նարեկ բաբայան

Հե՞շտ է արդյոք լինել աշակերտ

Հե՞շտ է արդյոք լինել աշակերտ։ Լինել աշակերտ, նշանակում է՝ ամեն օր սովորել ու բացահայտել նոր ու նոր բաներ, բացահայտել տարբեր գիտությունների գաղտնիքներ։ Այս հարցին կա միայն մի պատասխան՝ դժվար է։ Իհարկե դժվար է ամեն օր սովորել, հիշել, վարժվել։  Հնարավոր է, որ որոշ առարկաներ դժվար տրվեն, այդ դժվարությունները հաղթահարելու համար պետք է աշխատել, աշխատել ու աշխատել։ Ամենակարևորը՝ պետք չէ վհատվել, պատրաստ եղեք, քանզի դուք սխալվելու, սխալվելու ու էլի սխալվելու եք։ Առանց սխալվելու ինչ-որ բան սովորելն անհնար է։ Եթե նույնիսկ հնարավոր է, ապա առանց սխալների սովորածը դուք շատ շուտ կմոռանաք, քանզի այդ սխալների միջոցով է ձեր սովորածը տպավորվում ձեր մեջ։ Իմ կարծիքով, սովորելն այդքան դժվար չէր լինի, եթե ուսումնական օրերը միօրինակ չլինեին։ Դե իհարկե, սովորելն ավելի հեշտ է դառնում, երբ ուզելով ես սովորում։ Ստիպված ինչ-որ բան սովորելուց դժվար բան չկա։ Սակայն դա չի նշանակում, որ եթե սիրում ես՝ ապա պետք չէ շատ աշխատել։ Աշխատել միշտ էլ պետք է։

Ինչպես սպորտում կամ ուրիշ բնագավառներում, հաջողությունների հասնելու համար պետք է շատ ջանքեր գործադրել, նույնն էլ ուսման մեջ է։ Պետք է հաղթահարել այդ դժվարությունները, «մարիոյի» փուլերի պես, քանզի խաղի վերջում դուք կստանաք խոշոր մրցանակ, տվյալ դեպքում՝ լավ ապագա։ Մի ռուսական ասացվածք կա. «Ուսման արմատը դառն է, բայց արդյունքը՝ քաղցր»։

Մի խոսքով, աշակերտ լինելն ամենևին էլ հեշտ բան չէ, սակայն, անկասկած, կարևոր է։ Լավ կամ վատ աշակերտ լինելն է որոշում ձեր ապագան։

Գովք գրքերին

 

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Երբ հանկարծ մի հետադարձ հայացք ես նետում դեպի անցյալ, հասկանում ես մի պարզ ճշմարտություն: Այն, որ աշխարհը գոյություն է ունեցել և հիմա էլ կա հենց գրքերի շնորհիվ: Այդ գրքերն են, որ ունակ են փոխելու աշխարհը և մեզանից յուրաքանչյուրին, ով ձգտում է դեպի գեղեցիկն ու երկնայինը: Նրանք են, որ թափանցում են մարդու ամենամութ անկյունները, բացահայտում նրա հոգին, նրա հույզերն ու երազները: Այդ գրքերն են, որ մեզ լցնում են հավատով կյանքի ու աշխարհի հանդեպ, որ ստիպում են հավատալ հրաշքներին: Ճիշտ է, մարդիկ դուրս գալով հեքիաթից տարբեր կերպ են արձագանքում իրականությանը, բայց հավատացեք, նրանք երբեք չեն չարանում այն հեքիաթի հանդեպ, որն իրենց երջանկացրել է, թեկուզ կարճ ժամանակով, բայց հույս է պարգևել: Եվ հենց այդ հույսն էլ օգնում է ինձ հավատալ, որ կգա մի ժամանակ, երբ մարդիկ մեծ նշանակություն կտան գրքերին: Ես անկեղծ հավատում եմ դրան, քանի որ հենց հավատն է մեզ թևեր տալիս երկինք սլանալու ու աշխարհն ավելի լավը դարձնելու համար:

Այսօրվանից դասերն սկսվում են: Գուցե հենց այսօրվանից  սկսենք այլ կերպ վերաբերվել գրքին և ընթերցանությանը:

davit aslanyan

Առողջությունից թանկ առողջ սնունդ կամ առողջ սնունդը առողջությունից թանկ է

Մեր օրերում, երբ առողջ սնունդ քարոզվում է գրեթե ամենուր, այն շարունակում է մնալ թանկ և շատերի համար ոչ մատչելի: Եվ սա կարծիք չէ, այլ փաստ: Իսկ ի՞նչ է առողջ սնունդը: Մրգերի ու  բանջարեղենի օգտագործո՞ւմ, թե` արագ սննդի ու խոլեստերինի բացառում: Կարծում եմ և՛ մեկը, և՛ մյուսը: Միայն թե հավասարությունը պահելը այնքան էլ հեշտ չէ, ու շատ հաճախ նաև թանկ արժե: Իսկ հիմա մտածենք ինչպես սպառողը: Թանկարժեք սնունդը դարձնել սննդակարգ ոչ բոլորին է հասանելի, իսկ նրանք, ում համար այն հասանելի է, դժվար թե հրաժարվեն ավելի թանկ անառողջ սննդից: Մյուս կողմից, միշտ կարելի է լսել գյուղացիների բողոքները մթերքը իրացնել չկարողանալու և էժան մթերումների մասին: Եթե մթերումներն են էժան, ապա մեղավոր են վերավաճառողները: Մյուս կողմից, մայրուղիներում միրգ ու բանջարեղեն վաճառող գյուղացիների կրպակներում գներն էապես չեն տարբերվում, որակը` նույնպես: Փաստորեն առողջ սննդից առաջ դեռ առողջ մրցակցություն է հարկավոր: Ու հենց այս անառողջ մրցակցությունից են ծնվում առողջ ֆրեշների անհամեմատ բարձր գները ոչ այնքան առողջարար կոլայի և մյուս գազավորված զովացուցիչ ըմպելիքների հանդեպ:

Իսկ ինչպե՞ս բուժել մրցակցությունը: Ցավոք, այս հարցի պատասխանը դեռ չեմ գտել: Բայց քանի դեռ առողջ սնունդը մնում է ավելի թանկ, քան առողջությունը (դեղորայքն ու բուժումը), շարունակում ենք բուժել ոչ թե մրցակցությունը, այլ`մեզ:

Ցրտի դեմ տաք հիշողություններ

Ցուրտ է: Իրոք ցուրտ է: Ուզում ես դուրս գալ, բայց չես հասցնում մի 10 քայլ էլ անել, երբ հունվարի ցուրտ քամին այնպես է փչում դեմքիդ, որ միանգամից փոշմանում ու հետ ես դառնում տուն: Ցուրտը դրսում է: Դրսի ցրտի դեմ ինձ օգնում է թեյը, որը ես կուլ եմ տալիս կոպիտ ասած «լիտրերով»: Բայց ախր ներսից էլ ա ցուրտ: Դրա համար ես վերցնում եմ իմ թեյը, փաթաթվում տաք վերմակի մեջ ու պայքարում ներսի ցրտի դեմ: Պայքարում եմ տաք հիշողություններով:

Ամառ: Սիրում եմ ամառը հենց միայն դրա համար, որ ամառը իր հետ բերում է հագուստի «շորտիկ-մայկա-լաթ» համակցությունը: Շոգ է: Ավելի լավ: Քայլում եմ փողոցով դեպի «ցածի թաղեր»: Գետնից գոլորշի է բարձրանում: Բարձրանում ու տաքացնում է իմ առանց այն էլ արևից սևացած մարմինը:
-Աշ, այ Աշոտ:
-Սպասի, հեսա էկամ:
Եկավ: Էլի արևից սևացած մարմին:
Բոլորս էլ սև ենք: Իջնենք դաշտ, մի քիչ ֆուտբոլ խաղանք: Հասանք: Ավելի ճիշտ, հասանք էն այգուն, որը կտրում էր մեզ ֆուտբոլի դաշտից: Այգին էլ հո մի փոքրիկ անտառ է՝ փռված լանջի վրա: Գնդակը առա Արմենի ձեռքից ու «տշեցի» այգու խորքերը:
-Դե քել` գտի:
-Արագացու:
Էհ, գտա: Մի հատ էլ հարված, երևի արդեն ընկավ ֆուտբոլի դաշտ: Հա, ո՞վ պիտի վերցնի, թող մնա: Ախր էս ծիրանի ցոգոլները մեզ են սպասում: Ցույց տալով ալպինիզմի ամենաբարդ հնարքները, մենք բարձրացանք բոլոր ծառերը: Խակ-հասուն՝ ամենը լցրինք փորներս: Հետո էլ` գրպաններս:
-Ռաֆիկ, ջեբերդ լից, հետո, որ ասիր` էս մե հատ տու ցոգոլը, վռելու եմ կլխիդ:
Տռզած հասանք դաշտ: Պառկեցի, աչքերս փակեցի:
Դըխկ: Էն ի՞նչ էր: Հաա՜: Աչքիս Ռաֆոն ցոգոլ ուզեց, Աշոտն էլ իսկականից «վռեց» գլխին: Աչքերս բացում եմ ու տեսնում, որ Ռաֆոն դաշտի կանաչ խոտերին թավալ է տալիս գլուխը բռնած: Հա էլի: Արմունկս հենում եմ գետնին ու սպասում, թե երբ Ռաֆոյի «ցավի նոպան» կվերջանա, ու երբ Աշոտը կհասկանա, որ Ռաֆոն հեսա կընկնի հետևից:
-Աշոտ, փախի, Ռաֆոն հելավ:
Ու հետագա 20 րոպեն ես հետևում եմ, թե ոնց են 16 տարեկան «տղամարդիկ» վազում դաշտի կանաչի վրայով: Ռաֆոն հասավ ու… Ու էսքան վազեց, որ մի հատ քցի գետին ու կատակով փորից խփի:
-Վահե, հել, հենա պոլնի մարդ եկավ, հել, հեսա խաղում ենք: Գլուխս թեքեցի այգու կողմ: Մի 20 հոգի ավիրելով մեր «անտառը», իջնում է ցած:
-Չէ, խաղացեք, ես քնում եմ:

Սողեսող հասա ծիրանենու հովին, պառկեցի թարմ կանաչին ու աչքերս փակեցի:
Աչքերս բացվեցին: Քնել էի: Քնել էի վերմակիս մեջ փաթաթված, թեյը կողքիս: Փորձեցի թեյից մի կում: Ֆու: Վաղուց սառել է: Հա, ոչինչ: Դրա փոխարեն ներսից տաքացա: Երևի դուք էլ տաքացաք: Բա որ ասում եմ` ցրտի դեմ տաք հիշողություննե՞րն են օգնում…

Մալիշկա. սև ու սպիտակ

նարեկ բաբայան

ՄԹՋ. Հիմա կասեմ, թե ինչու

Փոքր տարիքում, երբ Ռուսաստանում էինք ապրում, մայրս հաճախ էր հեռախոսով խոսում Հայաստանում ապրող իր ընկերուհու հետ։ Խոսակցությունից հետո միշտ պատմում էր նրա, նրա տղայի մասին։ Ես արդեն պատկերացում էի կազմել վերջինիս մասին: Անունը` Արտյոմ, իմ տարիքին, իմ խելքին և այլն։ Որոշ ժամանակ մտովի ընկերություն էի անում պատկերացրածս Արտյոմի հետ։

2007-ին եկանք Հայաստան, մեր հարազատ գյուղը` Մալիշկա։ Երեկվա պես հիշում եմ դպրոցում անցկացրած առաջին մի քանի օրը։ Մայրս ինձ վերջապես ծանոթացրեց իր ընկերուհու և իհարկե, Արտյոմի հետ։ Մորս ընկերուհին էլ իր հերթին ծանոթացրեց ինձ առաջին Դավթի հետ, ներկայացնելով որպես Արտյոմի լավագույն ընկեր։ Այդպես ես ծանոթացա երկրորդ ընկերոջս հետ։  Թե ինչու ես ասացի առաջին Դավիթ, կիմանաք քիչ հետո։

Այդ ժամանակ մեր դպրոցն այնքան էլ լավ վիճակում չեր, ուստի մենք որոշ ժամանակ դասերը պարապում էինք միջանցքում։ Հիմա այդ միջանցքը տեսնելիս միշտ հիշում եմ մի տղայի, որը գժի պես ծիծաղում էր ամեն ասածիս վրա։ Եվ քանի որ նա մի քիչ գժի նման էր, նա իմ լավագույն ընկերներից է, անունը՝ Ռոբերտ։ Ամենից լավ հիշում եմ մի «Գագոյի» , ում անունը ամենևին էլ Գագո չէր։ Այդ ժամանակ մի թյուրիմացություն էր տեղի ունեցել։

Երեխաներ.

-Դավո, հլը նայի՛: Դավո, արի ստեղ:

Ուսուցրուհի.

-Դավիթ, կանգնի՛ր։

Ես այդ ժամանակ այնքան էլ լավ չէի տիրապետում հայերենին և չգիտեի, որ Դավոն Դավիթ անվան կարճ տարբերակն է, ամենահավանական անունը, որը կարող էր ունենալ այդ տղան, ինձ համար Գագոն էր։ Եվ ես միանգամից վեր թռա։

-Մի րոպե՜, բայց իրա անունը Գագո չէ՞ր։

Այդ թյուրիմացությամբ ես ծանոթացա մյուս ընկերոջս՝ երկրորդ Դավթի հետ, ում հետագայում Կոստանյան ազգանվան պատճառով կնքեցինք Կոստո անունով։ Նա ինձ ծանոթացրեց իր հորեղբոր տղայի՝ Հայկի հետ, ում հետ ես նույնպես ընկերացա, սակայն հիմա նա այնքան էլ չի մտնում մեր ընկերության մեջ, դրա մասին հետո։

Արդեն նշեցի, որ առաջինը ճանաչել եմ Արտյոմին, բայց մոտիկ եմ եղել Սարմենի հետ։ Հիշում եմ, թե ինչպես էինք ուշանում դասերից և ստիպված նստում վերջում, կամ իրար հետ դասերից հետո ուրախ-ուրախ վազում տուն և այլն․․․ Նա նույնպես հիմա իմ գիժ ընկերներից է։

Աստիճանաբար սկսեցի ծանոթանալ և շփվել բոլորի հետ։ Մեր առաջին «սխրագործությունը» եղավ այն, որ ես, Արտյոմն ու Կոստոն սարից մի մեծ քար գլորեցինք հարևաններից մեկի տան վրա։ Մենք արդեն սողեսող փախուստի էինք դիմում «դեպքի վայրից», երբ Կոստոն վեր կացավ և ներողություն խնդրեց։ Մենք «գեղեցիկ գովեստի խոսքեր» լսեցինք։ Գլուխներս կախ, բայց հանգիստ սրտներով գնացինք տուն։

5-րդ դասարանում ես ծանոթացա Վահեի և երրորդ Դավթի հետ, ովքեր եղբայրներ էին։ Վահեն՝ ինձանից մի տարի մեծ, Դավիթը՝ փոքր։ Ցավոք, այդ նույն տարում Հայկը մեկնեց Ռուսաստան։ Ուստի մենք համեմատաբար ավելի քիչ ենք շփվում նրա հետ։

Մի գեղեցիկ օր, երբ մենք մեր սիրելի գործով էինք զբաղված, ավելի կոնկրետ՝ ուրիշի այգու ելակներն էինք ուտում, Կոստոն ասաց․

-Տղեք, մենք ՄԹՋ ե՜նք։
-Այսի՞նքն։
-Դե, այսինքն Մալիշկայի թալանչի ջոկատ։
-Հահ, լավ ասացիր,- ասացին մեզնից մի քանիսը։

Մենք, իհարկե, հասկացանք, որ Կոստոն այդ ժամանակ կատակ արեց, բայց այդ կատակի հիման վրա էլ մենք մեզ մինչև հիմա էլ  անվանում ենք ՄԹՋ, դե իհարկե, էլի կատակով։

Ցավոք, 8-րդ դասարանում Վահեն ու Դավիթը տեղափոխվեցին Երևան, ուստի նրանց հետ նույնպես ավելի քիչ ենք շփվում։

Այսպիսով, ՄԹՋ-ի հիմնական «հերոսներն» են՝ Նարեկ, Դավիթ, Դավիթ (Կոստո), Արտյոմ, Ռոբերտ, Սարմեն։ Մեր «աչքերն ու ականջները» դրսում՝ Վահե, Դավիթ, Հայկ։

Էհ, ցուրտ եղանակին ինչ ասես կհիշես… 

Օրը հետաքրքիր դարձնելու միջոց

Լուսանկարը՝ Հարություն Հայրապետյանի

Լուսանկարը՝ Հարություն Հայրապետյանի

Ես՝ սիրելով բոլոր եղանակները, ամենից շատ սիրում եմ ձմեռը: Ձմեռն ունի իր յուրահատկությունները ինչպես և մյուս եղանակները: Ինչպես բոլորը, այդպես էլ ես, սիրում եմ ձմեռային արձակուրդները: Ոմանք լսելով այս արձակուրդների երկարացման մասին ուրախացել էին, իսկ ես ոչ, քանի որ իմացա, որ շաբաթ օրերին պետք է լրացնենք բաց թողնված դասի օրերը:  Եվ երբ տանը պարապությունից չգիտեի ինչ անել, որոշեցի գնալ պապիկենցս տուն: Ես երբ հասա այնտեղ՝ տատիկս ինձ տվեց  բլիթներ և թեյ, քանի որ ես շատ սառած էի: Բոլորն էլ գիտեն, որ ձմռան ամենաբարդ գործերից մեկը դա ձյուն մաքրելն է: Մի քիչ նստելուց հետո ես դուրս եկա բակ, այնտեղ տեսա պապիկիս, որը  ձյուն էր մաքրում: Ես շուտափույթ վազեցի ներս և կանչեցի եղբայրներիս: Մենք դուրս եկանք բակ, պապիկս կարծեց, թե գնում ենք խաղալու: Բայց իրականում մենք եկել էինք նրան օգնելու: Մենք երբ սկսցեինք գործը, պապիկը ասաց.

-Մե քելեք է, էտ ձեր խելքի բանը չի:

Եղբայրներիցս Հարութն ասաց.

-Լավ էլի, պապիկ, դու գնա տուն հանգստացի, կգաս կտեսնես, որ վերջացրել ենք:

Պապս գնաց տուն, և մենք անհապաղ սկսեցինք գործը: Այնքան էինք տարվել գործով, որ նույնիսկ չնկատեցինք, թե ինչպես անցավ ժամանակը:

Երբ վերջացրեցինք, կանչեցինք պապիկին: Նա տեսնելով մեր գործը, ասաց.

-Իմ թոռներն ուրիշ են, էլի:

Ճիշտ է, մեջքներս մի քիչ ցավում էր, բայց մենք հասկացանք, որ շատ լավ գործ կատարեցինք և հասկացանք, թե պապիկը ինչքան է չարչարվում:

boris israyelyan

Մեկ օր զորամասում

Առաջին անգամ գնում էինք զորամաս համերգի: Առաջին անգամ շփվելու էինք զինվորների հետ: Մի փոքր կաշկանդվում, մի փոքր էլ ամաչում էինք: Երբ հասանք զորամաս, արդեն մեզ զգում էինք պատանի զինվոր, կարծես որոշ ժամանակով մտանք այլ կյանք: Սպաներն էլ, զինվորներն էլ շատ բարեհամբույր ընդունեցին մեզ, օգնեցին նախապատրաստական  աշխատանքներին: Երբ արդեն սկսում էինք համերգը, գնդապետը շարեց ամբողջ զորքին և ընկերական ասաց.

-Այն զինվորը, որ չպարեց և չուրախացավ, խստիվ պատժվելու է:

-ՈՒռա՜, ուռա՜, ուռա՜,- գոռացին զինվորները, և սկսվեց համերգը:

Բոլոր զինվորները պարում, ուրախանում էին, իսկ այն զինվոները, որոնք վերակարգի էին, ժամանակ առ ժամանակ նայում էին պատուհանից, չէին ցանկանում բաց թողնել համերգը:

Զինվորները անչափ ուրախ էին: Համերգի ավարտից հետո մոտեցանք նրանց, ծանոթացանք: Ես կարճ զրուցեցի տղաներից մեկի հետ, որն ապրում էր Գյումրիում:

–Բարև, ախպերս:
–Բարև, ապ:
–Ո՞նց ես, ախպերս:
–Լավ, ապ, դու ի՞նչխ ես:
–Լավ… Բա ի՞նչ կա բանակում:
–Ապ, շատ լավ է… Հիշի, ապ, էն տղեն, օր չծառայե իր հայրենիքին, ուրեմն հայ տղա չէ…

Հետո հրամանատարը մեկ ժամ տրամադրեց, որպեսզի շրջենք զորամասով: Մի քանի զինվոր մեզ ցույց տվեցին զորամասը: Երբ հասանք թեյարան, զինվորները մեզ հյուրասիրեցին պաղպաղակ, հյութ, քաղցր ձողիկներ:

Հետո հրամանատարը մեզ հրավիրեց ճաշարան ճաշի: Մտանք ճաշարան, լվացվեցինք և նստեցինք սեղանի շուրջ զինվորների և սպաների հետ: Սպաները շնորհակալություն հայտնեցին համերգի համար:

Երբ արդեն գնալու ժամանակն էր, բոլորս տխրեցինք, ասես զորացրվում էինք…

Ձմեռային արձակուրդ

Սենց բան չէր եղել երևի: Ես մի պահ հոգնեցի արձակուրդից: Ես, որ երազիս մեջ նույնիսկ քնում եմ, հիմա հոգնել եմ արձակուրդից: Չէ, հա, արձակուրդից չի, է, ձանձրույթից ա: Ֆուհ, մի պահ ինձ վրա կասկածեցի նույնիսկ: Հա, բա կձանձրանամ` ինչ կանեմ: Եթե օրերով պառկես մահճակալիդ ու կինո նայես կամ գիրք կարդաս, կհոգնես, էլի:

Աչքերս փակ արդեն փնտրում եմ հեռախոսս: Բարձիս տակ չի հենա: Ոչ էլ իմ տակ ա: Աչքերս բացեցի: Հա, դրել եմ սեղանին: Էս սեղանն ինչ հեռու ա: Ոտքով քաշում եմ մոտս հեռախոսս, «անլոք» եմ անում, նայում ժամին: Էլի 12-ին եմ արթնացել: Հա լավ, ուշ-ուշ… Մի քիչ էլ պառկեմ: Միևնույն ա, պիտի հելնեմ ու նստեմ կոմպի առաջ, հենա` հեռախոսով կմտնեմ: Մտա ֆեյսբուք: Էսինչ-էնիչը liked your photo, էն մեկի ծնունդն ա, մյուսն էլ էլի ստատուսով Սոկրատեսի փիլիսոփայություններն ա դրել: Այսինքն, ֆեյսբուքում բան չկա: Մաման ասաց` արի հաց կեր, արդեն 2-ն ա: Հելա, կերա ու «Բարև համացանցի անթիվ անկյուններին»: Մի 2 ժամ համացանցում «սերֆինգ» անելուց հետո հասկացա, որ էլի բան չկա անելու: Մտա ու տեսա, որ «Սուփերնեյթրալը» 10-րդ սերիան ա հանել: Նայեցի, բա հետո՞: Հետո` մի քիչ գիրք: Կարդացի ինչ-որ գրական աղբ, որը գրել էր երևի մի ռուս դպրոցական, հետո Սթեյնի «կլասիկ» վախենալու պատմություններից մի 2-ը:
Արթնացա: Քնել եմ հեռախոսը ձեռքիս: Մաման նորից ասաց. «Արի հաց կեր, ժամը 12-ն ա»: Կերա ու պառկեցի:
Առավոտյան նորից Ֆեյսբուք, սերիալիս 11-րդ սերիան, մի 2 պատմվածք ու հաջորդ օրը նորից: Նորից ու նորից: Մինչև էն պահը, երբ իմ առավոտյան ֆեյսբուքի «թայմլայնի ընթերցանությունը» ընդհատեց Արմենի զանգը:
-Հել, իջի մեր յան, հավաքվում ենք տղերքով:
Ուֆ, հազիվ: Մաման զարմացավ.
-Էտ ո՞նց եղավ 12-ին տեղերիցդ հելար:
-Գնում եմ Արմենենց:
-Վահե, մի բան կեր` նոր գնա:
Ուխ, էս ինչ լավ ա: Դուրսը ափսոս ցեխ ա: Բայց չէ, մեզ համար ոչ մի բան ափսոս չի լինում. սրանք մի բան մտածել են…