Մրցույթներ խորագրի արխիվներ

Երիտասարդական գրականագիտական մրցույթ

Եվրասիա համագործակցություն հիմնադրամը՝ Շվեդիայի միջազգային զարգացման գործակալության, Սիդայի աջակցությամբ իրականացվող «Աջակցություն քաղաքացիական հասարակությանը՝ հանուն բարեփոխումների վրա ներգործության» ծրագրի շրջանակում և «Գրական կայարան» գրական, մշակութային հասարակական կազմակերպությունը հայտարարում են «Երիտասարդական գրականագիտական մրցույթ»։Ծրագրի նպատակը երիտասարդների շրջանում գրաքննադատական հմտությունների զարգացումն է՝ ժամանակակից հայ գրողների ստեղծագործությունների մասին գրախոսականներ գրելու միջոցով։

Ծրագրի շրջանակներում հանրապետության չորս քաղաքներում՝ Վանաձոր, Իջևան, Մարտունի, Վայք (Լոռու, Տավուշի, Գեղարքունիքի և Վայոց ձորի մարզեր), կկազմակերպվեն մեկօրյա դասընթացներ, որոնց ընթացքում ոլորտի մասնագետները՝ գրողներ կամ գրականագետներ, երիտասարդներին կսովորեցնեն ընթերցանության ու գրախոսության հմտությունները։ Դասընթացներից հետո երիտասարդները կգրեն գրախոսականներ և ընտրված լավագույն մասնակիցները կստանան դրամական մրցանակներ։

Ծրագրի արդյունքում երիտասարդները կծանոթանան ժամանակակից գրողների ստեղծագործություններին, ձեռք կբերեն գրագետ ընթերցանության և գրաքննադատական տեքստեր գրելու հմտություններ։

Մրցույթին կարող են մասնակցել 17-30 տարեկան ՀՀ քաղաքացիները։ Մրցույթին մասնակցությունը բաց կլինի՝ դասընթացին չմասնակցած պատանիներն ու երիտասարդները նույնպես կկարողանան ուղարկել իրենց գրախոսությունները։

Մրցույթին գրանցվելու համար խնդրում ենք անցնել հետևյալ հղումով։

Մրցույթին դիմելու վերջնաժամկետն է՝ 2021թ․ հոկտեմբերի 15-ը:

Հավելյալ հարցերի դեպքում կարող եք զանգահարել 099028700 հեռախոսահամարով կամ գրել նամակ kayaran.contest@gmail.com էլ․հասցեին։

Ուշադրությո՛ւն, մրցույթ է

Սիրելի ստեղծագործող ընկերներ, ուզում եմ ձեզ տեղեկացնել «Արմավ» հրատարակչության կողմից կազմակերպվող, «Մարգարետ Դերենցի» անվան ամենամյա գրական մրցույթի մասին։
Այս մրցանակաբաշխությունը միտված է խրախուսելու և օգնելու երիտասարդ գրողների առաջընթացին գրական ասպարեզում։
Շատերը կարող են կասկածի տակ առնել մրցութային արդարությունը, իսկ ես կարող եմ վկայակոչելով սեփական փորձս վստահեցնել՝ այս մրցույթը լիովին արդար է։
Ես մրցանակաբաշխության անցյալ տարվա հաղթողն էի։
Զինվորական ծառայության մեջ էի, երբ հարազատներիցս իմացա մրցույթի մասին, ինքս էլ թերահավատորեն մոտենալով, բայց ականջալուր լինելով նրանց հորդորներին՝ խնդրեցի իմ անունից հայտ ուղարկել մրցույթին և հետևաբար նույնիսկ ծանոթ չէի  ո՛չ կազմակերպիչների, և ո՛չ էլ ժյուրիի անդամներից և ոչ ոքի հետ։ Ամիսներ անց իմացա, որ հաղթել եմ։ Եվ այսօր արդեն տպագրվել է իմ առաջին գիրքը՝ «Տուրիստագան կերթամ, լաո» պատմվածքների ժողովածուն։
Իսկ այժմ, ստեղծագործող բարեկամ, քեզ էլ խորհուրդ կտամ բաց չթողնել այս հրաշալի հնարավորությունը, գուցե և հենց քո ստեղծագործություններին է վիճակված լույս տեսնել՝ գրքի տեսքով։
Եվ այսպես՝
«Արմավ» հրատարակչությունը երիտասարդ ստեղծագործողների համար ազդարարում է «Մարգարետ Դերենցի» անվան ամենամյա գրական մրցույթի 2020 թվականի մեկնարկը։
• Մրցույթին կարող են մասնակցել մինչև 35 տարեկան գրողները։
• Մրցույթին մասնակցելու համար անհրաժեշտ է armav1815@gmail.com էլեկտրոնային հասցեին ուղարկել հայտ և ձեր ստեղծագործություններից։
• Հայտը պետք է պարունակի հեղինակի կենսագրությունն ու կոնտակտային տվյալները։
Անկախ հանձնախումբը կընտրի լավագույն ստեղծագործողին, որի գիրքը (մինչև 8 մամուլ ծավալով) կհրատարակվի։
Հայտերը կարող եք ուղարկել մինչև 2020 թվականի հունիսի 30-ը։
Հարցերի դեպքում կարող եք զանգահարել 099373130 հեռախոսահամարով։

Իմ «Տարվա մարդը» մրցույթի ամփոփում

Պլյուս-մինուս տասնյոթ. սա հասարակության մեջ մարդու ինտեգրման տարիքն է, ուրիշներին բացահայտելու տարիքը: Հենց այս տարիքում է մարդը, որպես կանոն, գտնում Ընկերներ (մեր երկրում, անգամ` մարտական), հանդիպում իր Սիրուն, ձեռք բերում Մրցակիցներ, ունենում Ուսուցիչներ, «ընկնում» կամ ձևավորում Շրջապատ… Ու այս ամենը, այո, հաճախ` մեծատառով, գոնե իր պատկերացմամբ: Հենց այս տարիքում է յուրաքանչյուր տարին իսկապես նոր էջ բացում մարդու կյանքում, և հիմնականում` իրեն հանդիպած նոր մարդկանց շնորհիվ:

Ու ահա, հենց այս նույն տարիքի լրագրողների ու ընթերցողների շրջանում մեր հայտարարած «Իմ «Տարվա մարդը» մրցույթին ստացված արձագանքները կարելի է հաշվել ձեռքերի մատների վրա:

Սա նշանակում է, որ կամ շատ տխուր ենք ապրում, տիկնայք և պարոնայք, կամ մեր շփումները իսկապես զուտ վիրտուալ են դարձել, կամ էլ պարզապես երախտամոռ ենք ու չենք գնահատում մեր կյանքում հանդիպած մարդկանց, որոնք ճակատագրի նվերն են մեզ:

Բոլոր դեպքերում էլ` շատ վատ է:

Վատ է, բայց միանգամայն օրինաչափ է նաև այն, որ արդյունքում ժյուրին որոշեց մրցանակներ չհանձնել, բավարարվելով միայն մի քանի խրախուսական մրցանակներով:

Ժյուրիի նման որոշման պատճառը ոչ միայն նյութերի սակավաթիվ լինելն էր, այլև դրանցից շատերի անհամապատասխանությունը հայտարարված թեմային: Ու քանի որ 17-ը զուտ միայն ձեր ուղարկած նյութերը հրապարակելով երբեք չի բավարարվում, այլև ավելի շատ փորձում է սովորեցնել, կրթել, ցույց տալ սխալները, ուստի կարծում ենք, դեմ չեք, եթե փորձենք մի փոքր բացատրել, թե ինչ նկատի ունենք:

Նախ, հեղինակների մի զգալի մասը «Տարվա մարդ» խորագրում լիովին անտեսել է «տարի» բառը: Օրինակ, մրցույթի մասնակիցներից միանգամից մի քանիսը որպես իրենց «տարվա մարդ» ներկայացրել են իրենց պապիկին, քույրիկին կամ հայրիկին, ինչը ինքնին խիստ ողջունելի է, տատիկներն ու պապիկները իսկապես մեր կյանքի կարևորագույն մարդկանցից են, էլ չասած հայրիկների ու քույրիկների մասին: Սակայն դժվար է ենթադրել, որ վերոհիշյալ հեղինակները իրենց պապիկի կամ հայրիկի հետ ծանոթացել են անցած տարի: Հետևաբար նրանք պետք է ոչ թե պարզապես ներկայացնեին իրենց ընտանիքի այս կամ այն անդամին, այլ պատմեին, թե ինչ նոր բան են բացահայտել նրա մեջ, ինչ նոր բան են սովորել նրանից բոլորովին վերջերս` անցած 365 օրերի ընթացքում: Այսինքն, մեր մրցույթի նպատակը ոչ թե պարզապես մեր շրջապատում եղած լավ ու արժանի մարդկանց գովերգումն էր կամ անարժանների պախարակումը, այլ այն կարևոր փորձառությունը ներկայացնելը, որ ձեռք ենք բերել այդ մարդկանց հետ վերջին տարվա ընթացքում ունեցած շփումների արդյունքում: Սա նշանակում է, որ եթե նույնիսկ մեր «տարվա մարդը» տարեցտարի նույն անձնավորությունը լինի, նրա մասին պատմությունները պետք է ամեն անգամ տարբեր լինեն, քանի որ դրանք պետք է ներկայացնեն նրանից ստացած նոր «դասը»: Չէ՞ որ «մեր կյանքում հանդիպած յուրաքանչյուր մարդ մեզ «դաս է տալիս»` մեկը սովորեցնում է ուժեղ լինել, մեկը` իմաստուն, մեկը սովորեցնում է ներել, մեկ ուրիշը` ուրախանալ ամեն բացվող օրով…»:

Ժյուրիի հարգարժան անդամները, ցավոք, հրապարակված նյութերի մեծ մասում չտեսան ոչ հեղինակների ստացած այդ «դասը», ոչ էլ «դասատուներին»: Նույնիսկ այն դեպքերում, երբ ըստ ամենայնի, հեղինակի կյանքում 2019-ը իսկապես նշանավորվել է այս կամ այն անձով պայմանավորված կարևոր փորձառությամբ, ընթերցողին մնում է ավելի շուտ կռահել այդ մասին, քան հեղինակի օգնությամբ «անձամբ ծանոթանալ» այդ անձնավորության հետ և վերապրել այդ փորձառությունը: Քանի որ մեր ոչ պակաս հարգարժան հեղինակները որպես կանոն սահմանափակվել են իրենց հերոսներին ընդամենը մատնանշելով, վկայակոչելով, հիշատակելով, հայտարարագրելով կամ վերջինիս համառոտ կենսագրությունն ու բնութագիրը ներկայացնելով:

Ընդհանուր առմամբ, մրցույթին ներկայացված ակնարկների գերակշռող մասը «տառապում է» տարածված ու ամենքիս հատուկ «հիվանդությամբ»` վերացական դատողություններ, իմաստուն, կամ ոչ այնքան, խրատներ ու բանաստեղծական զեղումներ` իրական մարդկանց մասին կենդանի պատմությունների փոխարեն:

Թերևս կարելի է բավարարվել այսքանով, մանավանդ որ, ընդհանուր պասիվության ֆոնին մեր փոքրաթիվ հեղինակները ավելի շուտ գովեստի են արժանի իրենց նախաձեռնողականության ու համարձակության համար, և ասվածն էլ ավելի շատ նրա համար է, որ ուրիշներն էլ հետևություն անեն:

Ժյուրիի կողմից խրախուսական մրցանակների են արժանացել Մարիամ Տոնոյանը, Սևակ Միրաբյանը և Թամարա Գալստյանը: Ինչ արած, հավանաբար ժյուրիի գործը հենց խստապահանջ լինելն է:

Դե, իսկ նորին գերազանցություն Ինտերնետը նման «մանրուքներին» ոչ միշտ է ուշադրություն դարձնում, այստեղ հաճախ որոշիչ են լինում բոլորովին այլ գործոններ: Ֆեյսբուքի կողմից որոշված հաղթողների ցանկը (ըստ հավանումների թվի) այսպիսին է. Մարգարիտա Ղազարյան, Թամարա Գալստյան, Սյուզաննա Բաբայան:

Շնորհավորում ենք բոլոր մրցանակակիրներին, նրանց հետ մենք կկապվենք մոտ օրերս:

Իսկ մեր բոլոր հեղինակներին (ոչ միայն մրցույթի մասնակից) ու ընթերցողներին մաղթում ենք, որ այս տարին իրենց համար լեցուն լինի հիշարժան հանդիպումներով, հետաքրքիր ծանոթություններով, մարդկանց մոլորակի նորանոր բացահայտումներով, որպեսզի տարեվերջին դժվարությամբ կարողանան կողմնորոշվել, թե բազմաթիվ «տարվա մարդկանցից» որ մեկն էր ամենա-ամենան, և իրենք էլ լեցուն լինեն ամեն տարով ու ամեն մարդով խանդավառվելու ոգով, ինչպես և վայել է +/-17 տարիքին ու կայքին:

im tarva mardy

Իմ «Տարվա մարդը». Ընկեր Սաքո

Ընկեր Սաքո։ Հա, դե մենք նրան էդպես էինք ասում վիքիճամբարում։

2019 թվականի հոկտեմբերի 26, երջանիկ դեմքով հավաքում էի իրերս, առավոտյան գնալու էի այդքան հարազատ դարձած վիքիճամբար՝ արդեն 3-րդ անգամ։

Առավոտյան արդեն վիքիճամբարում էի՝ գրկախառնություններ ընկերների հետ, կարոտած դեմքեր։

Նոր ջոկատավարներ ունեինք, սկզբում չէի ուզում ծանոթանալ նրանցից ոչ մեկի հետ, մտածում էի, որ ինձ արդեն ծանոթ ջոկատավարների հետ շփումը ավելի լավ է։ Բայց զարմանալիորեն մի քանի րոպեների ընթացքում ինչ-որ հատուկ բան զգացի 2-րդ ջոկի ջոկատավար Սարգիս Մելքոնյանի հանդեպ, կամ ինչպես ընդունված է ասել ճամբարում՝ ընկեր Սաքոյի հանդեպ։ Մեր ու ընկեր Սաքոյի տարիքային տարբերությունը շատ չէր, ինչը անմիջականություն էր մտցնում մեր հարաբերությունների մեջ։ Եթե անկեղծ, առաջին օրը մտածում էի, որ իր ջոկի երեխաներից բացի՝ մյուս ճամբարականներին ուշադրություն չի դարձնի։ Բայց, երբ հանգստի ժամին գրեթե բոլոր ճամբարականներին հավաքեց 5-րդ քոթեջում ու պատմեց Բոհեմ-ի մասին, մեզ հետ միասին երգեց, հասկացա, որ նմանը չունեցող մարդ է։

Ընկեր Սաքոն ճամբարում մնաց ընդամենը 2 օր։ 3-րդ օրը իրեն որպես 2-րդ ջոկատի ջոկատավար փոխարինեց ճամբարի բժշկուհին։ Բոլորիս հոգում ինչ-որ բան էր կատարվում, բոլորս տխուր էինք, բոլորիս մեջ ինչ-որ բան էր կոտրվել, ինչ-որ բան կիսատ էր մնացել։ Իմ տխրությունը անսահման էր, կարծես թե 100 տարվա մոտ ընկերս գնացած լիներ, այլ ոչ թե 2 օրվա։

Ճամբարից հետո առաջին բանը, որ արեցի, ընկեր Սաքոյին գրելն էր։ Անկեղծ չէի սպասում, որ կհիշի, որ այդպես նուրբ կգրի ինձ։

Գիտե՞ք՝ ինչու եմ հենց ընկեր Սաքոյին ընտրել իմ «Տարվա մարդ», որովհետև ինքը փոխել է իմ արժեհամակարգը, դարձել է մոտիվացիայի աղբյուր ինձ համար, ինքն այն եզակիներից է, ում առանց պատճառի կարող եմ գրել, այն միակն է, որ կապ չունի՝ ինչ հոգեվիճակում լինեմ, մեկ է՝ կհասկանա, կօգնի ու որ ամենակարևորն է՝ չի թողնի տխուր մնամ։

Ընկեր Սաքոն իմ ավագ ընկերն է, ես պարզապես երջանիկ եմ, որ ճանաչում եմ իրեն։ Նա ոչ միայն իմ այս տարվա ամենամեծ ձեռքբերումն է, այլ նաև ամբողջ կյանքի։

im tarva mardy

Իմ «Տարվա մարդը». Հայելու առաջ ես եմ

69998762_540234903382905_965182161906827264_n

Գիտե՞ք՝ շատ մտածեցի, թե տարվա մարդն ինձ համար ով է, մտքումս տարվա մարդ տիտղոս էի տալիս այս կամ այն ընտրյալին, ով ինչ-որ ժամանակ եղել է կամ հիմա էլ կողքիս է, որին իսկապես կարելի է կոչել ոչ միայն տարվա, այլ կյանքի հղկող-համակարգող, լավ օրերի ընկեր, մարդ, բայց… բայց երբ կյանքումդ տեղի են ունենում ինչ-որ իրադարձություններ՝ լավ կամ վատ, դու ես քեզ հայելու առաջ կանգնած նայում կա՛մ հպարտությամբ, կա՛մ օգնելով ինքդ քեզ՝ հաղթահարելու հոգու կամ անձի ճգնաժամը:

Այս տարվա մարդու մասին խոսելիս ես մի պահ էլ կանգնեցի հայելու առաջ հասկանալու համար՝ արժե՞ գրել հիշյալ մարդու՝ իմ մասին, քանի որ ամենից դժվարը անձիդ մասին խոսելն է, համենայնդեպս, իմ պարագայում այդպես է:

Տարին սկսելիս շատ նպատակներ ու երազանքներ ունեի: Բայց միշտ չէ, որ ամեն ինչ գնում է այն հունով, որը դու ես կանխատեսում: Ոչ, իհարկե, ոչ, այն կարող է գլխապտույտ առաջացնող փոփոխության ենթարկվել, գնալ իրեն հարմար հունով, այդ ժամանակ պետք է ուժ և հաստատակամություն, որ հաղթահարես այդ ամենը: Տարվա առաջին շաբաթն ինձ համար սարսափելի լարված էր ու շատ ծանր: Չէ, չմտածեք՝ այնքան էի խմել, որ մեկ շաբաթ անգիտակից եմ անցկացրել: Նորաթուխ համալսարանավարտս տոչորվում էր աշխատանք գտնելու մտքով, և այն սթրեսը, որ ես մեկ կիսամյակ պարապուրդի մեջ էի, ինչը արդեն ինձ տանջամահ էր անում, հյուծել էր ուղեղս:

Բայց դե, չկա չարիք առանց բարիքի: Եթե համառ ես նպատակներումդ և կայուն ես, վաղ թե ուշ կլինի այնպես, ինչպես դու ես ուզում: Երբեք չպետք է կոտրվել, եթե ուզածդ չի լինում միանգամից, դա սովորեցնում է քեզ լինել ավելի համառ, ավելի անկոտրում, ձեռք բերել փորձ չանելու կամ անելու: Հունվար ամսից սկսվեց իմ աշխատանքը քոլեջում: Արդեն ոչ թե ինձ էին գնահատում, այլ ես էի գնահատում, ոչ թե ես էի ասում դասախոս, այլ ինձ էին ասում, ոչ թե ես էի սպասում իմ հերթին պատասխանելու դասս կամ ստուգարք հանձնելու, այլ ինձ էին սպասում, որ պատասխանեն: Եվ ես սկսեցի իմ ընթացքը, իհարկե, ոչինչ այդքան հարթ չի անցնում, ինչպես հենց նոր պատկերացրիք: Ոչ, ամենամեծ պատասխանատվությունն է, երբ մտնում ես լսարան ու ասում․ «Բարև, ես ձեր նոր մասնագետն եմ, ինձ պետք է լսեք»,- այն դեպքում, երբ իրենց հետաքրքրում ես այդ պահին դու, այլ ոչ թե առարկան: Ինչևէ, մենք հասցրինք սիրել միմյանց։

Մտածում եք՝ դե էլ ի՞նչ ես ուզում, բա դու չէի՞ր հոգեթրթիռ սպասում աշխատանքի, դա էլ եղավ: Հա, ես էի, բայց մի բանի էլ էի սպասում, թե երբ կավարտվի այս տարին էլ, հա, իհարկե, տարին չսկսված դա կարող է մտածել միայն զինվոր ունեցող քույրը, որի եղբայրը դեռ մի քանի ամիս է, որ պաշտպանում է հայրենիքի սահմանը, և ով հպարտությանը զուգահեռ ունի սրտի անհուն կսկիծ, սպասող տագնապ: Բայց այս ամենին զուգահեռ՝ տարին եզրափակում եմ այն հույսով և ուրախությամբ, որ բարեհաջող ավարտեցի աշխատանքային կիսամյակը, ձեռք բերեցի տարվա իմ լավագույն ընկերներին, կյանքի ևս մեկ փորձ՝ ամուր ու հզոր լինելու այն դեպքում, երբ ոտքերիդ տակ 12 բալանոց երկրաշարժ է պայթում, երբ ջրհեղեղվում է ուղեղդ և հրաբուխը ժայթքում է ոչ ճիշտ ժամանակին: Բայց ինչպես Նոյի աղավնին, միշտ էլ ջրհեղեղից հետո կյանքումդ լինում են կանաչ ճյուղի պես ավետաբերներ, որոնք հույս են լցնում սիրտդ ու քեզ դարձնում ավելի քաջ, անկոտրում:

Տարվա մարդը հայելու առաջ է, նա ունի անկոտրում հոգի, առաջ գնալու հաստատակամություն, և ասում է, որ դու էլ կարող ես, իսկ ինչ է, սխալը մարդու համար չէ՞, դա միջոց է ավելի շատ մտածելու, կշռադատելու արածդ և չկրկնելու սխալդ կրկին: Ինչպես ես եմ սիրում ասել՝ վատից էլ կարող ես սովորել, սովորել չանել այդ վատը:

im tarva mardy

Իմ «Տարվա մարդը». Ես պարտվողը չեմ

P1050404

Աշխարհում շա՜տ լավ մարդիկ կան, որոնք իրենց ապրած ամեն օրով արժանի կլինեին «Տարվա մարդ» տիտղոսին: Այդ մե՜ծ աշխարհին հակադիր՝ կա իմ փոքրի՜կ աշխարհը…

Մեքսիկացի աշխարհահռչակ նկարչուհի Ֆրիդա Կալոն ասում էր. «Ես նկարում եմ ինքս ինձ, որովհետև ես շատ հաճախ եմ միայնակ լինում ու որովհետև ես միակ բանն եմ, որն ամենից լավ եմ ճանաչում»:

Ես կգրեմ իմ աշխարհի մասին, որը թերևս ամենալավը գիտեմ միայն ինքս:

Եվ ահա տարեվերջյան գագաթից հայացք ձգելով անցած ճանապարհիս, փորձում եմ որոշել «Տարվա մարդ» տիտղոսի հավակնորդին: Նրան, ով անգնահատելի դեր ու մեծ ներգործություն է ունեցել կյանքիս վրա, մի խոսքով՝ իմ «Տարվա մարդը»:

Գտա, բայց երկար ժամանակ չէի կարողանում գրել. գուցե ասելիքն էր շատ, իսկ գուցե ոչինչ չկա՞ր ասելու: Զգացմունքներս պարզապես չէին կարողանում բառեր դառնալ ու ամեն անգամ աչքերումս արցունքներ դառնալով՝ ակոսում էին այտերս:

Ես երբեք չեմ գրել քո մասին: Գուցե երբեմն ինձ թվացել ես սառը, նաև անտարբեր, այնինչ քո կարծր բնույթի տակ, քո սառնաշունչ կրծքի տակ բաբախել է մի սիրտ՝ համակ նվիրվածությամբ ու սիրով լեցուն:

Հայրիկ, քո մասին եմ ուզում խոսել, քո փափուկ սրտի, քո անծայր սիրո մասին դեպի քո փոքրիկ, չարաճճի աղջնակը, որ ծնկներիդ թռվռալով վայելեց մանկությունը մեր խնձորաբույր այգու մեջ, մեծացավ, բայց քեզ համար մնաց նույն փոքրիկ ճուտիկը:

Պապ, քո յուրահատուկ աղջիկը (ինչպես դու էիր նախանշում) մի՜ քիչ մեծացավ, մի պահ թվաց, թե հեքիաթն ավարտվեց, երբ ցրվեց անհոգության վարդագույն մշուշը, աշխարհը երևաց մերկ, կոպիտ ու կեղծ:

Ու սկսեցի հարմարվել կյանքին, երբ շատերի հեռացումը տեսա ու հասկացա, որ պահելն ավելորդ է, որ նրանք պարզապես  չընդունեցին ինձ: Ի՞նչ անեի, բարի ճանապարհ մաղթեցի բոլոր գնացողներին, ինձնի՛ց գնացողներին, պահելով միասին ապրած գեղեցիկ պահերի հուշը: Իսկ եղավ ճիշտ ասվածի պես՝ ականջներումս դեռ չմարած փակվող դռների շխկոցը, տեսա նորաբացներից ճառագող լույսն ու շարժվեցի առաջ:

Իսկ դու… Չհեռացար: Մեր բազմաթիվ վեճերի արդյունքում մենք այդպես էլ չհասկացանք իրար, իմ «ազատամիտ» գաղափարները քո «կյանքային» փորձի հետ չմերվեցին, բայց քո սիրո լայն ափերն իրենց գրկում պահեցին ինձ, փայփայեցին արյունոտ ոտքերս, հողմածեծ գլուխս շոյեցին… Իմ տխուր օրերի ընկեր, իմ ուրախ օրերի հավատ, իմ անշղարշ հույս, որ միշտ հովանուդ անդորրավետ ստվերն ես տարածել վրաս, պաշտպանել փոթորկաբեր քամիներից, գուրգուրել…

Պապ, գիտեմ, որ սիրտդ դեռ մղկտում է վերքերիս ցավից, անդունդները թվում են անտակ, իսկ լույսը՝ հեռու…  Ուզում եմ ասել՝ ամրացրու հոգիդ, ներիր պատճառածս վշտերի համար, և թող աչքերս այրվեն արցունքներից, շուրթերս կծկվեն ատամներիս տակ, ես սեղմում եմ բռունցքներս, հայրիկ՝ ես պարտվողը չեմ…

Իմ «Տարվա մարդը». Քույրս

mariam tonoyan

«…Ծնվում են նրանք ճիշտ ժամանակին։

Եվ ժամանակից առաջ են ընկնում,

Դրա համար էլ չեն ներում նրանց»:

Պարույր Սևակ

-Ընտանքիս երկրորդ երեխան եմ։ Ասում են՝ միջնեկները ձախորդ են լինում, որովհետև ի սկզբանե ծնվել են «երկու քարի արանքում»՝ ո՛չ մեծն են, ո՛չ փոքրը, ո՛չ մեծի արտոնություններն ունեն, ո՛չ փոքրի միշտ ներվող կամակորությունները։ Բայց ես ծնվեցի, որ փոխեմ ընդունված կանոնները ու ևս մեկ անգամ ապացուցեմ, որ ոսկե միջինն ամենահաստատունն է բոլոր եղածների մեջ…

Հավանաբար, այսպիսի առաջաբան կունենար քրոջս մասին պատմությունը, եթե ես վեպ գրելիս լինեի, բայց առայժմ ստիպված եմ տողերի քանակը սահմանափակել։

Օրեր առաջ քույրս դպրոցից անտրամադիր տուն վերադարձավ, մի պահ հեռուստացույցի ալիքները հետուառաջ անելուց հետո փաթաթվեց իր տաք ծածկոցի մեջ ու քնեց մինչ երեկո։ Երբ արթնացավ, արդեն գիտեինք՝ ինչ է պատահել։ Ինքն էլ իսկույն կռահեց, որ ամեն ինչից տեղյակ ենք ու վրդովված սկսեց.

-Ինձ չեն հավատում։ Դա ամենացավալին է…

-Արտագրել ես, ասա՝ արտագրել եմ,- ասաց մայրս,- Ինքնուրու՞յն ես 8 ստացել։

-Ասել եմ, որ մատյանում դնեն այն,  ինչի արժանի եմ։ Ինձ երբեք գնահատականը չի հետաքրքրել, բայց… Ինձ չեն հավատում:
Դանդաղ քայլերով խոհանոց գնաց՝ ջուր խմելու, ու երբ հետ վերադարձավ, կանգնեց կողքիս ու շշուկով ասաց.
-Չգիտեմ՝ ինչպես եմ ճիշտ պատասխանները նշել: Դու դրան ինտուիցիա կանվանես, իսկ ես՝…Աստված: Կկարծեն խելագար եմ, չէ՞, եթե ասեմ, որ Աստծուց հուշումներ եմ ստանում:
Փոքր ինչ զարմացած նայեցի նրան ու արագ պատասխանից խուսափելով՝ խոստացա, որ գիշերը առանձին կզրուցենք: Կարծում էի՝ մինչև գիշերվա վրա հասնելը, պատահածը անցած-գնացած կհամարի, բայց հենց առանձնացանք սենյակում, խոսեց.
-Գիտեմ, որ դու հավատում ես ինձ: Ուրեմն խնդրում եմ, լսիր մինչև վերջ, դու կարող ես այդ: Տես այս տոնածառը՝ լուսավոր, զարդարուն. միանգամից տրամադրություն է բարձրացնում: Ի՞նչ կլինի, եթե ամեն օր մի նոր նախշ ավելացնելու փոխարեն վերցնենք մեկ այս լուսավորումը, մեկ այն խաղալիքը: Հա, այն կդառնա հասարակ եղևնի՝ մնացած փշատերև ծառերից ոչնչով չտարբերվող: Գիտե՞ս, երևի դպրոցում ուզում են, որ ես էլ մյուսների նման դառնամ: Ես լուսավոր երեխա էի, երբ դեռ նոր էի դպրոց գնացել, բայց հիմա սովորական երեխա եմ՝ «վատ սովորող» պիտակով: Լույսերն իմ հույսերն էին՝ իմ, ապագայիս հետ կապված հույսերը,- մի պահ դադար տվեց: Զայրույթը կուտակվել էր ներսում, աչքերը կարմրել էին, բայց ճիգեր էր գործադրում, որ իմ ներկայությամբ լաց չլինի: Ավելի մոտ նստեցի նրան, ու նա շարունակեց,- Առաջին դասարանում վախենում էի ճանապարհ գնալ առանց իմ խաչի, որը միշտ մոտս էի պահում: Հիշո՞ւմ ես, այդ ժամանակ դպրոցում էի մնացել մինչև հետևիցս եկաք՝ ինձ տանելու:  Ուսուցչուհիս ինձ նախատելով՝ վերցրել էր խաչը ձեռքիցս: Նույն ուսուցչուհին իմ ձեռքով հավաքած նորածիլ մանուշակները հրաժարվեց ընդունել, որովհետև կարծում էր, որ ավելիին է արժանի…

Ամեն անգամ ես կորցնում էի  հույսի մի նշույլ, երբ դասընկերներս բնազդաբար առանձնանում էին դասի հետ կապված հարցեր քննարկելու համար, երբ ուսուցիչներս զարմանում էին, որ մենք՝ լինելով հարազատ քույրեր, այդքան տարբեր  հետաքրքրություններ ունենք կրթության հանդեպ (կարելի էր, չէ՞, ինձ առանձին անհատականություն ընդունել) կամ երբ նույնիսկ լավ պատասխանելուս դեպքում ստանում էի նախկինում ստացած գնահատականներիս համարժեք գնահատական: Ամեն անգամ «չես կարող», «էդ հալով ո՞նց ես հոգեբան դառնալու» արտահայտություններից հետո ոչ միայն մոտիվացիաս էի կորցնում, այլև անտարբեր էի դառնում ամեն ինչի հանդեպ: Իսկ երբ դասընկերներիցս բնութագրեր խնդրեցի ու գրվածքների մեջ մի քանի անգամ երևացին «չնայած վատ է սովորում…» արտահայտությունը, պատկերացնո՞ւմ ես, թե ինչ կատարվեց ինձ հետ: Ես այդքան էլ կասկածամիտ չեմ մնացածի նման: Ես հավատացի նրանց ու ինքս ինձ սովորելուն անպիտան համարեցի:
Քույրս հուսահատված էր: Խորհուրդներն ու խրատներն այլևս ապարդյուն էին: Նրա բնավորության մեջ օրեցօր ավելի էր ընդգծվում անտարբերությունը և շատախոսությունը դասերի ժամանակ, որոնց համար միշտ պատասխան ուներ.
-Ուսուցիչը տարբեր մեթոդներ կարող է կիրառել, եթե իրոք ցանկանում է դասը հետաքրքիր դարձնել: Պետք է ուղղակի նվիրվել աշխատանքին ու աշակերտներին, այլ ոչ թե աշխատանքային 45 րոպեին: Ուսուցիչը պետք է ոչ միայն տա, այլ նաև վերցնի: Կրթությունը համագործակցություն է:
Այս փոքրիկ փիլիսոփայի կյանքում շուտով լուրջ փոփոխություններ սկսվեցին ուսուցիչներից մեկի առանձին զրույցի և սոցիալական կենտրոնի հոգեբանի՝ աշխատանքը լքելուց առաջ նրան թողած երկտողից հետո, որտեղ ասվում էր. «Կյանքը մեզ տալիս է ուժեղանալու և մեր սխալները ուղղելու հնարավորություն, քանի որ մենք ենք մեր ճանապարհի առաջնորդը: Եվ ԴՈՒ բացառություն չես»:
Պայքարը և ձգտումը վերածնվեցին նրա ներսում: Այս տարի նա մասնակցեց մի շարք ինտելեկտուալ խաղերի, մրցույթների ու դասընթացների: Վերանայեց իր նպատակներն ու հստակեցրեց իր հետագա քայլերը: Նրա ընթերցած գրքերի շարքում ավելացան «Մտածել ինչպես Շերլոկը», «Ինքնատիրապետման արվեստը», «Ինչպես ձեռք բերել ընկերներ և ազդել մարդկանց վրա», «Ինչպես հաղթահարել անհանգստությունը և ապրել երջանիկ» և այլ հոգեբանական գրքեր: Վերջերս սկսել է ուսումնասիրել նաև ժեստերի լեզուն ու կարողանում է հստակորեն նկարագրել մարդու հոգեվիճակը տվյալ պահին՝ հիմնվելով ժեստերի վրա:
Քույրս ուժեղ մարդու լավագույն օրինակներից է ինձ համար: Նրա հետ ամենօրյա շփումն ինձ համար ավելին արժե, քան Նոբելյան մրցանակի արժանացած որևէ խորիմաստ գիրք ընթերցելը: Նա իր տարբերվող, ըմբոստ, բայց միշտ պայքարող տեսակով ապացուցեց, որ նպատակին հասնելու համար, երբեք էլ ուշ չէ կրթություն ստանալը, չէ՞ որ Էյնշտեյնն էլ դպրոցում վատ առաջադիմություն ուներ: Նա ոգեշնչեց ինձ, խրախուսեց, որպեսզի ինքնակրթությամբ լրացնեմ մաթեմատիկայի իմ բացթողումները ու չվախենամ հետաքրքրվել ֆիզիկայով:

Հ.Գ. երբ նրան ասացի, որ գրառում եմ իր պատմությունը, նա ևս մեկ անգամ ինձ զարմացրեց.
-Դու հիմա գրում ես սա: Գուցե հաղթես, գուցե պարտվես, -ասաց նա,- ես մտածում եմ, որ պետք չէր անկեղծության համար հաղթողներ որոշել, որովհետև անկեղծությունը անչափելի է 1-9 բալանոց սանդղակով: Այն գին ու գնահատական չունի:

Իմ «Տարվա մարդը». Դու կհաղթես, Արմեն

sevak mirabyan

Մեր շրջապատում այնքա՜ն շատ են մարդիկ, որոնց լավ թե վատ առումով կարող ենք «Տարվա մարդ» համարել։

Տեսնո՞ւմ եք այն սև վերարկուով տղամարդուն, ա՛յն, որ անկյունում ճգնում է ծխախոտ կպցնել իր երեքամյա որդուն գրկած․ տիպիկ  հայկական կերպար է, իսկական հայր, ով տարիներ հետո որդուն դնգստելու է ծխելու համար։ Բայց մինչ այդ նա իր շրջապատում սիրված ու հարգված մարդ է։ Հարցրեք ընկերներին, իրենց բակի ջահելությանը, բոլորը նրան լավագույն հատկանիշներով կնկարագրեն՝ իսկական «Տարվա մարդ»։

Էս էն մարդն է, ով միշտ ընկերների մոտ գլուխ է գովել, որ իր առաջնեկը տղա է, բա…  Չէ՞ որ հայ տղամարդու առաջնեկը պետք է արու զավակ լինի, թե չէ` ի՞նչ աղջիկ: Լավ․․․ Աղջիկն էլ հետո, տղայից հետո․․․ Ծերության ժամանակ «ջուր տվող էլ է պետք»։

Բոլորը նրան իսկական լավ տղա գիտեն, սիրող ամուսին, հոգատար հայր, բայց ոչ ոք չի էլ մտածում, թե քանի անգամ է կնոջը ուղեկցել հիվանդանոց՝ աբորտ անելու․․․ Կարևորը ինքը հեղինակություն է շրջապատում։

Բա համացանցի մյուս կողմում նստած, 25 տարի Ռուսաստանում բնակվող, Նիկոլին գովերգող մեկնաբանություններ գրող, մյուսների «տերը թաղող» հայրենասեր մորաքո՞ւյրը… Մի հերոս էլ ինքն է։

Ախր, ինքը շատ հայրենասեր է, չե՞ք տեսնում, համացանցում ամբողջ օրը հայրենիքի բարգավաճման մասին է գրում, մտածում, տվայտվում․․․

Երազում է, որ մի օր Հայաստանը դառնա հողագնդի ամենազարգացած երկրներից մեկը։ Ու ինքը էն կինն է, ով 25 տարի առաջ ստիպեց ամուսնուն երկրից գնալ, որովհետև չէր ուզում, որ տղան ծառայի «էդ անտեր մնացած երկրին»․․․

Չէ՛, ինձ այդպիսի հերոսներ պետք չեն, նրանք իմ տարվա մարդիկ չեն։

Իմ «Տարվա մարդը» փոքրիկ Արմենն է: Նրա նկատմամբ կյանքը դաժան է գտնվել, ու հիմա Արմենը պայքարում է քաղցկեղի դեմ։ Արմենը  ընդամենը 9 տարեկան է, բայց այնքա՜ն հասուն է, այնքա՜ն խելացի․․․

Նա ընդհանրապես չարացած չէ․ ասում է, որ դա փորձություն է, ու ինքը կհաղթահարի այն։

Փոքրիկ մարտիկը ժպիտով է պայքարում։ Հաճախ է ցավը տանջում տղային, փորձում  ծնկի բերել, բայց նա չի հանձնվում, ասում է, որ այս պայքարում  միակ հաղթողը ինքն է լինելու ու չի պատրաստվում մորը մենակ թողնել, ինչպես տարիներ առաջ հայրն էր լքել նրան։

Արմենը սիրում է նկարել։ Նրա նկարներում միայն պայծառ գույներ են։ Երփներանգ ծաղիկներ ու արև՜, արև՜․․․

Ամենից շատ մայրիկին է սիրում, ուսուցչուհուն ու․․․ բուժող բժիշկներին։ Հավատում է բոլորին, գիտի, որ մի օր Նարեկի, Արայի, Մհերի, Սուրենի, բոլորի հետ ֆուտբոլ է խաղալու, սար բարձրանալու ու դատավոր է դառնալու, արդարամիտ և խելացի դատավոր։

Իսկ մինչ այդ դպրոցն ու դասարանցիները, ողջ համայնքը գումար են փոխանցում նրա մայրիկի հաշվեհամարին։ Արմենին արտերկիր կտանեն ու․․․

Նա է իմ «Տարվա մարդը»` քաջ ու անվախ Արմենը։

Գիտեմ, նա կիրականացնի իր երազանքը, նաև մեր երազանքը։

Երազում ենք նրան առողջ տեսնել:

Նա չի ծխի, վատ սովորություններ չի ունենա, և․․․ 6 աղջիկ կունենա․․․

Իմ «Տարվա մարդը». Պապիկս

Syuzanna Babayan

Մարդ, ում մասին կարող եմ անվերջ շարադրել, խոսել նրա լավագույն հատկանիշներից ու չկարողանալ ավարտել դրանց թվարկումը։ Մարդ, ով ինձ սովորեցրեց, որ այս կյանքում յուրաքանչյուր ոք միայնակ է. չկան ընկերներ, չկա վստահություն, կա միայն սեր, մի մաքուր սեր, որն էլ որոշիչ ուժ հանդիսացավ նրա գովասանքներով լեցուն ապագայի ստեղծման գործում։

Պապիկս այն մարդն է, ով ինձ նախատելու փոխարեն ճիշտ ուղի է ցույց տալիս, այն մարդն է, ով միշտ կողքիս կանգնած է և պատրաստ է բռնել ձեռքս նույնիսկ այն ժամանակ, երբ բոլորը երես կթեքեն ինձանից։ Ես կարծես նրանից պոկված մի մասնիկ լինեմ։ Այն, ինչ նրա համար կատարյալ է, կատարյալ է նաև ինձ համար։

80֊ամյա պապիկս՝ Էնգելս Թումանյանը, 10 տարեկանում զրկվել է հորից։ Բայց ուժ է գտել իր մեջ և ոտքով կտրելով տասնյակ կիլոմետրեր՝ գնացել է հարևան գյուղի դպրոցը։ Վերջինս ավարտելուց հետո սովորել է ուսումնարանի շինարարական բաժնում։ Զբաղեցրել է հսկիչի պաշտոն՝ էլեկտրացանցում։ Մասնակցել է Երևան֊Կապան գլխավոր մայրուղու շինարարական աշխատանքներին որպես տեղամասի պետ և շինարարական աշխատանքները սահմանված ժամկետից շուտ ավարտելու համար արժանացել է գովասանքների։ Նրա գլխավորությամբ են կառուցվել Գորիսի (Խոտ֊Շինուհայրի տարածքում գտնվող) օդանավակայանը և Դավիթ Բեկի ջրամբարը։ Պապիկս մինչև հիմա էլ ջանասիրաբար աշխատում է որպես Դավիթ Բեկի ջրամբարի տնօրեն։ Կարծում եմ նրա մասին խոսելիս յուրաքանչյուր սյունեցու աչքերում փայլ է հայտնվում։ Այնքա՜ն մեծ ոգևորությամբ է պատմում պատերազմի տարիներին կատարվածի մասին, կարծես այդքան փորձությունների միջով նա՛ չի անցել, այնպիսի սարսափելի րոպեներ է հիշում, որոնց մասին հիմա միայն ծիծաղով է պատմում։ Պապիկս պայքարել է թշնամու դեմ՝ պաշտպանելով իր հարազատ Նոր Առաջաձոր գյուղը։

Պապիկս, որ այսքան դժվարություններ է տեսել, բայց երբեք չի կորցրել իր մարդկային արժանիքները և ծառայել է հայրենիքին անդավաճան, արժանի է «Տարվա մարդ» կոչմանը։

Շնորհակալ եմ, որ ունեմ Քեզ։

Իմ «Տարվա մարդը». Հավաքական դիմանկար

Razmik Gasparyan new

Լույսերն անջատվեցին: Մթություն: Մթության մեջ առկայծում էին ինչ-որ առարկաներ: Մեկ վայրկյան անց լույսերը միացան: Այդ առարկաներն այլևս չկային: Մեկ վայրկյանի ընթացքում միայն հասցրի տեսնել բազմաթիվ սպիտակ վանդակներ, որոնցից մի քանիսը ներկված էին, ու դրանց մեջ տեսնում էի ծանոթ դեմքեր, ափսոս, այդ մեկ վայրկյանը բավական չէր տեսնելու ու հասկանալու, թե դրանք ինչ առարկաներ էին և ինչ ծանոթ դեմքեր էին:

Եվս մի քանի օր, և կավարտվի Արեգակնային համակարգի մոլորակներից մեկի` Երկրի հերթական տարին: Ոչ ոք հստակ չգիտի, թե բազմաչարչար Երկրի որերորդ տարին է անդարձ հեռանում, էական էլ չէ, և ոչ ոքի չի էլ հետաքրքրում: Հետաքրքիրը մեր անցնող տարիներն են, ավելի ճիշտ, անցնող տարիների անցնող դեմքերն ու անցնող դեպքերը:

365 օր. ահռելի երկար ժամանակ է:

Նայած` մեդալի, որ կողմից նայենք:

Այն ահռելի երկար ժամանակահատված է սահմանին կանգնած, աչքը տան ճանապարհին զինվորի համար, բայց օրինակ, 90-ը բոլորած մեծահասակի կամ էլ ծանր հիվանդի համար, ում օրերը հաշված են, շատ կարճ է թվում. աչքդ թարթես` կանցնի: Ժամանակն այն զարմանահրաշ չափման միավորներից է, որը հատուկ է յուրաքանչյուրի համար, այն չի կարող միանման լինելու երկու մարդու համար:

365 օրը շատ անորոշ է, դրա համար այն կարելի է բաժանել ամիսների: 12 ամիս, յուրաքանչյուր ամիս ունի 30 կամ 31 օր (կամ էլ` 28), յուրաքանչյուր օր ունի 24 ժամ, յուրաքանչյուր ժամ` 60 րոպե, յուրաքանչյուր րոպեն` 60 վայրկյան: Եկեք պատկերացնենք 365 օրը րոպեներով. ահռելի շատ ժամանակ է, բայց տարին ու տարվա կարևորությունը հասկանալու համար լավագույն տարբերակը տարին օրերի կամ էլ նույնիսկ ժամերի բաժանելն է ու տեսնելը, թե ովքեր են տվյալ օրը կամ ժամը դարձրել հիշարժան: Մարդկանց միջոցով է օրը, ամիսը կամ էլ տարին դառնում հիշարժան կամ էլ դեպքերի (բայց դե դեպքերի կիզակետում էլի մարդիկ են չէ՞, կանգնած):

Ցավալի է, երբ չես կարողանում հասկանալ ,թե ով է հանդիսանում քո «Տարվա մարդը»: Դա գալիս է նրանից, որ քիչ ժամանակ ես անցկացրել մտերիմներիդ, ընկերներիդ հետ:

Ժամանակը քոնը դարձնելու շարժիչ ուժը մարդիկ են, ընկերներդ են:

Ետ հայացք գցելով անցնող տարվան` դեմքիս ժպիտ է առաջանում մի պարզ պատճառով . այս տարի էլ ունեցա մարդկային ձեռքբերումներ, քիչ, բայց ունեցա: Նրանք, նախորդ տարիների «ձեռքբերումներիս» հետ 2019 թվականը դարձրին հիշարժան ու դարձան իմ «Տարվա մարդը» (այո՛, նրա՛նք, առանձին-առանձին կամ էլ միասին):

Մի թողեք ժամանակը տանի ձեր գտած «ձեռքբերումներին», այլ այնպես արեք, որ ձեր ձեռքբերումները կանգնեցնեն և հավերժացնեն ժամանակը:

Մթություն: Լույսերը միացան: Տեսա 365 նոր ու դեռևս դատարկ վանդակները:

ՀԳ. Եթե ձեզանից որևէ մեկը, ով հիմա կարդում է սա և Ջոն Քենեդիի մահվանից 56 տարի 1 ամիս անց՝ կեսգիշերից 1 ժամ պակաս, ստացել  է այս փոքր մոլորակի «մեծ» մարդկանց կողմից հնարված սոցիալական ցանցերից որևէ մեկով ինչ-որ նամակ ինձանից, ապա իմացիր, որ հենց ԴՈՒ ես քո որևէ քայլով դարձրել իմ 365 օրերից մեկը կամ հենց 365 օրն էլ արժանի ապրելու, մոտիվացված ու իմաստալից: