Հաղթանակից քիչ էր պակաս… Այդ ի՞նչ տարօրինակ կռիվ է։ Զգոնությունդ կորցրիր՝ կմեռնես, կամ էլ քեզ կուտեն, բայց չեն ծամի, ոչ մեկի երախում չես հայտնվի…
Սկզբում նստած ես, նայում ես դիմացինիդ. լարված է, ափերով տրորում է աչքերը, գիտունիկի դեմքով շարունակում պայքարել։
Կռիվ է։ Այստեղ ձիերին չեն հեծնում, նրանք մենակ են դուրս գալիս ճակատամարտ։
Սա էլ է սևերի ու սպիտակների կռիվ։ Այստեղ զինվորները մեռնում են, բայց կռվի ավարտին հաջորդող պատերազմի ժամանակ վերակենդանանում են՝ այս անգամ ուրիշի վերահսկողության ներքո հայտնվելով։
Ձիերն այստեղ ազնվական կենդանիներ չեն, նրանց ցանկացած պահի կարող են մատներով հրել, և նրանք շրխկոցով կընկնեն, որն էլ կազդարարի որևէ մեկի առավելությունը։
Թագավորներն իշխում են, բայց նրանք էլ մեկի ձեռքերի, ավելի ճիշտ՝ մատների իշխանության տակ են։ Քաղաքականությամբ կամ երկիրը կառավարելով չեն զբաղվում, դիվանագիտական հանդիպումների չեն մասնակցում, երկրի գահին բազմելու համար թեկնածություն չեն դնում. տարօրինակ են այս թագավորները։ Թագուհիները պճնված ու զարդարված իշխանուհիներ չեն, չեն խոսում ֆեմինիզմից և իրավահավասարության ջատագով չեն։
Այս պատերազմի մասնակիցներն առհասարակ խոսել չգիտեն, միայն առաջ են շարժվում՝ տապալվելու կամ տեղում մնալու պատրաստակամությամբ։
Եվս երեք քայլ, և զինվորը տապալվեց հատակին: Սա նման չէ մնացած պատերազմներին։ Այս պատերազմը ուղեկցվում էր անհասկանալի արտահայտություններով, որոնց ենթարկվում էին կռվի մասնակիցները։ Նրանք հայտնվել էին այն իրականության մեջ, որտեղ իշխողին չէին տեսնում, խոսելու իրավունք չունեին, նրանց միակ գործառույթն ու էությունը ենթարկվելն էր։
Մեկի շուրթերից շուտով հնչելու էր այդ երկու բառը, որը կազդարարեր պատերազմի ավարտը։ Բոլորը դրան էին սպասում. զինվորներն ընկած էին, ձիերը՝ նույնպես, թագուհիները ուժասպառ էին, թագավորները՝ կիսամեռ։ Ծանր հևոցներից վերև, հոգնածության ու ոգևորության անհասկանալի ձուլվածքից հնչում էր այդ երանելի արտահայտությունը, որը վերջապես ազդարարեց պատերազմի ավարտը։
-Շախ և մատ….