Դավոն անսպասելի բացեց դուռը. ես կլանված դաս էի անում:

Ինձ վրա առանց կես հայացք նետելու՝ գնաց ու իր hետ բերած ջրաներկով սկսեց ներկել մեքենաներ:

-Իմ ջրաներկն ավելի լավն ա, քան քոնը,- ընդհատեց Դավոն:

Դավոն ընդ-հա-տեց…

Ընդհատեց մտքերս, ներկաս, մեկ-մեկ իմ կարծիքով մեծ լինելս, ու մեկ-մեկ էլ ինձ երեխա համարելս:

-Իմ վրձինը քոնից մեծ ա,- նորից ընդհատեց Դավոն՝ նախորդ «հարցին» պատասխան չստանալուց հետո: Ես ուշադրություն չէի դարձում, բայց ինքը եկավ մոտս, ու իր կարմիր վրձինը քիչ էր մնում՝ աչքս կոխեր, աչքիս՝ ուղիղ իմաստով սև-սպիտակը գունավորեր:

-Հա, Դավ, շատ լավն ա, իմը էնքան փոքր ա,- ասացի ես:

Դավոն հաղթողի պես հպարտ ժպտաց. ինձ ընդհատելը իր հաղթական արշավի շարունակությունն էր: Ժպտաց ու շարունակեց, իսկ ես իրեն էի նայում. ձեռքը մի կերպ էր հասնում սեղանի վրա դրված անգույն մեքենաների գրքին, բայց դա չէր խանգարում։ Պայմաններն ուղղակի շփոթեցնող ու խճճող երևույթներ էին, ինքը ունի ջրաներկ, ջուր, վրձին ու անգույն մեքենաներ: Նստած լուրջ դեմքով, ներքին երանությամբ իր գործն է անում, սխալ է ներկում, է, ոչինչ, էդպես էլ ուզում էր, գույները խառնեց, հա ի՞նչ. նոր գույն, ավելի լավը: Նայում եմ Դավոյին ու «առանց մտածելու» մտածում, չէ, ավելի ճիշտ զգում, որ ես էլ եմ մի օր էդպես անելու… Մի՞ օր, երբ մեծանա՞մ, երևի էդ էի մտածում, դպրոցն ավարտելուց հետո՞, թե՞ կիրակի օրը, թե՞ ձմեռային ու գարնանային արձակուրդներին։ Ինքս էլ լավ գիտեի, որ դրանք բոլորը ակամա, թե իմ կամքով զբաղված օրեր են:

-Տե՛ս՝ ինչ գիրք ունեմ, մեջը լիքը մեքենաներ, պիտի ներկեմ,- ու իր գիրքն է ցույց տալիս՝ հաղթարշավը շարունակելու նպատակով:

-Դավ, ես էլ սենց գիրք ունեմ, քոնից մեծ ա:

Դավոյի հպարտ հայացքը անհետանում է, լուռ նայում է ինձ, հետո գրքիս, նայում ու շրջվում է, ես լսում եմ.

-Մեկ ա՝ իր գրքի մեջ մեքենաներ չկան, ոչ էլ նիվա կա։

Ու շարունակում ենք… Ես դաս եմ անում, Դավոն էլ իր մեքենան է ներկում: Դավոն շուտ-շուտ իր ներկելու գրքի կազմին է նայում, ժպտում, ինչպես ես հիմա նոթատետր, գիրք կամ ռետին գնելիս, իսկ ժամանակին ես էլ էի էդպիսի ներկելու գրքեր հավաքում լիքը, որոնք ափսոսում էի ներկել, որովետև գնել էի, որ իմը դարձնեմ, ոչ թե ներկեմ: Երբեմն որոշ բաներ չենք օգտագործում այն նպատակի համար, ինչի համար ստեղծված են՝ այդպիսով էլ դրանք դարձնելով ավելի լավն ու օգտակարը, կամ էլ ավելի վատը, ամեն ինչ մենք ենք որոշում, հատկապես՝ մեր ունեցածների ճակատագիրն ու իմաստը:

-Նայիր, նիվա եմ ներկում, «կառեչընիվի» նիվա ա, ջուրը քիչ եմ անում, որ մուգ չլինի, սենց լավ ա, չէ՞։

-Դավո, բայց «կառեչնիվի» նիվա լինո՞ւմ ա։

-Հա, ո՞նց չի լինում, հեսա ներկեմ՝ կտեսնես, որ լինում ա, ներկեմ, վերջացնեմ՝ իսկական ա դառնալու:

Էս ամենը ասում էր էնքան վստահ ու համոզված, որ ես էլ ակամա հավատացի:

Մոտենում եմ Դավոյին, որ տեսնեմ ներկվող «կառեչընիվի նիվան», ու տեսնում, որ հեչ էլ նիվա չէ.

-Դավո՛, բայց էս նիվա չի:

-Նիվա ա, իմ նիվան քո իմացած նիվայի նման չի, էս ուրիշ ա, ուրիշ կառեչընիվի նիվայա, իմ նիվան ուրիշ ա:

Չէ, Դավ, քո նիվան ուրիշ չի, քո նիվան քոնն է ու ուրիշ է, ոնց ջրաներկդ, վրձինդ, էդ ամենը չես համոզում քեզ, ոչ էլ թաքցնում ես քեզնից: Քո նիվան ուրիշ է, քոնը նիվա է քեզ համար, որովհետև էդպես ես ուզում…

Դավոյի անսպասելի ներս մտնելը կարևոր էր, շատ-շատ կարևոր…

Մինչ հիմա էս ամենի մասին եմ մտածում՝ ներքին վստահության, նախասիրությունների փոփոխման, պահերը չվայելելու, կորցնելը չգիտակցելու, բայց կորցնելիքդ գերագնահատելու մասին: Ու հիմա հասկանում եմ, որ իմ գրքերը հեչ էլ անգույն չեն՝ Տերյանի տողերի կողքի սրտիկները, Չարենցի կիսատ տողերը մատիտով շարունակածներս, երգերից տողերս էլ վկա:

Ես ոչ մեծահասակ եմ, ոչ էլ երևի երեխա: Բայց էդ ոչ տարիքից է կախված, ոչ էլ արարքներից ու նախասիրություններից: Երևի երեխա լինելը ոչ թե գունավոր գրքեր ներկելն է, ոչ էլ ջրաներկերովդ պարծենալը, այլ ուղղակի էդ պահը վայելելը, համոզել չփորձելը։ Երբ ինչ-որ բան ներքին վստահությամբ ես ասում՝ առանց որևէ մեկին համոզելու փորձի, արդյունավետ համոզմունք է ստացվում: Անել ցանկացածդ գործը էնպես, ինչպես դու ես ուզում՝ առանց լավ կարծիքների սպասելու ու վատից վախենալու: Իրականում շատ հեշտ է երևի ամեն ինչ, եթե ուզում ես։

Դավոյի ներս մտնելն էլ ապացուցեց՝ կարևոր բաները անսպասելի են գալիս, որովհետև սպասվողները սպասվելու ընթացքում կորցնում են իրենց կարևորությունը սպասման պահի կարևորության հետ միասին։

Ես հիմա էլ կարող եմ նստել ու ներկել, ջրաներկեր գտնել կամ գնել, շատ հեշտ է…

Նտելու համար ժամանակն էլ կգտեմ։

Բայց կան կարևորներ, որոնք չգտնվող այցետոմս թողնելով՝ հեռանում են՝ Հախվերդյանի երգած երջանկության նման։

Կան կարևորներ, որոնք կարևոր են միայն էդ պահին…

***

Դասարանում նստել, գլուխը կախել ու ապագա գծել-պատկերացնելը հաստատ էն չի…

Կարելի է գլուխդ բարձրացնել, նայել հետ, կատակներ լսել, ծիծաղել։ Էդ կատակները մի քանի ամսից դառնալու են հուշ, ուղղակի հուշ, ու դու հաստատ կափսոսես ամեն մի չլսածիդ համար։

…Ոչ էլ շտեմարաները կողքի դնել ու «ներկիր ինքդ»-ներ են պետք։ Ես իմ շտեմարանների մեջ սիրելի տողերս կգրեմ՝ պոետներիցս ու երգերիցս. մեկ-մեկ գունավոր հեչ էլ գույներով չեն դառնում:

Անձրև է գալիս, ու ես դրանից երջանկանում, ուրախանում եմ, Տերյանս ու Սուջյանս էլ օգնում են ավելի լավ զգալ ու վայելել անձրևը, անձրևի ձայնից մեղեդի է հյուսվում՝ համապատասխան ներքին մեղեդուն, որը հաճախ դժվար է գրի առնել բառերով ու նոտաներով:

Անձրևից հետո թաց ապակիներին գրում եմ “find your own sun”, երբեմն էլ գրելիս Վանը ականջներումս կամ մտքումս երգում է “you’re the rising sun”: Մտածում են, թե արև եմ ուզում, որովհետև գրելուց հետո արև էլ եմ նկարում, բայց չէ, իրական արևներ ու արև է պետք ինձ ու բոլորին: Ինչի՞ համար: Ինչի համար որ պետք է երկնքի արևը, որի մասին աշխարհագրության ժամին դաս պատմեցի, թե առանց նրա երկրի վրա կյանք չի լինի: Չի լինի… Հաստատ… Երևի…

Բայց էդ կյանքն իմաստավորելու համար էլ արև-մարդիկ ու սեփական արև է պետք: Էդ կյանքն ապրելու ու զգալու համար պետք են մարդիկ (կամ մարդ), ովքեր էությամբ արև են, իսկ մեկի համար՝ ամենաարև: Եվ առանց որոնց «երկնքի արևն» էլ ինչքան վառ ու պայծառ շողա, իրական ջերմություն չի տա. միայն շնչելը կապահովի երկրի վրա:

Արև չեմ սիրում, ամառվա վառ արևներից ու դրա տաքությունից էլ վատանում եմ:

Ահա նույն վառ արևն է, որից նախորդ օրը վատացել էի, բայց ահա մարդիկ, գնում ու ողնաշարը ջարդելու չափ ուժեղ գրկում եմ, մեկ-մեկ էդ արևը մի քանի ամսեկան հրաշք կարող է լինի՝ փամփլիկ թաթիկներով ու անմեղ հայացքով:

Հետո հեռվում ուրիշ արև-մարդիկ են կանգնած, գնում, մոտենում ես, խոսում, շփվում…

Մեկ-մեկ էլ արևի իրական ջերմություն ստանալու համար բավական է նայել, փոխադարձ ժպտալ, ու նայել ավարտելուց հետո էլ ջերմությունը դեռ կա…

Հնարավոր է նաև թեթև բարև, որը նույնիսկ չի լսվում, միայն զգացվում է, ու էդ բարևն էլ արև է դառնում՝ էլ ավելի պայծառ, ու նկատում ես, որ էդ արևները ու արևը էնքան պայծառ ու վառ էին, բարի ու ներսը ուրախությամբ ու ջերմությամբ լցնող, որ ուշաթափ անող արևը էլ չէր ազդում. խամրել էր, խեղդող ջերմությունն էլ խեղդվել էր իրական ջերմության մեջ՝ անհետ:

Ես էլի թաց ապակիներին “Find your own sun” եմ գրում ու արև նկարում, հիմա էլ Շիրանն է ականջներումս երգում՝ առանց արև բառը շեշտելու` արև ու իր արևին է երգում…

Ու իրոք, կյանքում պիտի մեր արև-մարդկանց ունենանք:

Էդ արև-մարդը կարող է լինել մարդ, որի հետ ամբողջ օրը զրուցում, խոսում, ծիծաղում, նյարդայնանում ու տխրում ես, գնում պարապմունքի` էդ ճանապարհին անպայման արկածներ ստեղծելով, որի հետ յոգուրտ ես ուտում, կամ էլ առնում՝ առանց գդալի, ու հերթով խանութներ մտնում, բայց չէ, գդալ չես ճարում:

Արև-մարդ, ով առանց «բարև, ոնց ես»-ի քեզ իր սիրելի խմբից երգ կուղարկի, ու դա էլ լավագույն «բարև, լավ եմ»-ը կստեղծի:

Արև-մարդ, որին օրերով, ամիսներով չես տեսնի, հետը չես գրվի, բայց հանդիպման պահին կզգաս, որ ոչինչ չի փոխվել:

Մարդ, ում կգրես, ուղղակի տեսնես` ոնց է, շփվես, հանգստանաս:

Արև-մարդ, ով անծանոթ է, բայց մի խոսքով քեզ կմոտիվացնի ավելին անել, կոմպլեքսներից էլ շուտ կազատի, ու թուղթ-գրիչ վերցնելուց էլ չես վախենա, էս ամենն էլ հնարավոր է հենց իր շնորհիվ է գրի առնվում:

Ու էդ արև-մարդկանց կողքին էլ պիտի փնտրես ու գտնես քո սեփական արևին, որը միշտ կա ու կշողա նույնիսկ անձրևոտ օրերին՝ ցանկացած անձրևոտ օր, երբ նույնիսկ ներսդ է ամպամած ու մառախլապատ… Պիտի ունենաս քո սեփական արևը, ում պատվին էլ թվում է՝ երկնքում շողացող առարկային արև են կոչում:

Հա մոռացա ասեմ, Կավիճն էլ ասում է, որ մեր արևները մեր մեջ են:

Մեր արևները՝ թաքնված, չբացահայտված:

Բայց էդ արևին բացահայտողն էլ երևի մենք չենք,

Միմյանց արևներ պիտի բացահայտենք…

Ունենանք, գնահատենք ու պահենք մեր արև-մարդկանց,

Փնտրենք ու գտնենք մեր սեփական արևին՝ միշտ մեր կողքին, վառ ու լուսավոր:

Միշտ՝ իր ուշաթափ անող ջերմությամբ և երջանկությամբ, իր խեղդող կարևորությամբ ու պայծառությամբ…

Էն ժպիտը,

որ լուսավորում է,

որի համար ասված

«արևից էլ պայծառ»-ը

չափազանցություն չէ,

ու ոչ էլ անգիր արված…

 

Էն ժպիտը,

որը ձևական ու արհեստական չէ,

նկարվելիս գծվող չէ,

այլ էն, որ կար մինչև նկարվելը,

որին նկարվելը չի հետաքրքիր,

այլ իր լինելու պատճառը։

 

էն ժպիտը,

որ արցունքների

միջից շողալով՝

հույս ու լույս է բերում,

բայց ոչ թե

էն, որը

արցունքները թաքցնելու

անտեղի միջոց է։

 

Ժպիտը,

որ ժպտացնում է,

հայտնվում է հանկարծակի,

առանց ջանքերի,

հայացքների բախման պահին։

 

Էն ժպիտը,

որ առաջանում է

սպասված նամակը

անսպասելի պահին ստանալիս,

սպասված մարդուց,

կամ էլ անսպասելի նամակը,

կարևորը՝ սպասված մարդուց,

թեկուզ ոչ նամակը,

բայց, կարևորը՝ սպասված մարդը կա…

 

էն ժպիտը,

որ չես զգում՝ ոնց

ծնվեց դեմքիդ,

չես հասկանում՝ կա թե չկա,

կար թե չկար,

ու փորձում ես հեռացնել,

բայց չի ստացվում,

մեկ-մեկ էլ չուզելով ես փորձում։

 

Էն ժպիտը,

որը մի կերպ շրթունքներումդ

սեղմում ես,

բայց կրկնակի, քառակի չափ

ավելի պայծառ է շողում աչքերումդ։

 

էն ժպիտը,

որը դիմակներ է քանդում,

ու դիմակ չի դառնում։

 

էն ժպիտը,

որի արմատները ներսից են,

ոչ թե քոչվոր, կամ

քամուց փշրվող է։

 

էն ժպիտը,

որը հաղթանակի պահին

հրաբխի լավայի նման

ժայթքում է դեմքիդ ու դեմքիցդ՝

աջ ու ձախ ժպիտներ փռելով.

պատերին ու դեմքերին,

ու ոչ էն

գծված-չափված,

սանտիմետրերով դեմքիդ

համապատասխանացրած՝

հատուկ կամ նեղ օրվա համար։

 

էն ժպիտը,

որ անկեղծ է,

ժպիտ տվող,

ու ոչ էն, որ

վրեժի ու ինչ-որ բան,

ինչ-որ ոչինչ

ապացուցելու համար է։

Էն ժպիտը,

որ ժպտում է

ամբողջ մարմնով,

ներսով-դրսով,

ու ոչ էն,

որը շրթունքները

դեպի աջ-ձախ, վերև-ներքև սեղմելն է։

Էդ ժպիտը իսկականն է,

ժպտեցնողն է,

չպղծվածն է,

արև-ժպիտ է,

ուժ ու լույս տվող,

ավելին է, քան ժպիտ,

հոգեվիճակ է,

ներսի արտացոլանք է,

էդ ժպիտը

ցանկալին է,

երանելին,

միակը…

Էդ ժպիտը

բառերով չնկարագրվողն է։