Գյումրի

Գյումրի՝ քաղաք Հայաստանի հյուսիս-արևմուտքում:

Իյա~, էդ օ՞վ ըսավ, օր Լեննագանը Հայաստանի հյուսիս չէ, էն էլ հյուսիս-արևմուտքում է. Լեննագանը աշխարհի կենտրոնը էղել է, աշխարհի կենտրոնն էլ կմնա, երկրագունդն էլ Լեննագանի շուրջը կֆռռա, կամ սպասե,  սպասե, մեր Պոլոզը ավելի լավ է ըսէ.

«Աշխրհքի իսկագան կենտրոնը Լեննագանն է, հմը շատ պետություններ չտեսնելու կուտան…»:

Այո´, թե գյումրեցու, ներողություն, ներողություն, լեննագանցու կհանդիպես, մեկ էլ նման բաներ չասես, որովհետև շա~տ կջղայնացնես ադաթով լեննագանցուն:

Եվ, իրոք, գյումրեցին իր վարք ու բարքով, նիստուկացով, բարբառով, երգ ու պարով, անթիվ-անհամար հետաքրքիր պատմություններով իսկական մաքրարյուն հայ է հիշեցնում, ով անցել է բազմաթիվ փորձությունների միջով, բայց անկոտրում է մնացել…

Մենք՝ գյումրեցիներս, խոսում ենք հրաշակերտ մի բարբառով, որն ավելի մոտ է գրական հայերենին, քան այդպիսին թվացող շատ բարբառներ:

Օրինակ՝ միայն մեր բառապաշարում կհանդիպես այնպիսի բառեր, ինչպիսիք են, ասենք, չախլամա, որ նշանակում է թան, փուրչուլուխ՝ գազար, կնիկ մարդ՝ կին, թոմարի՝ բոլորը, զաբուն՝ նիհար, ցվետնո՝ ծաղկակաղամբ, փեշկիր՝ սրբիչ, ի՞նչ խես՝ ո՞նց ես, ի՞նչ կէնէս՝ ի՞նչ ես անում, և այլն…

Ըստեղ էլ կռնամ Պոլոզին հիշեմ. «Էրեվան ի՞նչ բըդի էղնի. էն գյոզալմ մառոժնուն պաղպաղակ կըսեն, բազարին՝ շուկա, ուլիցներուն՝ փողոց, հայերեն խոսող վո՞վ կա օր»:

Իսկ գյումրեցու պես հագնվել շատերը կերազեին. գյումրեցի կանայք՝ «խանըմ-աբլաները», սիրում էին պճնվել և հագնում էին գրեթե միատեսակ թանկագին հագուստներ, գլխներին երկշար ոսկի՝ մարգարիտներով հանդերձ, վզներին՝ ոսկի, ձեռներին՝ ոսկի: Գյումրեցի տղամարդը սիրում էր հագնել մահուդե չուխա, գլխին՝ ֆուռաշկա, ոտներին՝ նայած կարողության, չուստեր կամ ծուղիներ: Միջին կամ ավելի խոնարհ դասը՝ արհեստավոր, բոստանչի, սիրում էին հագնել մինչև ծունկը հասնող սպիտակ գոգնոց՝ որպես դրոշակ: Ու այդ գոգնոցից հայտնի էր լինում գյումրեցին:

Դե, մեր հանճարներն էլ հո գովել չիդե՞ն, ինչղ կսե Ջիվանին. «Մի քաղաք գիտեմ ժամին սիրահար, բնակիչները մոտ յոթ-ութ հազար, իրենք օրվա հաց չունեն ուտելու համար, յոթ հատ ժամ են կառուցել՝ խե´լքի աշեցեք»:

Եվ, իրոք, քաղաքում շատ են և եկեղեցիները, և մատուռները, և ճարտարապետական կոթողները, որոնց նայելիս չես կարող անտարբեր մնալ:

Գյումրեցին հայտնի է իր աննման հումորով: Մեր հումորային կերպարներից էլ հայտնի են  Ծիտրո Ալեքը ու օրիորդ Վարսենիկը, Վարդանիկն ու ընգեր Մարգոն, երկար Վարոսն ու կարճ Ավոն, Ջղեր Խաչիկը, Չոփուռ Սուրենը, Րախի Գրիշը, դե, Պոլոզ Մուկուչի մասին էլ չխոսամ:

Դե, ըսքանից ավել էլ ի՞նչ ըսեմ, կամ էլ կռնամ էլի Պոլոզին հիշեմ.

«Աստված ընչի՞ է Գյումրին սարի պես բանցր ստեղծել»:

«Աստված իրա ստեղծածն բանցր մարդկանց համար բանցր տեղ բդի ստեղծեր»:

Նորից պիտի քո գիրկը գամ, քեզ գովելու հավես ունիմ…