Հիշո՞ւմ եք, «Համայնքը ես եմ» ճամբարի մասին պատմել էի, որի շրջանակներում յուրաքանչյուրս պետք է ծրագիր իրականացնեինք` ֆոնդահայթայթում անելով:

Իմ ծրագիրը հետևյալն էր. Հալիձոր բնակավայրում պետք է բարեկարգվեր խաղահրապարակը: Դրա համար մեզ անհրաժեշտ էր գումար, որի համար հանդիպեցի բնակավայրի վարչական ներկայացուցիչ` Հասմիկ Ղարագյոզյանի հետ: Ներկայացրեցի գաղափարը, նա հավանություն տվեց և ասաց, որ մեզ կօգնի: Տիկին Ղարագյոզյանը դիմեց համայնքապետարանին, շատ լավ արձագանք ստացավ: Համայքնապետարանը մեզ տվեց այն ամենը, ինչը անհրաժեշտ էր ծրագրի ողջ ընթացքում:

Սկզբնական շրջանում ձևավորեցի թիմ, որի հետ աշխատեցի ծրագրի ողջ ընթացքում:

Թիմի հետ հանդիպումների ժամանակ, յուրաքանչյուրը կիսում էր իր կարծիքը, թե ինչպես կարելի է ձևափոխել, ինչ կարելի է ավելացնել և այլն:

Մեր հանդիպումներից մեկի ժամանակ ներկա էր նաև մեր վարչական ներկայացուցիչ` Հասմիկ Ղարագյոզյանը, ով նույնպես մեզ օգնեց ծրագիրն ի կատար ածելիս:

Տարբեր օրեր հավաքվում էինք, աշխատանքները իրականացնում:

Ծրագրի շրջանակներում նաև ծաղիկներ ենք տնկել մանկապարտեզի շրջակայքում:

Ամենահետաքրքիրն այն էր, որ ծնողները ևս եկան և մեզ օգնեցին:

Կարող եմ ասել, որ արդյունքն ակնհայտ է:

Լուսանկարը` Գոհար Փարսյանի

Յուրաքանչյուրի մասին կարող ես խոսել, թե՛ ծանոթների, թե՛ անծանոթների, բայց հարազատներիդ մասին և հատկապես պապիդ մասին, բառեր չես կարող գտնել՝ խոսելու կամ գրելու համար:

Պապս՝ Աշոտը, ճաղատ, միշտ թախծոտ աչքերով մարդ էր: Ճիշտ է, վերջին 8 տարիների ընթացքում նա դժվարանում էր քայլել, սակայն այդ վիճակում ևս, նա չէր դադարում ուրիշների մասին մտածել:

Դժվարանում եմ պապիս մասին անցյալով խոսել, որովհետև նա մեզ հետ է, կապ չունի, որ ֆիզիկապես լքել է մեզ, նա հոգեպես մեր կողքին է և պաշտպանում է մեզ ցանկացած փորձությունից:

Պապս՝ Փարսյան Աշոտը, ծնվել է 1941թ.-ի նոյեմբերի 4-ին, մեր հին ու չքնաղ Հալիձորում: Հին գյուղում էլ ստացել է 8-ամյա կրթություն, այնուհետև ուսումը շարունակել է Շինուհայրում: Դպրոցն ավարտելուց հետո նրան չեն տանում բանակ. ծնողները ծեր էին, պապիս խնամակալության տակ, սակայն 2 տարի հետո, զինակոչվում է, ծառայությունն ավարտելուց հետո վերադառնում է հայրենիք և ամուսնանում տատիս՝ Ռոզայի հետ (եթե հիշում եք, տատիս մասին էլ եմ գրել):

Լուսանկարը` Իզա Ասծատրյանի

Երբ տատիս հարցրի, թե ինչպես են ծանոթացել, ամուսնացել, տատս նայեց ինձ, աչքերը մի փոքր լցրեց ու լռեց: Ճիշտ է, այդպես էլ չիմացա, բայց գիտեմ, որ մի հետաքրքիր ձևով ծանոթացած կլինեն:

Ամուսնանալուց հետո պապս և տատս մեկնում են Բաքու, որտեղ ծնվում է մորաքույրս՝ Ալինան, այնուհետև վերադառնում են Հին Հալիձոր: Երեք տարի հետո ծնվում է քեռիս՝ Ռոբերտը:

Ինչպես նշել էի տատիս մասին հոդվածում, 1960-ական թվականներից Հին Հալիձորից մարդիկ բարձրանում էին ներկայիս գյուղ: Տատս ու պապս առաջիններից էին, ովքեր նոր Հալիձորում սեփական ձեռքերով տուն կառուցեցին: 1972 թվականին տեղափոխվեցին նորակառույց տուն, բայց շարունակեցին մշակել նաև հին գյուղի այգիները:
Նոր գյուղում նոր տանը ծնվում է մայրս՝ Իրան: Այս շրջանում պապս պահեստապետ էր, այդ ժամանակ Գորիսում ինչքան խանութ, բուֆետ կար, իրենց սնունդը պապս էր բաժանում:
Մայրիկիս ծնվելուց երեք տարի հետո էլ ծնվում է մյուս քեռիս՝ Վարդանը:

Տատս ու պապս, 4 երեխաներին էլ շատ սիրում, խնամում, պատրաստված դպրոց էին ուղարկում:

Պապիս մասին անվերջ կարելի է նստել և խոսել, մայրիկս հաճախ է պատմում պապիս մասին, ասում է.
-Պապիկդ ամեն օր մեր դասերը ստուգում էր: Մի օր, երբ ստուգելու ժամը գալիս է, իսկ մենք դաս սովորած չեն լինում, ասում ենք, որ պատմությունը կարդալ է տվել, պապիկդ էլ թե բա՝ էշի մեկերը, ո՞վ ա տեսել պատմությունը կարդալ տան (ի դեպ, «էշի մեկերը» պապիս սիրած բառերից էր):

Մայրս նաև պատմում է, թե ինչպես էր օգնում պապիկիս հաշվապահական աշխատանքներում: Այն ժամանակ փայտի համրիչներով էին հաշվում, և այդտեղից էլ մայրիկիս մեջ սեր ծնվեց դեպի հաշվապահությունը և այդ ուղղությամբ էլ սովորեց:

Հիշում եմ, երբ գնում էի պապիկենց տուն, պապիկս ասում էր, որ Իզան փողոցի սկզբում ա լինում, ես միանգամից իմանում եմ, էնքան բարձր ա խոսում:
Դե, ես փոքր ժամանակ հայտնի էի բարձր խոսելով:

Պապիս քույրը՝ Թամարա տատիկը, ասում էր, որ երբ ինքը փոքր էր, պապիկս գնում էր խոտ հնձելու, ինքն էլ էշին էր տանում, որ խոտը լցնեն վրան ու տանեն տուն:

Փոքր ժամանակ, բոլոր թոռներս գիտեինք, թե պապիս անունը Փարսյան է: Դե իրեն բոլորը Փարսյանով էին դիմում: Այնքան հիշողություններ կան, որ չգիտեմ, որը գրել, որը՝ թողնել:

Պապիս բոլորը սիրում և հարգում էին: Նա մեզ համար հիանալի օրինակ է թե՛ իր մարդ տեսակով, թե՛ իր աշխատասիրությամբ:

Լուսանկարը` Անետա Ասծատրյանի

Բարև, ինչպես տեսնում ես, ես ամեն օր քայլում եմ ինչ-որ բանի հետքերով, այս անգամ էլ որոշեցի գնալ ծիթրոնի հետքերով: Դե, և՛ դուք կիմանաք, թե ինչպես ենք պեղում ծիթրոնը, թե՛ մեր տանը ծիթրոնի հարցը կլուծվի:
Մի օր, արևոտ օր, երբ հովն ընկավ, արդեն ժամը 17:00 կլիներ, մեկ էլ քույրս՝ Անետան, առաջարկեց գնալ ծիթրոն հավաքելու: Ինչպես կարող էի հրաժարվել, եթե ես կյանքում չէի գնացել ծիթրոնի հետքերով:

Լուսանկարը` Անետա Ասծատրյանի

Ուտելիք վերցրեցինք ու ճամփա ընկանք: Երևի գիտեք, որ ծիթրոնը դաշտում քեզ չի սպասում, ճանապարհի վրա է, պետք է հավաքելով գնաս, ու մենք այդպես էլ արեցինք:

Հավաքեցին, հոգնեցինք, որոշեցինք նստել ծառի տակ, մի կտոր հաց ուտել, այնուհետև շարժվել տուն: Հացը ուտելուց հետո ճանապարհ ընկանք, մեկ էլ՝ դիմացներս մի ավազե պատ: Որոշում ենք ցատկել, իրականում այդքան էլ բարձր չէր երևում, բայց բավականին սարսափելի էր: Մենք այդ պատը հաղթահարեցինք մոտ 10 րոպեում, երբ կարող էինք շրջանցել ընդամենը 3 րոպեում:

Լուսանկարը` Անետա Ասծատրյանի

Արդեն գալիս էինք տուն, մոտ երկու պարկ հավաքել էինք: Հասանք տուն, լիքը շնորհակալական խոսքեր լսեցինք: Ես ահավոր հոգնած էի, բայց դա ինձ չէր խանգարում լուսանկարները նայել, ընտրել դրանցից մեկը և տեղադրել ֆեյսբուքյանս էջում:

Մի խոսքով, ես դեռ շատ ճանապարհներով եմ գնալու, հետևեք իմ բացահայտումներին:

Լուսանկարը՝ «Զանգեզուր» թերթից

Հուլիսի 1-ին լրանում է «Զանգեզուր» թերթի խմբագիր Սերյոժա Ղազարյանի 100-ամյակը:

Իմանալով պարոն Սերյոժայի մասին, որոշեցի նրա թոռնուհու՝ Ռուզաննա Ղազարյանի հետ հարցազրույց վարել: Տիկին Ռուզաննան ասում է.

-Պապիկս՝ Սերյոժա Ղազարյանը, ծնվել է 1918թ.-ին, Գորիսի շրջանի Ակներ գյուղում: Սովորել է տեղի միջնակարգ դպրոցում, իսկ դպրոցն ավարտելուց հետո ընդունվել է մանկավարժական ինստիտուտ, դրա հետ մեկտեղ Քարաշեն և Քարահունջ գյուղերում աշխատել է հայոց լեզվի և գրականության ուսուցիչ:

Երբ Հայրենական մեծ պատերազմը սկսվեց, նա 3-րդ կուրսում էր սովորում և 1941թ.-ի հունիսի 24-ին գնում է ռազմաճակատ: Այնպես է ստացվում, որ պապս ռազմաճակատում վիրավորվում է, սակայն ապաքինվելուց հետո կրկին մեկնում է ռազմաճակատ: Չմոռանամ նշել, որ 1944թ.-ին նշանակվել է Խոտ գյուղի դպրոցի տնօրեն, իսկ 1945թ.-ին՝ պատասխանատու քարտուղար «Զանգեզուր» թերթում: Արդեն 1963թ.-ից 26 տարի աշխատել է «Զանգեզուր» թերթի խմբագիր: Նրա խոսքերից շատերն են մեջբերումներ անում, ես էլ ուզում եմ մի մեջբերում անել: Երբ լրագրողները խճճված խոսքերով էին հոդվածներ գրում, պապս ասում էր. «Այ ընկեր/ընկերուհի, պարզ գրիր, Թումանյանի մեծությունը, տաղանդի ուժը նրա ստեղծագործությունների պարզության մեջ է»:

Մի դեպք ևս պատմեմ: Մի անգամ երկու լրագրողների, ովքեր հարբած վիճակում ուշացել էին, երկուսն էլ երկու ժամով, տարբեր պատժամիջոցներ է կիրառում, մեկին՝ ուղղակի նկատողություն, մյուսին՝ խիստ նկատողություն, և երբ նրան հարցնում են, թե ինչո՞ւ է այդպես պատժում, չէ՞ որ երկուսն էլ նույն իրավիճակում էին հայտնվել, նա ասում է, որ մյուսը գումար չունի մոտը, խմիչքը երկրորդն է գնել:

Շատ բաներ կարելի է պատմել պապիս մասին, վերջերս «Զանգեզուր» թերթը պապիս մասին

հոդվածներ էր հրատարակել, հոդվածներից մեկում, որի հեղինակը Ալվարդ Մեսրոպյանն էր,

հետաքրքիր միջադեպ էր պատմել, հիմա մի հատված կարդամ:

«Հերթապահությունս ավարտելու հաճույքը դեռ չվայելած, զանգեց՝ արի այստեղ: Գնացի:

-Այս նախադասության մեջ ստորակետ չես դրել:

-Դրել եմ:

-Ո՞ւր է, դե հանի աչքս կոխի (այս բառակապակցությունը նրա ամենասիրելի բառակապակցությունն էր և այն հաճախ էր օգտագործում առիթի դեպքում):

Ես նրան ցույց տվեցի իմ դրած ստորակետը: Նա խոշորացույցը հանեց, նայեց, տեսավ ես ճիշտ եմ:

-Գյուլնազարյան Լենան (նա մեր սրբագրիչն էր) գիտե՞ս ինչ խոշոր ստորակետ է դնում:

-Ամեն մարդ իր չափսի է դնում կետադրական նշանը,-ասացի ես:

Նա մեղմորեն ժպտաց, որը կարելի է այսպես «թարգմանել»՝ «Մեղքս ընդունում եմ»:

Իմ հուշերով կիսվելուց հետո, ուզում եմ, հենց պապիկիս մասնագիտական ձեռագրով էլ շնորհավորել նրան: Ճիշտ է, նա 2007թ.-ին է մահացել, բայց կարելի է անվերջ խոսել պապիս մասին, որովհետև նա միշտ մեզ հետ է: Որովհետև նա միշտ ապրում է:

Չեմ կարող հպարտությանս ու հուզմունքիս չափը բառերով նկարագրել: Ուղղակի կցանկանայի այսօր գրկել, համբուրել ու շնորհավորել նրա ծննդյան տարեդարձը: Կուզեի ասել, թե որքան եմ սիրում ու հպարտանում նրանով: Նա Զանգեզուրի մեծ մարդկանցից է, ում համեստությունն ու աշխատելաոճը միշտ տարբերվել է: Պապիկս մեր ողջ գերդաստանի գլուխն է, ում մահից հետո անգամ, ոչինչ չի փոխվել: Մարդ մահանում է այն ժամանակ, երբ նրան այլևս չեն հիշում: Իսկ պապիկս այն լույսն է, որ միշտ վառ է մնալու, նրան միշտ հիշելու ենք: Շնորհավոր ծնունդդ, հայ մարդ, Մեծ մարդ, Պապ ջան: