցի բոլոր գաղտնիքները, քանի որ հիմա  այն համը չունի հայկական խոհանոցը, ինչ առաջ էր:

Սիրելի Մարթա, մոռացա նշել, որ դու պետք է շարունակես ուսումնասիրել անգլերեն լեզուն ու պետք է շատ աշխատես, քանի որ իմ ալարկոտության հետևանքով ես լավ չաշխատեցի և, հետևաբար, չկարողացա մեկնել ԱՄՆ` ուսում ստանալու:

Դու միշտ պետք է հիշես, որ քո ընկերները, որոնց դու կհանդիպես, միշտ քեզ աջակցելու են, և կարող ես առանց վախի վստահել նրանց:

Դու, երևի, թե հիմա զարմացած, բայց ավելի շատ ուրախ ես, որ այս նամակը քեզ հասել է: Հիշիր իմ խորհուրդներն ու մի կրկնիր իմ սխալները, թե չէ կստացվի, որ ես իզուր եմ խախտել ապագայի ու անցյալի օրենքները:

Դու հիմա հաստատ համոզված ես, որ քեզ գրել է քո ապագան. մենք երկուսս էլ սիրում ենք օրենքները որոշակի կերպով խախտել ու առաջ գնալ, դրանով մենք առաջինն ենք»: