Կապանում ամեն ինչ նույն հարթության վրա է: Միայն հայրենիքին կյանքը նվիրաբերած հերոսներն են բարձրում` ամենաբարձրում։
Եղեռնի ու Հայրենականի հուշաքարերը օղակում են Արցախյան երկու պատերազմների զոհերի շիրիմները։ Եթե մոտիկից չտեսնեի, կմտածեի, որ լավ են օղակել: Արյուն խմած երկու դեպքերը պիտի որ կանխած լինեին նորերի ի հայտ գալը։ Ավաղ… Երեք շիրիմներ առանց քարերի են՝ չորացած մեխակներով ու ծաղկեպսակներով ծածկված։
Տղերքն են… Նրանց գուցե ես էլ եմ հանդիպել, գուցե նրանք ինձ տե՞ղ են զիջել ավտոբուսում կամ հայացքով ճանապարհել փողոցում…
Նրանք շարունակում են 90-ականների շարքը։ Ես անունները չկարողացա մտապահել, բայց մտքիս մեջ է, որ բոլորն էլ զոհվել են 20 կամ 21 տարեկանում։ Վահեի հորեղբոր շիրիմն առաջինն էր։ Ինքն այդպես ասաց: Չնայած քայլելու ընթացքում վերջինն էր, բայց առաջինն էր իր համար, ուրեմն, նաև իմ։ Ասաց՝ երգել էր սիրում։ Գուցե նա էլ է մի օրՎաչագանի ափին նստել, կիթառ նվագել ընկերների հետ ու անվերջ երգել… Գուցե։ Ո՞վ գիտի. քարերը երգել չգիտեն…
Լուսանկարը` Լյուսի Ուլունցի
Վերևում տեղադրված զրահամեքենայի վրայից ամբողջ բարձունքն էր երևում` Հայրենական պատերազմում զոհվածներից մինչև ապրիլյան հերոսներ, 100 տարվա ապրիլից մինչև Արցախյան ապրիլը։ Քարերը լուռ էին. ուր էր թե խոսել կարողանային։
Ոստիկանական ցուցմունք էր հիշեցնում ինձ Եղբայրականը։ Վերևում Եղեռնի զոհերի հուշաքարն էր՝ հայոց պատմության էջերի ամենասև կնիքը։ Կարծես դրանից հետո ոչինչ չէինք գրել, վերլուծել, հասկացել, ու մինչև 90-ականները դատարկ մնացին ցուցմունքի տողերը։ Հայրենականի հուշաքարը մեկ այլ կնիք էր դրել ցուցմունքի վերջում։ Սովետական Միությունը կարծես թե կանխել էր ցուցմունքի բացատրությունները, կարճացրել տողերն ու խառնել ամեն ինչ՝ մեկ կնիքով, իսկ այդ <<կնիքի>> համար Կապանից 3000-ից ավել մարդ է զոհվել։
Բայց երբ նայում էի ցուցմունքի տողերին, շատ անուններ տեսա 90-ականներից։ Իրար հետևից՝ շարքով դասավորված էին Հայրենիքի համար կյանքը զոհած վկաները։ Առհասարակ ցուցմունք գրելիս նախընտրելի է ազատ տարածություն թղթի վրա չթողնելը։ Այստեղ տարածություն կար, որը լրացվեց Ապրիլյան պատերազմից հետո։
Ես էլի եմ տարածություն տեսնում այդ ցուցմունքի մեջ, բայց ուզում եմ չտեսնել։
Բայց մենք ուզում ենք վկաներին լսել, թարմ հողի տակ անշունչ պառկած ընկերներին ու վերևում սավառնող 1.5 միլիոն հայերի ձայները լսել… Օզում ըմ։
Իջանք Դավիթ Բեկ։ Վերևում է ինքը՝ ձիու վրա, քաղաքի սրտում։ Հերոսները բարձրում են:
Իսկ ներքևում մարդիկ ապրում են. վառում, մարում են լույսերը, շարժվում են ավտոբուսները, տաք քամի է փչում։ Քաղաքն անհանգիստ եռուզեռի մեջ է: Մինչդեռ վերևում` խլացնող լռություն է:
-Օզում ըմ։
-Հինչը՞ս օզում։
-Ապրիլ։ Ապրիլ եմ օզում։
ՉԷ։ Էս ապրիլը չէ՝ Սյունիքի ԱՊՐԻԼԸ. մենք ապրիլը միայն ապրելու հետ ենք կապում։