aneta baghdasaryan

Քննություններն ավարտեցինք ֆրանսիականում

Հունիսի 9-ը այն օրն էր, երբ ես այլևս ստիպված չէի քննության պատրաստվել։ Ստիպված չէի արթուն մնալ մինչև գիշերվա 4-ը, հետո մի քիչ քնել ու արթնանալ 7-ին, որ սովորեմ մնացած հարցերը։ Վերջացավ ցույցերի արդյունքում բաց թողած դասերը լրացնելն ու չլրացնելը, լեկցիա տպելը, խնդիր լուծելն ու ձևաթուղթ հանձնելը։ Վերջացան ֆրանսիականի քննությունները, երբ պետական համալսարանի ուսանողների քննաշրջանը նոր է սկսվում։ Այո, պետական համալսարանի դասերը հետաձգվեցին, իսկ մերը՝ ոչ։ Եվ արդյունքում՝ որոշ առարկաներից լրացումներ այդպես էլ չեղան։

Վերջացավ նախաքննական շրջանը, երբ ամբողջ կուրսը որոշում էր քննությունների հերթականությունը, քանի որ այս կիսամյակ, ինչպես և նախորդին, մեզ հնարավորություն տրվեց ինքնուրույն այն ընտրելու։ Ընտրվեց իդեալական տարբերակ բոլորի համար։ Դե, համարյա բոլորի ու համարյա իդեալական։ Համարյաների պատճառով ևս մեկ անգամ քննարկվեց հերթականությունը, որպեսզի այն գոհացնի բոլորին։ Կուրսում սովորում է 87 ուսանող և իրականում անհնար կլիներ գտնել տարբերակ, որին բոլորը համաձայն կլինեին, հետևաբար, այս անգամ էլ չստացվեց։ Չեմ կարծում, որ համալսարանի նշանակած հերթականությունը ավելի լավը կլիներ, սակայն գոնե առանց պատճառի չէին մեղադրվի ավագները, որոնք ուղղակի առաջնորդվել են մեծամասնության կարծիքով։ Եվ արդյոք ճի՞շտ էր մեզ վրա դնել այդպիսի կարևոր որոշում, որից հետո կուրսում կսկսվեր խառնաշփոթ։ Ինչևէ, ամեն ինչ վերջացավ «Ընկերությունների իրավունք» առարկայով, որին պատրաստվելու ժամանակ ունեինք ընդամենը մեկ օր, ինչպես և նախորդ 5 քննությունների համար։ 105 էջ մեկ օրում։ Համաձայնեք՝ այդքան էլ շատ ժամանակ չէ։

Եվ դու ջղայնանում ես բոլորի վրա, նյարդայնանում ես ամեն մի ձայնից, չես կարողանում կենտրոնանալ, հավաքել քեզ, քանի որ քեզ տրված է մեկ օր, ու դու ստիպված ես լինում գիշերը չքնել և վերջացնել այդ անիծյալ հարցաշարը։ Երբ այնքան հոգնած ես, որ անջատվում և քնում ես հենց սեղանի մոտ՝ չսովորելով այն միակ հարցը, որը հաջորդ օրը կլինի քննական թեստի մեջ, կամ էլ երբ սովորում ես ընդամենը մեկ հարց և աղոթում, որ հենց դա լինի գրավորիդ մեջ, երբ ափսոսում ես, որ ընդհանրապես ժամանակ ես ծախսել մի առարկայի վրա, որի փոխարեն կարող էիր 5 կրեդիտանոց առարկան ավելի լավ պարապել, երբ քնելով ինչ-որ 3 ժամ, նստում ես համակարգչի առաջ, որ ապացուցես H0 վարկածը հերքելու հիմքերը և ամեն անգամ խնդիրը լուծելիս ստանում տարբեր պատասխաններ, կատաղում, նորից սկսում ու երբ վերջին քննության ձևաթուղթը հանձնում ու դուրս ես գալիս լսարանից, քեզ այլևս չի հետաքրքրում այդ խնդրի լուծման եղանակը, չես բացում տետրդ, որ տեսնես՝ ինչն ես հիշել կամ մոռացել գրել հարցի մեջ։ Ու դու գնում ես տուն՝ հուսալով, որ չես կտրվել ու անցել ես 3-րդ կուրս, հավաքում ես տարվա բոլոր նյութերը, կոնսպեկտներն ու տետրերը, որ սեպտեմբերին տաս երկրորդ կուրսեցիներից մեկին։

Վերջ, ամառ է…

Արցախի սրտում

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

20180611_102747-33Հիմա պատմեմ, թե ինչ եղավ մինչև Արցախ գնալը:
Մի քանի օր առաջ, հավաքվել էինք, որոշելու, թե որտեղ գնանք էքսկուրսիայի: Դժվար էր, տարբերակները շատ էին, չէինք կողմնորոշվում: Վերջում, մնաց երկու տարբերակ՝ Սևան կամ Արցախ: Ընտրեցինք Արցախ տարբերակը, օրը, ժամը պայմանավորվեցինք, մնում էր գնալը:

Առավոտյան 6:40 էր, բոլորս պատրաստ էինք, նստեցինք մեքենաները և շարժվեցինք:

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

 

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Չնայած ճանապարհի երկարությանը, այն կարճ էր թվում:

Երբ հասանք Արցախ, սկզբից մտանք Գանձասարի վանական համալիր, որտեղ մի պապիկ կար, իր ճերմակ ձիով, ով մեզ համոզում էր ձի նստել, բայց դասընկերներիցս մեկն ասաց.

-Պապի ջան, ես ձիու վրա մեծացած երեխա եմ, չեմ ուզում:

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Ապա գնացինք Գանձասարի հայտնի հյուրանոցը, հետո էլ Գանձասարի մինի «Տիտանիկ»-ի մոտ, որի հարակից շրջանում էլ հայտնի վագրն է, որը պարզապես մռնչում է, ուրիշ ոչինչ:

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Ընկերներիցս մեկին՝ Դավիթին, գեղեցիկ լուսանկար էի արել:
Երբ լուսանկարները նայում էինք, Նարեկը ասաց.

-Իզան նենց ա նկարել, որ «ցելի» Արցախը երևում ա:

Մոռացա նշել այն երկու շունիկների մասին, որոնց հետ հասցրել էի ընկերանալ, այնքան խելացի էին: Նրանց հետ խաղացի, շոյեցի, հետո ցտեսություն մաղթեցի…

Հետաքրքիր էր նաև Խաչեն գետը, որի ափին նստեցինք, հաց կերանք ու շարժվեցինք դեպի Շուշի:

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Որքան էլ որ տարօրինակ հնչի, բայց ես ասում էի.

-Գնալ Արցախ, անցնել Ստեփանակերտի կողքով ու չտեսնել «Պապիկ-տատիկ»-ի արձանը, դա նույնն է, ոնց որ օգոստոսին գնալ Սևան ու չմտնել լողանալու:
Ու չնայած դրան, գնացինք Շուշի, տանկի մոտ լուսանկարվեցինք, մտանք Ղազանչեցոց եկեղեցի, ապա շարժվեցինք տուն:

Զարմանալին այն էր, որ գնալուց անձրև էր գալիս, արդեն հույսներս կորցրել էինք, բայց մեր բախտը բերեց և անձրևը դադարեց: Գալուց էլ որոշել էինք տեսնել Խնձորեսկի ճոճվող կամուրջը, բայց անձրևը չթողեց:

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Պետք է ասեմ, որ առաջին անգամը չէր, որ գնացել էի Արցախ, բայց դասընկերներով գնալը, մի ուրիշ հետաքրքրություն էր:
Վերջում հավելեմ, որ Արցախից մեզ հետ բերեցինք լիքը ժպիտներ, անմոռանալի հուշեր, անթիվ լուսանկարներ և հուշանվերներ:

Ահա ինչու եմ սիրում ամառը:

margarita voskanyan lori

Գտնվել է հոգու մի կտոր

Կգա ժամանակը, ու մենք կփոխվենք տեղերով: Եկավ ժամանակը, ու մենք փոխվեցինք տեղերով: Եկավ այն պահը, որ դու ունես հոգածության ու սփոփանքի կարիք: Այսօր քո հոգին է փշրված, այսօր դու ունես այն միակի կարիքը, որ հատիկ առ հատիկ հավաքի հոգուդ փշուրները:

Կոտրված ապակիներով պատուհանիս առջև նստած` ես անընդհատ մտածում եմ քո, քո հոգու ու սրտի փշուրների մասին: Ես ուզում եմ բառեր հորինել քեզ սփոփելու համար… Քամին ապտակում է երեսս, ու ես սթափվում եմ:

Հիմա լավ, թե վատ, ինչ-որ մեկը փորձում է հավաքել հոգուդ կտորները: Եվ սա ոչինչ էլ չի նշանակում ինձ համար: Կարևորը` հավաքվեն հոգուդ բոլոր մասնիկները:

Ու էլի գիտեմ, համոզված եմ, որ ոչ ոք չի կարողանա անկորուստ հավաքել քեզ: Նրանք քեզնից մի թանկ մասնիկ անպայման կկորցնեն: Ու դու կիսատ կդառնաս: Իսկ ո՞վ կարող է այդպես ապրել… Ես չեմ թողնի, ես պիտի օգնեմ քեզ:

Ուշադրություն

Նա կորցրել է իր հոգու թանկագին մասնիկը: Գտնողներին խնդրում ենք վերադարձնել:

Անհամար թվով կորցրած հոգու մասնիկներ գտնվեցին: Բայց դրանցից ոչ մեկը քոնը չէր: Ու ես հասկացա, որ… Որ միայն ես կարող եմ գտնել, որովհետև իմ ու քո հոգիները իրար շատ նման են: Մեր հոգիները չարենցագույն են` կապույտ, ոսկեգույն ու մանուշակագույն: Ես չէի սխալվում: Ես փնտրեցի ու գտա կարևոր կտորը: Դու վերցրիր ու հեռացար… Ուրիշ ոչինչ չէի էլ սպասում:

Իսկ ի՞նչ պիտի անեմ հարյուր հազարավոր գտնված հոգու կտորների հետ:

Ուշադրություն

Բացվել է կորցրած հոգու կտորների ընդհանուր կենտրոն: Եթե կորցրել եք այն և դեռ ապրում եք, ապա այն կարող է մեզ մոտ լինել:

anush davtyan

Հետքննականների շարքից

Ուրեմն, շաբաթ օր էր։ Ես ուղղակի նստած էի բազմոցին, առավոտից սկսած՝ շարունակում էի ոչ մի բան չանել։ Արդեն երկրորդ ֆիլմն էի նայում, որերոդ հաղորդումը միացնում հեռուստացույցով։ Մեկ էլ տեղիցս վեր կացա․ շատ էի նստել արդեն, հանգստացել էի։ Հեռախոսս վերցրի, որ Անետին գրեմ հերթական «սկսե՞նք»-ը, ու սկսենք պարապել։

Ոնց վեր էի կացել, էդպես էլ հետ նստեցի տեղս։ Ախր, էլ ի՞նչ քննություն, ի՞նչ բան, եթե հլը ուրբաթ օրն էր էդ մղձավանջը վերջացել ու չպիտի սկսվեր մինչև էս դեկտեմբեր։ Մի խոսքով, սթրեսը մենակ քննական կամ նախաքննական չի լինում։ Ամենաիսկականը հետքննական է, որ էլ անհանգստանալու տեղիք չունես, բայց առավոտ վեցին կարող է պատահի՝ զարթնես, գնաս քսերոքսներիդ հետևից, վերնագիրը կարդաս, ասես՝ վայ, էս մեկը չեմ հիշում, քննությանը մտնելուց առաջ կկարդամ։

Ի դեպ, ուզում եք՝ հրաշք ասեք, կամ ուրիշ անուն տանք էս երևույթին, բայց ամեն քննությունից առաջ ինչ-որ պատահականությամբ ես կրկնում էի էն հարցերը կամ գոնե դրանցից մեկը, ինչը կես ժամ հետո ընկնում էր քննությանը։ Բայց էս հրաշքները Անուշի աշխարհում էին լինում, ու միգուցե ուրիշների բախտը սենց չէր բերում։

Բայց եթե ինձ տային էդ հնարավորությունը՝ հորինելու մի աշխարհ, ես դրա անունը կդնեի «քննություն», իսկ հերոսներ կդարձնեի Անիին ու Հայկին, որ գոնե էդտեղ հանդիպեին, ու իրենց հանդիպման խնդիրը լուծվեր, էլ քնննական հարցաշարում չներառեին։ Ու եթե ես հորինեի էդ աշխարհը, Անին ու Հայկը մտքում իրար տառապյալներ կասեին, հեռախոսի մեջ էլ կգրանցեին «Անի իրավ-ֆրանս» ու «Հայկ․Եսայան» կամ «Հայկ քսերոքս», որովհետև էդ աշխարհում քննությունը բարձր ստանալու շահն էր լինելու առաջնային, ու պարապելու նյութեր գտնելը բնազդ էր դառնալու։

Մեր աշխարհում կյանքը կսկսվեր առաջին քննաշրջանից՝ առաջին միջանկյալից։ Հերոսների շփման առաջին դրվագը կլիներ իրարից լեկցիայի ձայնագրություն ուզելը։ Հետո տետր, քսերոքսներ, ու էս ամենը կաճեր մինչև երեկոյան վիդեոզանգեր, ինչն էլ աստիճանաբար կդառնար 24-ժամյա խոսակցություններ՝ հինգ-հինգ րոպե ընդմիջումներով, որ թեյ դնեն, առույգ մնան։

Մեկ-մեկ կարող էին բուհ գնալ, որ տեղում պարապեն, ժամանակ չկորցնեն իզուր, բայց էդ հիմնականում քննությունների օրը հենց։ (Էնքան էին խնայելու էդ ժամանակը, որ «ժմկ» դառնար, թանաք շատ չուտեր։) Առավոտ լուսո տեղում էին լինելու, կպնեին գործի, ու՜խ։ Մարդ ասում ա՝ գիտության տակն են առնում, իսկ իրականում ուղղակի ծերը ծերին են հասցնում։

Անիս ու Հայկս կլինեին ուսանողների բուհական կյանքի մարմնավորումը, իրենց տառապանքների՝ կյանք ստացած տեսքը։ Իրենք կպայքարեին էնքան, մինչև դրական չստանային բոլոր քննությունները, իսկ դրանից հետո՝ երկու անգամ էլ ավելի, որ կարմիր դիպլոմով ավարտեն․ չէ՞ որ առանց կարմիր դիպլոմի՝ կյանք չկա։

Էս ամենը մի կողմ՝ ավարտելիս իրենք կրակի կտային մինչ էդ օրը արված ամեն տեսակի նյութ, համակարգչի աղբամանից կօտարեին մինչ էդ օրը ջնջված բուհական ցանկացած հանձնարարություն ու հեռախոսներից կմաքրեին գրատախտակից արված բոլոր ձեռագրի ու գույնի նկարները։ Վերջում էլ, իրար կողքի կանգնած, հիստերիկ ծիծաղով կնայեին էդ կրակ ու բոցին, հրաժեշտ կտային իրար ու կգնային աշխարհիցս դուրս։

Ու ոնց ասում են, հավերժ կարելի է նայել մի բանի։ Թե ինչպես են այրվում կոնսպեկտներդ ու քսերոքս արած լեկցիաներդ։ Ափսոս, ինձ այդ բերկրանքը զգալու հաճույքը չեն պարգևել։ Ես լեկցիաներս կտակում եմ հաջորդ երկրորդ կուրսին։

meri antonyan

Օնլայն ինտելիգենցիա

Մարդիկ կան, է, որ համակարգչի առաջ նստած, առյուծի կաթով լիքը բաժակը կողքներին դրած, բան ու գործ չունեն՝ առանց էդ էլ արդեն հալից ընկած ստեղնաշարն են մաշացնում՝ մյուսների ուղեղներն էլ հետը։

Էն, որ ֆեյսբուք մտնելուց «սառոչկի» օձիքը դզում, ինտելիգենտի ակնոցները դնում, նոր են մտնում: Գալիս են, ստեղից-ընդեղից լսած վերերկրային թեմաներից են խոսք բացում, մի երկու անգլերեն բառ հայերեն տառադարձությամբ գրում, իրանց տենց խելացի են զգում:

Էն, որ գրածներում անգրագիտությունը դրոշակ ա թափահարում, բայց որ ուրիշի գրածները կարդում են, ինչը իրենց ուղեղի պատերից ներս չի գալիս, ասում են՝ ախմախություն ա, ու իրանց թույն քննադատի տեղ են դնում:

Էն, որ օնլայն իրավատեղյակ քաղաքացու, իրենց իրավունքի կողքով անցնողին հոշոտողի ու «փիս դուխովի» կերպար են ստեղծում, բայց դե, դու էլ հո՞ իրենց իրականում ճանաչում ես, ստատուսներով ու քոմեթներով արած «բազարներն» ես կարդում, մտածում ես. «Ափսոս, քեզ ճանաչում եմ»:

Էն, որ չիմանան, որ քո վերաբերյալ են խոսում, անծանոթի տեղ դրած՝ մի քանի տարվա կարդացած ստատուսները ի մի կբերեն, իրավիճակին հարմար տողերը կառանձնացնեն, արանքում մի երկու հատ շատ կրթված «շնորհակալություն», «այո-ոչ» ու «խնդրեմ» կխցկեն, իրենց կթվա, թե ում պետք էր՝ իրենց հուժկու տեքստերով տեղը դրին: Բայց որ դեմ առ դեմ են հետդ խոսում, «քո կարծիքն իրենց համար շատ կարևոր է»: Որ մի բան ես ասում, որ էդքան էլ իրենց սրտով չի, հո՞ էդ նույն դուխով չեն ասում. «Անգրագետ ես, սխալ բաներ ես խոսում, քերականությունից էլ լավ չես, գնա սովորի», չէէ՜, լռում են, շրթունքը կծում, ուզում են ուղեղում ամրագրեն, որ հետագայում քեզ հետ էլ էդ թեմայից չխոսեն. դու իրենց մտքերը չես կիսում:
Էն, որ ուսանող ժամանակ չեն կարողանում նույնիսկ ինքնուրույն նախադասություն կազմել, որ իրենց ուզածը կարգին ներկայացնեն, դեկանատից մի բան ճշտեն, բայց մինչև մի մասնաշենքից մյուսն են հասնում, արդեն էնպես ա ստացվում, որ դեկանատում աշխատել չգիտեն, իրենց հարցերին զլանում են պատասխանել: Իսկ էդպիսիները պարտադիր ուսանող լինում են, պատվախնդիր ուսանող, որ շատ լավ գիտեն՝ ում դեմ բողոքելու համար՝ ում ու ոնց են դիմում գրում:

Մի խոսքով, իրենց նմանը չկա մեկի մեջքի հետևում թաքուն գործ բռնելուց, հետևից խոսելուց, ուրիշի աշխատանքից բողոքելուց, բայց մտքներով չի անցնում, որ իրենք միի՜ քիչ խնդիրներ ունեն ընկալելու հետ, մաա՜րդ ես, մեկ էլ տեսար՝ իրենք ինչ-որ բաներ ճիշտ չեն հասկանում: Մտքներով չի էլ անցնում, այ: Որ ասես՝ խիստ կվիրավորվեն: Չես էլ ուզում ասես. շատ ծանր կտանեն:

Արարատ

Համալսարանի այս երկու տարիների ընթացքում մի սովորություն ձեռք բերեցի՝ ամեն օր նկարել Արարատը նույն լսարանից։ Առավոտյան, գալով լսարան, առաջինը գնում էի պատուհանի մոտ ՝ տեսնելու, թե այսօր ինչպիսինն են Սիսն ու Մասիսը՝ ամպամած, ձնապատ, թե պարզ ու հանգիստ։ Ու ոչ մի անգամ չունեին նախորդ օրվա տեսքը։

Առաջարկում եմ

Լուսանկարը` Ռաֆայել Նաջարյանի

Լուսանկարը` Ռաֆայել Նաջարյանի

Պարապմունքներս արդեն վերջացրել էի, գնացի տուն, սոված չէի։ Մտածեցի, որ հեռուստացույցով հետաքրքիր ֆիլմ կնայեմ, բայց ականջիս հասավ ինչ-որ անիմաստ քրքջոց, նորից անիմաստ սերիալներ էին։ Մեր կյանքը շատ ձանձրալի կլիներ առանց հեռուստատեսության, բայց այն պետք է որակով և գեղեցիկ լինի: Ես բնավ դեմ չեմ սերիալների ցուցադրմանը, բայց դրանք պետք է լինեն որակով և ուսուցողական: Այս սերիալների մեծ մասը չի նպաստում, որ երեխան դաստիարակվի ճիշտ արժեքներով: Երբ փոխում եմ հեռուստացույցի ալիքները, պարզապես չեմ կարող չնկատել սերիալները, որովհետև դրանք ցանկացած ալիքով ցուցադրվում են, այն էլ՝ օրը երեքից չորս անգամ: Կան սերիալներ, որտեղ տխմար և ոչ հարիր բառապաշարով են խոսում:

Ես առաջարկում եմ, որ ստեղծվի այնպիսի սերիալ, որտեղ հերոսները երեխաները լինեն, իրենք էլ դերերը խաղան, իրենց հասակակիցներն էլ կձգտեն նմանվել իրենց: Առաջարկում եմ հեռուստացուցով ցույց տալ ներկայացումներ, որովհետև այն երեխան, ով հնարավորություն չունի թատրոն գնալու, զուրկ է մնում գեղագիտական հաճույք և գեղագիտական դաստիարակություն ստանալուց: Առաջարկում եմ ցույց տալ հաղորդումներ դպրոցական առարկաների մասին, որոնք շատ ավելին կսովորեցնեն և ուսուցողական կլինեն:

Երեխաների հետ պետք է վերաբերվել երեխայի պես, միշտ հիշել, որ պետք է գեղեցիկը ցույց տալ, որպեսզի նրանց մեջ սեր ծնվի դեպի գեղեցիկը։

arxiv

Երբ ես «օտար» էի

Տարիներ առաջ, երբ Հայաստանի վիճակը շատ ծանր էր, և մարդիկ ամեն կերպ փորձում էին հեռանալ այստեղից, հայրիկս հրավեր ստացավ աշխատելու Շվեյցարիայում: Ես ինը տարեկան էի և ստիպված էի դպրոց հաճախել: Սկզբնական շրջանում շատ դժվար էր, քանի որ ոչ մի բառ չգիտեի գերմաներեն: Երեխաներն ինձ վատ ընդունեցին: Նրանք ինձ հետ չէին խաղում, չէին խոսում, և երբ ես փորձում էի մտերմանալ, ծաղրում էին ինձ և հեռանում: Տանը ես լալիս էի և մայրիկիս պատմում, թե ինչպես են ինձ հետ վարվում, իսկ նա ինձ հանգստացնում էր: Անցավ ժամանակ: Ես սովորեցի գերմաներեն, աստիճանաբար մտերմացա ընկերներիս հետ, այնքան, որ արձակուրդներից առաջ նրանք նույնիսկ լաց եղան բաժանվելու համար:

Արձակուրդներից հետո մենք նորեկ ունեցանք` թուխ մաշկով, սև, երկար մազերով մի աղջիկ: Ճակատին սև խալ ուներ, իսկ անունը Սիվասինի էր: Սիվասինիի հետ դարձյալ ոչ ոք չէր խոսում, բոլորը կոպտում և վիրավորում էին: Եվ այդ ամենը մաշկի գույնի պատճառով: Ես խղճացի նրան, հիշեցի, որ ինքս էլ եմ եղել նրա վիճակում: Կամաց-կամաց ընկերացանք: Սիվասինին պատմեց, որ իրենք փախստական են, փախել են Շրի Լանկայի պատերազմից: Սիվասինիի դպրոցը պայթեցրել են թշնամիները, իրեն փրկել է մեծ քույրիկը: Պատմելիս նա լաց էր լինում և ասում, որ շատ կուզենար վերադառնալ հայրենիք, ուր աճում են արմավենիներ, և փղեր կան: Կուզենար նորից շնչել այն ծաղիկների բույրը, որոնք աճում էին իրենց պարտեզում և քաղել ծառի կոկոսները, բայց դա անհնար է, քանի որ… Սիվասինին հրաշալի նկարում էր, բայց միայն փղեր, արմավենիներ, ծղոտե հյուղակ և ծաղիկներով լի պարտեզ:

Որոշ ժամանակ անց մենք վերադարձանք Հայաստան: Եվ ես հասկացա, որ աշխարհի ամենից լավ անկյունն այնտեղ է, ուր դու ծնվել ու մեծացել ես, անգամ եթե տունդ ծղոտից է: Եվ էլի մի բան հասկացա մեկընդմիշտ. եթե մեկը պանդուխտ է քո կողքին, փախստական, բռնագաղթված թե պարզապես հյուր, երբեք մի՛ արհամարհիր, մի՛ վիրավորիր նրան: Ո՞վ գիտի, վաղը գուցե դու լինես այդ նույն վիճակում:

Էմմա Մարտիրոսյան, 13տ., 1997թ.

laura sekoyan

Պարզ, բայց բարդ խնդրի մասին

Ամառվա եռուզեռի ընթացքում չենք էլ հասցնում նկատել, թե ինչպես են անցնում օրերը։ Դեռ երեկ էր, որ վերջացրինք դպրոցը, իսկ այսօր արդեն դիմավորել ենք արտերկրից ժամանած հյուրերին և ողջ օրը անցկացնում ենք նրանց հետ։ Երեխաները միշտ էլ մի զբաղմունք գտնում են։ Իսկ մեծերի գործը մի քիչ բարդ է։ Ողջ օրը սեղանի խաղեր ենք խաղում` թղթախաղ, դոմինո, շաշկի,մոնոպոլիա, երբեմն էլ շախմատ։ Իսկ մեծերը պատմում են մի տարվա ընթացքում տեղի ունեցած եղելությունը և հասնում են ամենաբարդ թեմային։

Ինչ պատրաստել ուտելու համար։ Այս խնդրին միշտ էլ մի լուծում տրվում է, բայց լուծում գտնելը երկար ժամանակ է պահանջում։ Բոլորն էլ ամեն օր բախվում են այդ խնդրին, սակայն հյուրերի դեպքում այն սովորականից ավելի բարդ է թվում։ Տան աշխատողներին միշտ թվում է, որ իրենք ավելի բարդ գործ են անում, քան հաց պատրաստողները։ Աշակերտներին թվում է, որ ավելի բարդ խնդիրներ են լուծում, քան հաց պատրաստողները։ Բայց բավական է ընդամենը մեկ օր մնալ տանը,  հաց պատրաստել և հասկանալ, թե օրվա ընթացքում մեր տատիկներն ու մայրիկները որքան դժվարությունների են բախվում մի քանի անգամ հաց պատրաստելու համար։ Խնդիրը ահավոր բարդություն է ստանում այն ժամանակ, երբ ոչ բոլորն են ցանկանում ուտել առաջարկվող ուտելիքը։ Կամ, երբ տանեցիների մի մասը աշխատանքի ու պարապմունքի են լինում, և տան տիկնայք չեն կողմնորոշվում, երբ հացը պատրաստել, որ բոլորը միաժամանակ նստեն սեղանի շուրջ և ուտեն ցանկալի, որոշ դեպքերում ոչ ցանկալի ուտելիքը։ Տնային տնտեսուհիների ուսերին դրված է մեծ պատասխանատվություն, որպեսզի նրանք հիշեն, թե տան անդամներից ով ինչ է սիրում կամ ինչ չի սիրում։ Իսկ հյուրեր ունենալու դեպքում քիչ է մնում տիկնայք դիմեն հյուրընկալության աստված Վանատուրին և օգնություն խնդրեն, որպեսզի օգնի համեղ և որակով պատրաստել ու հյուրերին գոհացնել։

Ինչու ես սկսեցի ամռան մասին նախաբանով, որովհետև ամռանը ամենից հաճախ ենք հյուրեր ունենում և շատ հաճախ ենք բախվում հաց պատրաստելու խնդրին։ Տիկնայք մի փոքր թեթևություն են զգում, երբ օգնության են հասնում տղամարդիկ ու պատրաստում են ավանդական խորոված կամ բերում են որևէ պատրաստի ուտելիք։ Բայց միևնույն է, թե ինչ կպատրաստենք, տարվա որ եղանակին կպատրաստենք, կարևոր է, որ այն լինի ախորժաբեր, համեղ ու սիրով պատրաստված։ Եվ կարևոր չէ, թե ինչ լուծում ունի խնդիրը, անգամ եթե այն լուծում չունի` դա էլ է լուծում։