Anushik Mkrtchyan

Թումանյանը մենք ենք

Թումանյանն Օպերայի արձանը չէ,
Թումանյանը Երևանի փողոցը չէ,
Թումանյանը տիկնիկային թատրոնը չէ,
Թումանյանը թղթադրամ չէ,
Թումանյանը գրքի տոնը չէ… (տողերը հեղինակային չեն)

Դեռ դպրոց չընդունված՝ գիտեինք Թումանյանին: Մանկապարտեզ հաճախելու ժամանակ ճանաչում էի Թումանյանին: Մեզ պատմում էին Թումանյանի հեքիաթները ու այդպես փոքր տարիքից սեր էին առաջացնում նրա հանդեպ: Ու մենք սիրում էինք նրան, որովհետև նա մեզ համար մի բարի պապիկ էր, որը գրել էր «Շունն ու կատուն», «Կիկոսի մահը», «Ձախորդ Փանոսը» ու շատ հեքիաթներ: Մենք սիրում էինք այդ հեքիաթները: Հետո եկավ այն շրջանը, երբ մենք ընդունվեցինք դպրոց ու սովորեցինք տառերը: Նա մեզ համար դեռ մնում էր բարի պապիկ, որի հեքիաթները ինքնուրույն էինք կարդում: Եկավ այն շրջանը, երբ մենք հասկացանք, որ Թումանյանը բարի պապիկ չէ, այլ Ամենայն հայոց բանաստեղծ, որը գրել էր «Փարվանա» բալլադը, «Թմկաբերդի առումը», որպեսզի մենք մտքներումս անգիր արած ման գանք ու հիշենք, որ «գործն է անմահ»: Եկավ այս շրջանը, երբ ես 11-րդ դասարան եմ: Մի քանի դաս առաջ վերջացրինք Թումանյանի դասը: Դա՞ս: Դա դաս չէր, այլ հայ գրականության մեջ միակ մարդու կենսագրությունը, կյանքը, որը գրել է բոլոր սերունդների համար՝ և՛ մանուկների, և՛ դեռահասների, և՛ երիտասարդների, և՛ ծերերի: Եկավ այդ շրջանը, որ հասկանանք՝ Թումանյանը իրեն համարում էր մեծ դրամատուրգ, բայց երբեք չի գրել դրամա: Հասկանանք, որ Թումանյանը ցանկալի տղամարդ էր, լավ ամուսին, հոգատար հայր, հիանալի մտավորական: Հասկանանք նրա նվիրվածությունը դեպի հայրենիքը, ժողովուրդը, ընտանիքը: Հասկանանք, որ Թումանյանը չի սահմանափակվում հեքիաթներով ու բանաստեղծություններով: Եկավ այն շրջանը, որ հասկանանք, որ Գիքորը ընդամենը խեղճ ու աղքատ տղա չէր, հասկանանք, որ Անուշը ընդամենը պոեմ չէր:

Նույնիսկ այս տողերը չեն կարող բացատրել մեր սերը, հարգանքը Թումանյանի հանդեպ:
Թումանյանն է այն մարդը, որն իր գործով կապրի անվերջ, անդադար:

Հովհաննես Թումանյանի կյանքը և գործը ճանաչող ամեն մարդու հիացնում է այն միասնությունը, որ կա նրա ստեղծագործության և գործունեության միջև: Խոսքի և գործի այդ միասնությունն է, որ Թումանյանին դարձնում է ոչ միայն ստեղծագործող, այլև անչափելի մեծություն: