Ինչ-որ մի ես ամեն պահի փսփսում է.

-Դե՛, հիշի՛:

Սեպտեմբերի 22-ին ես էլի հավես պատառիկ հիշեցի: Սարերում եմ՝ ամենատաքուկ տատիկի, պապիկի ու ծաղիկների գրկում, բայց այս անգամ «եմ» չէ, այլ «ենք»: Չորսով էինք: Ը՜մ, խաբեցի՝ չորսով չէ, հինգով:

Մեր մեջ ասած՝ մեր միջից ամենամեծը տարիքով հիմա ամենափոքրն է հասակով: Մարիամի՜կ: Գայուշը՝ Մարիամիկի փոքր քույրիկը, էնքան համեստ ու լսող աջիկ է: Եթե մի 5 րոպե շատ համոզենք, վստահ կասի՝ մածունը կանաչ է կամ էլ դեղին, իսկ ավանդական տարբերակով՝ սև:

Մեզնից ամենահամեստն ու ամենալացկանը Նանեն էր: Երբ մենք մեծերով զրուցում էինք, ինքն ու փոքր քույրիկը միշտ արևից տաքացած քարերին նստած էին լինում: Ո՞վ ասաց, որ մի տարի մեծ լինելը ընդհանրապես երանգ չի փոխում: Ես կասեմ ավելին՝ ամբողջ պատմության գույներն է փոխում:

Մելինե, Մոնիկա: Էս երկուսը զույգ են ու միշտ իրար հետ: Հա՜, չմոռանամ ասել՝ Մելինեի մոտ էլ Մոնիկան է փոքր քրոջ կարգավիճակում: Մի պահ դուք պատկերացրեք այդ երկու մեծերի վեճը: Ո՞վ կհաղթի: Ոչ մեկը: Էդ ամենից հետո նրանք հազիվ հասցնում էին իրենց գզգզված մազերը հավաքել: Հավաքում էին լացելով, ու հետո էլի լացելով պապիկի օրակարգով սահմանված բոլոր դարակներն էին դասավորում ու հողե հատակն ավլում՝ վստահ լինելով, որ ինչ-որ պահի սալիկի նման կփայլի:

Դե, այս ամենը մեզ երեքիս էլ էր վերաբերում, բայց կարևորը դրա շարունակությունն էր:

Հինգ աղջիկ երեխա՝ մեկը մեկից ահավոր: Տատ ջան, դիմանալ է պետք: Պապիկը էլի կբարկանար ու օրակարգը կհիշեցներ, տատիկը ոչ բարկանալ գիտեր, ոչ էլ սիրելի թոռներին «չէ» ասել:

-Տատի՜կ, մենք գնում ենք մորի քաղելու, ամաններ կտա՞ս:

Տատիկը հերթով դատարկ շշերը կտրում էր, ամուր, ձիգ թելեր էր հյուսում և վերջ:

Տավուշի սարերում 3 բան կա, որոնցից ոչ մեկս երբեք չենք հագենա՝ սառը ջուրը, սարածաղկի հոտն ու թփատակերի մորին: Ով ուզում էր խնդրեր՝ մեր գտածը ոչ ոքի երբեք չէինք տա:

Այ, հենց էդ ժամանակ ես ու Մելինեն ուժով 3 հատիկ մորին չտվինք: Նանիկն անցավ իրենց հռչակավոր թիմ: Բաժանվեցինք երկու մասի՝ 3-2:

Երեսուն, քառասուն, միգուցե նաև հիսուն րոպե անդադար պտտվեցինք ամբողջ անտառով ու լիքը պաշարով, մեզնից գոհ-գոհ հետ գնացինք տնակ: Բան չէր փոխվել էդ ժամանակահատվածում, պայքարող կողմերը զիջումների չէին գնացել:

Պատմությունն ավարտվեց հօգուտ մեզ, ի վնաս Մարիամ-Գայանեի: Նանեն տարավ մորին, ու վերջապես թիմերն ունեցան այս տեսքը՝ 4-1:

Մանկությունը սիրուն է, չէ՞: Հիշում եմ ու միշտ ժպտում, ինչքան էլ որ հեծանիվի պատճառած վերքերը շաբաթներով ոտքերիս ու ձեռքերիս էին մնում, ինչքան էլ որ իմ սիրելի ծառից «չէ՜» գոռալով ցած էի ընկնում ու ինձ էդ վայրկյանին զգում էի կինոյում:

Անձրևից հետո հեռվի ծիածանն էլ է նման իրեն, նայում ենք ու նայում, հետո տեսնում, որ դրա մեջ կան էն բոլոր գույները, որոնք և կան մեր հուշերի ալբոմներում:

Էդ տարիների գժությունները, որ գրչին տանք՝ մի չքնաղ հաստափորիկ դուրս կգա:

Դե, քանի որ ես էն տարիներին եմ ծնվել, երբ ատամհատիկ գրեթե չէին անում, մի օր մի բան մտածեցի. «Հա, բայց ի՞նչ տարբերություն՝ քանի տարեկան եմ, կարևորը՝ հիմա էլ ահագին ատամ ունեմ, փորձեմ»: Ու փորձեցի:

Ննջասենյակում դրված փոքր սեղանիկին շարեցի բոլոր այն հարմար իրերը, ըստ որոնց մի մասնագիտություն ձեռքիս տակ կունենայի: Ճնշման ապարատ, շերեփ, մատիտ, հա՛, ինչքան հիշում եմ՝ քարտեզից մի կտոր էլ պոկեցի (գիտեմ՝ վատ բան եմ արել): Սեղանի երեսին տեղ չմնաց: Գնացի ճաշասենյակ, ամուր փակեցի աչքերս ու պատերից կառչելով` զգացի՝ հասել եմ: Ժամանակն էր: Անկեղծ ասած՝ հուզվում էի. կարո՞ղ ա այնպիսի բան ընտրեմ, որ հիասթափությունը մեծ լինի: Վերջ, ինձ հավաքեցի ու ձեռքս մեկնեցի դեպի սեղանիկը:

Ժպտացի ու բացեցի աչքերս. գրիչ էր: Թռվռացի, թռվռացի ու կանգնեցի:

Մի բան գրելու էի փաստորեն:

Զույգ քույր ունենալն ունի կարգին պլյուսներ:

Դրվագ առաջին. ֆիզկուլտուրայի դաս

-Աղջիկ ջան, «2» եմ նշանակում:

-Լավ էլի, ես չեմ կարողանում էդ վարժությունը կատարել:

-Դա քո խնդիրն է, «2» ես ստանում:

Մատյանը բացվեց:

-Մամյան Մոնիկա, 31-րդ համար:

12-րդ դասարանում էդ անտեր գնահատակը էլ ոչ մի աղջկա չէր կարողանում լացացնել:

***

Դրվագ երկրորդ

-Մոնիկ, համոզել եմ, որ «2»-ը հեշտ կարա «8» դառնա, սպասում ա քեզ, մեծ մարդ ա, մի ջղայնացրու, գնա, հանձնի նորմատիվը:

-Դու ինձ չգիտե՞ս: Շատ լավ գիտես՝ չեմ հանձնելու, ինչ ուզում ես՝ արա:

-Լավ, տուր ինձ հագիդ «մայկան», դու էլ իմը հագի:

Դրվագը վերջացավ բարեհաջող:

***

Դրվագ երրորդ

-Ընկե՛ր Զ, եկել եմ, կներեք ինձ, կարո՞ղ եմ կատարել վարժությունը:

-Ոչինչ, ոչինչ: Կատարիր: 1, 2, 3… 10:

-Վերջացրի:

-Մոնիկա ջան, բա որ սենց կարողանում ես, ինչո՞ւ չես հանձնում: Սա էլ քո «8»-ը, ազատ ես:

«Կյանքս, սիրելիս, անգինս ու թանկագինս»: Մայրս միշտ ասում է, որ պետք չէ նման թանկ բառերն ասել ամեն երկու օրվա ծանոթ-անծանոթին. իմաստազրկվում են բառերը: Վերջապես հասկացա: Գիտե՞ք, ես էս բառերն ուզում եմ ասել մի այնպիսի մեկին, ով իսկապես իմ կյանքի մի մեծ կտորն է, իր սիրով՝ իմ ամենասիրելին, իր ներկայությամբ՝ իմ մանկության հուշը:

Տա՜տ ջան:

Ես երևի աշխարհի ամենաերջանիկներից մեկն եմ, որ իմ կյանքի ամեն դրվագում ես նրան գտնում եմ, կամ էլ ինքն է ինձ թաքուն պահում իր թախտի մեջ. էնտեղ, որտեղ մի ժամանակ մեզ համար ծամոն ու կոնֆետ էր պահում, էն համովներից: «Բիգ-բաբլ»: Հիշո՞ւմ եք: Ես չեմ մոռացել:

Տատիկը՝ բարի էակը, իր գոգնոցի տակ թաքցնում էր, երբ մայրիկին ջղայնացնում էինք: Տատիկների համար մենք ոչ մի անգամ մեղավոր չենք:

Ես միշտ ունեմ նրա կարիքը՝ թեկուզ չունենամ ոչ մի բանի կարիք:

Գժություն է, երբ գալիս քեզ արթնացնում է գարնան էն անուշ մանուշակի բույրով:

-Կյանքս, առավոտ վեցին քեզ համար ծաղիկ եմ քաղել:

-Տա՜տ:

Աշխարհի ամենապինդ գրկախառնությունը հենց էս րոպեի մեջ է: Զգում եմ, որ էս մի փնջով նա բերեց իմ գարունը: Բերել է, ու քանի դեռ ես զգում եմ նրա ձեռքերի ջերմությունը, ես ծաղկում եմ:

Ինձ համար իմ տատիկը աշխարհի լավագույն նկարիչն է. նա էնքան սիրուն ու գունավոր է ստեղծել իմ մանկության պատկերը, որ կա, էլի կա ու միշտ կմնա քայլերիս ու խոսքերիս մեջ:

Փրկվում եմ ամեն ինչից, երբ հեռախոսս զնգում է, ու ես այդ անտանելի ձայնից արդեն քիչ է մնում, որ գրողի ծոցն ուղարկեմ քննության բոլոր նյութերը: Բայց ես պատասխանում եմ. տատիկն է զանգում: Նա այնքան գունավոր է խոսում, որ ես ինձ զգում եմ արդեն քննությունս հանձնած, ու քսանը գրքույկիս մեջ ստորագրած:

Տատս իմ գտնված երազն է:

Սովորականի նման իմ պատուհանից դուրս եմ նայում. ինչ-որ բան եմ փնտրում: Աստղե՞ր. այսօր նրանք չքացել են: Իմ ժպի՞տը, որ միշտ մեխի պես գամվում է թափանցիկ ապակուն: Ես նրան էլ չեմ կարող գտնել ո՛չ հայելու մեջ, և ո՛չ էլ քաղաքի՝ գիշերային լույսերից ժպտացող աչքերում: Երանի թե ես էլ մոլորվեի նրանց հետ, որ գտնեի հանգստությունս: Մի տաքուկ գրքի տողերում թաքնվել եմ ուզում. այդպես, միգուցե, մարդկանց հաջողվի կարդալ ինձ, կամ էլ անտարբեր (ինչպես և հաճախ ես, երբ ընթերցում եմ) մտքերի մեջ թավալվելով՝ թերթեն այդ էջը: Ես կհասկանամ, չեմ էլ դժգոհի, չէ՞ որ զգացմունքային ամենաթեժ ու փոշիացնող պահերն ապրել են իմ ամեն մասնիկի հետ հավասար, երբ այդ սուր զգացմունքը սոսնձի նման կպչում է մարմնիդ, նվագում իր հոգու նվագը՝ հենց քո ամենաթեթև նյարդային լարերի վրա: Ծնվում են նոր, ուրիշի նոտաներով նվագված շարժումներ: Դառնում կա՛մ թատրոնի տիկնիկ՝ չունենալով սեփականը, կա՛մ էլ կոտրված մի մատիտ, որ ցանկացածը իր թեթև խոսքով ջնջում է քեզ, քո յուրաքանչյուր գծած ու գծագրած պատմությունը:

Չէ՛, ես չեմ կարող հասարակ ժպիտով նայել, թե ոնց եմ ժամացույցի փոքր սլաքի նման՝ և՛ արագ, և՛ մի պահ էլ, թվում է՝ դանդաղ, դառնում փոշի, ձուլվում քո շնչած և արտաշնչած օդի հետ: Այսքանից հետո մնում է աղաղակել, շուրջդ հավաքել բոլորին. հասկանում եմ՝ իմը չէ՛:

Անգամ պայքարում սիրել եմ միայնությունը: Կարծես թե դարձել եմ մի ուրիշ աշխարհ, բայց այստեղ էլ, միևնույն է՝ պատերա՜զմ, քաո՜ս: Հակառակ կողմում իմ մյուսն եսն ու երեսն են: Երկու դեպքում էլ և՛ ես հաղթում եմ, և՛ նույն ժամանակ զգում պարտվածի ցածր աստիճանը: Բայց ո՛չ, ես վրիպեցի, կամ էլ պարզապես թերացա իմ խոսքերի մեջ. ի՞նչ պատերազմ առանց զենքի ուժի:

Ներսիս պատմությունը վստահել գիտեմ միայն իմ գրչին: Իսկ կաթիլ-կաթիլ գլորվող արցունքներս, ինչևէ, գիտեն ինձ, 18 տարին բավական էր, որ պատմություններս ժապավենի նման շարակցեն մեկը մյուսին: Բայց երբ նրանք թափվել են ցանկանում, անգամ ծոծրակիս չհասած ցնդում են՝ իմ ներսի փոթորկվող ալիքներին նույնիսկ հանգստություն չտալով: Իսկ իմ անկոտրում զենքը, որը վերջերս գտա, փոթորկվող ծովը վերածում է հանդարտահոս գետակի, երբ նայում եմ, ուրեմն հաճույքի սահմաններն արդեն հատվել են:

Շատ անգամներ է նա ինձ օգնել, ներսիցս ցրել աղտեղությունը: Ամեն մասնիկ, ամեն տառն ու բառը գրելիս նա զգում է իմ ապրածը: Երբ ուրախ եմ, ժպիտը թափվում է իմ աչքերից, «ուրախ է» նաև նա: Կկարդա ժպիտիս տակ թաքնված ամեն իմաստ: Ինչպես Չապլինի համար հայելին էր դարձել միակ ընկերն ու զենքը, այնպես էլ ինձ համար իմ գրիչն է:

Խոսքերիս ճշգրիտ արժեքը չի՛ ստի: Հազար ու մի նժարով կկշռի, կչափչփի ու ինձ կտա իրական գինը, թե պետք լինի, անգամ մանրադրամն էլ կխնդրի:

Անկեղծությունը սեր է, որ շատ ժամանակ ինձ մղում է դեպի մեծ պայքարի հանուն այն արժեքավորի, որ կա մեր ամեն օրվա մեջ: Իմ զենքով, թեկուզ՝ շատերին անլսելի ձայնով, հայհոյում եմ անպատկառությունն ու անամոթությունը, փորձում այրել բռնության սերմերը, մասնատել թշնամությունը, չնայած՝ շատ ժամանակ օգտվում եմ այդ խորշելի ստի ծառայություններից:

Խոսքի ու գրչի ուժն անընկճելի է: Եվ ինչո՞ւ կռվել ավերիչ ու արյունաբեր զենքերով, եթե խոսքիս զենքով կռվում է գրիչս: Իմ գրիչը իմ զենքն է: