Թեթև վերարկու, դասական անգլիական գլխարկ և ծխամորճ։ Սառը բնավորություն, անգերազանցելի վերլուծական միտք: Եվ ո՞վ է այս հերոսը, որը իր քաջ ընկեր Վաթսոնի հետ փորձում է լուծել տարատեսակ խորդուբորդ և վտանգավոր հանցագործությունների առեղծվածը։ Ինչպես բոլորս էլ հասկացանք, խոսքը անկրկնելի Շերլոկ Հոլմսի մասին է, որը համարվում է բոլոր ժամանակների լավագույն խուզարկուն։ Բայց այսօր ես խոսելու եմ ոչ թե գրքի, որի հետ ճիշտն ասած, «մտերմացել եմ» բանակում, այլ Հոլմսի էկրանավորումների մասին։
Ընթերցելով գիրքը՝ ես որոշեցի, որ պետք է տեսնել, թե ինչպիսին է Հոլմսը կինոէկրանին։ Առաջ ընկնելով ասեմ, որ Շերլոկը նվաճել է նաև կինոմանների փխրուն սրտերը։ Նա հայտնվել է կինոյում 200-ից ավելի անգամ, իսկ նրա դեբյուտը մեծ կինոյում գրանցվել է դեռ հեռավոր 1900 թվականին։ Մինչ այսօր էլ այդ հերոսը համարվում է իսկական լեգենդ՝ հիմնականում երկու կինոադապտացիաների շնորհիվ։ Առաջինը Մասլեննիկովի ադապտացիան է 1980 թվականին, որտեղ գլխավոր դերը հոյակապ կատարում է Վասիլի Լիվանովը, իսկ երկրորդը «Բի-Բի-Սի»-ի ադապտացիան է, որտեղ Շերլոկին մարմնավորել է Բենեդիկտ Քեմբերբետչը՝ 2010 թվականից ընթացող սերիալում։
Ես, ճիշտն ասած, սխալ եմ համարում համեմատել այս երկու սերիալները, քանի որ երկուսն էլ հոյակապ են թե՛ սյուժետային պահով, թե՛ օպերատորական, բայց ես մի քիչ նեղացած եմ ներկայիս սերնդից, քանի որ նրանք գովում են բրիտանական տարբերակը՝ մոռանալով, թե ինչ հեղափոխություն արեցին Լիվանովը և Սոլոմինը հեռավոր 1980 թվականին։ Հարկ կհամարեմ շեշտել, որ Լիվանովը արժանացել է ասպետի կոչման հենց Անգլիայի թագուհու կողմից: Նույն կոչումից ունի նաև Քեմբերբետչը, բայց ամեն դեպքում պետք է հաշվի առնել, որ Լիվանովը իր դերը հոյակապ կատարել է սովետական ժամանակներում, իսկ այդ ժամանակ նման գնահատականի արժանանալը հենց Հոլմսի ծննդավայրում թվում էր անհասանելի բարձունք։ Ինձ թվում է՝ Կոնան Դոյլը շատ կհավաներ հենց Մասլեննիկովի ադապտացիան: Սովետական տարբերակում հերոսները ավելի մարդկային են և հասարակ, այլ ոչ թե «մեգաուղեղներ» են, որոնք ուղղակի մի ակնթարթում կարող են լուծել ամենադժվար խնդիրները։ Եվ հետաքրքիրն այն է, որ Լիվանովի Հոլմսը, ի տարբերություն անգլիական կոլեգայի, չի կենտրոնացնում հանդիսատեսի ուշադրությունը իր «գերուղեղի» վրա, չնայած, որ փայլում է իր գիտելիքներով ոչ պակաս, այլ հակառակը՝ նա ավելի մարդկային և ջերմ է վերաբերվում իր ընկեր Վաթսոնին և գնահատում իր տան տիրուհի միսիս Հադսոնին։ Խորհրդային օրինակում ձգում է հենց այդ փոխհարաբերությունների քիմիան, ինչը բացակայում է անգլիական օրինակում։ Ի տարբերություն անգլիական օրինակի՝ Հոլմսը և Վաթսոնը խորհրդային տարբերակում ընկերներ են, որոնք ճիշտ է, կարծես երկու տարբեր մոլորակներից իջած լինեն, բայց հարգում են միմյանց տեսակետները։ Վաթսոնը այստեղ ուղղակի առարկա չէ, որին Հոլմսը իր հետ քարշ է տալիս ամեն տեղ, իսկ նա էլ ուղղակի հաստատում է հանճարեղ խուզարկուի յուրաքանչյուր բառը, այլ Հոլմսին հավասար կերպար, որը կարող է առաջարկել իր սեփական կարծիքը և ինչ-որ տեղ նաև հակաճառել Հոլմսին: Իսկ Հոլմսը այստեղ չի փորձում պատեհ-անպատեհ ցուցադրել իր ինտելեկտուալ առավելությունները շրջապատի և, հատկապես, Վաթսոնի հանդեպ։ Նա, ընդհակառակը, փորձում է ամեն կերպ ընդգծել իր ընկերոջ կարևորությունը իր հաջողության մեջ։ Սովետական Հոլմսը հիշեցնում է ընկերների հետ բուխարու շուրջը սուրճի և ծխախոտի ընկերակցությամբ վարվող ջերմ զրուցող ընկեր է, ի տարբերություն իր բրիտանական կոլեգայի։
Առանձին հարգանքի են արժանի դերասանները, որոնք փաստացի խաղում էին հանուն գաղափարի, այլ ոչ թե 16-19 տարեկան աղջիկների կուռքը լինելու։ Նկատվում է նրանց եռանդը և նվիրումը, ինչը, ցավոք սրտի, շատ քիչ է հանդիպում ներկայիս կինոարվեստում։ Այս յուրահատուկ ջերմությամբ ողողված ֆիլմը շատ արագ տեղ գրավեց իմ սիրելի ֆիլմերի ցուցակում։ Իսկ ինչ վերաբերվում է անգլիական տարբերակին, ես այն նույնպես շատ սիրում եմ, բայց ոչ մի կերպ չեմ կարողանում վեր դասել սովետական տարբերակից։
Բայց միևնույնն է՝ երկուսն էլ հոյակապ են։
Հ.Գ. Գուցե ես սխալվո՞ւմ եմ, գուցե դու գերադասում ես բրիտանական տարբերակը: Այդ դեպքում գրիր և հիմնավորիր քո տեսակետը: