Անուշ Մուրադյանի բոլոր հրապարակումները

Հայացքներ

Anush Muradyan

Ամեն ինչի գեղեցիկ լինելու մասին

Կսահմանե՞ք գեղեցիկը։

Գեղեցիկ է ամեն բան, ինչը մենք տեսնում ենք, լսում, շնչում, զգում, վերապրում…
Այստեղ շատ կհանդիպեք «ամեն ինչ գեղեցիկ է» արտահայտությանը։
Յուրաքանչյուրս գեղեցիկ ենք համարում այն, ինչը սիրում ենք կամ էլ ուղղակի հավանում։ Եկեք խոսենք հենց գեղեցիկից՝ ամենաբարդ թեմաներից մեկի մասին։
Գեղեցիկը այնքան շատ է, որ մարդ կարող է իրեն կորցնել դրա մեջ, կամ էլ գտնել։ Մի պահ փակեք աչքերը, ու մտածեք գեղեցիկի մասին, միանգամից, մի ակնթարթում գալիս են այնքան տարբեր բաներ, որ թվելը անհնար է։
Գեղեցիկ է ամեն ինչ, ուղղակի մենք պետք է կարողանանք տեսնել գեղեցիկը, լսել գեղեցիկը, շոշափել ու շնչել գեղեցիկը։ Ազատ խոսել ու մտածել գեղեցիկի մասին ու չփորձել մեզ սահմանափակել այդ հարցում։
Դուք, ես, նրանք… Մենք ենք գեղեցիկ։ Երբ զգանք մեր ներսի գեղեցկությունը, կզգանք նաև դրսինը։
Ի՞նչ, միթե գեղեցիկ չէ օդի մաքուր լինելը, կամ էլ ձյան առաջին ու վերջին փաթիլը, յասամանները, կենդանիները, գետի աջ ու ձախ ափերը, ծարավի հագեցումը ու ամեն ինչը։ Ամեն ինչ այնքան խառն է, երբ խոսում ենք գեղեցիկից, չենք կարողանում կողմնորոշվել ու հստակ պատասխան տալ։ Տալիս ենք միայն մեզ հարմար պատասխան։

Մեր քայլերը այնքան գեղեցիկ են, երբ քայլում ենք նեղ կամ լայն փողոցներով, մեր ձեռքերը, երբ զգուշությամբ բռնում ենք տաք թեյի բաժակը, մեր հայցքը, երբ բարկանում ենք կամ լիաթոք ծիծաղում… Գեղեցիկ է։

Եթե այսպես շարունակեմ խոսել կամ պատմել ամեն մի գործողության, երևույթի, աչքերի գույների գեղեցիկ լինելու մասին, ապա մի ամբողջական վեպ կգրեմ։
Շատերը գեղեցիկ ասելով պատկերացնում են արևածագ, ստանդարտներին համապատասխանող մարմին, շքեղ ծաղկեփունջ, ժպիտներ։ Բայց պետք է հասկանալ` գեղեցիկ են նաև արևամուտը, առանց չափանիշների մարմինը, մեկ հատ դաշտային ծաղիկը, արցունքները։

Գեղեցիկ է ամեն մի լավ ու վատ բան, ինչը կա այս կյանքում։
Կսահմանե՞ք գեղեցիկը։

Anush Muradyan

1825-2019

Հստակության համար. այս պատմվածքն այն մասին է, թե ինչքան շատ եմ ուզում գնացք նստել։

1825 թվականի սեպտեմբերի 27-ին բացվել է առաջին հասարակական երկաթուղին։ Արդեն 2019 թվականն է, իսկ ես այդպես էլ գնացք չեմ նստել։ Մարդիկ բաժանվում են երկու խմբի` նրանք, ովքեր նստել են գնացք ու նրանք, ովքեր չեն նստել։ Ինչպես հասկացաք` ես երկրորդ խմբին եմ պատկանում։ Դեռ ընդամենը 19 տարեկան եմ, միգուցե այս փաստը ինչ-որ բան փոխեր, չգիտեմ։

Երբևէ ձեզ տխուր զգացե՞լ եք, որ գնացք չեք նստել։ Եթե այլ պատճառներ չունեք տխրելու, դա շատ հարմար առիթ է։ Դուք գնացք չեք նստել։ Կամ էլ նստել եք, ուղղակի ես չեմ ուզում ինձ մենակ զգալ այս պատմության մեջ։

Երբ մտածում եմ գնացք նստած մարդկանց մասին, հասկանում եմ, որ իրենք տարբերվում են մյուսներից։ Իրենք էնպիսի բան չեն արել, որ տարբերվեն, ուղղակի գնացք են նստել ու երևի չեն էլ գիտակցում, թե ինչ մեծ առավելութուն ունեն մյուսներից։

Կայարանում նստում ու սպասում եմ գնացքին։ Գնացքն էլ իր ուղևորներին է սպասում։ Գնացքը երբեք չի ուշանում ու չի սպասում ուշացածներին։

Իմ երազանքների գնացքը ու երկաթուղին տեսել եմ միայն ֆիլմերում։ Դե, երևի գիտեք, ինչպես է դա լինում` մի սենտիմենտալ աղջիկ, ով երազում է լինել ֆիլմի գլխավոր դերասանուհու փոխարեն, հատկապես, երբ այդ հերոսը գնացքի մեջ նստած թեյ է խմում։

Խոսելով շատ ծանոթ և անծանոթ մարդկանց հետ` հասկացա, որ գնացքը իրենց կյանքում այդքան էլ մեծ դեր ու տեղ չունի։ Նրանք, ովքեր նստել էին, ասում էին, թե աղմուկը շատ է, ամառը եթե նստեք, շնչելու օդ չի լինի, ուշ է տեղ հասնում, մարդիկ շատ են աղմկում ու էդպես։ Բայց… Գնացք պետք է նստել հոկտեմբերին, լսել գնացքին բնորոշող ձայնը, նստել պատուհանին մոտ ու հետևել ճանապարհին գնացքի ճոճքից, որ հայացքդ աջ ու ձախ է անում։ Պատկերացնել, թե ինչքան են երկարացնում վագոնները գնացքը, ու հասկանալ, թե ինչ երկար ու դանդաղ ճանապարհ պետք է անցնել։ Հիշել ու ամաչել, որ երբ անցնում է գնացքը, բոլորը կանգնում են ու նայում, դե, հատկապես` փոքրերը։

Գիտե՞ք, պատկերացնում եմ, որ գնացքը ներսից այնքան գեղեցիկ է, որքան դրսից։ Մարդիկ տարբեր պատկերացումներ ունեն գեղեցիկի հանդեպ։ Գնացք, գնացք, գնացք… այստեղ դեռ շատ կհանդիպեք «գնացք» բառը։

Կայարան եմ գնում՝ երկար ու շատ ուշադիր ուսումնասիրելու գնացքի վագոնները։ Որպես կանոն` դրանք լինում են կարմիր կամ էլ սպիտակ ու կանաչ:

Ու այս ամենի հետ թվում է, թե վազում եմ գնացքի հետևից, բայց այդպես էլ չի կանգնում… Ես կարող եմ գնել ընդամենը գնացքի տոմս ու նստել այդքան սպասված գնացքը։ Բայց ախր այդպես այնքան անհետաքրքիր է… Անհետաքրքիր է կորցնել գնացքին սպասելու ու չնստելու զգացումը։

Մի գաղտնիք ասեմ` գնացք նստելու համար պետք է հագնել երկար ու կարմիր զգեստ, վերցնել Չակ Պալանիկի գրքերից երկուսը, կանաչ թեյ ու տաք բաճկոն… Կարծես թե այսքանը։

1825-2019-ի ընթացքում այնքան գնացքներ են սպասել ու մեկնել ճիշտ ժամանակին…

Հստակության համար. այս պատմվածքը այն մասին էր, թե ինչքան շատ եմ սիրում գնացքներին սպասել։

Մեր նոր թղթակիցները

Հունիսի 25-28-ը «Մանանա» կենտրոնում անց էին կացվում Հայաստանի պատանի թղթակիցների ցանցի 17.am կայքի նոր թղթակիցների նախապատրաստման դասընթացները: Մասնակիցները տարբեր մարզերից էին`  Սյունիքից, Երևանից, Շիրակից, Լոռուց, Գեղարքունիքից, Արմավիրից, Արարատից, Արագածոտնից,Կոտայքից, Տավուշից և այլն:Anahit Badalyan

-Բարև Ձեզ, ես Անահիտ Բադալյանն եմ Սյունիքի մարզի Կապան քաղաքից, 17 տարեկան, սովորում եմ Իտալիայում UWC քոլեջում, հիմա ամառային արձակուրդները անցկացնում եմ Հայաստանում։

-Ինչպե՞ս որոշեցիր մասնակցել այդ ծրագրին և կրթությունդ շարունակել Իտալիայում։

-Առհասարակ, մշակութային, փորձի փոխանակման և նմանատիպ այլ ծրագրերը լավ հնարավորություն են, որպեսզի ընդլայնես քո մտահորիզոնը, շփվես այլ մտածելակերպի տեր մարդկանց հետ ու իրենցից սովորես լավը ու հետաքրքիրը, որը դու երբևէ չես նկատել, ու դու էլ իրենց փոխանցես քո իմացածը։ Փուլերը հաղթահարելով ընդունվեցի։

-Ինչո՞ւ որոշեցիր թղթակցել 17.am-ին, ի՞նչ հետաքրքրություն տեսար կայքի մեջ։

-Ես հետևում էի 17-ի թղթակիցների հոդվածներին, որոնք ներկայացնում էին իրեց գյուղը, քաղաքը և խնդիրները, ու մտածեցի, որ ես էլ գրեմ, կլինեն մարդիկ, որ իմ պես կկարդան իմ հոդվածները, և իրենց համար հետաքրքիր կլինի։

-17.am-ը դրական ազդեցություն ունեցա՞վ քո վրա։

-Այո, մտածեցի, որ իմ համայնքի խնդիրների մասին, և ոչ միայն խնդիրների, կիսվելը և արտահայտելը իմ մտքերը կհետաքրքրի մարդկանց։ Այն ինձ համար մեծ հնարավորություն էր ինքնաարտահայտվելու։

-Լրագրությունը քո հոբբի՞ն է, թե՞ ընտրած մասնագիտությունը։

-Երկար ժամանակ մտածել եմ, որ լրագրող եմ դառնալու, մասնակցել եմ լրագրողական ծրագրերի, սակայն երբ իմացա այլ մասնագիտությունների մասին, ուսումնասիրեցի, հասկացա, որ ինձ ավելի համապատասխանում է տնտեսագետի մասնագիտությունը։ Ես արդեն իմ մասնագիտությունը ընտրել եմ, և թղթակցում եմ 17-ին, ինչ մասնագիտություն էլ ընտրեմ, ես շարունակելու եմ լրագրությունը, քանի որ ես սիրում եմ այն։

-Քո շրջապատում կա՞ն մարդիկ, որոնց կառաջարկես թղթակցել 17-ին և ընտրել լրագրողի մասնագիտությունը։

-Իմ ընկերներից շատերը չգիտեին 17-ի մասին, բայց երբ գրեցի հոդվածներ, տեղադրեցի, բոլոր ընկերներս արդեն իմացան կայքի մասին։

-Կրթությունը վերջացնելուց հետո կմնա՞ս Իտալիայում, ի՞նչ պլաններ ունես։

-Այս տարի կավարտեմ քոլեջը և կդիմեմ բարձրագույն հաստատություն, ցանկություն ունեմ Միացյալ Նահանգներում շարունակելու, վերջացնելուց հետո անպայման վերադառնալու եմ Հայաստան և այստեղ եմ գործունեություն ծավալելու։

Աննա Վարդանյան

***

Anush Muradyan-Ես Անուշ Մուրադյանն եմ, Վանաձորից։ Սովորում եմ Վանաձորի պետական համալսարանի լրագրության բաժնում։

-Ցանկություն ունե՞ս Վանաձորում կրթություն ստանալուց հետո այն շարունակել հայրենի քաղաքից դուրս։

-Այո, ցանկություն ունեմ։ Մագիստրատուրան հավանաբար կշարունակեմ Երևանում։ Չեմ սահմանափակվի միայն լրագրությամբ։ Ամենայն հավանականությամբ, իրավաբանական բաժնում։ Դեռևս հաստատ չեմ որոշել, բայց երկրորդ մասնագիտություն ձեռք բերելը համարում եմ անհրաժեշտ։

-Ի՞նչ ակնկալիքներ ունես 17.am-ի կազմակերպած դասընթացներից։

-17.am-ի կազմակերպած դասընթացներն ինձ իսկապես ոգեշնչում են, և ակնկալում եմ այստեղ ավելի մասնագիտանալ, տեսնել իմ սխալները, սովորել։ Օրինակ՝ երբ 17.am-ը չի հրապարակում ուղարկածդ նյութը, սկսում ես մտածել, թե որտեղ ես թույլ տվել սխալ, և ինչն է քո աշխատանքի թերությունը։ Այսպես դու կարողանում ես տեսնել քո թերությունները և դրանք շտկել։

-Երազե՞լ ես լրագրող դառնալու մասին մանկության տարիներից, թե՞ ավելի հասուն տարիքում ես կատարել ընտրությունդ։

-Մասնագիտական ընտրությունս կատարել եմ հասուն տարիքում։ Մանկության տարիներին երազում էի նկարչուհի դառնալ, սակայն փոխեցի որոշումս և չեմ զղջում իմ ընտրության համար։

-Ի՞նչ կմաղթես բոլոր ապագա լրագրողներին։

-Խորհուրդ կտամ լինել պատրաստակամ, որովհետև լրագրությունը բավականին բարդ մասնագիտություն է։ Կմաղթեմ ուժ ու եռանդ, որ կարողանան հասնել իրենց նպատակներին և չհիասթափվեն։

Մարի Ենգոյան

**

Mary YengoyanՄարի Ենգոյանը Վարդենիս քաղաքից է, 14 տարեկան։ Խոսելով հարազատ քաղաքի մասին՝ Մարին նշում է. «Փոքր քաղաք է, որտեղ բոլոր մարդիկ մեկը մյուսին ճանաչում են,

բոլոր մարդիկ քեզ հարազատ են»։

Դեռ հստակ մասնագիտություն չի ընտրել, սակայն նրա ամենամեծ նախասիրությունը ֆուտբոլն է և պատմում է, որ ֆուտբոլ սկսել է նայել 4 տարեկանից և ուզեցել է հաճախել 5-6 տարեկան հասակից, սակայն չի ստացվել։ Մարին ասում է. «Ֆուտբոլը սիրելու համար պետք է տեսնել էն կողմը, որը չես կարող տեսնել։ Պետք է ապրել ֆուտբոլով»։
Արդեն ավարտել է երաժշտական դպրոցը՝ դաշնամուրի բաժինը։ Ասում է. «Դաշնամուրը իմ արյան մեջ է»։

«Ես հետաքրքրված եմ լրագրությամբ, իսկ 17.am-ը շատ լավ հնարավորություն է տալիս արտահայտելու սեփակաան մտքերդ»։

Տեսնելով 17.am-ի 4-օրյա դասընթացների հայտարարությունը՝ Մարին շատ է ոգեշնչվում և որոշում է մասնակցել։

«Շատ եմ սիրում այս կայքում տեղ գտած նյութերը, հատկապես՝ շատ եմ սիրում գյուղական կյանքին վերաբերող նյութերը, բոլորը ունեն իրենց հետաքրքիր կողմերը»։

Նա հուսով է, որ 17.am-ը կօգնի իրեն հասկանալու՝ արդյո՞ք լրագրությունը իր մասնագիտությունն է, թե ոչ։ Պնդում է, որ այստեղ բոլորը շատ հետաքրքիր են, իր ճանաչած բոլոր մարդկանցից տաբերվում են։
Մարին թղթակիցներին մաղթում է նորանոր հաջողություններ, անսպառ ուժ և եռանդ, որ միշտ վստահ լինեն իրենց ուժերի վրա։

«17.am-ը կանվանեմ շատ հետաքրքիր կայք, շատ կցանկանամ, որ չփոխի այս ոճը, միշտ անկեղծ ու իրական պատմություններ տեղադրվեն»։

Անուշ Մուրադյան

***

Haykush-Ողջույն, ես Հայկուշն եմ Հովսեփյան, Կոտայքի մարզից, գյուղ Նոր Երզնկայից:

-Ինչպե՞ս իմացար 17.am-ի մասին, և ինչո՞ւ ցանկացար դառնալ թղթակից:

-Ես 17.am կայքի մասին իմացել եմ համացանցի միջոցով, և իմանալուն պես սկսել եմ գրել իմ առաջին հոդվածը, որը հետագայում տպագրվեց կայքում: Իսկ այժմ մասնակցում եմ 17.am-ի կողմից կազմակերպած դասընթացներին:

-Ի՞նչի մասին էր քո առաջին նյութը:

-Առաջին նյութս բնապահպանության մասին էր, որը, կարծում եմ, արդիական թեմա է մեր ժամանակներում: Ես ընտրել էի օդի աղտոտվածության թեման և ներկայացրել էի դրա հետևանքները: Կարծում եմ, որ հասարակությանը դա կհետաքրքրի:

-Ի՞նչ մասնագիտություն ես ընտրել, և արդյոք 17.am-ը օգնո՞ւմ է քեզ մասնագիտական հմտություններ ձեռք բերելու հարցում:

-Ես ցանկություն ունեմ դառնալ հեռուստալրագրող, և դասընթացները, իհարկե, կնպաստեն. ես ձեռք կբերեմ գիտելիքի զգալի պաշարներ, որոնք նաև հետագայում ինձ պետք կգան մասնագիտության մեջ կիրառելու համար:

-Մոտիվացվա՞ծ ես գրելու հետագայում նյութեր 17.am-ի համար:

-Այո,՛ ես կգրեմ նյութեր ինձ հուզող խնդիրների մասին և կփորձեմ որոշ չափով դրանց նաև լուծում տալ, ինչը կօգնի ոչ միայն ինձ, այլ նաև իմ տարածաշրջանում բնակվող մարդկանց:

-Ի՞նչ ես կարծում՝ քո գրած նյութերը կհետաքրքրե՞ն հանրությանը, և ինչո՞ւ:

-Այո՛, անշուշտ կհետաքրքրեն, քանի որ այն, ինչ գրելու եմ, վերաբերելու է մեր տարածաշրջանին և իրենց:

-Ըստ քեզ՝ ինչո՞ւ պետք է լինել 17.am- ի թղթակից:

-Այստեղ անհատը ստանում է գիտելիքի ահռելի պաշարներ, և ինչու չէ, նաև ձեռք է բերում նոր ընկերներ: Ես խորհուրդ կտամ բոլորին դառնալ թղթակից և կիսվել իրենց հուզող խնդիրների մասին։

Մերի Ավետիսյան

Anush Muradyan

Թեքահարթակները և բազրիքները Վանաձորում

ՀՀ հաշմանդամների սոցիալական պաշտպանության մասին օրենքի համաձայն` Հայաստանի Հանրապետությունը երաշխավորում է հաշմանդամների անհատական գրանցման, նրանց կողմից իրենց ընդունակությունների, իրավունքների ու ազատությունների իրացման, Հայաստանի Հանրապետության մյուս քաղաքացիների հետ համահավասար հասարակական կյանքի տնտեսական և սոցիալական բնագավառներին մասնակցելու պայմանների և հնարավորությունների ապահովումը: Ինչպես նաև հոդված 21-ի (պետական քաղաքականությունը սոցիալական ենթակառուցվածքի օբյեկտների վերաբերյալ)՝ Հայաստանի Հանրապետության պետական իշխանության և կառավարման մարմինները, ՀՀ տարածքում գործող բոլոր կարգի գործատուները հաշմանդամների համար ապահովում են սոցիալական ենթակառուցվածքի օբյեկտների, բնակելի, հասարակական, արտադրական շենքերի և կառույցների մատչելիության, հասարակական տրանսպորտից և տրանսպորտային հաղորդակցության, կապի և տեղեկատվության միջոցներից, հանգստի և ժամանցի վայրերից անարգել կերպով օգտվելու պայմանների ստեղծումը: Սակայն պետք է նկատել, որ այս ամենը միայն օրենքով է այդպես, և քաղաքներում գրեթե չկան համապատասխան պայմաններ հաշմանդամների համար:

Հարցազրույց անցկացնելով «Հավասար իրավունքներ, հավասար հնարավորություններ» հաշմանդամություն ունեցող անձանց ՀԿ-ի նախագահ Անուշ Ասլանյանի հետ, պարզվեց, որ Վանաձորում թեքահարթակների և բազրիքների հարցը այդպես էլ չի լուծվում: Մինչ հարցազրույցին անցնելը` ասաց.

-Մեր ՀԿ-ի ֆունկցիան կառուցելը չէ, այլ հսկելը, որպեսզի կառուցեն (օրինակ՝ Լոռու մարզային զբաղվածության կենտրոնի, Շառլ Ազնավուրի անվան պալատի թեքահարթակները):

Նա ցավով է նշում այն փաստը, որ Վանաձորում բացակայում են թեքահարթակները` ասելով, որ թեքահարթակներից ու բազրիքներից օգտվում են ոչ միայն հաշմանդամություն ունեցող մարդիկ, այլ նաև մայրերը, ովքեր իրենց փոքրիկների հետ սայլակով են զբոսնում, ծերերը և այլն: Այդ ամենը մեծ գումարների հետ կապված չէ:

Պետք է նշել, որ տրանսպորտի խնդիրը ևս շատ մեծ է։ Անուշ Ասլանյանը ասաց.

-Տրանսպորտի վիճակը ավելի ահավոր է։

Նա շեշտը դրեց հենց Երևան գնացող տրանսպորտի վրա, որ մարդիկ ստիպված են լինում օգտվել տաքսիներից, սակայն ոչ բոլոր մեքենաներն են հարմարեցված և ոչ բոլորն են համաձայնում։

-Երևանում կան մի քանի հարմարեցված ավտոբուսներ (կարծեմ` 30), իսկ մեզ մոտ ոչ մի տրանսպորտ չկա։

Եվ ոչ միայն տրանսպորտի հետ կապված, Երևանյան փողոցները, համեմատելով մեր քաղաքի փողոցների հետ, ավելի բարեկարգ վիճակում են, բարձունքներ և անկումներ չկան։ Բայց այնտեղ էլ շատ խնդիրներ կան, օրինակ՝ թեքահարթակների վրա մեքենաներ են կանգնում և այլն։ Շատերը չեն կառուցում` ասելով, որ շինության տեսքը գցում են։ Անուշ Ասլանյանը վերջում հավելեց.

-Թեքահարթակները և բազրիքները ում համար կյանքի գործոն են, ում համար էլ` մոդայի չափանիշ։

Այսպիսով կարելի է ասել, որ Վանաձորում թեքահարթակների խնդիրը մնում է քաղաքի առաջնային հիմնախնդիրներից մեկը։ Հարցերից մեկը նաև այն է, որ բացի պետական ծրագրերից` այլ ծրագրեր նախատեսված չեն այդ խնդիրը լուծելու համար։ Թերևս պետք է նշել, որ եթե յուրաքանչյուրը իր շինության դիմաց կառուցի համապատասխան պայմաններ, մեր փողոցներում կկարողանանք տեսնել նաև այնպիսի մարդկանց, որոնք ունեն քաղաքում տեղաշարժվելու որոշակի խնդիրներ։

Նկուղում

anushMuradyan

Պլաստիկ աղբը՝ աղետ բնության համար

Մեր ժամանակների ամենատարածված և ամենաարդիական խնդիրներից մեկը պլաստիկ աղբի տարածվածությունն է։ Պլաստիկ նյութերը (տարաներ, տոպրակներ, թափոններ, շշեր և այլն) մեր առօրյա կենսագործունեության մի մասն են կազմում։

Պլաստիկ աղբի խնդիրն առկա է ամբողջ աշխարհում, և մի շարք երկրներ (օրինակ՝ Ֆրանսիան, Գերմանիան, Իտալիան) արդեն իսկ հրաժարվել են պոլիէթիլենային թափոններից կամ արգելել են անվճար պոլիէթիլենի տրամադրումը։ Հայաստանում վերջերս անդրադարձել են այս հարցին։ Բնապահպանության նախարարությունը «ՀՀ հարկային օրենսգրքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծով առաջարկել է նոր բնապահպանական հարկի ավելացում և պոլիէթիլենային պարկերի և տոպրակների իրացման նվազագույն գնի սահմանում (100 դրամ)՝ պոլիէթիլենային պարկերի և տոպրակների օգտագործման ծավալները նվազեցնելու նպատակով։ Սույն օրենքը կսահմանվի 2020 թվականի հունվարի 1-ից։

Ըստ համացանցում առկա տվյալների, մարդը տարեկան միջինում «արտադրում»  է 250 կգ կենցաղային աղբ: Աղբի 25 տոկոսը կազմում են սննդային թափոնները, 5-10 տոկոսը` թուղթը և 50 տոկոսը` պոլիմերները, մնացածն էլ կազմում են ապակին, ռետինը, կտորեղենը և այլն: Օրինակ, թղթե թափոնների բնական քայքայման համար անհրաժեշտ է 1-5 տարի, ալյումինե տարաների, մարտկոցների՝ 200 տարի, ապակու համար 1000-ից ավելի տարի։ Պոլիէթիլենային տոպրակները միջինում օգտագործվում են 1-20 անգամ, սակայն քայքայվում են 100-450 տարում։

Պլաստիկ աղբի վնասակար ազդեցությունների մասին խոսել ենք կենսաբանության ամբիոնի դասախոս,  կենսաբանական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ Գայանե Սահակյանի հետ։

-Պլաստիկ աղբն իր մեջ պարունակում է ծանր մետաղներ, որոնք չեն քայքայվում։ Երբ պլաստիկ աղբը ընկնում է  հողի մեջ, այն փակում է հողի շերտը և այնտեղ թթվածին չի մտնում, սկսվում է նեխման պրոցես։ Ոչնչանում են շատ կենդանատեսակներ։ Ամենաշատ կուտակումը լինում է օվկիանոսներում և ամեն օր 5000 տեսակի ձկնատեսակ է ոչնչանում (պլաստիկը համաշխարհային օվկիանոսի 80 տոկոսն է կազմում)։

Աղտոտելով շրջակա միջավայրը մեծ վնաս ենք հասցնում ոչ միայն բնությանը, այլ ինքներս մեզ․ «Գոյություն ունի սննդային շղթա։ Թափոններից սնվում են շատ կենդանիներ, այդ թվում նաև այն կենդանիները, որոնց մարդն է ուտում։ Դա մեծ ազդեցություն է թողնում մեր օրգանիզմի վրա»։ Քանի որ պոլիէթիլենը «չշնչող է», թթվածնի մուտք չկա, Գայանե Սահակյանը խորհուրդ է տալիս սննդամթերքը չպահել նման պայմաններում։

Նշենք, որ ՀՀ 2017-2018 թվականներին ներմուծվել է 18.059,6 տոննա էթիլենի պոլիմերներ՝ սկզբնական ձևերով․ «Նման մեծ քանակությամբ թափոնների մեջ գցում ենք նաև մարտկոցներ, դեղեր, որոնք ռեակցիայի մեջ են մտնում ու սարսափելի հիվանդությունների պատճառ են դառնում»։

Հիշեցնենք, որ Հայաստանն աշխարհի 172 երկրների շարքում քաղցկեղային հիվանդություններից մահացությունների թվով առաջին տեղում է։ Շատ մասնագետներ կարծում են, որ դա կապված է պոլիէթիլենային  աղտոտվածության հետ։

Խնդիրը որոշ չափով կանխելու համար, աղբը տեսակավորվում է, ապա անցնում վերամշակման․ «Փորձը ցույց է տալիս, որ այն երկրները, որոնք աղբը տեսակավորում են, թափոնների հիմնախնդիր գրեթե չունեն։ Այն հնարավորություն է տալիս թափոնը վերամշակել և նոր բան ստանալ»,-ասում է Գայանե Սահակյանը։

Հայաստանում պլաստիկ աղբի տեսակավորման մշակույթը զարգացման փուլում է։ Շատ ընկերություններ, հասարակական կազմակերպություններ, ծրագրեր զբաղվում են աղբի տեսակավորմամբ։ Այդպիսի ծրագրերից է նոր մեկնարկող «ԷկոՏուն Լոռի»-ն։ Ծրագրի ղեկավար Մանե Խաչատրյանը նշում է․

-Ծրագրի նպատակն է` զարգացնել պլաստիկ աղբի վերամշակումը Լոռու մարզում, ինչպես նաև պլաստիկ թափոններին տալ նոր կյանք։ Նման կազմակերպություններ արդեն  կան Երևանում, Գորիսում և, սա նորություն է լինելու այս տարածաշրջանի համար։ Վերամշակելով ստանալու ենք տնտեսական ապրանքներ, նաև տուրիստական փաթեթներ են առաջարկվելու, որ զբոսաշրջիկները անձամբ մասնակցեն վերամշակմանը ու ստանան իրենց նախընտրած հուշանվերը։

«ԷկոՏուն Լոռի» ծրագրի շրջանակներում նախատեսվում է Լոռու մարզում ընդհանուր աղբամանների կողքին տեղադրել հատուկ  աղբամաններ նախատեսված պլաստիկի համար։

- Բնական է՝ չենք կարող արգելել, որ ընդհանրապես պլաստիկը բացակայի մեր կյանքից, սակայն օգտագործելու տեսանկյունից պետք է ավելի խելամիտ օգտագործենք,- հավելեց Մանե Խաչատրյանը։

Մարդիկ ստեղծեցին պոլիէթիլենային տոպրակները  կյանքը հեշտացնելու համար, իսկ հիմա ստեղծում ու փնտրում են դրա դեմ պայքարելու միջոցներ, չէ որ պահպանելով բնությունը, պահպանում ենք ինքներս մեզ։

Լուսանկարը` Անուշ Մուրադյանի

Մեկ օր Թումանյան համայնքում

Լուսանկարը` Անուշ Մուրադյանի

Վանաձոր, 24-ը ապրիլի