Ani avetisyan

Իմ մտքերի ավտոբուսը

Կանգառում եմ: Ավտոբուսը չի եկել, իսկ մարդիկ շտապում են: Պատրաստում եմ ականջակալներս: Եկավ, նստեցինք: Շուտով կշարժվի, բայց մարդիկ դեռ նստում են: Նրանցից մեկն էլ կողքիս է նստում, վերցնում եմ տոպրակս: Գլխով բարևում է: Շարժվեցինք:

Երբեմն թվում է, թե մեքենայի մեջ լինելուց լավ բան չկա, կարող ես մտածել ինչքան ուզես:

Կանգնեց: Երևի կարմիր լույս է: Շատ երկար տևեց, փաստորեն խցանում էր: Ներսում մարդիկ զրուցում էին, բայց ես միայն շրթունքների շարժն էի տեսնում: Պատուհանից այն կողմ ավելի հետաքրքիր էր: Աշունից մնացած տերև էր, որ քամին փողոցում էր թողել, բայց փոքրիկը բախտավոր էր երևում, չարաճճի երեխայի պես խաղում էր մեքենաների հետ ու դուրս պրծնում, չզգացի, թե քանի րոպե «Բռնոցի» խաղացին տերևն ու մեքենաները, բայց նա դեռ տեղում էր, երբ ավտոբուսը շարժվեց:

Դեռ զրուցում են, ցածրացնում եմ երաժշտության ձայնը, որ լսեմ, թե ներսում ինչ  է կատարվում: Երևի բոլորին թվում է, թե հենց ավտոբուսների մեջ են քննարկվում աշխարհի ամենակարևոր ու հրատապ թեմաները: «Բա իմացա՞ք….»,- ու հասցնում են 30-40 րոպեի ընթացքում խոսել աշխարհի բոլոր կողմերից, վերջում էլ հասնել իրենց փոքրիկ համայնքներն ու քննարկել նրա բնակիչների այս ու այն ասածը, արածը կամ լսածը: Հետաքրքիր էակներ են մարդիկ, ուղղակի ափսոս, որ մեքենայից իջնելուց հետո հասկանում ես, որ լսածդ իրականում ոչինչ էր…

Նայում ես մարդկանց ու նրանց գորշ մոխրագույն հայացքներին ու մի պահ կորցնում մտածելու կարողությունը. «Իսկ եթե՞»… Բայց այստեղ «իսկ»-եր ու «եթե»-ներ չկան, ամեն բան այստեղ չգրված օրենք է, որ արդեն շատ երկար ժամանակ են պահպանում… Դրա համար էլ աշխատում եմ չհանել ականջակալներս, եթե կողքիս ծանոթ մարդ չի նստել, իսկ եթե նստում էլ է՝ երկար զրուցելու բան չկա, քիչ հետո ընկերներս կրկին միանում են ինձ:

Հետաքրքիր մի բան էլ կա մեր մտքերի ավտոբուսում. լսածս երաժշտությանը միշտ յուրահատուկ գործիքավորում է ուղեկցում, մոտավորապես այսպես.

«Գտա քեզ երկնքում,
Դըռռ-դըռռ-դըռռ…
Հանգիստ քնի գրկում,
Դըռռ-դըռ-դըռ»…

Ինչևէ: Շարունակում ենք ճանապարհը, բայց երևի այլևս պատմելու բան չմնաց, շուտով կհասնենք, ու ավտոբուսում քիչ առաջ ձևավորված հանձնաժողովի անդամները կանցնեն իրենց սովորական կյանքին: Իսկ ես ամեն անգամ այդ «առեղծվածային» փոխադրամիջոցը նստելիս կրկին կփորձեմ կտրվել աշխարհից ու տարվել մտքերով:

diana karapetyan

Զինվորները

-Էս բաժակով էլ եկեք խմենք մեր զինվորների կենացը:

Նորից հնչեցին այս խոսքերը: Բոլորը ոտքի կանգնեցին, ու լսվեց բաժակների զընգոցը: Բոլորի հայացքները քարացան, ու լռությունը պատեց բոլորին, թեկուզ դա տևեց վայրկյաններ, բայց կարծես  մի հավերժություն լիներ: Այս կենացը կարծես թե բոլորին կտրեց Ամանորից և տեղափոխեց դեպի սահման, տեղափոխեց մեր զինվորների մոտ: Զինվորական կյանք՝ լի փորձություններով ու դժվարություններով, թեկուզ հայրիկս միշտ ժպիտով է հիշում իր ծառայությունը, միշտ ժպիտով է հիշում իր բանակային ընկերներին ու միշտ ասում է, որ բանակի կյանքը դա անմոռանալի է, քանի որ ձեռք ես բերում նոր ընկերներ ու ամենակարևորը, պաշտպանում ես քո հայրենիքը, բայց Աստված չանի ծառայությունը լինի պատերազմի ժամանակ: Հայրիկս միշտ պատմում է իր կյանքի այդ հիշվող ու դժվար ճանապարհը, և միշտ նրա աչքերը տխրությամբ են պատվում:

Փոքր ժամանակ չէի հասկանում, թե ինչու է հայրիկս տխրում ու ամեն բառից հետո սկսում ավելի ու ավելի դժվարությամբ պատմել, բայց հիմա հասկանում եմ, հասկանում եմ, թե ինչու էր տխրում: Դժվար է, ոչ, դաժան է, երբ տեսնում ես, թե ինչպես է թշնամու կողմից սլացող փամփուշտը հարվածում քեզանից մեկ մետր այն կողմ կանգնած ընկերոջդ, և նա հրացանը ամուր բռնելով ընկնում է գետնին, և այդ ամենը քո աչքի առաջ: Դժվար է, երբ սպանում ես, թեկուզ և քո թշնամուն, և տեսնում ես, թե ինչպես է նա սպանում քո ընկերներին: Դժվար է, երբ հասկանում ես, որ մեկ սխալ քայլ, և կհայտնվես թշնամու ճանկերում, երբ հասկանում ես, որ եթե ձեռքերդ վայր դնես, կտուժվի քո ժողովուրդը, և դրա համար շարունակում ես սպանել: Սպանում ես, սպանում են…
Երբ լսում ես, որ ինչ որ մարդ է մահացել, ի՞նչ ես զգում, իսկ երբ լսում ես, որ զինվոր է մահացե՞լ: Ասա, որ այդ երկու զգացողությունները իրարից հազար անգամ տարբերվում են: Եվ ես հիմա չեմ կարող բառերով այդ զգացողությունը նկարագրել, թեկուզ երևի հարկավոր էլ չի, դու ինքդ էլ լավ գիտես դա:
Պապիկս` Հենրիկ Գևորգյանը, ընկել է պատերազմի դաշտում 1994 թվականի հունվարի 6ին: Թշնամու փամփուշտը խոցել է նրան հանկարծակի, ու գիտե՞ք՝ որոնք են եղել նրա վերջին խոսքերը. «Հրացանս չթողեք թշնամին վերցնի, հրացանս չթողեք ստեղ»… Նա չէր ցանկանում, որ իր հրացանով թշնամին հայ սպանի:

Զենքը կործանիչ ուժ է, բայց ինչպես պապիկիս ու հայրիկիս, այնպես և յուրաքանչյուր զինվորի համար զենքը դա սրբություն է ու չպիտի հայտնվի թշնամու ձեռքում:

Զինվոր` ծանոթ և անծանոթ, պիտի գնաս բանակ կամ արդեն բանակում ես, դու ուղղակի պարտավոր ես ուժեղ լինել, պարտավոր ես քեզ լավ նայել ու չտխրել, քանի որ երբ հիվանդ ես դու, հիվանդ են բոլորը, երբ դու տխուր ես, տխուր են բոլորը, իսկ երբ դու ժպտում ես, ժպտում են բոլորը: Մենք` բոլորս ուրախանում ենք քեզանով: Ուժեղ եղիր և հիշիր, որ քեզ սպասում են: Գնա ծառայիր, բայց ողջ և առողջ հետ վերադարձիր:

hasmik vardanyan

1990 թվականի հունվարյան այս օրերին

Հարցազրույց 1990 թվականի Բաքվի ջարդերի ժամանակ փախստական դարձած Թամարա Աբրահամյանցի հետ

-Հորաքո՛ւյր Թամարա, մի քիչ կպատմե°ս  քո մասին։

-Ես ծնվել ու 45 տարի ապրել եմ Բաքվում: Այնտեղ  եմ դպրոց գնացել, բարձրագույն ուսում ստացել, աշխատել:

-Իսկ որտե՞ղ և ինչքա՞ն ժամանակ ես աշխատել։

-Աշխատել եմ նավթի գործարանում, որպես ինժեներ-մեխանիկ, մինչև 1990 թվականի հունվարի 10-ը:

-Բայց այդ ժամանակ ջարդերն արդեն սկսվել էին, չէ՞: Բա քեզ համար վտանգավոր չէ՞ր աշխատել այդ տարիներին:

-Այո՛, սկսվել էին։ Բայց ես կարողանում էի հանգիստ դուրս գալ փողոց, քանի որ սլավոնական արտաքին ունեի։ Նույնիսկ մի անգամ՝ գործի գնալիս, տեսա, թե ինչպես են փողոցում հայերին սպանում, դեմքերը դանակով վնասում, թե ինչպես են հայ աղջիկներին փողոցում բռնաբարում։ Շատ դաժան տեսարաններ էին, մինչ օրս մոռանալ չեմ կարողանում: Իսկ աշխատանքիս վայրում ինձ՝ որպես հայի, շատ լավ էին վերաբերվում, նույնիսկ փորձում էին օգնել:

-Իսկ քո կարծիքով ի՞նչը եղավ ջարդերի պատճառը, ո՞ւմ էր ձեռնտու, կային մարդիկ, ովքեր փորձում էին կանխել այդ արյունահեղությունը:

-Հստակ պատճառ չեմ կարող ասել: Բայց երբ այդ լուրերը տարածվեցին, դեռ 1988 թվականին Սումգայիթում տեղի ունեցող իրադարձությունների մասին, մենք չէինք պատկերացնում, որ կոմունիստները կթողնեն վիճակը այդպես ծայրահեղ դառնա, և մարդիկ ստիպված կլինեն թողնել իրենց քրտինքով ձեռք բերած ունեցվածքը և փախչեն երկրից երկիր: Բայց մի օր լսեցինք, որ Սումգայիթում մեծ ջարդեր են սկսվել: Ես այդ ժամանակ քրոջս աղջկա հետ հիվանդանոցում պառկած էի, երբ նկատեցինք, որ հիվանդանոցում վիճակը շատ խառն է, բժիշկները այս ու այն կողմ են վազում: Մոտեցանք` հարցնելու, թե ի՞նչ է պատահել, և իմացանք, որ Սումգայիթից վիրավոր մարդիկ են բերում: Հետո նաև իմացանք, որ կոտորում են անխտիր բոլորին, բոլոր հայերին: Այդ ժամանակ Բաքվում դեռ վիճակը այդպես ծայրահեղ չէր, բայց այն տները, որտեղ հայեր էին ապրում, երեկոյան ժամերին անհանգստացնում էին. վախեցնում:

-Իսկ ձեզ հետ ի՞նչ եղավ, ո՞վ օգնեց, ինչպե՞ս հասաք Հայաստան:

-Այն փողոցում, որտեղ մենք էինք ապրում, մեր հարևանները մեզ պաշտպանում էին: 1990 թվականիի հունվարի 12-ին արդեն պետք է վերադառնայինք Հայաստան: Բայց քանի որ վտանգավոր էր անմիջապես Հայաստան գնալու ճանապարհը, պիտի Բաքվից գնայինք Թբիլիսի, հետո Հայաստան: Ու հունվարի 12-ին ես եղբայրս, եղբորս կինը, իմ ընկերուհին և իր տղան, մեր հարևանի օգնությամբ, գնացինք կայարան: Երբ հասանք, եղբայրս և հարևանը գնացին՝ տեսնելու, թե ամեն ինչ ապահով է, որ մենք էլ գնանք: Բայց երբ մոտեցել էին գնացքին, տեսել էին, թե ինչպես են գնացքների միջից հայերին հանում և կոտորում: Եկան մեքենայի մոտ, պատմեցին և որոշեցինք, որ պետք չի գնալ և հետ գնացինք տուն:

-Բա հետո ի՞նչ եղավ, ինչպե՞ս հասաք Հայաստան:

-Եկանք տուն, հարևանները ասացին, որ տնից դուրս չգանք, լույսերը չվառենք, մի խոսքով՝ այնպիսի տպավորություն ստեղծենք, որ տանը մարդ չի ապրում: Իսկ հարևանները դուրս եկան, դարպասները փակեցին և կավիճով դարպասներին գրեցին, թե տունը վաճառված է: Այդ օրերին մենք նույնիսկ վախենում էինք վառարանը վառել: Շատ դաժան օրեր էին, մեկ շաբաթ այդպես մնացինք: Հետո մեր հարևանները մեզ տարան Մառլնեուլի, այնտեղից գնացինք Վրաստան ու հասանք Հայաստան:

-Իսկ ինչպե՞ս ընդունեցին ձեզ Հայաստանում:

-Երբ հասանք Երևան, պետությունը մեզ հատկացրեց 300-400 ռուբլի գումար՝ առաջին անհրաժեշտության իրերը գնելու համար։ Հետո ամեն մեկս մի տեղ տեղավորվեցինք, կեսը հանրակացարաններում, կեսը՝ մանկապարտեզներում: Հետո յուղ, բրինձ, մթերք տվեցին:

-Իսկ ի՞նչ եղավ եղբորդ ընտանիքի հետ:

-Եղբայրս ինձ հետ 4 տարի ապրեց Հայաստանում, իսկ հետո, ինչպես շատ-շատերը, գնաց Ռուսաստան:

-Իսկ դու ինչո՞ւ չգնացիր, ինչպե՞ս կարողացար ինքնուրույն ինքնահաստատվել:

-Ես այդ տարիների ընթացքում արդեն աշխատում էի կարի արհեստանոցում։ Հետո սկսեցի կրպակում սեղանիկի վրա ապրանք վաճառել, այդպես փորձում էի ապրել: Այդ ամենից հետո որոշեցի, որ ինչ էլ լինի՝ պետք է ունենամ իմ սեփական տանիքը, անգամ, եթե դա լինի հանրակացարանի սենյակ: Անգամ անկողնու սպիտակեղեն էի կարում, վաճառում։ Այդպես հավաքեցի գումար և գնեցի հանրակացարանի սենյակը ու մինչ օրս ապրում եմ այնտեղ:

-Կցանկանա՞ս կրկին վերադառնալ Բաքու:

-Դե, իրականում՝ այո՛, քանի որ ես այնտեղ եմ թողել ինձ համար ամենաթանկը՝ ծնողներիս ու եղբորս գերեզմանը: Ճիշտ է, այսքան դժվարությունների միջով եմ անցել, կորցրել տունս, ընկերներիս, այն աշխատանքը, որը սիրով էի անում, ինձ այնքան չեն ցավեցրել, ինչքան այն փաստը, որ ես հեռու եմ ծնողներիս գերեզմանից և գոնե տարվա մեջ մեկ անգամ չեմ կարող այցի գնալ…

Հարցազրույցը վարեց Հասմիկ Վարդանյանը

arxiv

Ծանր վիճակ

Ես տասներորդ դասարանցի եմ: Երևի կռահեցիք, թե ինչ ծանր վիճակ նկատի ունեմ: Որպեսզի ընդունվեմ ինստիտուտ, ձեռք բերեմ իմ երազած մասնագիտությունը, մասնավոր պարապում եմ դասախոսների մոտ ֆիզիկա, մաթեմատիկա: Դասախոսներից բողոքելու ոչինչ չունեմ: Դեռ ընդհակառակը: Չնայած շատ են հանձնարարում՝ հասցնում եմ դպրոցից էլ չբացակայել: Ճիշտ է, ոչ միշտ է, որ դասերը սովորած եմ գնում: Հիմա էլ վատ եմ զգում ուսուցիչներիս առաջ: Միակ մխիթարանքը երաժշտությունն է, այն էլ որ չլիներ, ի՞նչ կանեի: Օր ու գիշեր պարապելու ժամանակ ռադիո եմ լսում: Արդեն անգիր եմ արել բոլոր ռադիոկայանների «երգացանկերը», առաջին նոտայից կռահում եմ երգն ու երգում:

Բացի երաժշտությունից, դաս անելիս պահանջ եմ զգում նաև ծամելու: Ինչ-ինչ, բայց հաց տանը միշտ է լինում: Այս ու անընդհատ նստած լինելու պատճառով քաշս ավելանում է ու մեջքս՝  ծռվում: Ծանոթներս խոստովանում են, որ շատ հաճելի է թուշիկներիցս քաշել:

Այս մի քանի ամսվա ընթացքում տեսողությունս վատացել է, ու հիմա ստիպված եմ ակնոց կրել: Էլ չասեմ, որ ժամանակ չլինելու պատճառով արդեն մի քանի ամիս է՝ համակարգչիս չեմ մոտեցել: Եթե թեկուզ մեկ տարի առաջ ինձ ասեին, որ այդպես է լինելու, չէի հավատա: Մխիթարում է այն, որ ապագա մասնագիտությունը համակարգչի հետ է կապված լինելու՝ ինստիտուտում ծրագրավորում եմ սովորելու:

Հիմա էլ նստած եմ գրասեղանի առաջ, աչքերս ուռած են, որովհետև հերիք չի՝ շատ ուշ եմ պառկում քնելու, դեռ քունս էլ չի տանում: Երբ էլ քնում եմ, միշտ երազում խնդիրներ եմ լուծում, կողքս ռադիոն է միացած, տնեցիները վաղո՜ւց քնած են, ժամը գիշերվա երկուսն է: Իսկ ես դեռ մի տասնյակ վարժություն էլ ունեմ լուծելու…

Արփինե Գրիգորյան, 16տ., 2000թ.

rafayel najaryan

Հայրս իմ հերոսն է

Հայրս` Աշոտ Նաջարյանը, ծնվել է Գեղարքունիքի մարզի գյուղ Կարմիրգյուղում, հաճախել է այնտեղի համար 2 միջնակարգ դպրոցը։ Նա ընտրել է հայրենիքը պաշտպանելը որպես մասնագիտություն։ Ավարտելով միջնակարգ դպրոցի 10-րդ դասարանը՝ միայնակ գնացել է Երևան և ընդունվել Վազգեն Սարգսյանի անվան ռազմական ինստիտուտ։  20 տարեկանում ավարտել է արդեն լեյտենանտի կոչումով  և հենց այդ ժամանակ էլ ծանոթացել մայրիկիս հետ։ Հետո հայրս ավանդույթի համաձայն, գնացել է և խնդրել մայրիկիս ձեռքը, և ամուսնացել են։

Երբ ես ծնվել եմ, հորս տեղափոխել են Քելբաջար՝ ծառայելու։ Հենց այնտեղ էլ ստացել է ավագ լեյտենանտի կոչումը։ Նա ծառայել է առաջնագծում գրեթե երեք տարի։ Որտեղ էլ որ ծառայում էր՝ մեզ հետը տանում էր։ Քելբաջարին հաջորդեց Կապանը, որտեղ ստացավ կապիտանի կոչում։ Կապանում ապրեցինք երկու տարի։ Շենքում ունեինք շատ լավ հարևաններ, որոնցից շատերի հետ մինչ օրս մտերիմ ենք և նույնիսկ միմյանց տներ ենք այցելում։ 2005 թվականին վերադարձանք Երևան, այն քաղաքը, որի համար ես ուղղակի խենթանում եմ։ Անչափ սիրում եմ Երևանն ու իր գեղեցկությունը։ Այստեղ հորս տեղափոխեցին կապի զորամաս, որտեղ նրան տվեցին մայորի կոչում։ Ես այդ ժամանակ շատ էի ուրախացել, քանի որ արդեն հասկանում էի, թե դա ինչ պատիվ է իմ և հորս համար։ Արդեն 22 տարի է՝ հայրս զինվորական է, և դա ինձ համար մեծ հպարտություն է, քանի որ նա իր կյանքի մեծ մասը նվիրել է մեր հայրենքին։ Այս ամենին ի հակադրություն, հայրս անցած տարի ողնաշարի բարդ վիրահատություն տարավ, և դրանից հետո նրան չէր թույլատրվում ծառայել, բայց նա չցանկացավ թողնել իր գործը։ Նույնիսկ քառօրյա պատերազմի ժամանակ հերթագրվել էր, որպեսզի գնար առաջնագիծ և լիներ մեր զինվորների կողքին։ Բայց նրա կարգավիճակը հաշվի առնելով, թույլ չտվեցին գնալ։ Հայրս ունի 5 մեդալ և մի քանի տասնյակ պատվոգրեր:

Հիմա, երբ ես հորս հարցնում եմ.

-Ինչո՞ւ չես թողնում քո աշխատանքը, չէ՞ որ  քո ծառայության 20 տարին լրացել է, և դու կարողես թոշակի անցնել:

Բայց նա ինձ պատասխանում է․

-Տղա՛ս, ես միայն գումարի համար չէ, որ աշխատում եմ։ Ես շատ եմ սիրում իմ գործն ու մասնագիտությունը, քանի որ ես իմ հոգին սերն ու կյանքիս տարիների մեծ մասը դրել եմ այս գործի մեջ և չեմ կարող ուղղակի թողնել իմ աշխատանքը։

Հենց այսպիսին է իմ հերոսը՝ իմ հայրը։

Roza Harutyunyan vayots dzor

Մեզ պետք են…

Մեզ պետք չեն ուսուցիչներին ձեռք առնող, բայց ապագայում ուսուցիչ դարձող մարդիկ, որ ուզում են ուսուցիչ դառնալ նրա համար, որ աշակերտներին «բարձր դնեն»: Հենց այդ չսովորողների շահերից խոսողներն են, որ թևաթափ են անում սովորողներին: «Մեկ ա՝ դնելու են, ինչիս ա պետք» և «Երկրորդ կիսամյակում չեմ սովորի, մեկ ա՝ ինչ ուզում, դնում են» արտահայտությունները տարբեր արտահայտություններ են, որովհետև երկրորդ արտահայտությունն առաջանում է, երբ իրագործվում է առաջին իրավիճակը:

Մեր խելքը կիսատ ու, կարելի է ասել, կեսի կիսատ է մնում, երբ ուսուցիչը մտածում է, որ սովորող աշակերտը տանն էլ կսովորի: «Դե, մեկ ա, ընդունակ աշակերտ ա, մի բան դրեք» ասող ուսուցիչներն են, որ ստիպում են, որ դու էլ դառնաս պարզապես նախկինում ընդունակ աշակերտ: Վստահ եմ՝ չսովորելու կամ ավելի լավ սովորելու ձգտումը առաջանում է բոլորի մոտ հատկապես տարվա վերջում: Տարվա վերջում, քանի որ դու տեսնում ես, թե ինչն ես թերի արել: Գնահատականը կարևոր չէ, ու քեզ գնահատում են ըստ իրենց ցանկության: Քեզ գնահատում են, ու դու հասկանում ես, որ քո ամբողջ տարվա աշխատանքը հավասար է չսովորող, փայտի պես նստած, քեզնից արտագրող, հերթ պահող մի մարդու աշխատանքին: Վստահ եմ, որ շատերի սրտից եմ խոսում և ուզում եմ, որ ինչքան հնարավոր է շատ ուսուցիչներ կարդան ու հասկանան, որ ամեն մեկին պիտի գնահատեն իր աշխատածի չափով, ոչ թե կիսամյակային գրավորով, որ արտագրված էր այն ժամանակ, երբ դուք գնացել էիք, չգիտեմ թե ուր: Նույն տարբերակներն եք տալիս ու գնում, որ ձեր ուզած աշակերտը հանգիստ սրտով արտագրի, ու հերթ չտա, որ գրողը սևագրության թերթից գոնե հասցնի արտագրել իր տետրի մեջ:

Բայց մեզ պետք չեն շուտ հիասթափվող ու գնահատականի համար «նեղվողներ»: Մեզ պետք են միայն իրենց մասին մտածող, մի կողմից եսասեր ու հավակնոտ մարդիկ, մեզ պետք են Միհրան Հարությունյանի պես պայքարող մարդիկ ու վերջում էլ՝ Արթուր Ալեքսանյանի պես հաղթող մարդիկ: Մեզ պետք են միայն Արթուր Աբրահամի պես ուժեղները ու Կենտիկյանի պես համառները, որովհետև նրանք են իսկական հայի կերպարը, ոչ թե մենք, որ կոտրվում ենք մի «ութ» ստանալուց: Մեզ պետք է, որ մենք միշտ հիշենք բոլոր դեպքերը ու դրանց վրա ծիծաղելով անցնենք առաջ:

Երկրորդ կիսամյակն սկսել է:

sona mkhitaryan

Նախատոնական և հետտոնական տրամադրություն

Մինչև Ամանորը հարևանությունը դժգոհում էր ցրտից ու իրար մեջ խոսելով ասում, որ Նոր տարվա սիրտ ու հավես չունեն: Մի կողմ դրած ամանորյա ծախսերը, եռուզեռը, մարդիկ իրենց պայմաններից են բողոքում: Ցուրտն անխտիր իր գործը պետք է աներ. սառեցրել է բոլորի ծորակները, բոլոր ջրատար խողովակները: Հոգսերին ավելացավ ծանրագույնը. ջուր են տաքացնում, լցնում ծորակի վրա՝ հույս ունենալով, որ այն կբացվի: Ջուր չունեն, հույս էլ չունեն, որ ցուրտը կմեղմանա, և խողովակները կբացվեն:

Մեր հարևաններից մեկը փոքր գազի տարայով տաքացնում էր խողովակները, և մի պահ գազը արտահոսք տվեց, ու կրակ բռնկվեց: Բարեբախտաբար շուտ կարողացավ կողմնորոշվել, և այն թաղեց ձյան տակ:

-Էս ինչի՞ սենց կրակ հելավ:

-Եսիմ է: Գժվեցի արդեն: 7000 դրամի լցրել եմ արդեն, չի բացվում, ու վերջ:

Դե պատկերացրեք, այդքան տանջվել, ու ապարդյուն: Էլ տրամադրություն էլ չէր մնացել Ամանորը դիմավորելու: Շատերն էին ասում.

-Էս տարի թեթև սեղան եմ գցելու:Մարդ էլ չկա եկող, ո՞ւմ համար ծախս անեմ:

Կամ.

-Երեխա չկա, բան չկա, ստից սեղան կդնեմ, վերջանա՝ գնա:

Բայց և այնպես, ծախսից չեն կարողանում խուսափել: Ամանորն էլ նշեցին, իհարկե, տխրություն, հոգսեր թողնելով նախորդ տարում:

Իսկ 2017թ.-ը սկսեցին ուրախ տրամադրությամբ: Ձմեռ պապիկը չէր մոռացել նվերների մասին և բացեց բոլորի ծորակները:

Հ.Գ. Ցուրտը մոռացնել տվեց ուրախությունը, քանի որ հաջորդ օրը նորից նույն պատմությունն էր: Արարատյան դաշտավայրում տաք եղանակի հույս դեռ չկա:

 

Լուսանկարը՝ Լուսինե Հովհաննիսյանի

Հայաստանի գյուղերը. Գնդեվազ, Վայոց Ձորի մարզ

mariam hayrapetyan

Տուն տանող ճանապարհը

«Ամասիա» ճանապարհային ցուցանակը ինձ համար երբևէ այսքան անհասանելի չէր թվացել, որքան 2016 թվականի վերջին՝ տուն ուղևորությանս ժամանակ: Պատճառն այն էր, որ ես մի օրում վազեցի քննության, ապա վազեցի Երևանի տունը՝ իրերս հավաքեցի և դարձյալ վազեցի կայարան՝ Գյումրի գնալու համար: Ես ամբողջ օրը վազեցի՝ տուն հասնելու համար, ու դա կհասկանա նա, ով ուսանող է, բայց Երևանից չէ: Մեր հավերժական պայքարը ճանապարհների հետ տուն հասնելու համար է: Միարժամանակ լինել տանը, բայց սովորել, սովորել, բայց չկարոտել մայրիկին, Հարութին ու Ամասիան: 

Հա, Ամասիան: Ամասիայումս հիմա շատ ցուրտ է, լիքը ձյուն կա, որ քայլելուց «խըռթ-խըռթ-խըռթ» է լսվում, ու այդ ձայնը ստիպում է անընդհատ քայլել: Մաքուր օդ է, որ շնչելուց էլ զգույշ ես շնչում, որ չսառեցնես շնչուղիներդ:

Ամասիայում մենք այս տարի ևս բաժանեցինք նվերներ երեխաներին Սուրբ Ծննդի կապակցությամբ՝ հաղթահարելով բազում դժվարություններ: Ես, ինչպես և մյուս անգամները, անասելի ձևով երջանկացա, ինձ հետ երջանկացնելով շատ մանուկների:

Բայց այս ամենի հետ մեկտեղ ինձ չի լքում միտքը, որ սկսվում են քննությունները, ու պետք է պարապել: Իմ տանը իմ հարազատ օջախում կպարապեմ, ու սիրով: Մի քանի ամիս ապրելով Երևանում, ես ավելի ու ավելի եմ գնահատում իմ փոքրիկ ջերմ գյուղը: Ամեն դեպքում կյանքում էլի ու էլի կգտնվեն հանգամանքներ, որ մեզ կստիպեն հետ չվերադառնալ, բայց դրանով մեր սերը չի պակասի, չէ՞, ուսանողներ: