Անահիտ Զախարյանի բոլոր հրապարակումները

ԱՐԴԵՆ 17-ՐԴ ՕՐՆ Է` ԱՐՑԱԽԸ ՇՐՋԱՓԱԿՎԱԾ Է ԹՇՆԱՄՈՒ ԿՈՂՄԻՑ

Խանցքը

Աշխարհում, այսինքն՝ Արցախում, գոյություն ունի մի գյուղ, որտեղ ամեն ինչ բնական է, անգամ մարդը: Իմ հարազատ Խանցք գյուղը երևի ձեզ ծանոթ է դպրոցական գրականության դասագրքերից, այստեղ է ծնվել անվանի բանաստեղծ, մանկագիր Գուրգեն Գաբրիելյանը: Գուցե իմ ստեղծագործական կյանքի, գրչի և թղթի հանդեպ ունեցած սիրո մեղավորը հենց նա է եղել՝ իր յուրատեսակ ստեղծագործություններով:

Խանցք գյուղը գտնվում է Ասկերանի շրջանում: Գյուղի սառնորակ աղբյուրները, պտղատու ծառերը, խելացի և աշխատասեր մարդիկ տարբերվում են մյուսներից: Խանցքը անթերի չէ, ունի բազմաթիվ թերություններ, որոնցով ևս տարբերվում է: Ամենակարևոր խնդիրը բնական գազ չունենալն է: Ո՞վ է տեսել, որ ամռան այս շոգ ու կիզիչ օրերին մարդիկ վառարանը վառեն և կողքին եռալով կանգնեն՝ թե ինչ է, ճաշ են պատրաստում կամ էլ թեյ։ Առանց բնական գազի անհնար է ապրել, բայց այստեղի ժողովուրդը, կարծես թե ուրիշ ճար չունենալով, արդեն հարմարվել է նման տարրական պայմանների բացակայությանը: Երկրորդական, բայց կարևոր խնդիրներից է նաև փողոցներում լուսավորության բացակայությունը։

Հետաքրքիր է, որ քաղաքների երիտասարդությունը, ամեն հարմարություն ունենալով, հեռանում է երկրից, իսկ իմ «պակասավոր» գյուղի երիտասարդներն ապրում են այստեղ, անգամ արտերկրից վերադառնում են և բնակություն հաստատում գյուղում։

Անհնար է համտեսել գյուղացիների արդար ձեռքերով պատրաստած թոնրի հացը և «չգողանալ» դրանցից մի քանիսը, խմել «Վարար ջուր» սառնորակ աղբյուրի ջրից և չվարակվել գյուղացիների խենթություններից: Ես դեռ մի քանի օրեկան էի, որ հորեղբորս աղջիկը ինձ մի քանի գդալ խմեցրեց այդ անմահական ջրից: Գուցե դրանից է, որ մի քիչ խենթ եմ։

Գյուղ շատ քիչ եմ գնում՝ տարին մեկ անգամ, բայց ինձ և իմ ամենատարօրինակ գյուղին անգամ չի կարող բաժանել հեռավորության պատնեշը։

Սիրում եմ մեր շենը

Արցախը մի ծաղկեփունջ ա,

Տուվել մաչին մի ծաղեգը,

Աշխարհը մին տոնա՝

Տուվել մաչին ախճիգյը։

 

Ես սիրում մեր շենը,

Մեր տոնը, մեր տեղը,

Սիրում Խանցք քինալը,

Ժղովուրդեն տեսնալը:

Սիրում էս ծմակը դղեն,

Սիրում քերծը՝ կետը խտեն,

Սիրում ծառը՝ ծետը կլխեն

Սիրում հացը թուռնեն պատեն:

Խմում մեր Վարար Ճուրը,

Օտում մեր բաղեն թոթը,

Նստում մեր ճինջեխեն,

Եշում շենին տներեն:

 

Օգոստոս, 2017

Anahit Zaxaryan n

Իմ ճակատագիր Արցախ

Էս մեծ ըշխարհքես տակեն վեշ մինը ինձ ու քեզ հասկանալ չըն, մեր սրտեն լյուզուն վեշ մինը կլյոխ չի ընգնել։

Ցավը շատ, յարան խորը, լոխ ասում ըն` պատար էլ տեմ կաց…

Տեմս կենում, բայց շատ տիժեր, ղաշյանգ, բոյավ ,բուսաթավ, նամուսավ տղերք ըս կուրցնում…

Տոն ու տեղ ըս կուրցնում, ըռնաքամ ըս տեռնըմ, խոխեքս առանց հար թողում, տներին լյուսը մթնցնում, բայց հալա վեննի յիրա կաղնածս, վիրավոր, բայց կաս հալա ու իննան ըս… Լոխ սիրում ըն քեզ հեռվից, ձևական, կենացներում… Ամալ կյալիս պիտար քեզ խտտիմ, խուխես նման ծուցումս տանիմ մին հեռու տեղ, վեչ թորք ինի, վեչ արյուն, վեչ փիս արազ, վեչ կռեվ, լոխ լյավ ինի…

Բայց կյամ չըս, հունց վեր ես ըմ տուլաշի նման գյուրգումտ նստում, տեսնամ` հիբա մին լյավ ծյագ ծյագվում։

Ըրնախում վեղս տեռալ, բայց հա՜… Քուշտանում չըս էս տղորցը արյունը խմելան…Դե, բայց հինչ անիմ, իմ ճակատագիրս էլ տուվ ըս, ես քունտում, տուվել` իմս, իմ տոն տեղս, հայրենիքս, ընտանիքս, լավ թա փիս, լոխ ետս, մին հափուռ վեղս։

anahit Zaxaryan askeran

«Ազգն է ծնում հերոսներ»

Մոտ 2 տարի առաջ ծնվեց նա՝ իմ նպատակների հավաքածուն, որին հասնելուց հետո արդեն ես ինձ կարող եմ լիարժեք մարդ զգալ, և որն ամենակարևորն է՝ արժանի հայ համարվել: 2016 թվականի ապրիլյան այն ահասարսուռ դեպքերը մարդկանց միայն բերել են ցավ ու կորուստ: Աչքիս առաջ էր ամեն բան կատարվում, իսկ ականջներս ամեն մի պայթյունի ժամանակ կարծես թե դադարում էին կատարել իրենց սովորական ֆունկցիան:

Ինչևէ, ապրիլն անցավ մեր կողքով, մեզ միացրեց և դարձրեց մի բռունցք, չնայած՝ ժամանակի ընթացքում նորից բռունցքը բացվեց, և բոլորը նորից անցան իրենց բնականոն կյանքին և սփռվեցին աշխարհով մեկ:

2017 թվականին որոշեցի ոչ միայն մտածել, այլև գործել: Ֆեյսբուքյան իմ էջին կից բացեցի մի խումբ, որը երկար մտածելուց հետո կոչեցի «Ազգն է ծնում հերոսներ»: Նպատակս՝ խմբում հայրենասիրական նյութեր, երգեր, բանաստեղծություններ, հերոսների մասին որոշակի տեղեկություններ տեղադրելն էր: Խումբը գտնվում էր կիսաակտիվ վիճակում, երբ պարապ էի, փորձում էի լինել ակտիվ, հայրենակիցներիս հետ կիսվել ինձ դուր եկած հայրենասիրական նյութերով:

2018 թվականի հունիսին խմբի առջև դրեցի նոր նպատակներ, փորձեցի գտնել ակտիվ ադմինիստրատոր, ով ինձ կօգնի խմբի զարգացման հարցում: Ես գտա նրան՝ խմբի երկրորդ ադմինիստրատոր Սոֆի Միսակյանին, ով, կարելի է ասել, խմբին երկրորդ կյանք պարգևեց: Խմբի համար գրվեց նոր ծրագիր, մշակվեց նոր պլան, նրա զարգացման համար նոր ակտիվ խումբ ստեղծվեց, նշանակվեցին հանդիպման օրեր և մեր առջև դրվեց հստակ նպատակ, որին կհասնենք մեր միասնական խմբի և հայրենասեր մարդկանց շնորհիվ: Նպատակը հետևյալն է ՝ հայերի մեջ արթնացնել այն հավատը, որը վերջին ժամանակաշրջանում մարել է որոշ «հայրենասերների» շնորհիվ, օգնել հերոս տղաների, կարիքավոր և բազմազավակ ընտանիքներին հոգեպես և ֆինանսապես, այցելել զորամասեր, դիրքեր, ակտիվություն ցուցաբերել հասարակական աշխատանքների ժամանակ: Մի քանի օրում խմբակիցների թիվը հասավ մոտավորապես 700-ի, ինչը կարելի է համարել փոքրիկ, բայց հաջողված մեկնարկ մեր հետագա պլաններին հասնելու համար:

Հարգելի հայրենակիցնե՛ր, հորդորում և կոչ եմ անում բոլորին միանա՛լ մեզ, սա ոչ միայն համացանցում բացված սովորական խումբ է, այլ նպատակների հավաքածու, որոնց մեկ առ մեկ պետք է հասնենք միասին և ոչ վիրտուալ տիրույթում: Միացե՛ք մեր խմբին, գրեք ձեր առաջարկներն ու կարծիքները, յուրաքանչյուրիդ միացումն ու փոքրիկ ներդրումը կարող է օգնել հուսալքված երեխային գոնե մեկ անգամ ժպտալ, ուտել քաղցրավենիք և հագնել նոր հագուստ, իսկ մեր հերոսների ընտանիքներին այցելելը և մեր շնորհակալությունը հայտնելը, կարծում եմ, մեր բոլորի պարտքն է: «Ազգն է ծնում հերոսներ» խումբը պետք է հազարավոր ընտանիքներում լույսի և հույսի ցոլք դառնա, և հազարավոր մանուկների լիաթոք ծիծաղի պատճառը հանդիսանա:

anahit Zaxaryan askeran

Հիլիս

Եթե ինձ հարցնեն, թե ինչպես եմ սկսել իմ գարնանային օրերը, կասեմ՝ հրաշալի, բայց հետո կմանրամասնեմ՝ խոսելով նաև իմ հիասթափությունների մասին:

Սկզբում, ինչպես բոլոր սովորողները, ես էլ որոշել էի գարնանային շաբաթ-կիրակիներս անցկացնել քնած, որովհետև քնի քաղց էի զգում, բայց բնությունն ու գյուղական կյանքն իրենց ձգողականությամբ խախտեցին իմ որոշումները: Արևոտ օրերից մեկի առավոտյան գնացի քրոջս տուն, որը գտնվում է Ասկերանի շրջանի Հիլիս գյուղում:

Հիլիս գյուղը ինձ շատ հարազատ մի բնակավայր է, որտեղ ապրելու կամ գոնե մեկ անգամ այցելելու համար արժե Արցախ գալ: Տարիներ առաջ գյուղին տվել են Հիլիս անվանումը իր պարզության, մաքրության համար: Այսօր եթե գյուղին փորձեն նոր անուն տալ, ես նորից նույն անունը կընտրեմ՝ Հիլիս: Գյուղի ստորին մասով գետակ է հոսում, որը նույնպես իր հայելային պարզության համար կոչվում է Հիլիս:

Հիլիս գյուղի բնակիչները, չնայած՝ քիչ ժամանակ ունեն առօրյա աշխատանքներից կտրվելու համար, բայց այդ թեժ զբաղվածության ժամերից քաղում են մի քանի րոպե և այցելում ոչ բարվոք վիճակում գտնվող Տեր Հովհաննես եկեղեցին: Եկեղեցին հին է, կոնկրետ կառուցման թվական չեմ կարող նշել, բայց դարից ավելի է, ինչ կանգուն է:

Եղանակը ժպտուն էր, օրը՝ կիրակի: Քրոջս ընտանիքի հետ որոշեցինք միասին գնալ եկեղեցի: Տանից եկեղեցի հասնելու համար բավական է անել ընդամենը 50 քայլ:

Ինձ միշտ հետաքրքրել են տարբեր գյուղերի եկեղեցիները և մյուս այլ պատմություն ստեղծող գանձերը: Հիլիս գյուղի եկեղեցին նույնպես բացառություն չէ, թանկ արժեք է երկրի համար: Պիտի նշեմ, որ եկեղեցուց տուն հասնելու ճանապարհին հանդիպեցինք գյուղացիներին, հարցրինք՝ չե՞ք պատրաստվում գնալ եկեղեցի, ստացանք այսպիսի պատասխան.

-Վախենում ենք՝ եկեղեցու քարերը թափվեն մեր գլխին:

Ճիշտն ասած՝ ես մինչ եկեղեցի մտնելը լսեցի նման արտահայտություն.

-Չմտնես եկեղեցի, քարերը թափվում են:

-Միշտ հիշի՛ր, երբեք եկեղեցու թափվող քարից չես վիրավորվի, որովհետև բարի նպատակով ես մտնում այնտեղ,- պատասխանեցի ես, խաչակնքեցի և մտա ներս:

Հիասթափություն ապրեցի մի պահ, հետո որոշեցի իմ ներդրումն ունենալ այս եկեղեցու նորոգման գործում և ինքս ինձ խոստացա՝ ինչով հնարավոր է օգնել գյուղացիներին, որպեսզի եկեղեցու հույսի մոմերը լինեն մշտավառ, պատերը՝ ամուր, իսկ եկեղեցին՝ կանգուն և հզոր, ինչպես գյուղը՝ իր բնակիչներով:

anahit Zaxaryan askeran

Խանցքը

Աշխարհում, այսինքն՝ Արցախում, գոյություն ունի մի գյուղ, որտեղ ամեն ինչ բնական է, անգամ մարդը: Իմ հարազատ Խանցք գյուղը երևի ձեզ ծանոթ է դպրոցական գրականության դասագրքերից, այստեղ է ծնվել անվանի բանաստեղծ, մանկագիր Գուրգեն Գաբրիելյանը: Գուցե իմ ստեղծագործական կյանքի, գրչի և թղթի հանդեպ ունեցած սիրո մեղավորը հենց նա է եղել՝ իր յուրատեսակ ստեղծագործություններով:

Խանցք գյուղը գտնվում է Ասկերանի շրջանում: Գյուղի սառնորակ աղբյուրները, պտղատու ծառերը, խելացի և աշխատասեր մարդիկ տարբերվում են մյուսներից: Խանցքը անթերի չէ, ունի բազմաթիվ թերություններ, որոնցով ևս տարբերվում է: Ամենակարևոր խնդիրը բնական գազ չունենալն է: Ո՞վ է տեսել, որ ամռան այս շոգ ու կիզիչ օրերին մարդիկ վառարանը վառեն և կողքին եռալով կանգնեն՝ թե ինչ է, ճաշ են պատրաստում կամ էլ թեյ։ Առանց բնական գազի անհնար է ապրել, բայց այստեղի ժողովուրդը, կարծես թե ուրիշ ճար չունենալով, արդեն հարմարվել է նման տարրական պայմանների բացակայությանը: Երկրորդական, բայց կարևոր խնդիրներից է նաև փողոցներում լուսավորության բացակայությունը։

Հետաքրքիր է, որ քաղաքների երիտասարդությունը, ամեն հարմարություն ունենալով, հեռանում է երկրից, իսկ իմ «պակասավոր» գյուղի երիտասարդներն ապրում են այստեղ, անգամ արտերկրից վերադառնում են և բնակություն հաստատում գյուղում։

Անհնար է համտեսել գյուղացիների արդար ձեռքերով պատրաստած թոնրի հացը և «չգողանալ» դրանցից մի քանիսը, խմել «Վարար ջուր» սառնորակ աղբյուրի ջրից և չվարակվել գյուղացիների խենթություններից: Ես դեռ մի քանի օրեկան էի, որ հորեղբորս աղջիկը ինձ մի քանի գդալ խմեցրեց այդ անմահական ջրից: Գուցե դրանից է, որ մի քիչ խենթ եմ։

Գյուղ շատ քիչ եմ գնում՝ տարին մեկ անգամ, բայց ինձ և իմ ամենատարօրինակ գյուղին անգամ չի կարող բաժանել հեռավորության պատնեշը։

Սիրում եմ մեր շենը

Արցախը մի ծաղկեփունջ ա,

Տուվել մաչին մի ծաղեգը,

Աշխարհը մին տոնա՝

Տուվել մաչին ախճիգյը։

 

Ես սիրում մեր շենը,

Մեր տոնը, մեր տեղը,

Սիրում Խանցք քինալը,

Ժղովուրդեն տեսնալը:

Սիրում էս ծմակը դղեն,

Սիրում քերծը՝ կետը խտեն,

Սիրում ծառը՝ ծետը կլխեն

Սիրում հացը թուռնեն պատեն:

Խմում մեր Վարար Ճուրը,

Օտում մեր բաղեն թոթը,

Նստում մեր ճինջեխեն,

Եշում շենին տներեն:

anahit Zaxaryan askeran

Այսուհետ սահմանին

Հուլիսի 10-ն էր, օրը՝ երկուշաբթի: Մի կողմից շոգ եղանակն էր թմրեցնում ինձ, մյուս կողմից էլ մարմնիս բարձր ջերմաստիճանը: Մի կերպ տանից դուրս եկա. շտապում էի, պետք է գնայի «Ղարաբաղ տելեկոմ», հետո մտնեի մի քանի բանկ, այնուհետև վազելով հասնեի տուն: Ճանապարհին ինչքա՜ն ծանոթ դեմքեր տեսա, բայց ակնոցս չէի հանում և գլուխս շրջում էի, որպեսզի չտեսնեին ինձ, որովհետև հնարավոր էր՝ հենց նրանց մոտ ուշաթափվեի, իսկ ուշաթափվել կամ վատանալ ծանոթի մոտ նշանակում է «հիվանդանալ» աշխարհի ամենածանր ու ամենավատ հիվանդություններով, իսկ դրանք ինձ պետք չէին այդ նեղ պահին: Շնչակտուր քայլում էի, մեկ էլ հանկարծ մեքենաների շղթա տեսա. սկիզբ ուներ, բայց վերջը չտեսա: Այս ի՞նչ է կատարվում այստեղ: Ի՞նչ պետք է մտածեր արցախցին այդ պահին. կամ ունենք զոհ սահմանում, կամ էլ պաշտոնյաներից մեկն է գալիս Ասկերան:

Մեկ էլ ականջիս հասան բարձր երաժշտության ձայներ: Սիրտս հանգստացավ, բայց դեռ չէի հասկանում՝ այս ի՞նչ առիթ է:

Շուտով տեսա Մշակույթի տան դիմաց հավաքված մարդկանց, շատերի աչքերին՝ արցունքներ, շուրթերին՝ աղոթքներ, աչքերում՝ ուրախություն, հպարտություն, իսկ ոմանք էլ հեռվում կանգնած սպասում էին իրենց անուն-ազգանուններին: Ասկերանում ամառային զորակոչի մեկնարկն էր: Տեսա ծանոթ տղաների, դասընկերների, համաքաղաքացիների և վերջ ի վեջո՝ արցախցիների, որոնք կազմ-պատրաստ կանգնած սպասում էին, թե երբ են գնալու և կատարելու իրենց պարտքը: Մի պահ մոռացա, որ ջերմություն ունեմ, որ արևը խփում է ուղիղ աչքերիս, որ ուշանում եմ և սկսեցի աղոթել: Աղոթեցի, իսկ հետո ուրախ դեմքով մտա «Տելեկոմ»: Բոլորն ինձ նայում էին զարմացած հայացքներով, բայց ինձ հետաքրքիր չէր, թե ինչ կմտածեն նրանք: Անփոփոխ թողնելով դեմքիս արտահայտությունը՝ դուրս եկա «Տելեկոմից»: Բանկերում նույնպես զարմացած հայացքներ որսացի, բայց ես ժպտում էի, որովհետև հպարտ էի այնտեղ կանգնած կազմ-պատրաստ տղաներով:

Աստված իմ, խնդրում եմ պահապան եղիր մեր հայ ազգին, մեր տղաներին, նորակոչիկներին, զորացրվողներին, սահմանը պահողներին, բոլո՜ր-բոլորին: Ես գիտեմ, վստահ եմ, որ Տերը լսում է ինձ և բոլոր այն մարդկանց, ովքեր աղոթում են մեր պաշտպանների համար:

Տղաները գնացին, ես էլ եկա: Ես եկա մեր տուն, ամեն ինչ նույնն էր. ջերմությունս՝ նույնը, արևն էլի այրում էր, տրամադրությունս էր փոխվել, մեկ էլ տղաների ապրելու տեղը: Նրանք այսուհետև կապրեն սահմանում, որ մենք հանգիստ լինենք մեր տներում:

anahit Zaxaryan askeran

Նկարչուհին

Իմ զրուցակիցն է գեղանկարչուհի Լիլիթ Տոնականյանը:

-Լիլի՛թ, մի քիչ պատմեք Ձեր մասին. որտե՞ղ եք ծնվել, սովորել և ի՞նչ մասնագիտություն ունեք

-Ծնվել եմ Շիրակի մարզի Արթիկ քաղաքում, ավարտել եմ տեղի միջնակարգ դպրոցը, այնուհետև սովորել եմ Գեղավերստի ակադեմիայի Գյումրու մասնաճյուղի գեղանկարչության բաժնում: Մասնագիտությամբ գեղանկարչուհի եմ:

-Արվեստի մարդիկ, իմ կարծիքով, լինում են պարզ, բայց նաև բարդ և բծախնդիր բնավորության տեր: Ի՞նչ կասեք, Դուք նո՞ւյնպես բծախնդիր եք Ձեր աշխատանքների նկատմամբ

-Այո, իհարկե, ամեն գործ սիրում է, որ իր նկատմամբ լինես ուշադիր և բծախնդիր: Արվեստի մարդիկ այդպիսին են, չէ՞ որ սա ևս արվեստ է:

-Շատերը բողոքում են, որ Հայաստանը փոքր մտահորիզոնի, սահմանափակ առարկաների հեռանկարային կրճատման տարածություն է: Արդյոք Դո՞ւք էլ եք նույն կարծիքին

-Այո, այդ կարծիքին եմ: Այստեղ ապագա չեմ տեսնում, շատ դժվար է գոյատևել, նույնիսկ՝ հայթայթել ներկերի գումար: Ինչքան էլ շատ սիրեմ Հայաստանը, միևնույնն է, աշխատանքի առումով այստեղ ապագա չկա: Բայց, այստեղից գնալով էլ հարցը չի լուծվի, իմ բոլոր հարազատներն այստեղ են:

-Հայաստանում նկարների վաճառքը, գիտեմ, որ այդքան էլ զարգացած չէ, ի՞նչ խորհուրդ կտաք մարդկանց, ինչո՞ւ պետք է մարդիկ գնեն նկարներ, հատկապես Ձեր աշխատանքները

-Աշխատանքը պիտի սիրեն, որ գնեն: Այսինքն՝ որոշ չափով գաղափար պիտի ունենան արվեստի գործերից, որ ցանկանան գնել: Շատ լավ է, որ գնում են, բայց արվեստից հասկացողներն են քիչ, կամ էլ գումար չունեն:

-Հիմնականում ի՞նչ են խորհրդանշում Ձեր կտավները

-Իմ բոլոր կտավներում գերիշխում են վառ գույները: Սիրել և մինչև այսօր էլ սիրում եմ Մարտիրոս Սարյանի, Մինասի գույները: Միշտ ձգտում եմ այնպես նկարել, որ իմ նկարներում տեսնեն այն գույները, որոնք բխում են իմ ներսից, և ինձ թվում է, որ ստացվել և ստացվում է այդ գույները հասցնել մարդկանց աչքերին:

-Ո՞վ է Ձեր հանդիպած ամենատպավորիչ մարդը արվեստում և, առհասարակ, կյանքում:

-Այնքա՜ն շատ են: Իմ կյանքում շատ են եղել լուրջ արվեստի մարդիկ, և ինչ խոսք, նրանց խորհուրդների շնորհիվ եմ շարժվել առաջ, և հենց նրանց շնորհիվ է, որ ստեղծում եմ ավելի լավ գործեր: