-Ան, պատահե՞լ ա, որ էնքան հոգնած լինես հոգեպես, որ ուղեղդ սկսի չաշխատել ու չընկալել ոչ մի բան:

-Դե չգիտեմ, երևի: Բոլորիս մոտ էլ լինում են նման պահեր, երբ հոգնում ենք կյանքից: Մեր ուղեղին բացասականը տալով՝ մոռանում ենք մեկ-մեկ ջրել այնտեղ աճած ծաղիկները:

-Մի բան ասեմ, բայց չսկսես ջղայնանալ: Անկեղծ ասած՝ ես չգիտեմ, թե ինչի եմ էսքան անհանգիստ ու նյարդային: Ուղղակի մտքումս անիմաստ հարցեր են: Հա, ես իրոք մոռացել եմ, որ այդ ծաղիկները խնամքի կարիք ունեն: Բայց էնքան մտածելու բան կա, որ խնամելու ժամանակ չունեմ:

-Չունե՞ս: Ժամանակ միշտ էլ կա: Այ, օրինակ՝ հենց հիմա, հենց այս պահին մի ուրախ բան պատմիր ինձ: Պատմիր ու կտեսնես, որ ծաղիկները սկսում են բարձրացնել իրենց գլուխները՝ թափ տանով իրենց վրա հարցական նշաններից բաղկացած փոշին:

Էսպիսի խոսակցություններն իմ կյանքում շատ են: Ես ինձ հոգեբան եմ զգում, որովհետև բոլորին համոզում եմ, ապացուցում ու օգնում հասկանալ, որ իրականում ոչ մի բարդ բան էլ չկա, ուղղակի պետք է սպասել ու համոզվել, որ բոլոր հարցերն էլ վերջ ի վերջո գտնում են իրենց պատասխանները: Ուղղակի մենք՝ հայերս, շատ ենք շտապում ու համբերել ընդհանրապես չենք սիրում: Մեզ անընդհատ տանջում են որոշակի մտքեր, ու մեր գլխում բազում հարցեր կան: Իսկ ի՞նչ կլինի, եթե մոռանանք մեզ տանջող բոլոր հարցերի մասին ու սկսենք ապրել՝ առանց ամեն ինչ բարդացնելու: Այ, հենց նոր ես էլ ինքս ինձ հարց տվեցի: Երևի դա էլ այն հարցերից մեկն է, որ ինձ է տանջում: Հարցերը շատ են, պատասխանները՝ քիչ:

Երբ մենք անհանգիստ ենք, մեզ խորհուրդ են տալիս հանգստանալ՝ ասելով, որ չգիտենք, թե վաղն ինչ կլինի: Իսկ մի՞թե արժե անհանգստանալ մի բանի համար, որն անորոշ է: Մի՞թե պետք է հազարավոր հարցերով լցնել մեր միտքը: Հարցերը բնակություն են հաստատում մեր ուղեղում ու սկսում կրծել մեր գեղեցիկ ու դրական մտքերը:

Մեր ուղեղը մի շատ սովորական սպիտակ թուղթ է, որն սպասում է, որ գրեն իր վրա, որ լցնեն հիշողություններով, երգի բառերով, հետաքրքիր տեղեկություններով: Իսկ մե՞նք, իսկ ի՞նչ ենք անում մենք։ Մենք այն լցնում ենք սևով գրված հարցերով: Ու էլ ոչ մի բանի համար տեղ չի մնում: «Հիասքանչ է կյանքը» դառնում է «հիասքա՞նչ է կյանքը», «կգաս»-ը՝ «կգա՞ս»։ Ու այ այս նշանը ամեն մի հստակ բան անհստակ է դարձնում ու անորոշ:

Բայց այդ հարցական նշանները երբեմն օգնում են: Օգնում են դիմացինի կարծիքն իմանալ: Այդ նշանը «սիրում ես ինձ»-ը վեր է ածում «սիրո՞ւմ ես ինձ»-ի, ու հնարավորություն է տալիս դիմացինին՝ կարծիքն արտահայտելու ու ստիպված չհամաձայնելու:

Ու իմ եզրակացությունը միայն մեկն է: Պետք է հիշել հարցական նշանների ու այդ բազում հարցերի մասին, բայց պետք է պահել դրանք ուղեղում կառուցած դարակներից մեկում: Դարակներում, որ հեշտ չլինի դրանք օգտագործելը, որ ամեն անգամ դրանք դուրս չգան այդ դարակներից ու չսկսեն կրծել մեր ուղեղները: Այլ լինեն մի փոքր անհասանելի ու թողնեն, որ ես, հարցերից հոգնած իմ ընկերը ու մնացած բոլորն ապրեն հստակ ու առանց տատանվելու:

Մինչև հիմա հիշում եմ այն օրը, երբ ինքնաթիռս վայրէջք կատարեց, ու հանդիպեցի իմ առաջին հյուրընկալ (հոսթ) ընտանիքին։ Առաջին տպավորությունը շատ կարևոր է, քանի որ դա այն եզակի երևույթներից է, որ միակն է և կրկնվել չի կարող։ Ընտանիքիս անդամներն ինձ վրա դրական ու կենսուրախ մարդկանց տպավորություն թողեցին։ Նրանց հետագա վերաբերմունքից կարող եմ դատել, որ ես էլ նույնքան լավ տպավորություն եմ թողել իրենց վրա։ Ես պետք է այս ընտանիքիս հետ ապրեի այնքան ժամանակ, մինչև ինձ համար հիմնական ընտանիք կգտնվեր։

Բոլորիս հայկական ընտանիքներն էլ տարբեր են, բայց, ընդհանուր առմամբ, մեր սովորույթներն ու ավանդույթները գրեթե նույնն են։ Իսկ ես պետք է ապրեի մի ընտանիքում, որտեղ ամեն ինչ այլ էր, ու գաղափար չունեի նույնիսկ ամենատարրական երևույթների մասին։ Չգիտեի, թե որ ժամին են քնում ու արթնանում, սիրո՞ւմ են արդյոք հեռուստացույց դիտել, թե՞ ոչ։ Նույնիսկ այդ փոքրիկ փոփոխությունները կարող են մարդու վրա մեծ ազդեցություն ունենալ։ Ու ամեն ինչ կարող է ճնշող ու անհանգստացնող լինել, եթե չստանաս հյուրընկալ ընտանիքի աջակցությունն ու սերը։ Ու տարբեր ազգերի, կրոնների, ռասսաների պատկանելու հարցը չի խանգարում միմյանց սիրելուն ու հարգելուն։ Նրանք քեզ սիրում են այնպիսին, ինչպիսին դու կաս։

Եկավ այն պահը, երբ պետք է տեղափոխվեի իմ հիմնական ընտանիք։ Առաջին ընտանիքիս հետ ապրեցի երկու շաբաթ, բայց բաժանումը բավականին դժվար էր։ Արդեն հարմարվել էի տան կարգ ու կանոնին, ու թվում էր, թե աշխարհը շուռ է եկել, ու պետք է ամեն ինչ նորից ու զրոյից սկսել։ Իրականում այդպես էլ կար, պետք է ամեն ինչ նորից սկսեի, բայց դա շատ արագ ու հեշտ ստացվեց, քանի որ ես ունեի աշխարհի ամենալավ, ամենաբարի, ամենաաջակցող հոսթ մայրը։

Իրականում այդ ընտանիքների համար ևս հեշտ չէ, քանի որ նրանց ընտանիքին մի օտարական է միանալու, ով մի տարի հետո լքելու է իրենց։ Հիմնականում ընտանիքները շատ են կապվում աշակերտների հետ, ու նրանց «թողնելը» բավականին դժվար է լինում։

Արդեն գրեթե յոթ ամիս է՝ ապրում եմ մի հրաշք կնոջ հետ, ում բարությունն ուղղակի անսահման է, ու ով միշտ իմ կողքին է։ Ես իրոք զարմանում եմ, թե ինչքան բարություն կարող է պարունակել մարդկային հոգին։ Ու ես երբեք չէի պատկերացնի, որ կարող եմ ձեռք բերել ևս մեկ ընտանիք օվկիանոսի մյուս կողմում, որին երբեք չեմ ճանաչել ու չէի էլ ճանաչի, եթե չհաղթեի «Ֆլեքս» ծրագրում։ Ու իմ հրաշք հոսթ մայրն էլ երբեք չէր իմանա Հայաստանում ապրող մի աղջնակի մասին։ Նույնիսկ չէր էլ իմանա, որ աշխարհի քարտեզի հենց սրտում մի հրաշք արևի երկիր կա։ Բայց ճակատագիրը մեզ հնարավորություն տվեց ստեղծելու մի միջազգային ընտանիք։

Ու ես հիմա շատ երջանիկ եմ, քանի որ ունեմ աշխարհի ամենահրաշք կենսաբանական ու ոչ կենսաբանական ընտանիքները։ Ընտանիքը կարևոր բան չէ, այն ամեն ինչ է։

Ոչ ոքի համար գաղտնիք չէ, որ հեռավորությունը մարդկային հարաբերությունների վրա մեծ ազդեցություն ունի։ Մարդկանց մեծ մասն այն դիտարկում է որպես բացասական երևույթ, քանի որ այն մարդկանց բաժանում է։ Սակայն այս «բացասական» երևույթը մի շարք դրական կողմեր ունի։

Ուզում եմ պատմել հեռավորության շնորհիվ իմ ամենամեծ ձեռքբերումներց մեկի` ընկերների մասին։ Ընդհանրապես ընկեր ձեռք բերելը հեշտ բան չէ։ Հեշտ չէ, որովհետև պետք է քո նմանին գտնես։ Ես իրոք համոզվել եմ, որ ընկերները իրար նման են լինում, կամ էլ ժամանակի ընթացքում են նմանվում։

«Ֆլեքս» ծրագրի շնորհիվ ես հանդիպեցի իմ ամենալավ ընկերներին։ Հիմա ընկերներիս ցանկը շատ բազմազան է, քանի որ ընկերության համար նախատեսված սրտիս այդ անկյունում տարբեր ազգերի ու կրոնների ներկայացուցիչներ կան։ Իհարկե, կան նաև հայ ընկերներ, որոնց հետ սկսեցի շփվել ԱՄՆ ժամանելուց հետո։ Նրանք այս փոխանակման տարվա ձեռքբերումներիցս են։ Անին ու Հռիփսիմեն իմ անբաժան մասն են դարձել, ովքեր ամեն օր ու ամեն րոպե իմ կողքին են։ Չէ, մենք նույն քաղաքում չենք ապրում ու նույն դպրոցը չենք հաճախում։ Մենք ապրում ենք Ամերիկայի տարբեր անկյուններում, բայց դա խնդիր չհանդիսացավ`մեր լավագույն ընկերներ դառնալուն։

Խնդիրների մասին խոսելն ու դրանք քննարկելը կրճատում են սթրես ապրելու հավանականությունը, ու բոլորիս էլ այնպիսի մարդիկ են պետք, ում կարող ես պատմել ու հոգեպես հանգիստ զգալ։ Ու ես գտա իմ Անիին ու Հռիփսիմեին։ Սթրեսից ազատվելու լավ միջոց է պարը, ու մենք պարել ենք միասին այդ երեք էկրանների տարբեր կողմերում։ Միասին տեսահոլովակներ ենք նայել ու քննարկել։ Նույնիսկ հիշում եմ, որ մի անգամ ուզում էինք «Սուպեր մամա 2» ֆիլմը նայել միասին, որ միևնույն ժամանակ ծիծաղենք։

Ու նաև ուզում եմ նշել, որ մենք գտնվում ենք տարբեր ժամային գոտիներում, ու երբ Հռիփսիմեն զանգահարում է մեզ, մենք արդեն պատրաստվում ենք քնել ու երեկոյան ուշ ժամերին խոսել չենք կարող նրա հետ։

Անին ռոմանտիկ աղջիկ է, ով նույնիսկ ամենավատ իրադարձությունները ռոմանտիկ կերպով է ներկայացնում, ու դու անկախ քեզանից, դրան դրականորեն ես նայում։ Հռիփսիմեն այն հրաշքն է, ով ամեն լուծման համար մի խնդիր է գտնում ու բարդացնում ամեն ինչ, բայց երբեք չի դադարում ընկերներին օգնել։ Դե ես էլ մեր հոգեբանն ու ամենահանգիստ անձնավորությունն եմ, ով միշտ հուսադրում է ու համոզում, որ ամեն ինչ միշտ էլ լավ է վերջանում։

Չեմ կարող չնշել իմ օտարերկրյա ընկերներին, որոնց հետ շփվում ենք միայն անգլերենով։ Իմ ամերիկացի ընկերները միշտ բարձրացնում են իմ տրամադրությունն ու այնպես անում, որ ինձ երբեք օտար չզգամ։

Մի քանի օրից իմ ուկրաինացի ընկերներից մեկը որոշակի հանգամանքների բերումով մեկնելու է Ուկրաինա ու իր հետ տանում է մեր ընկերական հրաշալի հիշողությունները։ Ու ամենավատն այն է, որ ամենայն հավանականությամբ ոչ նրան կտեսնեմ այս ծրագրի ավարտից հետո, ու ոչ էլ իմ մյուս ընկերներին։ Բայց ես միևնույն է, երջանիկ եմ, որ հանդիպեցի նրանց, ու ընկերների հարցում բախտս բերեց կրկին։

Պետք չէ տխրել, քանի որ կյանքի մի շրջան ավարտվեց, պետք է գոհ լինել, որ դա պատահեց քո կյանքում:

Կյանքի վերջում մարդու ուղեղը պահպանում է մոտ 280 միլիոն բիթ հիշողություն: Ինչ հիասքանչ է հնչում, չէ՞:

Մեր մեծագույն խնդիրներից մեկը հիշողություններ կերտելն է: Ես մի պարզ բան եմ հասկացել, իսկ ավելի ճիշտ՝ այս փոխանակման տարին (փոխանակման ծրագրով ես հիմա ԱՄՆ-ում եմ) ինձ ստիպեց հասկանալ: Պետք է կյանքը ուրախ հիշողություններով ու ակնթարթներով լցնել:

Ես բնավորությամբ այնպիսի մարդ էի, որ ինձ ավելի հոգեհարազատ էր ամբողջ օրը հեռուստացույց դիտելը, քան օրս դրսում անցկացնելը: Բայց հիմա հասկանում եմ, որ շատ ժամանակ չունեմ ու պետք է փորձեմ տարիս անմոռանալի ու անկրկնելի դարձնել: Բայց մի՞թե միշտ էլ մեր ժամանակը սահմանափակ չէ: Հայաստանում գտնվելուս ընթացքում էլ օրն ուներ 24 ժամ, իսկ շաբաթը՝ 7 օր: Բայց այստեղ ամեն ինչ ուրիշ է…

Ես ուղղակի չեմ կարող շաբաթվա վերջում ինձ «չպարգևատրել» ամբողջ շաբաթվա ընթացքում սովորելու համար, ուստի պետք է մի հետաքրքիր ու անմոռանալի բան մտածել ու հանգստյան երկու օրը արտակարգ անցկացնել: Պետք է հիշողություններ կերտել…

Ու կապ չունի, թե այս մոլորակի որ անկյունում ես ապրում, ես համոզված եմ, որ ցանկության դեպքում միշտ էլ անելիք կգտնվի:

Ես իմ ամբողջ կյանքում ինքնաթիռ չէի նստել ու չգիտեի, թե ինչ է այդքան բաղձալի թռիչքը։ Վրա հասավ այն պահը, երբ պետք է կատարեի իմ առաջին թռիչքը, երբ դարձա «Ֆլեքս» ծրագրի հաղթող ու պետք է մեկնեի Միացյալ Նահանգներ։

Երբ արդեն գիտեի թռիչքիս օրը, տարբեր մտքեր սկսեցին ինձ հանգիստ չտալ ու կրծել ուղեղս։ Առաջին հերթին ինձ տանջում էր այն միտքը, թե ինչպես պետք է ժամերով գտնվեի մի վայրում, որից այդքան վախենում էի։ Ես բարձրությունից միշտ եմ վախեցել, ու երբ մտովի պատկերացնում էի, թե ինչ ահռելի բարձրության վրա եմ լինելու, մարմնովս սարսուռ էր անցնում։ Ինձ շատ էին ասել, որ ամենից անհանգիստ պահն ինքնաթիռի վերելքն է, իսկ երբ բարձրանում ես ու մի կայուն դիրքի ես հասնում, ամեն ինչ առաջվա նման հանգիստ է թվում, ու քեզ զգում ես քո սեփական հողին կանգնած։

Ես միշտ շատ հարցեր էի տալիս թռիչքների մասին, կամ էլ հոդվածներ կարդում։ Ինձ տարբեր փաստեր ու հետաքրքիր երևույթներ էին պատմում թռիչքներից, բայց ամենակարևոր բաները այդպես էլ չասված ու իմ կողմից չլսված մնացին։ Ոչ ոք ինձ չասաց, որ թռիչքն աշխարհի ամենալավ բանն է, ու բարձրությունից հրաշալի բան չկա։ Ոչ ոք չասաց, որ բարձրանալու հետ մեկտեղ ամեն ինչ միևնույն է դառնում քեզ համար, ու նույնիսկ չես էլ հիշում հողին թողած քո խնդիրների մասին։ Ու գիտե՞ք՝ ինչու։ Որովհետև վերևում գտնվելով ես հասկանում, որ իրականում ոչ մի անլուծելի հարց չկա այս աշխարհում։ Վերևից նայում ես ամպերի տակ թաքնված շինություններին ու հասկանում, որ դու այնքա՜ն մեծ ես նրանցից ու ավելիին ես ընդունակ, քան կարծում ես։ Դու դառնում ես մի փոքրիկ թռչուն, ով կարող է մի հսկա օվկիանոս կտրել ու անցնել։

Ու ոչ ոք այդպես էլ չասաց, որ վայրէջքն ավելի անհանգստացնող է, քան վերելքը։ Քանզի արդեն զգացել ես երկնքում ճախրելու, ամպերի հետ «խաղալու» ու բոլորին վերևից նայելու այդ քաղցր բերկրանքը։