2017 թվականին մեր դպրոցում բացվեց «Արմաթ» ինժեներական լաբորատորիան, որի սաներից եմ նաև ես: Իմ ինֆորմատիկայի ուսուցիչ ընկեր Ջանունցն ասաց, որ եթե ցանկանում եմ մասնակցել, ապա պետք է ունենամ մի նորարարական գաղափար: Ես շատ էի ուզում մեկնել ճամբար, ձեռք բերել նոր ընկերներ: Երեք օր մտածեցի, թե ինչ նորարարական գաղափար հորինեմ, և հանկարծ մտածեցի՝ լրագրող ռոբոտ, որը կարող է անել ցանկացած լրագրողի գործ:

Չգիտես՝ ինչու, ցանկացած ճամբար մեկնելուց առաջ սկսում եմ մտածել, որ լավ չի անցնելու: Կրկին նույն մտահոգությամբ էլ գնացի:
Գնացինք Հանքավանի «Զեփյուռ» ճամբարը: Առաջին օրն էր: Սենյակներն արդեն բաժանել էին, մեր սենյակում ինն աղջիկ էինք:
-Եկեք ծանոթանանք, երեխեք ջան, 10 օր իրար հետ ենք մնալու,- սենյակում արդեն բոլորն ընտրում էին իրենց անկողինները, իսկ ես շարունակում էի խոսել:
Ծանոթացանք: Մի օրվա մեջ ես, Արմինեն և Սոֆին դարձանք անբաժան եռյակ: 10 օրերի ընթացքում միշտ իրար կողքի էինք նստում:
Արդեն գնացինք և տեղավորվեցինք տաղավարում: Բոլոր 45 մասնակիցներն էլ ունեին իրենց նախագիծը, որն էլ ներկայացրինք: Երբ ավարտվեց 45 հոգու գաղափարների ներկայացումը, սկսվեց քվեարակությունը: 30 րոպե տևեց քվեարկության հաշվարկը: Ընտրվեցին լավագույն 7 գաղափարները, և ստեղծվեց 7 խումբ:
Ճամբարում դասընթացներ էին անցկացվում տարբեր բնագավառներից՝ «Picsart»-ից մինչև «U!com»:
Վերջին օրը առավել լավ 7 գաղափարներից ընտրվեցին լավագույն 3-ը:
Այդ ճամբարից միշտ կհիշեմ ես, թե ինչպես երկրորդ օրը երկու անգամ ջրվեցի, թե ինչպես էի ամեն օր թրջված գնում սենյակ, թե ինչպես էին տղաները գլխիս լցնում իրենց սափրվելու փրփուրը: Կարող եմ անվերջ թվել մեր չարաճճիությունները:
Մտքումս այնքան հիշողություններ կան, այնքան հետաքրքիր դեպքեր են խճճվել, որ չեմ կարողանում մտքերս լրիվ հանձնել թղթին: Չեմ կարողանում, քանի որ կարոտել եմ բոլորին:

Երբ տանը մենակ ես լինում, ինչ խենթություն ասես, որ մտքովդ չի անցնում:

Մտածում ես, պատկերացնում ու որոշում օր և ժամ, որ իրագործես նպատակդ, հաճախ դու չես որոշում այդ օրը, քանի որ դա տոն է, և ոչ միայն դու ես նշում, այլ քեզ նման հազարավոր մարդիկ։ Այդ օրը, որի մասին մտածում, երազում և պատկերացնում էի, մեր վերջին զանգի օրն է, որը ոչ հեռու ապագայում է՝ ընդամենը 3 տարի հետո (դե, ես մտածում եմ, որ 3 տարին շատ շուտ կանցնի): Արդեն նաև համացանցն էի փորփրել, թե ինչ համազգեստ պետք է հագնենք աղջիկներով և այլն… Բայց այս ամենից զատ պարզվեց, որ իմ դասընկերներն էլ են ամեն օր մտածում վերջին զանգի մասին, ու այդ խենթ միտքը ամառ օրով մեզ հավաքեց իրար գլխի: Սկսվեցին բուռն քննարկումները: Դե, մեր ժամանակներում «իրար գլխի հավաքվելը» հանդիպումը չէր, այլ ֆեյսբուքը և դասարանական զրուցարանը։ Տեսաֆիլմեր էինք միմյանց ուղարկում, քննարկումներ անում։

-Կարանք էս վիդեոն մեր օրինակով անենք:

-ՉԷ՛, դա հարմար չի, էս մեկն ավելի լավն ա:

Նմանատիպ շատ երկխոսություններ ունեցանք։ Դա էլ հերիք չի, սկսվեցին հեռախոսազանգերը: Զանգում էինք հատկապես նրանց, ովքեր այդ պահին օնլայն չէին։ Նրանք էլ միացան մեզ ու սկսվեց նոր մտքերի շարանը:

Հետո խելքի եկանք ու հասկացանք, որ մինչև 2020 թվականը դեռ այնքան ժամանակ կա, որ կհասցնենք մտածել, փորփրել ու իրագործել:

Ու այդպես մի վայրկյանում անհետացան մեր վառ երազանքներն ու մտածմունքները, որոնք կապել էինք մեր վերջին զանգի հետ:

Մի օր քեռիս խոստացավ, որ խորոված կպատրաստի: Հացի ժամին նկատեցինք, որ մեքենայի անվադողն է վերանորոգում: Նրա կինը հարցրեց.

-Վարդան, խորովածի կրակը չե՞ս վառում:

-Ուզում ես խորոված ուտես՝ արա ու կեր, ես ժամանակ չունեմ:

Հարսիկս ասաց.

-Չի անում, թող չանի, ես կանեմ: Ասաց ու անցավ գործի: Միսն ու կարտոֆիլը կտրատեց, համեմեց ու դրեց մի կողմ, սալորից թթու կոմպոտ պատրաստեց, նաև՝ ամառային աղցաններ:

Հետո իջավ բակ, մանղալը դրեց հարմար տեղում, ցախը բերեց, կրակը վառեց ու ասաց.

-Վարդան, կրակին կնայես, ես գնում եմ միսը շամփրեմ:

Քիչ հետո շամփուրները ձեռքին իջավ ցած ու միսը դրեց կրակի վրա:

-Դե տես, հեսա ինչ խորոված եմ անելու,- ասաց հարսիկս:

-Արա, արա, տեսնեմ՝ էդ ինչ տես անի:

Խորովածն արդեն պատրաստ էր, ու հարսիկս բոլորին կանչեց սեղանի մոտ:

Ամեն ինչ շատ համեղ էր ստացվել, բոլորին շատ դուր եկավ, մանավանդ՝ քեռուս: Ու քեռիս ասաց.

-Սրանից հետո խորովածը դու ես անելու,- ասաց ու ծիծաղեց:

Սովորականի նման իմ պատուհանից դուրս եմ նայում. ինչ-որ բան եմ փնտրում: Աստղե՞ր. այսօր նրանք չքացել են: Իմ ժպի՞տը, որ միշտ մեխի պես գամվում է թափանցիկ ապակուն: Ես նրան էլ չեմ կարող գտնել ո՛չ հայելու մեջ, և ո՛չ էլ քաղաքի՝ գիշերային լույսերից ժպտացող աչքերում: Երանի թե ես էլ մոլորվեի նրանց հետ, որ գտնեի հանգստությունս: Մի տաքուկ գրքի տողերում թաքնվել եմ ուզում. այդպես, միգուցե, մարդկանց հաջողվի կարդալ ինձ, կամ էլ անտարբեր (ինչպես և հաճախ ես, երբ ընթերցում եմ) մտքերի մեջ թավալվելով՝ թերթեն այդ էջը: Ես կհասկանամ, չեմ էլ դժգոհի, չէ՞ որ զգացմունքային ամենաթեժ ու փոշիացնող պահերն ապրել են իմ ամեն մասնիկի հետ հավասար, երբ այդ սուր զգացմունքը սոսնձի նման կպչում է մարմնիդ, նվագում իր հոգու նվագը՝ հենց քո ամենաթեթև նյարդային լարերի վրա: Ծնվում են նոր, ուրիշի նոտաներով նվագված շարժումներ: Դառնում կա՛մ թատրոնի տիկնիկ՝ չունենալով սեփականը, կա՛մ էլ կոտրված մի մատիտ, որ ցանկացածը իր թեթև խոսքով ջնջում է քեզ, քո յուրաքանչյուր գծած ու գծագրած պատմությունը:

Չէ՛, ես չեմ կարող հասարակ ժպիտով նայել, թե ոնց եմ ժամացույցի փոքր սլաքի նման՝ և՛ արագ, և՛ մի պահ էլ, թվում է՝ դանդաղ, դառնում փոշի, ձուլվում քո շնչած և արտաշնչած օդի հետ: Այսքանից հետո մնում է աղաղակել, շուրջդ հավաքել բոլորին. հասկանում եմ՝ իմը չէ՛:

Անգամ պայքարում սիրել եմ միայնությունը: Կարծես թե դարձել եմ մի ուրիշ աշխարհ, բայց այստեղ էլ, միևնույն է՝ պատերա՜զմ, քաո՜ս: Հակառակ կողմում իմ մյուսն եսն ու երեսն են: Երկու դեպքում էլ և՛ ես հաղթում եմ, և՛ նույն ժամանակ զգում պարտվածի ցածր աստիճանը: Բայց ո՛չ, ես վրիպեցի, կամ էլ պարզապես թերացա իմ խոսքերի մեջ. ի՞նչ պատերազմ առանց զենքի ուժի:

Ներսիս պատմությունը վստահել գիտեմ միայն իմ գրչին: Իսկ կաթիլ-կաթիլ գլորվող արցունքներս, ինչևէ, գիտեն ինձ, 18 տարին բավական էր, որ պատմություններս ժապավենի նման շարակցեն մեկը մյուսին: Բայց երբ նրանք թափվել են ցանկանում, անգամ ծոծրակիս չհասած ցնդում են՝ իմ ներսի փոթորկվող ալիքներին նույնիսկ հանգստություն չտալով: Իսկ իմ անկոտրում զենքը, որը վերջերս գտա, փոթորկվող ծովը վերածում է հանդարտահոս գետակի, երբ նայում եմ, ուրեմն հաճույքի սահմաններն արդեն հատվել են:

Շատ անգամներ է նա ինձ օգնել, ներսիցս ցրել աղտեղությունը: Ամեն մասնիկ, ամեն տառն ու բառը գրելիս նա զգում է իմ ապրածը: Երբ ուրախ եմ, ժպիտը թափվում է իմ աչքերից, «ուրախ է» նաև նա: Կկարդա ժպիտիս տակ թաքնված ամեն իմաստ: Ինչպես Չապլինի համար հայելին էր դարձել միակ ընկերն ու զենքը, այնպես էլ ինձ համար իմ գրիչն է:

Խոսքերիս ճշգրիտ արժեքը չի՛ ստի: Հազար ու մի նժարով կկշռի, կչափչփի ու ինձ կտա իրական գինը, թե պետք լինի, անգամ մանրադրամն էլ կխնդրի:

Անկեղծությունը սեր է, որ շատ ժամանակ ինձ մղում է դեպի մեծ պայքարի հանուն այն արժեքավորի, որ կա մեր ամեն օրվա մեջ: Իմ զենքով, թեկուզ՝ շատերին անլսելի ձայնով, հայհոյում եմ անպատկառությունն ու անամոթությունը, փորձում այրել բռնության սերմերը, մասնատել թշնամությունը, չնայած՝ շատ ժամանակ օգտվում եմ այդ խորշելի ստի ծառայություններից:

Խոսքի ու գրչի ուժն անընկճելի է: Եվ ինչո՞ւ կռվել ավերիչ ու արյունաբեր զենքերով, եթե խոսքիս զենքով կռվում է գրիչս: Իմ գրիչը իմ զենքն է:

Իսկ դու շա՞տ ես մտածում։ Երեկ մուլտֆիլմ էի դիտում և մի պահ հանկարծակիի եկա։ Դու ուզո՞ւմ էիր ուղեղ ունենալ և զգալ քեզ խելացի՞, ահա, հիմա թող քո խելացի մտքերը քեզ խելագարության հասցնեն։

Իսկապես, մարդը պետք է միշտ մտածելու բան ունենա, բայց ի՞նչ եք կարծում՝ ավելի լավ է միշտ մտածել և մտածմունքների մեջ տապակվե՞լ, թե՞ ուղղակի անհոգ լինել։

-Էլիզ, կուզեի՞ր գիտնական լինել, պատկերացնո՞ւմ ես՝ ինչքան խելացի կլինեիր,- մտորումներիս միջից լսվեց մորս ձայնը, ես նրա դեմքին տեսա ժպիտ և հիացմունք՝ ուղղված իր ասածին։

-Հա, մամ, ասենք՝ իմացա, բա հետո՞։

Մորս դեմքը խոժոռվեց, տիրեց լռություն, և ես սկսեցի մտածել։ Լավ, ասենք՝ ես ընդհանրապես չմտածեմ, ինչո՞վ կտարբերվեմ տան մուտքի մոտ դրված դռնից։ Ա՜հ, չէ, այդ դուռն օգուտ ունի, մենք տարբերվում ենք, բայց ավելի լավ էր՝ չտարբերվեինք էդ առումով։ Էդ դեպքում ինչո՞վ կտարբերվեմ տիկնիկից. մի բանով՝ ես կկարողանամ ինքնուրույն քայլել։ Ըհը, տարբերվեցի, հիմա էլ՝ դրական կողմով։ Էլի մտորումներիս միջից լսեցի ձայն, այս անգամ հեռուստացույցն էր, ախր, ես մուլտֆիլմ էի նայում։ Մի քիչ անցավ, և ես էլի դիմեցի մորս։
-Այ, կուզեի մեռնելուց մի քանի րոպե առաջ իմանալ բոլոր երկրային և երկնային գաղտնիքների բացահայտումը, բոլոր հարցերիս պատասխանները։
-Ու ոչ մեկին չասեի՞ր իմացածիդ մասին։
-Չէ՛, մամ։
Մայրս էլի լռեց, իսկ ես սկսեցի մտածել։ Իսկ եթե իմ ցանկությունն իրականանա՞, հնարավոր է՝ ես խելագարվե՞մ, չնայած՝ մեռնելու ես մի քանի րոպեից, էլ ի՞նչ ես մտածում խելագարվելու մասին, Էլիզա, թեկուզ խելագարվես, ի՞նչ պիտի փոխվի։

Մտորումներիցս հանկարծակի կտրվեցի, քանզի տեսա մորս դեմքը, որի վրա գտա անհաշվելի հարցականներ. աչքերի բբերը կազմված էին հարցականներից, կոպերը՝ նույնպես, ուղղակի դրանք մանր էին, պատկերացրի՞ք, հարցականներից կազմված մարդ, որն անսպասելիորեն նայեց ինձ և ասաց.
-Իսկապես, մտորումներից մարդը կարող է խելագարվել…