Բարև: Ես ապրում եմ բազմաբնակարան շենքի 12-րդ հարկում: Մեր վերելակը շաբաթը 3-4 անգամ գնում է արձակուրդ: Հա, մի՛ զարմացիր, չնայած նրան, որ #փողչկա, միևնույնն է, ինքը հասցնում է տեղ-տեղ օգտվել բարիքներից: Մեր շենքի ջրի խողովակները, որոնք վերելակի հետ այդքան էլ լավ հարաբերությունների մեջ չեն, այնքան հին են, որ նույնիսկ Մովսես Խորենացին է իր «Հայոց պատմություն» աշխատության մեջ հիշատակել, ու այնքան անորակ են՝ կարծես ԱլիԷքսպրեսսից են գնել ու տեղադրել:

Ուրեմն՝ սկսում եմ ամենահետաքրքիր մասը պատմել: Մեր համեստ ու օրվա էլէկտրաէներգիայով ապրող վերելակը կարողանում է հանգստանալ, որովհետև մեր շենքի խողովակները միտինգ են կազմակերպում՝ ջրադուլ կամ ՋՐԱԴՈՒՅԼ, ու ամեն անգամ վերելակի շարժիչի աշխատանքին «վայիս» են լինում:
Անցնում եմ հաջորդ բողոքիս: Օրեր առաջ մեկուկես մետրանոց փոս փորեցին վերելակի դիմաց։ Կմտածեք, թե գանձեր էին փնտրում, բայց արի ու տես, որ որոշել էին խողովակները փոխել: Էդ փոսը դժոխքի դարպասների էր նման։ Ու ես ամեն անգամ՝ 15:30 վերածվում եմ ոչ թե Մոխրոտիկի, այլ Տարզանի: Ըհը, ես վերելակ եմ նստում ցատկոտելով, թռչկոտելով, վերելակի դռներից բռնվելով, որ հանկարծ «յոթն ու քառասունքս մեկ չլինի», ոչ էլ դժոխքի հետ մոտիկից ծանոթանամ:
Միշտ ասում են՝ երազանքին ու նպատակին հասնելու ճանապարհը քարքարոտ է ու դժվար: Հավատացե՛ք, ժողովու՛րդ, ճիշտ են ասում… Որովհետև պիտի ոտքով 12 հարկ բարձրանամ, որպեսզի հասնեմ Սառնարանին:
Մեր վերելակի դռները առավոտյան այնպիսի շխկոց-թխկոցով են փակվում՝ աղմկող հարևանների են հիշեցնում։ Այնքան պիտի խփես դռներին, որ փակվեն ու որոշեն, որ ժամանակն է արդեն աշխատելու ու վերև բարձրանալու:
Լուսավորությունը վերելակում շատ թույլ է, այսինքն մեր տեսողության մասին են մտածում կամ ինչպես ասել է Արամայիս Սահակյանը՝ Արեգակին պիտի հեռվից նայես (մեր դեպքում՝ լամպին): Երևի գիտեր, որ ապագայում այսպիսի վերելակներ են լինելու: Ու քանի որ լույսը նորմալ չի, ու վերելակն էլ մի կերպ է իջնում, հենց տեղ ենք հասնում ու լույս ենք տեսնում, մտածում ենք՝ արդեն երկնքում ենք ։ Հետո պարզվում է, որ պարզապես տեղ ենք հասել:
Ամենաջղային մասը: Ես երբեք ու երբեք չեմ հասկանա խոզերից հինգ պակասներին: Շատերի տան աղբը ինչ-ինչ կերպով հայտնվում է վերելակներում: Երևի տեսողական խնդիրներ ունեն, աղբամանը վերելակի հետ են շփոթում: Հավատացա՛ծ եղեք, չափից դուրս հաճելի է, երբ մաքրություն է տիրում:
Վերելակ մտնելիս մարդիկ խաչակնքում են, իջնելիս՝ աղոթում, դուրս գալիս փառք են տալիս, որ ողջ են մնացել… Կոճակները այնպես են ավիրել, որ սեղմելուց պիտի մատով չսեղմես, որովհետև մատդ կմնա կոճակի մեջ…
Որևէ հարկի ու վերելակի միջև մի քանի սմ տարածք է մնում, ու պիտի աստիճանները դնես, նոր նստես վերելակ:
Լավ, մի խոսքով՝ այս ամենը գրողին (բայց ո՛ր գրողին՝ չգիտեմ), մենք դեռ վերելակ ունենք ու, չնայած այս մի շարք թերություններին, էլի գոհ ենք ու տարվա մեջ մի անգամ բողոքելով անցնում ենք առաջ: Հրազդան քաղաքի վերելակների մեծամասնությունում «մե անմխիթար վիճակ» է տիրում, այսինքն՝ վերելակ էլ չկա, որ անմխիթար վիճակ լինի:
Մի խոսքով՝ արդար է, ժողովու՛րդ, ջնջե՛ք ու շահե՛ք…Բայց թե ի՞նչ կշահեք, Տիեզերքը գիտի…

Տարին ունի չորս եղանակ, ու ամենացուրտ եղանակը ձմեռն է: Եթե տաք չհագնվենք, ուրեմն՝ բարև՛, թոքաբո՛րբ, ցտեսությո՛ւն, ձնագնդի ու ուրախ ձմեռային արձակուրդներ: Բայց արի ու տես, որ բոլոր եղանակներին էլ կարող ես «բարև՛, թոքաբո՛րբ» ասել: Ուրեմն վերցնում ես 200 դրամ, նստում Հրազդանի 3-րդ համարի ավտոբուսն ու թաթիկով հաջող անում բոլորին: Եթե ուզում ես ընկնել «սկվազնյակի տակ», ուրեմն նստիր ավտոբուսի վերջում, որովհետև 2 մետր լայնությամբ ու 3 մետր բարձրությամբ անցքերից քամին ուղիղ մեջքիդ է փչում: Աղոթելով ենք նստում, որ ուժեղ քամի չլինի ու մեզ չքշի, տանի: Մեկ-մեկ մտքովս անցնում է հագնել Superman-ի համազգեստը ու ավտոբուսի մեջ ինձ հերոս զգալ: Դե, մեկ է՝ քամի է, իսկ այդպես ավելի դրամատիկ է: Աշնանը ես ինձ նույնիսկ Մերի Փոփինս եմ զգում: Վերցնում եմ անձրևանոցը և նստում (ավելի ճիշտ՝ կանգնում) ավտոբուս, որովհետև տանիքից ջուր է կաթում: Ախր, մազերիս դարդն էլ չեմ, այլ մրսելու եմ ու դեղատնից դուրս չգամ:

Լրիվ պատկերասրահ է՝ ինչ նկար ասես կգտնես՝ Ռեմբոյի նկարներից մինչև ռենջերների ու «Winx»-ի նկարները: Բոլորս էլ ավտոբուսով էքսկուրսիա գնալիս նստել ենք տանից բերած աթոռին, որովհետև տեղ չի եղել նստելու: 3-րդ համարի ավտոբուսում նոստալգիա է՝ հինը, ուղղակի նորովի: Ասֆալտի պատճառով ավտոբուսն ասես դժոխքի ճանապարհով ընթանա: Այդ իսկ պատճառով էլ ողնաշարս 90 աստիճան պտույտ է կատարում դեպի հյուսիս (հա, մեր ավտոբուսում հնարավոր է), իսկ «սկվազնյակի տակ» ընկած հոգիս դուրս է գալիս մարմնիցս: Թոքերս ու աղիքներս ժամանակավորապես տեղերով փոխվում են:

Շաբաթ, կիրակի օրերին ես ինձ զգում եմ թոշակի սպասող տատիկի պես, այսինքն՝ 3 ժամ կանգառում սպասում եմ, մինչև թոշակս, է՜, ավտոբուսս գա: 3-րդ համարի ավտոբուսը «Chanel» օծանելիքի գործարանն է հիշեցնում՝ բոլորի «օծանելիքները» խառնվում են իրար: Ավտոբուսում նաև գրկախառնության օրեր են լինում: Վճարում ենք 100 դրամ ու գրկում ում ուզում ենք, երբ ու ոնց ուզում ենք: Անգամ հատուկ ավտոբուսյան դիետաներ կան. այնքան նիհար պիտի լինես, որ կարողանաս մի նեղլիկ նստարանին 4 հոգու հետ տեղավորվել:

Կանգառների մասին էլ խոսեմ: Կանգառներում գործում է «քյարթ style-ը», այսինքն՝ մենք նույնիսկ նստելու տեղ չունենք. կա՛մ պիտի «բոյ քաշենք», կա՛մ «պպզած նապաստակ» խաղանք: Մեր խեղճ կանգառների խեղճ պատերին «Ազատ դեմոկրատներ», «Հայաստանի Հանրապետական կուսակցություն», «Բարգավաճ Հայաստան» և այլ կուսակցությունների պաստառներն են ընտրություններից մնացած: Ու միայն ձախ անկյունում իր համար անդարդ փակցված է «Վերանորոգում էժան գներով. սանտեխնիկ Կարո» հայտարարությունը: Հիմա հարց. «ի՞նչ է սև արկղիկում», կամ ո՞վ է լուծելու կանգառների ու ավտոբուսների հարցը՝ սանտեխնիկ Կարո՞ն, թե՞ մեր իշխանությունները:

Կարճ ասած՝ ցուրտ եղանակին չեն մրսում, այլ մրսում են 3-րդ համարի ավտոբուսում: 3-րդ համարի ավտոբուս. քո՝ «Դեպի հիվանդանոց երկու-շաբաթյա ճամփորդության ավտոբուսը»: Հա, մոռացա ասել. «Ուր որ գնաս, հետդ կգամ, հենց որ կանչես՝ մոտդ կգամ…»: Չէ, երգելը՝ չեմ երգում, ուղղակի ավտոբուսի երաժշտական փոստարկղից մի հատված էր։

Տանում են մեր երազանքները, հույսերը, ջերմ հիշողությունները: Պոկում, կտրում, գողանում ու տանում են: Խոսքս ինքնաթիռների մասին է: Ամեն անգամ, երբ երկնքում ինքնաթիռ ենք տեսնում, ուրախանում ենք: Մեզանից շատերը ասում են` բարեկամս է գալիս, որոշները ասում են՝ էլի մարդիկ գնում են այլ երկիր: Մարդիկ կան` մտածում են` իրենք էլ մի քանի տարի հետո կգնան: Ու ‹‹երկնքի չափ›› մարդիկ էլ կան, որ լուռ նայում են ու արտասվում: Քանի՜ ու քանի՜ ընտանիքի հույս է տարել ու դեռ քանի՜ ‹‹հույսեր›› է տանելու: Տանելու է ու գցելու է ‹‹խոպանի բաղչեն››: Մատյաններում քանի՜ ու քանի՜ երեխայի անվան դիմաց է գրված լինելու ‹‹մայր՝ տան տնտեսուհի, հայր՝ արտագնա աշխատանք››: Քանի՜ ու քանի՜ տատիկներ ու պապիկներ են միայնակ ապրելու ու դեռ ինչքա՜ն պիտի ինձանից ու քեզանից իրենց թոռների կարոտը առնեն: Քանի՜ ընտանիք է քանդվելու նրա համար, որ ամուսինը Ռուսաստանում այլ ընտանիք ունի: Դեռ ինչքան են մարդիկ վարկ վերցնելու, որպեսզի ինքնաթիռի տոմս գնեն ու փախչեն: Ախր, չէ, չեն փախչում, ուղղակի իրենք էլ չգիտեն, թե ինչ անեն: Քանի կին է իջնելու խանութ ու ասելու.
-Սուսա՛ն ջան, պարտք եմ անում մինչև ամուսինս ‹‹խոպան››-ից գումար կուղարկի:
Քանի երեխա է էքսկուրսիաներից, հագուստից ամեն ինչից զրկվելու: Քանիսը պիտի բացեն սքայփը ու սպասեն մինչև իրենց կզանգեն էն խոպան կոչվածից: Ինչքան արցունք է թափվելու յուրաքանչյուրիս բակում մեր բարեկամներին ճանապարհելիս: Հետո քանի՞սն են հետ դառնալու: Գիտեք, թե հե՞տ են դառնալու: Չէ: Գալու են ու տանելու են իրենց ընտանիքներին: Ու մեր շենքի, ձեր շենքի քանի՜ ու քանի՜ պատուհանի լույս է ընդմիշտ մարելու: Ու հետ չեն գա մինչև հարսանիք, կնունք կամ էլ թաղում չլինի: Դու չես գա:
Ու մի օր ընկեր Մարգոն ասելու է.
-Այս անգամ միայն հայրիկները գան ծնողական ժողով: Լսեցի՞ն բոլորը:
- Ընկե՛ր Մարգո, մեր հայրերը էստեղ չեն՝ Ռուսաստանում են, ինչպես գան,- ասելու են Վարդանիկները ու 2 ամսից իրենք էլ գնալու են:

Հրազդանը մերն է, մեր կորած ու մոռացված քաղաքը: Ավելին ասեմ՝ Կոտայքի մարզկենտրոնն է: Ժամանակին (1930-50 թթ.) Ախտա գյուղն էր: Հետագայում վերանվանվեց Հրազդան: Ըստ պաշտոնական տվյալների՝ մեր քաղաքում ապրում է 59 364 մարդ, բայց ընդամենը ասում են, էլի: Վաղուց են լքել Հրազդանը, թողել են ու ընտանիքներով գնացել այլ երկրներ, շատերն էլ` մայրաքաղաք: Մեր քաղաքում կա 290 հատ շենք: Անգույն ու սառը շենքեր են՝ ձանձրույթ են առաջացնում, որովհետև դատարկ են, ոչ ոք չի ապրում էնտեղ:

Չքայլես այստեղով, կվախենաս: Դու կվախենաս միայնությունից, մարդկանց անտարբերությունից: Դու կվախենաս, երբ չլսես երեխաների ծիծաղ, երբ ծեր մարդիկ բարձրաձայն չեն խոսի փողոցում: Դու կվախենաս, երբ տեսնես դատարկ բակեր: Կվախենաս, երբ առավոտյան աշխատանքի շտապող մարդկանց չհանդիպես: Վախենալու ես, բայց ես չեմ վախենա: Հրազդանցին չի վախենա:

Դու չես տեսնի մանկապարտեզներում վազվզող երեխաներին: Չես տեսնի ինչպես են պատանիները խմբերով ջերմ մթնոլորտում զրուցում: Չես էլ տեսնի հրազդանյան պապիկներին, ովքեր նստած սպասում են, թե երբ պիտի թոշակ ստանան ու բողոքում են կառավարությունից՝ իմանալով, որ ոչ ոք նրանց ձայնը չի լսելու: Ոչ մի բան էլ չես տեսնելու, ու գիտես՝ ինչո՞ւ: Որովհետև էսպիսի լավ երևույթները մեր քաղաքում թաքնված են: Հրազդանցու աչքեր են պետք տեսնելու համար: Հրազդանցու՝ ամեն տեղ մի նոր բան փնտրող աչքեր: Մեր քաղաքում սրճարաններ չկան, կինոթատրոն չկա, մի խոսքով՝ ժամանցի ոչ մի վայր չունենք: Մենք էլ ենք ուզում ֆիլմ դիտելու գնալ, նկարվել ու գցել Facebook: Դե հա, մեզ մոտ «կյանքը չի եռում», բայց մենք չենք ուզում մոռացված քաղաք ունենալ: Ագահ չենք, չէ, ու շատ բան էլ չենք պահանջում: Պարզապես ուզում ենք վառ գույներով ներկապնակ նվեր ստանալ ու ներկել մեր քաղաքի մութ անկյունները:

Մեր քաղաքի ժամանակավոր կացարանի մի փոքրիկ սենյակում ապրում է նա՝ սև հագուստով կինը: Քանդված ու խոնավ պատերի ներսում է ծերանում: Տանիքից ջուր է կաթում, իսկ նա նստած նայում է: Ուրիշ բան չի կարող անել՝ բացի նայելուց: Ախր, ի՞նչ պիտի անի: Ի՞նչ անի այն քաղաքացին, որը անգամ ապրելու տեղ չունի: Ի՞նչ անի այն քաղաքացին, ով հացի համար գումար չունի: Աշխատանք չունի, որովհետև կրթություն չունի, իսկ կրթություն չունի, որովհետև ժամանակին գումար չի ունեցել ու չի կրթվել: Խոսքի ազատություն չունի, ոչ մի բան չունի: Փոխարենը՝ նա մարդ է:

Դժվար է մեր ժամանակներում այդքան կամեցող, այդքան բարի մարդ գտնելը. հազվադեպ են հանդիպում: Նա խանութից խանութ է շրջում ու հավաքում է արկղեր, որ ձմռանը վառեն ու տաքանան: Ընտանիքն էլ մեծ է: Արցախյան ազատագրական պայքարի ժամանակ են եկել Հրազդան: Ի՞նչ իմանային, որ այսպես կլիներ: Ամեն անգամ ես տեսնում եմ նրան ու մտածում եմ, որ պարտավոր եմ օգնել: Մենք բոլորս պարտավոր ենք օգնել, որովհետև բացի հասարակ քաղաքացիներից, ոչ ոք էլ չի օգնելու: Մերոնք են, մեր երկրի քաղաքացիներն են, ո՞ւր գնան: Մի օր ես անպայման կօգնեմ այս կնոջը ու կաշխատեմ իշխանության ուշադրությունը սևեռել այս հարցի վրա: Հավատում եմ, որ կարող ենք օգնել դժվար իրավիճակում գտնվող մեր համաքաղաքացիներին: