Թուրմուդ Հաուգենը ծնվել է 1945 թվականին Նորվեգիայի Տրիսիլ քաղաքում: Նա ավարտել է Օսլոյի համալսարանի համեմատական գրականագիտության և արվեստի պատմության բաժանմունքը: Երկար տարիներ աշխատել է հանրահայտ նորվեգացի նկարիչ Մունկի թանգարանում, իսկ հետո դարձավ գրող և թարգմանիչ: Հաուգենը գրում է երեխաների համար, սակայն ոչ այնպես, ինչպես սովոր ենք պատկերացնել: Նրան հետաքրքրում է մանկան հոգեբանությունը, նրա ներաշխարհը, և ամենակարևորը՝ հույզերը: Կարեկցանքով և ըմբռնումով է Հաուգենը գրում երեխաների և մեծահասակների մասին, երազում մի այնպիսի աշխարհի մասին, որտեղ կարող են միմյանց վստահել և զարգացնել իրենց ունակությունները: Հաճախ դա անհնար է, քանի որ ոչ ոք ի զորու չէ ինչ-որ բան փոխելու: 

«Ես նստում եմ գրելու երեխաների համար, բայց միևնույն ժամանակ նաև մեծահասակների: Մանկությունը միակ վայրն է, որտեղ կարող են հանդիպել իրար մեծերն ու երեխաները: 

Մենք բոլորս երեխաներ ենք եղել, և բոլորս կապված ենք մանկության հետ: Եթե մենք մեր մեջ բավականաչափ ուժ ենք գտնում ընդառաջ գնալու մեր մանկությանը, դա նշանակում է, որ մեր սրտում ցավ ենք զգում, հոգում՝ թախիծ և ավելի լավ կյանք երազանք»:

Վախ, անվստահություն, մերժվածություն, ճնշվածություն՝ ահա այն հիմնական ուղղությունները, որոնք տեղ են գտել նրա ստեղծագործություններում: Մեծահասակների խնդիրները ցավ են պատճառում երեխաներին: Նրանք տեսնում են այն ամենը, ինչը փորձում են ծածուկ պահել երեխաներից, նրանք զգում են կեղծիքը, թեպետ չեն հասկանում պատճառները: Երեխաներին տիրում է սարսափը և անվստահությունը, երբ մեծահասակները, փորձելով խնայել երեխաներին, թաքցնում են նրանցից իրենց անհաջողություններն ու հոգսերը, դրանով իսկ ավելի խորացնելով անջրպետը և զրկելով երեխաներին մեծերին հասկանալու ամենափոքր հնարավորությունից:

Հաուգենի գրքերը զուսպ են, կենտրոնացած երեխայի ներքնաշխարհի վրա, գրված են պարզ լեզվով և հեշտ են կարդացվում: Նրա գրքերը արժեքավոր են ոչ թե նրանով, թե ինչ են արտահայտում բառերով, այլ թե ինչ է թաքնված բառերի հետևում:

Ցավոք, Հաուգենի գրքերից և ոչ մեկը մինչ այսօր հայերեն չի թարգմանվել: Ձեզ ենք ներկայացնում մի հատված նրա «Գիշերային թռչուններ» վեպից` հուսալով մի օր տեսնել այն ձեր սեղանին:

 

Թուրմուդ Հաուգեն

Գիշերային թռչուններ

-Ճիշտ եմ ասում,-ասաց Յուակիմը,- Սառան իր աչքով է տեսել:

Սառան, Ռոգերը, Թոմին, Յուլիան և Թորան կանգնել էին դարպասների առաջ:

Ռոգերն արդեն լսել էր մարդասպանի մասին, սակայն այնքան էլ չէր հավատում քրոջը:

-Ես երբեք սուտ չեմ խոսում,-ասաց Սառան,- ես իմ աչքերով եմ տեսել նրան:

-Էդ դեպքում գնա և բեր նրան այստեղ,-հրամայեց Ռոգերը:

-Չեմ գնա:

-Ինչո՞ւ չես գնա,-հետաքրքրվեց Ռոգերը:

-Հենց էդպես,-կտրուկ ասաց Սառան:

Ռոգերը շուրջը նայեց:

-Այդ դեպքում Յուակիմը կգնա: Սա նրանց նկուղն է:

-Ճիշտ է,-միաբերան որոշեցին նրանք,-Թող Յուակիմը գնա, սա նրանց նկուղն է…

Բայց Յուակիմը չէր ուզում նկուղ իջնել:

-Նկուղն իմը չէ,-առարկեց նա,-ես ոչ մի անգամ նկուղում չեմ եղել:

-Դե հիմա կմտնես, ճիշտ ժամանակն է,-ասաց Թոմին:

Թոմին ու Ռոգերը բռնեցին Յուակիմի թևերից ու քարշ տվեցին նկուղի դռան մոտ:

Յուակիմը ինչքան ուժ ուներ, դիմադրում էր: Բայց ամեն ինչ զուր էր: Մյուսները գալիս էին իր հետևից ու հրում մեջքից:

Վերջապես հայտնվեցին մուտքում:

-Նկուղի դռան բանալին ունե՞ս,-հարցրեց Թոմին:

Յուակիմը տարուբերեց գլուխը:

-Խաբում է,-ասաց Սառան,-մուտքի դռան բանալին համընկնում է նկուղի դռան փականին:

-Ի՞նչ ես կանգնել, դե գնա,-կարգադրեց Ռոգերը,-Եվ մեզ ապացույցներ բեր, որ մարդասպանն այնտեղ է:

Յուակիմը չէր կարող նկուղ մտնել: Վախից արցունքները ողողեցին դեմքը, միևնույն ժամանակ էլ թրջեց տակը:

Ինքը դեռ նկուղի դռանը չհասած վախից կմեռնի:

Սառան նայեց նրան և այնպես շշնջաց, որ բոլորը լսեն:

-Մեզ արնաշաղախ մի բան բեր: Մենք պետք է համոզվենք, որ մարդասպանը նկուղում է թաքնվում:

-Չմոռանաս սպանվածի ձեռքն էլ բերել,-ավելացրեց Թոմին:

-Կամ էլ նրա գլուխը,-աչքերը փայլեցնելով շշնջաց Ռոգերը:

Տորան բռնեց Յուլիայի ձեռքից ու կպավ ընկերուհուն:

-Ես շատ երկար սպասեցի, որ նա դուրս գա,-կամացուկ ասաց Սառան,-հենց այստեղ կանգնած: Շատ, շատ երկար: Սպասումից արդեն նվաղել էի: Բայց ես գիտեի, որ ի վերջո մարդասպանը դուրս կգա, որպեսզի տեսնի, թե ով է նկուղի մոտ կանգնած իրեն հետևում:

Սառան ավելի ցածրացրեց ձայնը: Ռոգերը հրեց Յուակիմին, և վերջինս բոլորից երկու քայլ առաջ անցավ:

-Վերջապես դուռը դանդաղ բացվեց,-շշնջաց Սառան,-Դուռը ճռռում էր, և ասես չէր ուզում բացվել: Դռան ճեղքը գնալով ավելի ու ավելի էր մեծանում:

Յուակիմի մեջքով սառը դող անցավ: Տորան կամացուկ ծիծաղում էր:

-Եվ ահա,-շարունակեց Սառան,- դռների միջից դուրս ցցվեց գլուխը: Հատակին ստվեր ընկավ…

Այդքանից ավել նա ոչինչ չհասցրեց ասել:

Բոլորը քարացել էին և աչքները չռած նայում էին:

Որովհետև նկուղի դուռն իսկապես էլ սկսեց դանդաղ բացվել: Դուռը կամաց ճռճռում էր, սակայն բացվում էր: Աստիճանաբար դռան ճեղքն ավելի ու ավելի էր մեծանում: Վերջապես հատակին մեկի ստվերն ընկավ, և դռան արանքից դուրս ցցվեց ինչ-որ մեկի գլուխը:

Ստվերը…

Ինչ-որ մեկը սարսափից ճչաց, այնուհետև բոլորը միասին սկսեցին բղավել: Եվ Սառան, և Յուլիան, և Տորան, և Ռոգերը, և Թոմին:

Յուակիմը չէր բղավում: Նա բացել էր բերանը, սակայն ոչ մի ձայն չէր լսվում: Ու բոլորը միասին լեղապատառ սկսեցին վազել, իրար հրմշտելով, փորձելով իրարից առաջ անցնել: Նրանք լռվեցին դռների մեջ, որովհետև ամեն մեկն ուզում էր ինքն առաջինը դուրս պրծնել:

Միայն Յուակիմը տեղից չշարժվեց: Նա քարացել էր: Թվում էր, թե ոտքերը թաղվել ու աճել են հատակի մեջ:

Հեկեկոցը սեղմվել էր կոկորդում: «Հիմա ես կմեռնեմ»,- մտածեց նա:

-Այս ի՞նչ աղմուկ-աղաղակ եք բարձրացրել այստեղ,-զայրացած ձայնով հարցրեց ստվերը:

Նա խիստ հայացքով նայեց Յուակիմին: Կառլսենն էր:

-Սա… Սա…. Դո՞ւք եք,-կակազելով հարցրեց Յուակիմը,- և տղայի ոտքերն իսկույն պոկվեցին հատակից: Առաջին անգամ Յուակիմն անչափ ուրախացավ Կառլսենին տեսնելով:

-Դուք… Դուք նկուղում մարդասպան տեսե՞լ եք,- հարցրեց Յուակիմը:

Կառլսենը թավ հոնքերի տակից հայացք նետեց Յուակիմի վրա:

-Ի՞նչ մարդասպան,-զարմացավ նա,-ի՞նչ անհեթեթ բաներ ես ասում: Նկուղում բացի ինձնից ոչ ոք չկար:

Յուակիմը աչքը չէր կարողանում նրանից կտրել:

-Նման բաների մասին սուտ չեն խոսում: Դա շատ լուրջ մեղադրանք է,-ասաց Կառլսենը,-Չէ, դուք միայն լսեք, թե ինչեր է դուրս տալիս այս տղան… Մարդասպան: Այն էլ մեր նկուղում,- Կառլսենը փնչացրեց և աստիճաններով վեր բարձրացավ:

Յուակիմը մենակ մնաց: Նա փակել էր աչքերը: Կյանքում այսքան երջանիկ չէր եղել:

Սառան սուտ էր խոսել: Եվ ոնց էլ լեզուն պտտվել է: Բայց Յուակիմի անդրավարտիքը միևնույն է, թաց էր: Նա ամաչում էր այդ տեսքով տուն գնալ, բայց մայրիկը ոչինչ չհարցրեց: Նա հասկացավ, որ ավելի լավ է ձևացնել, թե բան չի պատահել: