Լուսանկարը՝ Անի Ասրյանի
Հունիսի չորսին դասարանով որոշեցինք գնալ Սիսիանի բարձր լեռներից մեկը՝ Խութիսը, որտեղ կկարողանայինք տեսնել Սիսիանի երկայնքով սփռված բոլոր գյուղերն ու ավանները: Ուզում էինք խաչքար տեղադրել Խութիս լեռան վրա, որպեսզի յուրաքանչյուր սիսիանցի իմանա, որ այդտեղ խաչքար-սրբավայր կա:
Արդեն բոլորը ճանաչում են Սիսականի ինը հերոսներին, ովքեր իրենց կյանքը չխնայեցին հանուն մեզ: Խաչքարը, որը պետք է տեղադրեինք, օծվեց: Դրա հետ միասին լեռան գագաթ պետք է բարձրացնեինք քարե գիրքը, որը պատրաստվել է ի պատիվ մեր հերոսների հիշատակի:
Մեր որոշումը կայացվեց և հունիսի հինգին ժամը տասին քահանան մեզ՝աշակերտներիս օրհնեց և շարժվեցինք: Հասանք լեռան լանջին, և այստեղից սկսվեց դժվար լեռնագնացությունը: Դեռ լանջից թվում էր, թե լեռը մոտ է, սակայն ամեն գագաթ հաղթահարելիս ճանապարհը ավելի էր երկարում: Լանջը լիքն էր երփներանգ ծաղիկներով: Ճիշտ է, երբ ասում են, որ Սիսիանը հարուստ է իր բնաշխարհով: Այդտեղ կան բազմազան ծաղիկներ, միջատներ և սողուններ: Մի կածան գտանք և այդ տեղով շարժվեցինք դեպի վեր: Մի քանի ժամ հետո հասանք լեռան ամենաբարձր գագաթը, հենց այդտեղ էլ մեզ միացավ նյութիս այսօրվա հերոսը՝ Տոպկան:
Տոպկան այն շունն է, որի մասին ուզում եմ պատմել՝ հսկա, մեծ ատամներով: Հեռվից թվում էր՝ վտանգավոր է, մեզ հասնելուն պես կկծի: Երբ մոտեցավ ինձ բերանը գլխից մեծ բացեց, իսկ ես վախից քարացել էի: Նրա տերը կանչեց.
-Տոպկա՛, բարևի´ր երեխաներին:
Շունը ոտքը վեր բարձրացրեց ու թաթը կախեց: Հենց այդ պահից մենք հասկացանք, որ չնայած իր խոշոր չափերին՝այդքան էլ վտանգավոր չէ: Երբ մենք սկսեցինք նկարվել, շունը եկավ ու նստեց մեր կողքին. կարծես հասկանում էր մեզ: Նա էլ մեզ հետ նկարվեց, հետո տերը ասաց.
-Դե նստի՛ր գագաթին, որ նկարեն քեզ:
Նա գնաց, նստեց ամենամեծ քարի վրա և չշարժվեց այնքան, մինչև որ նկարեցինք:
Տոպկան նույնիսկ կարողացավ մեզ օգնել խաչքարերը վեր բարձրացնելու գործում: Մի պահ նկատեցինք, որ երկու գործիք կապել էին մեջքին, և նա բարձրացնում էր վեր: Երբ մեր դասղեկը մեզ պատմում էր, թե ի՞նչ նշանակություն կունենա այդ արշավը տարիներ հետո: Շունը հանգիստ նստել ու մեզ պես լսում էր, իսկ երբ տղաները սկսեցին խաչքարերը տեղադրել, Տոպկան սկսեց վազվզել ու ցատկոտել: Նա էլ մեզ պես երջանիկ էր, որ կարողացանք մոռացված գագաթը դարձնել անմոռանալի մի տեղ: Վերջում մոմեր վառեցինք և երբ ուզում էինք շարժվել, նկատեցինք, որ շունը նստել է մոմերի առջև. դե երևի կենդանիներն էլ են կարողանում աղոթել. չէ՞ որ նրանց ևս ստեղծել է Աստված: Տերը կանչեց, և նա եկավ մեր ետևից: Այնքան հրաշալի շուն էր, որ մենք նույնիսկ ցանկություն հայտնեցինք նրան մեզ հետ իջացնել գյուղ, բայց Տոպկան վարժեցված էր ու տիրոջից չէր հեռանում: Այս ամենը ապացուցեց, որ շունը իսկապես մարդու հավատարիմ բարեկամն է: Ես շատ եմ ուզում, որ այդ օրը կրկնվի, որպեսզի նրան ավելի լավ ճանաչեմ, ու ձեզ ավելի շատ բան պատմեմ իմ հերոսի մասին:
Ձեզ կթվա, թե այս ամենը հեքիաթ է, բայց իրականությանը շատ մոտ: Սա իրականություն է մեր անիրական աշխարհից էլ իրական: