Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Կարդա՞լ, թե՞ չկարդալ

- Ի՞նչ ես կարդում:

-«Ցախ Մեմեդ»:

-Ի՞նչ, «Փետ Մուհամե՞դ»… Թո՞ւրք ա:

-Դե տենց մի բան,- մեղավոր տոնով պատասխանում եմ մորս:

-Է, ուրիշ բան կարդա, թուրքերի հետ գործ չունես:

Այն ամենը, ինչ կապված է թուրքերի կամ ադրբեջանցիների հետ, մորս համար վատն է, բայց դա էլ արդարացված է, նա Արծվաշենից է: Հայրս էլ արդեն 23  տարուց ավել զինվորական է:

Բայց այդ կարծիքից զատ լսում եմ նաև ուրիշ կարծիքներ.

-Հա, դե թուրք ա` թուրք ա: Եթե հետաքրքիր ա` կարդա, ի՞նչ կապ ունի գրողը ինչ ազգ ա:

Հոգուս խորքում մորս կարծիքի հետ համաձայնելով մտածում եմ. «Ճիշտ ա, ի՞նչ կապ ունի` ինչ ազգ ա… Եթե իհարկե թուրք չի»:

Այսպիսով Համլետի հայտնի մենախոսությունը ինձ համար ևս բարդ հարց դարձավ: «Կարդա՞լ, թե՞ չկարդալ, այս է խնդիրը…»:

Սկզբունքներիս դեմ գնալով որոշեցի գիրքը ավարտին հասցնել: Ինչո՞ւ սկզբունքներիս դեմ գնալով, քանի որ միշտ բարկացել ու  չեմ հասկացել այն մարդկանց, ովքեր, օրինակ, թուրքական սերիալներ կամ ֆիլմեր նայելուց բացի մի բան էլ սկսում են գովազդել ու տարածել դրանք համացանցով: Ամեն դեպքում մտքումս ինձ արդարացնում էի` ասելով, որ գիրքը ֆիլմ չէ, ոչ էլ ծախվող ապրանք, կարդում եմ, որ տեսնեմ` գրողը իր ժողովրդին ինչպես է ներկայացնում:

Երևի թե ճիշտ կլինի նախ մի փոքր ներկայացնեմ գրքի սյուժեն: Դժվար չէ գուշակել, որ գիրքը հենց Ցախ Մեմեդի մասին է, ով իրենց և այլ 5 գյուղերի տեր Աբդի Աղայի ձեռքից շատ տանջանքներ տեսնելով, սիրած աղջկա հետ փախչում է, հետո ինչ-ինչ հանգամանքների բերումով դառնում ավազակ…Ավելի ճիշտ «ազնիվ» ավազակ, ումից շատերն են վախենում, և ում նպատակը Աբդի աղային սպանելն էր, որպեսզի ազատի իր համագյուղացիներին տանջանքներից:

Հետաքրքիր է, որ գրքի միակ ամբողջովին դրական կերպարը Հաթչեն է՝ Մեմեդի սիրելին: Գրքում տեսնում ես, որ երկրում ավազակները դարձել են նրանց ապրելակերպի անբաժանելի մասը, գյուղերի կառավարիչները դաժան են, իսկ գյուղացիները իրենց մեջ ամփոփում են ինչ-որ տեղ ազնվություն և բարություն, որոնք վախի քողի տակ կտրուկ փոխվում են չարության ու եսասիրության:

Ինչպես ինձ էր հետաքրքիր, նյութը ընթերցողին էլ երևի կհետաքրքրի, թե գրքում հայերի մասին ինչ որ ակնարկ կա՞, թե՝ ոչ: 336 էջի վերջին պարբերություն. «Այն հողերը, որ վերջին անգամ իր ձեռքն էր վերցրել Ալի Սաֆայի բեյը, սահմանակից էին Կարադութ գյուղին: Հողերի կեսից ավելին մնացել էին հայերի գնալուց հետո: Մնացած մասը բռնությամբ ու խարդախություններով խլել էր գյուղացիներից»:  Մայրս լսեր՝ էլի կասեր.

-Չեն էլ ասում հայերին դուրս անելուց հետո, ասում են` հայերի գնալուց հետո…

Չեմ ափսոսում, որ կարդացի, բայց եթե հանկարծ որոշեք Յաշար Քեմալի «Ցախ Մեմեդը» մտցնել ձեր գրքացանկի մեջ, չմոռանաք այն տեղավորել  ցանկի այն դիրքում, որ լինի մեր հայ գրողների ստեղծագործություններից հետո: