Տատը երեկ էր մահացել։ Արդեն ծեր էր։ Բայց տատ էր։ Չոր բազմոցին պառկած նա մտածեց, որ եթե իր տատի երեխաներից ոչ մեկը մահացած չլիներ` ինքը հիմա մեկ հորաքույր կունենար, ու մեկի փոխարեն՝ երեք հորեղբայր։
Հորաքույրը ու հորեղբայրներից մեկը մահացել էին, երբ դեռ խոսել չէին կարողանում։ Իսկ մյուս հորեղբայրը մահացել էր, երբ ինքը նորմալ խոսել չգիտեր։
Տատն էր մահացել։ Տպավորությունը ծանր էր։ Ինքը հասկացավ, որ իր տատը արդեն ծերացել է, երբ առաջին անգամ մոռացավ շնորհավորել իր ծնունդը։ Նա ծեր էր, հիշողությունը արդեն վատ էր։ Իսկ լսողությունն ու տեսողությունը` ոչ։ Ամառային արձակուրդներին ինքը նստում էր գյուղի տան պատշգամբում ու գիրք կարդում։ Հետո գնում էր այգուց իրենց ամառային խնձորներից բերելու։ Տատը վերցնում էր գիրքը, կարդում մի քանի տող ու փակում այն` կորցնելով բացված էջը։ Ինքը այգուց գալիս էր, գտնում ընդհատված տեղը ու շարունակում կարդալ` տողերը համեմելով հյութեղ խնձորով։ Ինքը խնձորը ամբողջական էր ուտում։ Ու գիրք էր կարդում։ Խնձորից մնում էր միայն պոչը։ Պոչը դեն չէր նետում, դնում էր գրքի թերթերի արանքում։ Դա էջանիշ էր դառնում։ Իսկ տատը հանում ու դեն էր շպրտում։ «Խնձորի պոչը բա գրքի մեջ կդնե՞ն»։
Նա ծերացել էր։ Վերջնական համոզվեց, երբ սկսեց օրը միայն մեկ անգամ հաց ուտել և շատ անգամներ տալ նույն հարցը, պատմել նույն պատմությունը, ու ամեն անգամ սկսելուց առաջ ասել, որ այս պատմությունը ոչ ոքի չի պատմել։
Ինքը օրը մի անգամ հաց էր տալիս տատին ու մի անգամ էլ սուրճ։ Քաղցր, շատ քաղցր սուրճ։ Ամեն անգամ զարմանում էր, թե ինչպես կարելի է սուրճը շատ քաղցր խմել։ Կամ հակառակը` լրիվ դառը։ Ինքը լրիվ դառը խմում էր միայն, երբ գլուխը ուժեղ ցավում էր։ Սուրճը եփում էր գազօջախի վրա։ Երևի բոլոր մարդիկ սուրճ եփելու համար օգտագործում են լուցկու մեկ հատիկ, կամ երկու, կամ չեն օգտագործում, որովհետև իրենց գազօջախը կայծով է։ Իսկ նա մի բաժակ սուրճ եփելու ընթացքում սրճեփի տակ երբեմն մի ամբողջ տուփ լուցկու հատիկ էր այրում։ Հատ-հատ այրում էր։ Մինչև հատիկը վերածվում էր մի սև գծի, որը փշրում էր մատների ծայրով։ Ինքը հաճույք էր ստանում դրանից։ Հաճույք էր ստանում սուրճի եռալուց։ Տատին էր տալիս քաղցր սուրճը։ Հիմա էլ չի տա։ Ու էլ իր սուրճի մեջ էլ երբեք շաքարավազ չի ավելացնի․ իր գլխացավերը դարձել են ամենօրյա։
Նստում էր պատշգամբում, շարունակում կիսատ գիրքը։ Դժվար էր զուգահեռ հետևել երկու պատմության։ Իսկ տատը միշտ ինչ-որ բան պատմում էր։ Լինում էին դեպքեր, որ նա պատմությունը ավարտում էր, ու հենց վերջին խոսքով նորից սկսում նույն պատմությունը․․․
Բայց տատը երեկ էր մահացել։ Ու այսօր ինքը պառկած է տանը` բազմոցի վրա։ Ու շարունակելու է ապրել։ Ապրել այնպես, ինչպես բոլոր նրանք, որոնց տատը մահացել է։ Ապրել են բոլորը։ Ու բոլորից հետո էլ ապրում են․․․
Ամառվա շոգ օր էր։ Արևի դեղին ստվերները պատուհանի բացվածքից ներս էին ընկել, ու տունը մի քիչ դեղին էր դարձել։ Ու պատուհանից դուրս կանաչ ծառերն էին։ Էլի մի քիչ դեղին դարձած։ Ինքը պատուհանից դուրս նայեց։ Պատուհանի առջև լոբուտն էր։ Մայրը սիրում էր առավոտյան մտնել լոբուտը։ Ինքը չէր հասկանում այդ սիրո իմաստը։ Չէր էլ հասկանա, եթե մի օր ինքն էլ առավոտյան չմտներ այնտեղ։ Լոբիները` երկար, կանաչ, կամ` երկար ու մանուշակագույն կախված էին թփերից։ Ինքը դրանք երբեք չէր տեսել առավոտյան։ Հիմա դրանց վրա ցող կա։ Առավոտյան դրսում ամեն ինչի վրա էլ ցող է լինում։ Ծառերի տերևները ծանրացած են լինում։ Ինքը եկել է լոբի քաղելու։ Ուշքը լոբուտի մեջ մտած ծիրանի ծառի ճյուղերին է։ Նրանց վրայի դեռ կիսահաս պտուղները թթվաշ են։
Կանաչ ու երկար կամ` երկար ու մաուշակագույն լոբիները այս ժամին ավելի կանաչ էին, ավելի մանուշակագույն էին։ Մոր մատները մի քիչ ծռմռված էին։ Ու մի քիչ ծռմռված լոբիները քաղելուց հետո դրանք ճարպկորեն հավաքվում էին մի ձեռքում։ Հետո ձեռքը չէր կարողանում դրանք պահել ու լցնում էր մեջքին կապած փեշի մեջ։ Լոբիները երկար էին։ Կանաչ էին։ Առավոտյան` լոբուտի ներսից լոբուտին նայելիս, կանաչը աչքերը կուրացնում էր։ Երկնքի կապույտը կանաչ էր դարձել։ Մոր աչքերը ոչ կանաչ էին, ոչ կապույտ։ Իրենը սև էին։ Երբ լոբուտի միջից նայում էր առավոտվա երկնքին, դժվարանում էր տարբերել` կանա՞չն էր կապույտի վրա, թե՞ կապույտն էր կանաչի տակ։ Դրանք միասին էին` խառնված։ Մոր աչքերի մեջ էլ լոբուտը խառնվել էր երկնքին։ Բարձր, բարձր երկինքն ու կանաչ երկար լոբիները մոր աչքերում էին։ Ու մոր ամենասիրած գործը լոբի քաղելն էր։
Մայրը վաղ տարիքում էր ամուսնացել։ Տատի հետ լավ էր եղել։ Մայրը շատ բաներ անել տատից էր սովորել։ Այն մեկից, որը երեկ մեռավ, ու որի նկարը իրենց տան պատին կախեցին։
Վաղամեռիկ պապի նկարը կախված էր իր սենյակում` իր մահկաճալի հենց գլխավերևում։ Ինքը փոքր ժամանակ վախենում էր, որ պապի նկարը մի գիշեր իր գլխին կընկնի։
Հիմա չոր բազմոցին պառկած մտածում էր, որ ամռանը ինքը կարող է պատշգամբում գիրք կարդալ ու լսել մի պատմություն միայն։ Կարող է գրքի համար էջանիշ չդարձնել խնձորի պոչը։ Այս տխուր աշնան մեջ ամառային խնձորների մասին հիշելը փոքրիկ մեղք թվաց։
Աշունը կավարտվի։ Այս գյուղի բոլոր աշուններում ինչ-որ մեկը մահանում է։ Այս բոլոր մահացու աշունների արանքում գարնանային մի օր ծնվել էր ինքը։
Շատ ամառներ առաջ մահացել էր իր պապը։ Ու դա երևի առաջին ամառն էր, որի ժամանակ այս գյուղում երիտասարդ մարդ մահացավ։ Քանի՞ մարդ է աշխարհում մահացել ամռանը։ Ու նրանցից քանի՞սն են եղել 31 տարեկան։ Իր պապը նրանցից առաջի՞նն է եղել։ Ամառ է եղել։ Ու իր պապի հայրը սարից ոտքով Երևան է հասել` տղայի վերջին ժամերին։ Այդ պատմությունը լսելիս ինքը միշտ Գիքորին էր հիշել։
Ու այս աշունն էլ վերջանալու էր, ինչպես բոլոր այն ամառները։ Երբ 31 տարեկան մարդ է քաղցկեղից մահացել։ Երբ 31 տարեկան մարդ է կախվել։ Երբ 31 տարեկան մարդ է մեքենան ձորը գլորել։
Իր տատը ծերությունից էր մահացել։ Այս աշունը հաստատ անցնելու էր․․․