Մայրս պատմում է, թե ինչպես են շատ-շատերը մութ ու ցուրտ տարիներին դիմակայել սաստիկ ցրտերին՝ վառելով վերջին «վառելիքը»՝ գիրքը։ Այդ տարիներին, երևի թե դժվար գտնվեր մի ընտանիք, մի տուն, որտեղ չլինեին մեծաթիվ գրքեր, և այն էլ ի՜նչ գրքեր։ Հասկանալի է, որ կյանքում երբեմն ստիպված ես լինում անել նույնիսկ այնպիսի բաներ, որոնք կամովին չէիր ցանկանա անել, բայց պայմանները ստիպում են ամեն սկզբունք, ամեն ցանկություն, ու առհասարակ, ամեն բան մի կողմ դնել ու անել, անել, քանի որ այդպես է պետք։ Այսպիսի «անհրաժեշտություն» էր, փաստորեն, գրքեր վառելը։ Ստիպված էին, քանի որ շատերի տանը օրորոցներից լսելի էին դառնում ցրտից սառած նորածինների լացի ձայները, և ծնողները ուզած, թե՝ չէ, պետք է իրենց երեխային ապահովեին այն չնչին անհրաժեշտով։ Միշտ էլ կարելի է խնայել այն կարևորը, անհրաժեշտը, պիտանին, արժեքավորը, մինչ այն պահը, երբ հայտնվում է ավելին, առավել կարևորը։ Հաճախ կարելի կլիներ լսել. «Եղածը գիրք է, նորից կգնենք, իսկ երեխա՞ն»: Գուցե թե ճիշտ էին (են)։ Ո՞վ կարող է մեղադրել, դատել մորը, ով տեսնում է իր երեխայի կապտած ձեռքերը։ Երբ չկան պայմաններ՝ կանոնները չեն գործում։
Անցել են տարիներ։ Այդ ամենը մնացել են շատերի միայն հիշողություններում, իսկ մնացած մասը նույն կերպ և խնդրի լուծման ելքերի փնտրտուքներում՝ վառում է դեռ այն ժամանակվանից մի կերպ պահած ու մինչև այսօր հասցրած այդ վերջին հույսը։ Այն «շատեր»-ը, գուցե հիմա կասեն. «Ի՞նչ է խոսում։ Մի՞թե հիմա նման բան կա»։ Իսկ ես ձեզ հավատացնում եմ, որ նման բան դեռ կա, և հենց դա տեսնելով՝ որոշեցի կպնել խնդրի թույլ տեղերին, միևնույն ժամանակ՝ ցավեցնելով սեփականը։ Դե, իհարկե, երբ լաց է լինում երեխան կամ մահճակալում պառկած հիվանդ հարազատի ցավերին գումարվում է նաև ցուրտը, և դու՝ թեկուզ գրքեր վառելով, կարող ես մեղմել իրավիճակը՝ ոչ միայն արարքդ մեղադրելի չէ, այլև դու ուղղակի պարտավոր ես անել դա։
Եվ սա ասում է մի մարդ, ում վերաբերմունքը գրքերի հանդեպ բացատրել կարող են միայն այն մարդիկ, ովքեր ինձ լավ գիտեն։ Իհարկե, չես կարող հարազատիդ ասել. «Կներես, բայց չեմ կարող վառել «Վերջին հույս»-ի վերջին հատորը, քանի որ այն առավել թանկ է»։
Մեր խնդիրն այս է. մի՞թե ոչինչ չփոխեցին տարիները։