Մարդիկ աստվածացնում են նրանց, ում չեն տեսնում, ում մասին միայն լսում են, ում հետ շփվելու հնարավորություն չունեն:
Գուցե…
Երբ դեռ 3-4 տարեկան էի, «Աստված» բառը լսելուն պես պատկերացնում էի սպիտակ մազերով, տառապած, բայց միևնույն ժամանակ, իր մեջ հպարտություն ու վեհություն կրող արտաքինով մի մարդու: Տարիներ հետո, երբ արդեն ավելի գիտակից տարիքում նայեցի պապիկիս լուսանկարները ու հիշեցի, թե «Աստված» բառի ու դրա բնութագրի մեջ ինչպիսի մարդու էի պատկերացնում, հասկացա, որ պատկերացրածս մարդը պապիկս է…
Երբ ավելի փոքր` 2 տարեկան էի, ըստ մայրիկիս, հանկարծ սկսել եմ լացել և ասել «Կարոտել եմ պապիին» (մարդու, որին երբևէ չեմ տեսել):
Գիտե՞ս, պապի´, ես սպասում էի ու հիմա էլ սպասում եմ գալուդ: Հա, սպասում եմ: Ես գծել, նկարել եմ էդ պահը: Էն ժամանակ մեր տան պատերն ուրիշ գույնի էին, դռներն ուրիշ էին: Ես էն ժամանակ էլ էի պատկերացնում գալդ ու հիմա էլ… Ու երբ խորը մտածում եմ, հասկանում եմ, որ մտածածներիս, պատկերացումներիս ու երևակայածս երկու պահերի տարբերությունը այնուամենայնիվ դռներն են, պատերի գույնը, տան մի քիչ ուրիշ ձև լինելը: Ես էլի նույն ձև եմ պատկերացնում գալդ, էդ պահին հագուստդ, մազերիդ ձևն ու գույնը, դեմքիդ արտահայտությունը. ասես պատերազմը ոչ թե 28 տարի առաջ է վերջացել (երբ ես չկայի էլ), այլ հենց նոր, ու դու մարտի դաշտից հոգնած ու հաղթանակած ես վերադարձել էն սպիտակած մազերով, էն տառապած, բայց վեհ ու հպարտ դեմքի արտահայտությամբ, ու էն խորը, դեպի ներքև հառած հայացքով (ոնց որ քո նկարի մեջ էր), ու թեև դու բառերով չես ասում, բայց հայացքով մի բաժակ ջուր ես խնդրում: Էլի նույն ձև եմ պատկերացնում իմ՝ քեզ առաջին անգամ տեսնելը: Չէ, քեզ հատուկ չեմ գալիս դիմավորելու, չեմ գալիս` լսելով դռան թակոցը, զանգը կամ ոտնաձայները: Տեսնում եմ պատահական, աստիճաններից իջնելիս: Էլի նույն ձև եմ պատկերացնում խոսելս, հայացքս ու հայացքդ…
Ուզում եմ բարևել ու հարցնել, թե ո՞վ է անծանոթը ու նույն պահին, նայելով անծանոթի աչքերի մեջ, հասկանում եմ, որ չէ, ինքն ամենևին էլ անծանոթ չի, ինքն իմ հին, իմ վաղեմի բարեկամն է: Ու առաջին բառը, որն ասում եմ, «Պապի՜» բացականչությունն է: Ու ինքն ինձ ընդունում է ինչպես անծանոթի, գիտակցելով, հասկանալով, որ ամեն դեպքում միակ հնարավոր տարբերակն էն է, որ իր թոռն եմ… Ես իր համար անծանոթ եմ, որովհետև ինքն ինձ նկարով էլ չի տեսել, բնական է, կապված էլ չի լինի ինձ հետ թեկուզ հոգով… Իսկ ես կապված եմ ծնվածս օրվանից: Ու ես էլի նույն կերպ եմ պատկերացնում. ես չեմ առաջարկում առաջ գալ, միջանցքում կանգնած եմ խոսում, որովհետև շփոթված եմ, ուրախացած, զարմացած, կորցրել եմ գիտակցությունս:
Ու ես էլի նույն կերպ եմ պատկերացնում օրերի ընթացքում մեր մտերմանալը, մեր զրույցները. մենք նստած ենք բուխարիի մոտ, բազկաթոռներին, դու ինչ-որ բան ես կարդում (հավանաբար թերթ, որը հիմա ոչ ոք չի կարդում) ու պատասխանում ես հարցերիս:
Գիտե՞ս, եթե ես քեզ տեսնեմ, անպայման ցույց կտամ վերնագրով քեզ հետ կապված և մնացած շարադրություններս, որոնց մեջ մի տող կամ մի պարբերություն հիշել եմ քեզ: Երևի դրանք է´լ ավելի անկեղծ ասված խոսքեր են, որովհետև ասվել են խոսքի մեջ, ինչ-որ այլ բան ներկայացնելիս և ոչ հստակ ընտրված թեմայի շրջանակներում:
Ու գիտե՞ս, երևի իմ սրտաճմլիկ, շատ ժամանակ անմիտ (բայց անկեղծ սրտով) գրածները կարդալիս կծիծաղես, կասես. «Ես էսպիսին չեմ»…
Ես միշտ փորձում եմ գրածիս միջից հանել ածականները, բացականչական նշանները ու բազմակետերը ու երևի մի օր էդ տեսակ կատարելության կարողանամ հասնել: Բայց երևի դժվարությամբ կարողանամ քո մասին առանց ածականների գրել… Ախր, դու ուղեղումս չես, դու սրտու´մս ես:
Պատերազմները շատ կյանքեր են խլում, շատ մարդկանց սրտի ու հոգու դատարկության պատճառ դառնում, բայց պետք է միշտ պայքարել, եթե ոչ զենքով, ապա մշակույթով, կրթության ու գիտության առաջընթացով: Ես իմ չափով պայքարում եմ, ու վստահ եմ, որ հաղթանակը մերն է լինելու: