Anush abrahamyan

Հին օրերի արահետն ու հոկտեմբերի մութը

Հոկտեմբերը վերջանալու վրա էր: Տնից դուրս եկա ուղիղ ութն անց երեսուն րոպեին, երբ դասերը սկսվում են: Շնչակտուր քայլում էի, երբ նկատեցի հարևան Գևորգ պապին պատուհանի մոտ, մի ձեռքը՝ գլխի տակ, մյուսով չիբուխը բերանին մոտեցնելիս: Չմտածեք, թե միայնությունն էր ցանկանում խեղդել չիբուխից բարձրացող քուլաների մեջ, չնայած՝ անժառանգ պապի աչքերում հաճախ կարելի էր դա կարդալ, կամ էլ ներքին մի տխրություն էր, որն արտահայտվում էր «օջախի ծուխը շարունակող պիտի լինի» արտահայտության մեջ: Հիմա հաստատ Արուս տատը մի բան է սարքում ուտելու հին, սևացած սյուների վրա հենված հացատանը ու էլի պապի լռությունից նեղսրտած՝ քթի տակ ասում է. «Թող Սուրբ (եկեղեցի) գնա ու մոմ վառի, որ իմ նման կնկա է հանդիպել»:

Ժպտացի ու գլխով արեցի, նա էլ ինձ տեսնելով լայն ժպտաց ու գլխով արեց, ինչպես միշտ՝ ձեռքը հորիզոնական մի քանի անգամ թափահարեց, որ նշանակում էր կամ ո՞նց ես, կամ ինչի՞ ես ուշացել: Ես էլ դրան համարժեք վեր բարձրացրի ուսերս, նա ևս մեկ անգամ ժպտաց, ու ես շարունակեցի շնչակտուր քայլել:

Դեպի դպրոց տանող ճանապարհը դատարկ էր, բոլոր ուսումնատենչները վաղուց դպրոցում էին, իսկ ես արդեն 5 րոպե է, ինչ ուշացել եմ: Սկսեցի դանդաղ քայլել, միևնույնն է՝ ուշացումը նույն սարսափելի երևույթն է, կապ չունի՝ երեք, թե հինգ րոպե, դասղեկին էլ նույն բացատրությունն եմ տալու, լավ է՝ հանգիստ քայլերով հասեմ: Ամբողջ ճանապարհին մտածում էի Գևորգ պապի ու Արուս տատի մասին: Երկուսն էլ ութսունն անց են, բայց սերը չի թառամել, ինչպես թառամել են տատի սպիտակ ձեռքերը: Թեև պապը երբեմն, ինչպես ինքն էր ասում, հոգին դուրս եկած ժամանակ նախատում էր տատին ճաշը աղի անելու համար, այնուամենայնիվ, սիրում էր նրան ինչպես այն օրը, երբ հանդիպեց Գայանենց տնից ջուր բերելիս: Տատը, ուրախ ժպիտը դեմքին, հաճախ է պատմում այդ մասին՝ ձեռքերը հին միզարին (գոգնոցին) քսելով: Ասում է, թե էդ օրը պապը էնպես է տարվել իրենով, որ իր ձիերին թողած (այդ ժամանակ ձի է ունեցել)՝ Արուսենց կովերին է ջրել, որ մի քանի անգամ տեսնի Արուսին: Ասում է նաև, որ հայրը համաձայն չի եղել իրենց ամուսնությանը, բայց իրար հետ փախել են: Նա շատ բան է հիշում, և ուրախ աչքերը լցվում են միայն այն ժամանակ, երբ խոսում է զավակ չունենալու մասին: Ծեր կինը գոգնոցի փեշով թաքուն սրբում է աչքերը, որ պապը չտեսնի: Ասում է, որ պապն էլ լաց կլինի, ու հին վերքերը էլի կցավեցնեն նրա մի բուռ սիրտը: Չնայած դրան՝ նրանք երջանիկ են:

Գարնան հետ տատը իր սիրելի ծաղիկներն է ցանում ու վարունգի մարգեր անում, իսկ պապը միակ կովը դեմ արած տանում է գյուղի կողքի դաշտերը՝ նոր դուրս եկած անուշահոտ խոտ տալու: Ամառը նույնքան հետաքրքիր է անցնում: Տատը շուտ վեր է կենում, ուտելիք սարքում ու տալիս պապին, որ հետը տանի հանդ: Կեսօրին թաղի երեխեքից մեկին խնդրում է, որ իր սարքած նոր ուտելիքը հասցնեն պապին, չնայած պապը միշտ իրեն հատուկ խռպոտ ձայնով ասում է, թե՝ էդքան մի ուղարկիր, մեկ է՝ չեմ ուտելու: Տատը նեղսրտում է, թե՝ իմ սարքածը չես հավանում, էլ չեմ սարքի: Բայց, միևնույնն է, ամեն անգամ նույնքան ուղարկում է:

Արդեն աշուն է, նշանակում է՝ պետք է գնանք տատենց խնձորներն ու տանձերը քաղելու: Աշնան ամենահետաքրքիր օրն է մեզ համար: Հեշտությամբ տատից կորզում ենք իր կյանքի հետաքրքիր պատմություններն ու ողջ երեկոն անցկացնում լիաթոք ծիծաղով:

Բայց այսօր ուրիշ է լինելու: Ես չգիտեի, թե ինչ էր լինելու: Չգիտեի, որ դպրոցից տուն եմ գալու, ու թաղի երեխաներից մեկը լացելով ասելու է, թե Գևորգ պապը մահացել է: Ես չգիտեի, որ այդ օրից Արուս տատին տեսնելու եմ միայն ձեռնափայտը ձեռքին՝ հին գոմի պատի տակ լացելիս, ես չգիտեի, որ գարնան հետ Արուս տատը ոչ ծաղիկ է ցանելու, ոչ էլ վարունգի մարգեր է փորելու: Չգիտեի, որ էլ երբեք չեմ տեսնելու Գևորգ պապին հին չիբուխը ձեռքին՝ պատուհանի մոտ կանգնած:

Նոյեմբերը նոր էր սկսվել, բայց այգու խնձորները դեռ քաղված չէին: Ո՞վ սիրտ կաներ, ո՞վ կհիշեցներ…