Անահիտ Իսրայելյանի բոլոր հրապարակումները

anahit israyelyan

Բացատրական բառարան, նրանց համար, ովքեր կայցելեն Տավուշ

Մեր` Տավուշի մարզի Ջուջևան գյուղի  բարբառը, շատ սիրուն ու հետաքրքիր բառեր ունի, կան այնպիսի բառեր, որ գրական լեզվով ոչ մի կերպ չի ստացվում բացատրել նրանց ամբողջ իմաստը: Արդեն բավական երկար ժամանակ է, որ ես բարբառային բառեր եմ հավաքում ու 17.am-ում հոդվածներ կարդալիս վերջերս հանդիպեցի բարբառների վերաբերյալ մի հոդված ու որոշեցի ես էլ մեր բարբառից մի քանի բառեր գրել իրենց բացատրություններով.

ղոչաղ-աշխատասեր

բուրքու-տոթ

ղայիմ-ամուր

ղու ըլել-ճամփա ընկնել

բեդռանգ-գունաթափ

ճլերք-ծույլ

մուխաննաթ-անկայուն

օքմի-մարդ

դդարգուն-դիվադադար անել

վեր թափել-քայքայվել

դոնգալամիշ անել-զզվեցնել

օղբաթ-զուլում

դալուտոլի-անկայուն…

Տավուշի անտառներում

Այնքան գեղեցիկ է Տավուշի բնությունը, մանավանդ ամռան տապին, երբ կարելի է բնության գրկում գտնել զովություն ու, միևնույն ժամանակ, օգտվել բնությունից: Բայց անգամ բնությանը մոտ ապրող մարդու համար հաճախ դժվար է լինում ժամանակ գտնել բնությամբ հիանալու համար: Ու հիմա, երբ ամառ է, արձակուրդ, բավական է՝ մեծերը  մի քանի ժամ ժամանակ գտնեն հանգստանալու համար, որ գնանք անտառ: 

Այսպես, մի օր պապիկս, որ բնության սիրահար է, առաջարկեց գնալ սար զբոսնելու  և ուրց հավաքելու: Որոշեցինք ու գնացինք: Սրանք էլ մեր սարերից դրվագներ:

anahit israyelyan

Իմ սիրելի գրքերը

Չեմ ասի, որ գեղարվեստական գրականությունն ինձ միշտ գրավել է: Ես ունեցել եմ և ունեմ ուրիշ շատ հետաքրքրություններ, որոնցով զբաղվելիս ես ավելի բավականություն եմ ստացել քան որևէ, օրինակ արկածային, գիրք կարդալով: Դպրոցում ես գերազանց եմ սովորում, բայց գեղարվեստական գրքերի հետ շփվում էի այնքանով, որքանով ինձ պարտադրում էին ուսումնական ծրագիրը և ուսուցիչներս: Հիշումեմ՝ դեռ տարրական դասարանում էի սովորում, մերոնք ինձ հանձնարարել էին կարդալ «Չախ-Չախ թագավորը» հեքիաթը, որը այն ժամանակ ինձ թվում էր մի հաստափոր գիրք, որ եթե ամբողջ կյանքում էլ կարդայի, չէի վերջացնի: Բայց այն ընդամենը երեք էջանոց փոքրիկ հեքիաթ էր, որից ես հիմա հիշում եմ միայն վերնագիրը: Բայց միջին դասարաններում՝ 7-8-րդ դասարանում վարակվեցի մի տեսակ հիվանդությամբ: Ամեն ինչ սկսվեց այն օրվանից, երբ հայրս հանձնարարեց ինձ դասավորել մեր փոքրիկ գրադարակը, որում կարելի էր գտնել, այդ ժամանակ ինձ համար անհասկանալի ու բարդ, ռուսերեն լեզվով մասնագիտական գրականության մի ամբողջ հավաքածու ու մի քանի գեղարվեստական գրքեր, որ ուսանողական ժամանակ ծնողներս էին գնել կամ նվեր էինք ստացել: Ու այսպես  դարակը դասավորելիս իմ ուշադրությունը գրավեց պայծառ կազմով մի գիրք. Րաֆֆու «Խենթն» էր: Հենց այդպես՝ շուրջբոլորս անկանոն կերպով դասավորված գրքեր, նստեցի հատակին  ու սկսեցի կարդալ: Այդ գիրքը ինձ այնպես գրավեց, որ մոռացա գրքերը հավաքելու հանձնարարությունը:

Այնուհետեւ իմ գրապահարանում մեծ թափով ավելանում էին գեղարվեստական գրքեր. Սկզբում՝ հայկական, հետո նաև արտասահմանյան:

Հայ հեղինակների վեպերից երևի ամենասիրածս գործը Շիրվանզադեի «Քաոս» վեպն էր, բայց հետո ինձ ավելի գրավեց արտասահմանյան գրականությունը: Այ այստեղ սիրածս գրքերը շատ-շատ են: Մեծ կլանվածությամբ եմ կարդացել Շարլոթ Բրոնտեի «Ջեյն Էյրը», Օսկար Ուայլդի «Դորյան Գրեյի դիմանկարը», որը հետո, երբ արդեն անգլերենի գիտելիքներս ներում էին, կարդացի բնօրինակով, Դոստոևսկու «Ոճիր և պատիժը», Տոլստոյի «Աննա Կարենինան», Օնորե դը Բալզակի «Շագրենի կաշին» ևն:

Բայց եկավ 10-րդ դասարանը, ու սեղանին սկսեցին շատանալ շտեմարանները՝ դուրս մղելով գեղարվեստական գրականությանը: Ես, որ մի ժամանակ չէի հետաքրքրվում գեղարվեստական գրականությամբ, հիմա ազատ ժամանակ եմ փնտրում գրականության նորանոր գոհարներին ծանոթանալու համար:

Հ. Գ. Կուզենայի մի քանի մեջբերում էլ անել այս գրքերի այն հատվածներից, որոնք տեղ են գտել իմ հուշատետրում:

Կան մարդիկ, որոնք պատահելով որևէ բանով երջանիկ իրենց մրցակցին, պատրաստ են անմիջապես երես դարձնելու այն բոլոր լավից, ինչ որ կա նրա մեջ,  տեսնելով նրա մեջ միայն վատը: Կան մարդիկ, որոնք, ընդհակառակը, ամենից ավելի ցանկանում են գտնել իրենց այդ երջանիկ մրցացկի մեջ այն հատկությունները, որոնցով նա հաղթել է իրենց և սրտամորմոք ցավով որոնում են նրա մեջ միայն լավը: («Աննա Կարենինա»)

Չկան այնպիսի պայմաններ, որոնց մարդը չկարողանա վարժվել, մանավանդ, երբ նա տեսնում է, որ իրեն շրջապատող բոլոր մարդիկ ապրում են հենց այդպես: («Աննա Կարենինա»)

Այժմ, երբ անցել են տարիներ, ես մտաբերում ու զարմանում եմ, թե ինչպես դա կարող էր վշտացնել ինձ: Նույնը կլինի նաև այս վշտի հետ. կանցնի ժամանակ եւ ես անտարբեր կլինեմ դրան: («Աննա Կարենինա»)

Միայն թուլակամ ու հիմար մարդիկ են ասում, որ չեն կարող տանել այն, ինչ որ նրանց վիճակված է ի վերուստ: («Ջեյն Էյր»)

Հարգիր ինքդ քեզ ու սրտիդ ամբողջ սերը, ուժդ ու հոգիդ մի տուր նրան, ում դրանք հարկավոր չեն և ում կողմից կարժանանան միայն արհամարհանքի: («Ջեյն Էյր»)

Սիրել բոլորին նշանակում է անտարբեր լինել բոլորի նկատմամբ: («Դորյան Գրեյի դիմանկարը»)

Վատ չէ, երբ ծիծաղով է սկսվում ընկերությունը, իսկ ավելի լավ է, երբ դրանով էլ վերջանում է: («Դորյան Գրեյի դիմանկարը»)

Մարդը ուժեղ է, երբ գիտակցում է իր թուլությունը: («Շագրենի Կաշին»)

Իշխանությունը տրվում է միայն նրան, ով համարձակվում է կռանալ և վերցնել այն: («Ոճիր և պատիժ»)

Ամեն անդունդ ունի ձգողական զորություն, որին դիմադրելը մի տեսակ հերոսություն է: («Քաոս»)

anahit israyelyan

Դեղին ոսկին սև օրվա համար է

Ապրիլի  տասներկուսն էր, դասերս էի սովորում, շտապում էի. կես ժամից պարապմունքի էի: Հեռախոսիս զանգ եկավ, Կենտրոնական բանկից էին զանգահարում: Սկզբում չհասկացա` ի՞նչ գործ կարող եմ ես ունենալ բանկերի հետ, իսկ երբ ասացին, որ «Իմ ֆինանսների ամիս 2016» միջոցառման շրջանակում անցկացվող պատմվածքի մրցույթում հատուկ մրցանակի եմ արժանացել ֆինանսական համակարգի հաշտարարի գրասենյակի կողմից, արդեն յոթերորդ երկնքում էի: Ուրախությունից էլ չէի լսում, թե ինչ են ասում ինձ: Ի դեպ, ասեմ, որ արդեն երրորդ տարին է` Կենտրոնական բանկը ապրիլ ամիսը հայտարարում է ֆինանսների ամիս, և այդ ամսվա ընթացքում այլ միջոցառումների հետ մեկտեղ անցկացվում է նաև պատմվածքի մրցույթ: Այս տարի էլ «Իմ ֆինանսական պատմությունը» թեմայով պատմվածքի մրցույթում հատուկ մրցանակի արժանացա: Ահա և իմ պատմությունը.               

Դեղին ոսկին սև օրվա համար է

Աշոտն ու Վահեն մանկության ընկերներ են: Նույն գյուղից են, սովորել են նույն դասարանում: Երկուսն էլ գերազանց առաջադիմությամբ են սովորել, ու չնայած մոտ ընկերներ էին, մշտապես մրցակցության մեջ էին ուսման բնագավառում: Երկուսն էլ սիրում էին կարդալ, ֆուտբոլի մեծ երկրպագուներ էին, բայց բազում նմանություններով հանդերձ, ունեին մի մեծ տարբերություն, որն ազդեց իրենց հետագա ամբողջ կյանքի վրա: Ներկայացնեմ նրանց պատմություններն առանձին-առանձին:

Աշոտ

Աշոտի ընտանիքը մեծ չէր. ինքն էր, ծնողները և քույրը: Հայրը փոքր խանութ ուներ (որը, ի դեպ, գյուղի միակ խանութն էր) և այդ խանութից ստացվող եկամուտով էլ պահում էր ընտանիքը, դե չհաշված այն աշխատանքները, որ անում է յուրաքանչյուր գյուղացի` հողագործություն, անասնապահություն… Սիրում էր գրքեր գնել, իսկ երեխաները մեծ հափշտակությամբ կարդում էին հոր գնած յուրաքանչյուր նոր գիրքը: Աշոտի հայրը այն համոզմանն էր, որ իր երեխաները պետք է ոչ մեկից պակաս չլինեն, և օրնիբուն աշխատում էր նրանց բոլոր պահանջները բավարարելու համար:

Այդ տարի Աշոտը սովորում էր վերջին դասարանում: Բոլոր գնահատականները գերազանց էին, մասնակցել էր բազում մրցույթների, պատվավոր տեղեր զբաղեցրել, որոշները` հաղթել: Դպրոցում բոլորը նրան սիրում էին, հավատում էին նրա ուժերին, և ինքն էլ համոզված էր, որ կընդունվի իր նախընտրած բաժինը, իսկ ծնողները ամեն ինչով կօժանդակեն իր ուսմանը:

Այո, նա քննությունները լավ հանձնեց և ընդունվեց համալսարան: Քույրը երրորդ կուրսում էր սովորում, ինքը` առաջին: Քույրը մինչ այդ ընկերուհիներից մեկի տանն էր ապրում, որը Երևանից էր, իսկ հիմա, երբ եղբայրն էլ քաղաք եկավ, ծնողները արդեն ստիպված էին տուն վարձել: Դրան գումարվում էին կոմունալ վճարումները, ուսման վարձերը ու բազում այլ առօրյա ծախսեր: Աշոտի հայրը որքան էլ աշխատում էր, չէր կարողանում այս բոլոր ծախսերը հոգալ: Հորը օգնելու համար Աշոտը սկսեց աշխատանք փնտրել: Ընդունվեց աշխատանքի որպես առաքիչ: Աշխատավարձը բարձր չէր, բայց, ինչևէ, ամբողջ տարին աշխատելով կկարողանար գոնե ուսման վարձը վճարել:

Այսպես անցավ մի շաբաթ, երկու շաբաթ… Նախկինում դասերին միշտ պատրաստ Աշոտը մնացել էր անցյալում: Հաճախ դասի չէր գնում, իսկ գնացած ժամանակ այնքան հոգնած էր լինում, որ հազիվ էր դասը մինչև վերջ լսում: Մոտեցան քննությունները: Արդյունքը անսպասելի էր. Աշոտը հազիվ դրական գնահատականներ ստացավ, իսկ մի քանի ամիս անց դուրս մնաց համալսարանից:

Վահե

Վահեենց ընտանիքում երեխաները շատ են, ի տարբերություն Աշոտենց ընտանիքի: Վահեն ունի մի եղբայր և երկու քույր: Ծնողները շատ էին աշխատում, բայց չէին կարողանում հոգալ մեծացող երեխաների անընդհատ աճող պահանջները: Երևի հենց սա է պատճառը (գուցե նաև Վահեի հոր ընտրած դաստիարակության եղանակը), որ դեռ փոքր հասակից Վահեն սովորել էր գանձանակ պահել, իր ծախսերը պլանավորել ու նաև աշխատել: Ապրելով անտառին մոտ գյուղում` նրանք առատորեն օգտվում էին բնության բարիքներից: Գարնանը և ամռանը անտառից հատապտուղներ, վայրի մրգեր էին հավաքում, վաճառում, իսկ ստացված գումարը համալրում էր երեխաների «պահուստային բյուջեն»: Վահեն նույնիսկ մի տետր ուներ, որի մեջ գրում էր այն բոլոր ծախսերը, որ կատարվում էին իր սեփական  բյուջեից: Տարվա վերջում ամփոփում էր ծախսերը, եկամուտները, իսկ մի որոշ գումար էլ պահում էր, ինչպես ինքն էր ասում, «հետոյի համար»:

Վահեն նույնպես դպրոցում լավ էր սովորում, սիրում էր կարդալ, բայց ցավոք այդքան ժամանակ չէր ունենում, որ իր բոլոր նախընտրած գրքերը կարդա: Ինչևէ, նա ևս քննություններից բարձր միավորներ հավաքեց և ընդունվեց: Հայրը կարողանում էր հոգալ բոլոր ծախսերը, բայց երբ հերթը հասնում էր բուհում սովորող երեք երեխաների ուսման վարձերին, խնդիրը բարդանում էր: Եվ հենց այդ ժամանակ էին օգնության հասնում երեխաների «հետոյի համար» հավաքած գումարները:

Չեմ կարող ասել, թե երեխաներից որի հայրն էր ճիշտ վարվում, Աշոտի՞նը, որ փորձում էր ամեն ինչով ապահովել երեխաներին և նրանց չծանրաբեռնել աշխատանքով, թե՞ Վահեինը, որ փոքր հասակից սովորեցնում էր աշխատել, ոչինչ որ նրանք մի քանի գեղարվեստական գիրք պակաս կարդան: Կյանքում երեխաների համար ծնողները նման են հովանոցի, որ պաշտպանում է նրանց կյանքի փորձություններից, բայց այդ հովանոցը պետք է ժամանակ առ ժամանակ փակվի, որպեսզի երեխաները սովորեն իրենք իրենց պաշտպանել ու հանկարծակիի չգան կյանքի դժվարություններին միանգամից առերեսվելիս:

Մեր պատմության երկու հերոսի հայրերն էլ աշխատում էին իրենց երեխաների լավ ապագայի համար, բայց նրանց մոտեցումներն էին տարբեր, և արդյունքը եղավ այն, որ Աշոտը դուրս մնաց համալսարանից,  իսկ Վահեն, մանկուց սովորելով պլանավորել իր ծախսերը, կարողացավ օգնել ծնողներին ու ավարտել ուսումը: Չեմ քննադատում ոչ մեկին, և իրավունք էլ չունեմ, պարզապես պետք է հիշենք, որ ոչ մեկս չենք կարող ասել, թե վաղը ինչ կլինի, ու խնայողություններ միշտ էլ պետք է ունենալ: Ինչպես ժողովուրդն է ասում` «Դեղին ոսկին սև օրվա համար է»:

anahit israyelyan

Էլակի լանջին

Ես ապրում եմ անտառի մեջ գտնվող գյուղում, բայց հազվադեպ եմ ժամանակ գտնում թեկուզ մի ժամով ծաղիկներ հավաքելու կամ զբոսանքի գնալու համար: Այս կիրակի հաջողվեց: Ընտանիքով գնացինք սինդրիկ հավաքելու Էլակ սարի լանջերից: Ի դեպ, ասեմ, որ Էլակը ջուջևանցիների համար խորհրդանշական բնույթ ունի, ինչպես Արարատը բոլոր հայերի համար: Որքա՜ն գեղեցիկ էր գյուղի համայնապատկերը Էլակի բարձունքից: Կարծես գյուղը ափիդ մեջ էր եղել: Ինչքա՜ն գեղեցիկ էր բնությունը…

Արդեն բավական շատ սինդրիկ էինք հավաքել, երբ խաշամի մեջ ինչ-որ մետաղական բան գտանք: Հայրս ասաց, որ արկի չպայթած պայթուցիչ է՝ 1988 թվականի արտադրության: Պատկերացնո՞ւմ եք՝ ինչ կլիներ, եթե դա հայտնվեր  մի երեխայի մոտ, որը հետաքրքրությունից դրդված սկսեր դրանով խաղալ, քարով հարվածել:

… Եվ ինչո՞ւ պետք է այդպես լինի, ինչո՞ւ ամեն մի մետաղական իր գտնելիս պետք է առաջին հերթին մտածենք` հո զենք չի՞:

«Երկու գծեր, որոնց վրայով սլանում է իմ գնացքը»

Հարցազրույց բանաստեղծ և նկարիչ, ուսուցիչ, լրագրող, պատվավոր ջուջևանցի Զավեն Պետրոսյանի հետ:

Լուսանկարը՝ Անահիտ Իսրայելյանի

Լուսանկարը՝ Անահիտ Իսրայելյանի

-Կուզենայի ասեք` ինչո՞վ եք զբաղվում և ինչպե՞ս եք կարողանում համատեղել արվեստը, պոեզիան, դպրոցը, առօրյա հոգսերը… 

-Իհարկե, շատ բարդ է, բարդ է համադրելը, գլուխ հանելը այդ ամեն ինչից, բայց արվեստագետը պարտավոր է գլուխ հանել, ժամանակ գտնել: Ես ասում եմ պարտավոր է, որովհետև Աստված է տվել իրեն այդ շնորհքը, և ինքը չի կարող հրաժարվել այդ հաճելի բեռից, այդ մեծ ծանրությունից, որը, սակայն, անհրաժեշտ է ոչ միայն իրեն, այլ նաև ուրիշներին: Ահա ինչու ես կարողանում եմ ժամանակ գտնել, կարողանում եմ անքուն մնալ, որպեսզի մուսան արթուն լինի: Քանի որ եթե մուսան արթուն է, ես ստիպված եմ արթուն լինել ու կատարել մուսայի կամքը: Իհարկե, չասենք, թե մուսան հին հասկացություն է, որովհետև մշտապես իր էությամբ կա, մեր ներշնչանքն է, Աստծո տված այդ ծանր, գեղեցիկ, հաճելի և անհրաժեշտ բեռի ներկայությունն է:

-Իսկ ձեզ համար ավելի հարազատ եք համարում նկարչությո՞ւնը, թե՞ պոեզիան:

-Ե’վ պոեզիան, և’ նկարչությունը ինձ հարազատ են, որովհետև ես եմ իրենց հարազատ, իսկ հարազատությունը չի կարելի փոխել կամ անտեսել: Երկու մուսաներն էլ ինձ հետ են միշտ, ամբողջ կյանքում ես չեմ ունեցել այնպիսի պահեր, որ միայն մեկի ներկայությունը զգամ: Միասնական են, պատկերավոր ասած, նրանք այն երկու գծերն են, որոնց վրայով սլանում է իմ գնացքը, այսինքն` ես: Կարծում եմ կան գնացքներ նաև միագիծ, բայց ինձ համար այս երկու զուգահեռ գծերն են եղել ու կան, ու ես ընթանում եմ նրանց վրայով մինչև իմ վերջին կայարանը:

-Խոսեցիք մուսաների մասին: Բայց պետք են նաև շարժառիթներ, որ այդ մուսաները գան, և յուրաքանչյուր արվեստագետ ունենում է իր ներշնչանքի աղբյուրները, իսկ ինչպիսի՞ն է կամ ինչպիսի՞ք են դրանք:

-Մուսաները հենց իրենք են շարժառիթներ, բայց երևի թե իրենց ևս ոգեշնչում է պետք: Եթե մուսաները վերացական են, ընդունենք որպես ներշնչանք, այդ ներշնչանքները ևս պետք է ունենան աղբյուրներ: Իհարկե դա մեկը չէ, թերևս չկա արվեստագետ, որ ունենա ներշնչանքի միայն մեկ աղբյուր: Մաքուր, զուլալ ակունքներ են անհրաժեշտ, ու ես, փառք Աստծո, ունեցել եմ, ունեմ և համոզված եմ, որ կունենամ այդպիսի ներշնչանքի աղբյուրներ: Ինձ հանար հիմնականում մեր այս գեղեցիկ հայոց բնությունն  է մի զուլալ ու անսպառ ակունք: Յուրաքանչյուր ակնթարթ բնությունը յուրովի է բացում իրեն, յուրովի է իր գեղեցկությունները մատուցում, կամ գուցե չի մատուցում, արվեստագետն ինքն է դրանք տեսնում, այդ է հենց արվեստագետի տարբերությունը, այսպես ասած, սովորական մարդկանցից:

Երկրորդ ներշնչանքի այդպիսի ակունք ինձ համար եղել ու մնում է կին արարածը, որպես և’ հակառակ սեռի ներկայացուցիչ, որ ինքնին ձգողական ուժ ունի էն գլխից, և’ միևնույն ժամանակ, իսկապես որպես գեղեցկության մարմնավորում:

Ներշնչանքի աղբյուրներ են նաև մեծ արվեստագետների ստեղծագործությունները, նրանց կյանքը, որոնք և’ իրենց խենթություններն ունեն, և’ իրենց գիտակցական ու զգացական հսկայական այն պաշարը: Էլի կարելի է շարունակել, բայց հիմնական ներշնչանքի աղբյուրները, կարծում եմ, այս երեքն են` բնություն, կին, արվեստ:

Լուսանկարը՝ Անահիտ Իսրայելյանի

Լուսանկարը՝ Անահիտ Իսրայելյանի

-Իսկ արվեստի բնագավառում ունեցե՞լ եք այնպիսի մի կուռք, որին ինչ-որ ժամանակ ուզեցել եք նմանվել, կամ որը ձեզ համար գերադասելի է բոլորից:

-Կուռք չասեմ, չեմ սիրում այդպես անվանել, պարզապես ասեմ, թե որ արվեստագետին եմ առավել շատ սիրել: Շատ եմ սիրել դպրոցական հասակից Մարտիրոս Սարյանի արվեստը, ոգեշնչվել նրանով: Ֆրանսիական իմպրեսիոնիստներին եմ շատ սիրել ու շատ մեծամեծ արվեստագետների, որ հնարավոր չի նաև թվարկել: Վարդգես Սուրենյանցին էլ կուզենայի նշել, որովհետև մոտ է իմ սրտին նրա արվեստը: Վարդան Մախոխյանին եմ շատ սիրել, ծովանկարիչ Այվազովսկուն: Մեր մանրանկարիչները ևս ինձ համար եղել են մեծ ներշնչանքի աղբյուր:

-Ո՞ր տարիքից եք զգացել, որ հենց արվեստն է ձերը, և ե՞րբ եք սկսել լրջորեն զբաղվել նկարչությամբ:

-Հենց դպրոցական տարիներից, վաղ մանկությունից, կարող եմ ասել, արվեստագետը արթնացել է իմ մեջ: Հիշում եմ երրորդ դասարանից արդեն, այսինքն տասը տարեկան, սկսել եմ ստեղծագործել ինքնուրույն և’ պոեզիայի, և’ նկարչության բնագավառում: Համոզված եմ, որ ամենամեծ դրդապատճառը հենց սերն է, սերը, առանց որի չի լինի:

Լուսանկարը՝ Անահիտ Իսրայելյանի

Լուսանկարը՝ Անահիտ Իսրայելյանի

-Երբ ինչ-որ բանաստեղծություն եք գրում, չե՞ք փորձում ձեր հույզերը արտահայտել նաև գույների միջոցով, կամ հակառակը:

-Առանձնապես չեմ զգացել նույն թեման, նույն պատկերը պոեզիայում և նկարչության մեջ: Փորձել եմ այն, ինչ որ պետք է արտահայտել գույներով ու գծերով, արտահայտել այդպես, ինչը որ բառերով, պոեզիայի լեզվով` արտահայտել այդպես:

-Դուք աշխատում եք նաև որպես ուսուցիչ ու ամեն օր շփվում եք երեխաների հետ: Ինչպիսի՞ն է նրանց վերաբերմունքը արվեստին, գրականությանը, արդյո՞ք հետաքրքրվածություն կա: 

-Իհարկե, հետաքրքրվածություն կա, և առաջին ապացույցը հենց դու ես, բայց ցավոք, քիչ են հետաքրքրված աշակերտները, քանի որ մեր օրերում տեխնիկական զարգացվածությունը խլել է այդ ժամանակը և ցանկությունը հետաքրքրվելու:

-Ե՞րբ եք ձեր առաջին գիրքը տպագրել, հիմա քանի՞ գիրք ունեք տպագրած:

-Թերթերում շատ տպագրվելուց հետո միայն 1999 թվականին տպագրվեց իմ առաջին ժողովածուն, ինչ-որ տեղ կարելի է ասել, ուշացած, բայց և ոչ շատ ուշացած: Ինչպես որ առաջաբանում գրել էր ճանաչված արձակագիր և բանաստեղծ Մկրտիչ Սարգսյանը, զարմացել էր, թե ինչպես է, որ մինչ այժմ այս հեղինակը գրքեր չունի: Այնուհետև երկրորդ ժողովածուս տպագրվեց նույն թվականին, հաջորդը` 2001 թվականին, չորրորդ ժողովածուս արդեն մի քիչ ուշ` 2008 թվականին: Դրանից հետո տպագրվեցին երկու ալմանախներ, որոնցում ներկայացված էին իմ բանաստեղծական շարքերը, իսկ հաջորդ ժաղովածուն համոզված եմ, որ այս տարի` 2016 թվականին պետք է լույս տեսնի:

Լուսանկարը՝ Անահիտ Իսրայելյանի

Լուսանկարը՝ Անահիտ Իսրայելյանի

-Ի՞նչ եք կարծում, այսօր բանաստեղծը կամ նկարիչը, զբաղվելով միայն ստեղծագործական աշխատանքով, կարո՞ղ է իր ընտանիքին ապահովել:

-Իհարկե, շատ դժվար է այս մեր օրերում բանաստեղծը կարողանա իր ստեղծագործությամբ ընտանիք պահել, նոր գրքեր տպագրել: Իմ դեպքում չեմ կարծում, որ հնարավոր լինի: Ես չունեմ այդ հնարավորությունները, մանավանդ որ ապրում ենք այստեղ` գյուղում, և բավականին դժվարություններ կան մայրաքաղաքի հետ շփվելու, գրական աշխարհի հետ ուղղակի շփումների: Իհարկե, հեռվից հեռու կան այդ ստեղծագործական շփումները, բայց հեռվից բավական դժվար է: Այնուամենայնիվ, դրա փոխարեն ես ահա աշխատում եմ դպրոցում, երբեմն-երբեմն նկարներ եմ վաճառում և իհարկե զբաղվում եմ նաև գյուղատնտեսությամբ:

-Իսկ ցուցահանդեսներ ունեցե՞լ եք:

-Իհարկե, ցուցադրվել են, և’ անհատական ցուցահանդեսներ եմ ունեցել, սկսած դեռևս ուսանողական հասակից, այն ժամանակ դեռ մանկավարժական համալսարանի երրորդ կուրսի ուսանող էի, երբ իմ անհատական ցուցահանդեսը բացվեց, որին ներկայացված էին իմ բանաստեղծությունները ևս: Հետագայում ունեցել եմ բազմաթիվ անհատական ցուցահանդեսներ մեզ մոտ, Նոյեմբերյանում, Իջևանում, Երևանում, մասնակցել եմ նաև զանազան ցուցահանդեսների: Նաև բազմաթիվ գրքեր եմ նկարազարդել, ձևավորել, որը նույնպես շատ հետաքրքիր բնագավառ է:

Սիրում եմ իմ վրձինները, որոնք երբեմն թվում է ինձնից խռովել են, իրենք գործազուրկ են լինում ժամանակ առ ժամանակ, ու այդ ներքին «գանգատները» ես զգում եմ: Ահա թե ինչու ինձ մեղավոր եմ զգում իմ վրձինների, իմ ներկերի առաջ:

-Բացի դպրոցում աշխատելուց ու ստեղծագործելուց, է՞լ ինչով եք զբաղվում:

-Իհարկե, տարիներ շարունակ ու հիմա էլ լրագրողական գործունեությամբ զբաղվում եմ, ոչ նախկին ակտիվությամբ, բայց սիրել եմ դեռևս դպրոցական տարիներից ու հիմա էլ ներկայացնում եմ հոդվածներ, նաև բանաստեղծություններ, որոնք երբեմն հոդվածային, հրապարակախոսական բանաստեղծություններ  են:

Լուսանկարը՝ Անահիտ Իսրայելյանի

Լուսանկարը՝ Անահիտ Իսրայելյանի

-Ո՞ր թերթում եք աշխատել:

-Դեռևս դպրոցական տարիներին կապված էի «Պիոներ կանչ»  թերթի հետ, որտեղ էլ հենց առաջին անգամ և’ նկարչական աշխատանքը, և’ բանաստեղծությունն է տպագրվել: Զանազան թերթերի եմ թղթակցել, բայց հիմնականում մեր շրջանային «Ծիածան» թերթում եմ աշխատել, եղել եմ լրագրող, հետո նաև գրական բաժնի վարիչ: Կատարել եմ նաև թերթի ձևավորումներ ու գրել գուցե հարյուրավոր հոդվածներ:

-Իսկ ձեր երեխաները ունե՞ն այդ ստեղծագործական ձիրքը և լրջորեն զբաղվո՞ւմ են դրանով:

-Չեմ կարծում, որ լուրջ զբաղվեն, ինչպես որ ցույց է տալիս իրենց մինչև այսօր ունեցած վերաբերմունքը, իրենց մոտեցումը: Բայց ընդունակություններ ունեն իմ տղաները, սակայն նրանք կյանքում ընտրեցին այլ ուղղություն, այլ բնագավառ: Ժամանակը ցույց կտա, միգուցե  մի օր էլ մուսաները դրդեն նրանց ստեղծագործել:

Հարցազրույցը վարեց Անահիտ Իսրայելյանը

anahit israyelyan

Մեր օրերի քրոնիկան

Երեկոյան բարձր տրամադրությամբ տուն եկա ու սովորականի պես միացրի հեռուստացույցը` ինչ-որ հետաքրքիր բան նայելու ու ծանրաբեռնված օրվանից հետո փոքր-ինչ հանգստանալու: Լուրերի ժամ էր. լավ է, վաղուց լուրեր չեմ լսել: 

Սկզբից միացրի հայկական ալիքներ. սահման, հրետակոծություն, զոհեր, վիրավորներ… Տրամադրությունս հարյուր ութսուն աստիճանով փոխվեց: Փոխեցի ալիքը. փախստականներ, իսլամիստ ահաբեկիչներ…

Անջատեցի հեռուստացույցը ու գնացի քնելու: Չկարողացա. կրակոցների ձայնը չէր թողնում: Ի դեպ, ես ապրում եմ Ջուջևանում, որը սահմանին այնքան էլ մոտ չէ, բայց կրակոցների ձայնն այս օրերին հասնում է նաև մեր գյուղ: Նրանք, ովքեր չգիտեն, թե որտեղ է մեր գյուղը, ասեմ. Հայաստանի Հանրապետությունում:

Լավ, մի՞թե աշխարհը գլխիվայր շրջվել է: Այն տպավորությունն է ստեղծվում, կարծես Երրորդ համաշխարհային պատերազմի օրերում ենք ապրում, ու միգուցե տարիներ անց դասագրքերում գրվի, որ քսանմեկերորդ դարասկզբին բռնկվեց Երրորդ համաշխարհային պատերազմ կամ գուցե սառը պատերազմ…

Իսկ ինչո՞վ է զբաղված աշխարհը, հեղինակավոր կառույցների առաջնորդները: Հարգելի «հումանիստներ», որ երկնակարկառ բառերով կոչեր եք անում, որ հորդորում եք ղարաբաղյան հարցի շուրջ հակամարտող ԵՐԿՈՒ կողմերին չխախտել զինադադարը, խաղաղ բանակցություններով լուծել հարցը, բացեք ձեր աչքերը, ինչո՞ւ են տարիներ շարունակ կրակում նաև մեր գյուղերի ուղղությամբ:

Զիկատարում բնությունը չսիրող մարդ չի կարող աշխատել

Մենք` «Մանանա» կենտրոնի սաներս «Զիկատար» բնապահպանական կենտրոնում կազմակերպված ճամբարի ժամանակ հարցազրույց անց կացրինք «Զիկատար» ուսումնական կենտրոնի պատասխանատու Արտավազդ Եգանյանի հետ:

Լուսանկարը՝ Դավիթ Չիլինգարյանի

Լուսանկարը՝ Դավիթ Չիլինգարյանի

-Կպատմե՞ք այս կենտրոնի մասին:

-Դուք հիմա գտնվում եք «Զիկատար» ուսումնական կենտրոնում: Սա բնապահպանության նախարարության ենթակայության տակ գտնվող կազմակերպություն է, ՊՈԱԿ` պետական ոչ առևտրային կազմակերպություն: Կոչվում է «Զիկատար» բնապահպանական կենտրոն, իսկ սա այդ կենտրոնի ուսումնական մասն է, որտեղ անտառագիտությանը նվիրված գիտական կոնֆերանսներ, թրեյնինգներ են կազմակերպվում, համապատասխան մասնագիտության ուսանողների հետ պրակտիկա ենք անց կացնում, միաժամանակ ծառայում է նաև որպես էկոտուրիզմի այցելուների կենտրոն: Եթե նայել եք, փակցված են քարտեզներ, որոնցում նշված են երթուղիներ տարածաշրջանում, բայց մենք նաև ունենք էկոտուրիզմի տեղական երթուղիներ, ինչպես օրինակ, անտառային, արհեստական լճակ ունենք: Զինատար լեռնագագաթը, որի անունով կոչվում է կենտրոնը, ինչո՞վ է յուրահատուկ. 1650 մետր բարձրություն ունի և մինչև գագաթը անտառածածկ է: Սովորաբար լեռնագագաթները մինչև գագաթ անտառածածկ չեն լինում, բայց սա եզակի գագաթ է, որ այդ բարձրության հետ մեկտեղ մինչև գագաթ անտառապատ է:

-Իսկ ի՞նչ է նշանակում «Զիկատար» բառը:

-Ըստ երևույթին, «զիգ կատար», քանի որ լեռնագագաթը ձգված է սուր անկյամբ: Որոշ մարդիկ էլ ասում են, որ նշանակում է «զի կատար»` ի կատարումն:

-Իսկ ի՞նչ գիտական ծրագրեր են իրականացվում այս կենտրոնում:

-Կենտրոնի կողմից իրականացվել է Հայաստանի անտառշինական աշխատանքներ: Անտառշինություն ի՞նչ է նշանակում. քարտեզագրում, անտառային կազմի, պաշարի, փայտանյութի գրանցում, սահմանների ճշտում: Անտառի հետ կապված բոլոր անտառշինական աշխատանքները տասը տարվա հեռանկարով են իրականացվում, ու մեր այս կազմակերպությունը հիմնականում այդ աշխատանքներով է զբաղված լինում: Նաև բնապահպանական նախագծեր ենք կազմել, որ մրցույթով շահել ու իրականացրել ենք:

Լուսանկարը՝ Արտյոմ Մամյանի

Լուսանկարը՝ Արտյոմ Մամյանի

-Իսկ ե՞րբ է հիմնադրվել կենտրոնը:

-Կենտրոնը սկզբից կոչվել է անտառային գիտափորձարարական կենտրոն 2002 թվականից, իսկ 2011 թվից անվանափոխվել է «Զիկատար» բնապահպանական կենտրոն:

-Ասացիք` գիտափորձարարական: Մի փոքր ավելի կմանրամասնե՞ք ինչ գիտափորձեր են կատարվում:

-Այստեղ մենք ունենք փորձադաշտեր: Դրանք հատուկ տարածքներ են, որտեղ բոլոր ծառերը համարակալվում են, նրանց չափերը գրվում են, և դրանք համեմատվում են օրինակ, տասը տարի հետո, տեսնելու համար` զարգացման ինչ դինամիկա է ունեցել տվյալ հատվածը, կենսաբազմազանության հետ կապված հարցեր ենք լուծում, մի խոսքով, անտառի հետ կապված բազմաթիվ խնդիրներ:

-Այսինքն բոլոր ծառերը համարակալվո՞ւմ են:

-Փորձադաշտերը գրավում են որոշակի ֆիքսված տարածք, նայած ինչքան են, կարող են լինել 400 քառակուսի մետր, 1000 քառակուսի մետր: Դա կապված է, թե ինչ նպատակի է ծառայում այդ փորձադաշտը:

-Իսկ ի՞նչ սկզբունքով է ընտրվում այդ փորձադաշտը:

-Պատահական: Ոչ թե ընտրվում է լավագույնը կամ վատագույնը, այլ պարզապես մի հատված ընտրում ես, որ դինամիկան ուսումնասիրես:

-Իսկ անտառի կենդանական կազմը հարո՞ւստ է. Մեզ ասացին, որ արջեր էլ են հանդիպում:

Լուսանկարը՝ Նվեր Ավագյանի

Լուսանկարը՝ Նվեր Ավագյանի

-Արջեր էլ են հանդիպում: Մարտիկին էլ` մեր աշխատողին, արջ է հանդիպել: Հիմնականում հյուսիսարևելյան անտառներին է բնորոշ մեր ֆաունան` արջ, գայլ, եղնիկ, նապաստակ, սկյուռ, մի ժամանակ վայրի խոզեր շատ կային, հիմա` խոզագրիպից հետո հավանաբար այլևս չկան:

-Իսկ քանի՞ գիտաշխատող ունի այս կենտրոնը:

-Մեր կազմակերպությումում`«Զիկատարում», ինը գիտաշխատող ունենք:

-Իսկ դրսից գիտական խմբեր պարբերաբար այցելո՞ւմ են:

-Պարբերաբար չէ, անհրաժեշտության դեպքում: Օրինակ, եթե ինչ-որ ծրագիր ունենք, այդ ծրագրի շրջանակներում ուսուցում է անցկացվում:

-Տուրիստական նպատակների և՞ս ծառայում է կենտրոնը:

-Էկոտուրիզմի նպատակով, նաև այցելուների կենտրոն է մեր կազմակերպությունը: Մենք ունենք հեծանիվներ, ձկնորսական կարթեր, հեռադիտակ և տուրիստական այլ պարագաներ:

Լուսանկարը՝ Անդրանիկ Մանեսյանի

Լուսանկարը՝ Անդրանիկ Մանեսյանի

-Իսկ այցելուներ շա՞տ եք ունենում:

-Ոչ այնքան: Դուք էլ տեսաք, որ մեր ճանապարհը շատ անբարեկարգ վիճակում է, և մայրաքաղաքից շատ հեռու ենք: Բայց ով որ մեկ անգամ գալիս է, ուզում է անպայման երկրորդ անգամ էլ գա, որովհետև Հայաստանում ոչ մի տեղ նման բնություն չկա, բոլոր շրջանների հետ համեմատած` ամենալավը մեր անտառներն են պահպանվել: Պարզապես մայրաքաղաքից հեռու ենք, ու դժվար է այստեղ հասնելը:

-Մեզ ասացին, որ ճանապարհը մի քանի անգամ բարեկարգվել է, բայց մեծ բեռնատար մեքենաների երթևեկության պատճառով կրկին քանդվել է:

-Դա էլ մենք ենք մեր ուժերով վերանորոգում, բայց քանի որ սա անտառային ճանապարհ է, անտառում բարձր անցողունականության մեքենաներ են աշխատում, բնական է` ճանապարհը շուտ քանդվում է: Եթե միայն մարդատար մեքենաներ երթևեկեին, այսպես չէր փչանա: Իսկ անտառտնտեսությանը ձեռնտու չի, որ լավ ճանապարհ լինի. այդ դեպքում անտառահենները շատանում են:

-Ասացիք, որ սեմինարներ, թրեյնինգներ եք կազմակերպում: Դրանք միայն գիտական գործունեությամբ զբաղվողների համա՞ր են, թե՞ սովորական մարդկանց, հետաքրքրվողների, տուրիստների համար էլ եք կազմակերպում:

-Չէ դե, հո միայն գիտաշխատողները չե՞ն, այդ աշխատանքների համար նաև շարքային աշխատողներ են պետք, որ ինչ-որ տեղ պետք է նաև ծանոթ լինեն իրականացվող աշխատանքներին: Բայց ուսուցումը գիտնականներ են անց կացնում. նրանք որպես դասախոս են հանդես գալիս, և մասնագետների համար են, ոչ թե գիտնականների:

-Իսկ տուրիստների համար արշավներ կազմակերպվո՞ւմ են մասնագետի ուղեկցությամբ:

-Եթե մեզ դիմում են, այո, բայց մենք չենք ասում` եկեք ձեզ տանենք այսինչ տեղը, եթե ցանկություն լինում է, կազմակերպում ենք:

-Մենք մուտքի մոտ տեսանք հանքային ջրի աղբյուր և խմեցինք հանքային ջրից և նկատեցինք, որ բավական հեռվից է գալիս: 

-Այդ հանքային ջրի ակունքը երկու կիլոմետր հեռավորության վրա է: Մենք բերել-հասցրել ենք այստեղ, թույլ հանքայինությամբ ջուր է, մի լիտրում 0,762 գրամ հանքային նյութեր կան, բայց շատ առողջարար և շատ հաճելի է:

-Իսկ ակունքից մինչև այստեղ ճանապարհը որակի վրա չի՞ ազդում: 

-Իհարկե ազդում է: Ամռանը այնպես սառը չէ, ինչպես ակունքում, կամ գազը այնպիսին չէ, ինչպես ակունքում: Բնական է, որ երկու կիլոմետրի վրա որակական փոփոխություններ կրում է:

-Իսկ բացի յուրահատուկ տեսակներ ընդգրկելուն, էլ ի՞նչ առանձնահատկություն ունի այս անտառը:

-Սա անտառային օազիս է, կուսականին մոտ անտառներ են, իսկ դա Հայաստանում էլ ոչ մի տեղ չեք գտնի:

-Իսկ այս անտառներում թույլատրվո՞ւմ է որսորդություն:

-Խստիվ արգելվում է: Նույնիսկ մեր արգելոցում չէ, անտառտնտեսության տարածքում էլ է արգելված:

-Միայն գիտաուսումնակա՞ն նպատակի է ծառայում անտառը:

-Նաև շահագործվում է անտառտնտեսության կողմից նախատեսված կարգով: Անտառշինական պլանով նախատեսված է, որտեղ հասուն անտառ է, պիտի հատումներ կատարվեն, որպեսզի երիտասարդ անտառը զարգանա: Դա խախտում չի, կատարվում են նաև սանիտարական նպատակներով ծառահատումներ, կամ խիտ անտառում լուսավորության հատումներ են անում:

-Իսկ անտառատնկման աշխատանքներ կատարվո՞ւմ են: 

-Իհարկե, եթե ծրագիր ենք ունենում: Անցած տարի, օրինակ, Սևանի ավազանում ենք իրականացրել, անցած տարիներին համայնքի տարածքում, մեր տարածքում էլ` լճի ճանապարհին մայրի ծառեր ենք տնկել, փոքրիկ տնկարան ունենք:

-Իսկ ծառային բազան հիմնականում ի՞նչ տեսակներից է կազմված:

-Հիմնականում հյուսիսարևելյան անտառներին բնորոշ ծառեր են` կաղնի և հաճարենի: Հաճարենին չկա հարավային Հայաստանում, միայն հյուսիսային շրջաններում է, և շատ արժեքավոր տեսակ է: Բացի դրանցից ուղեկցող ծառատեսակներ են` բոխին, լորին, հացենին և այլն:

-Մենք ճանապարհին եկեղեցու ավերակներ տեսանք: Կպատմե՞ք դրա մասին:

-Դա վեցերորդ դարի եկեղեցու ավերակներ են, Տավարաեղցի է կոչվում: Եղցի եկեղեցի է նշանակում, տավարն էլ, դե անասունն ա: Նաև մեր տարածքում կա Մշկավանք, որ շատ հայտնի  պատմամշակութային հուշարձան է: Ուղեփակոցը որ տեսաք ճանապարհին, այդտեղից ձախ ճանապարհ է թեքվում, երեք կիլոմետր բարձրանում ա սարի գլուխը, այնտեղ անտառային բացատում մի հրաշալի եկեղեցի է, տասներկուերորդ դարի ու Հայաստանի լավագույն հուշարձաններից մեկն է:

-Իսկ այդ եկեղեցիներ այցելություններ լինո՞ւմ են:

-Քարտեզներում, եթե տեսել եք, մի երթուղին Մշկավանք է տանում: Շատ սիրուն, գեղատեսիլ վայր է: Ուրեմն ասեմ, որ Կողբը Հայաստանի հնագույն բնակավայրերից մեկն է: Դեռևս Խորենացին իր պատմության մեջ գրել է, որ դա եղել է Կողբափոր գավառի կենտրոնը, 368 թիվ:

Լուսանկարը՝ Անդրանիկ Մանեսյանի

Լուսանկարը՝ Անդրանիկ Մանեսյանի

-Ասացիք, որ լիճ կա, ի՞նչ լիճ է:

-Արհեստական լճակ է: Մենք այնտեղ ձկներ ենք աճեցնում, ոչ թե արդյունաբերական նպատակով, այլ հաճույքի համար, որ տուրիստները նայում-հիանում են:

-Ի՞նչ եք կարծում, Հայաստանը ինչքանո՞վ հեռանկարներ ունի էկոտուրիզմի զարգացման համար:

-Էկոտուրիզմը զարգացած երկրի մենաշնորհ է: Պետք է երկիրը զարգացած լինի, որ էկոտուրիզմը զարգանա: Մեզ նման երկրում դեռևս դա չի կարող զարգացած ճյուղ համարվել, թեև մենք այդ հնարավորությունները բոլորից շատ ունենք երևի: Հայաստանի լանդշաֆտը սկսվում է օվկիանոսի մակարդակից 400 մետրից մինչև 4 կիլոմետր բարձրությունների վրա, բնական բոլոր զոնաները կան, բայց դրա կազմակերպման համար այնքան բան է պետք, որ մենք դեռևս չենք կարող: Մեզ մոտ ոչ միայն էկոտուրիզմը, տուրիզմն էլ չի զարգանում: Ինչո՞ւ, որովհետև հյուրանոցները թանկ են, սպասարկման որակը ցածր է, ճանապարհային ցանցը բարվոք վիճակում չի: Իսկ էկոտուրիզմը տուրիզմի ավելի զարգացած տեսակն է:

-Իսկ ի՞նչ խնդիրներ ունի Զիկատարը:

-Մեր ամենամեծ խնդիրը, դուք էլ տեսաք, ճանապարհն է: Մնացած խնդիրները մեր ուժերով, մեր աշխատողներով լուծում ենք: Օրինակ, շենքը տասը տարի է` կառուցվել է, ու սրա պահպանության, նորոգման գումար մեզ տվող չկա, ջրատարը խափանվում, խցանվում է, էլի մեր ուժերով նորոգում ենք:

Ես կուզեմ, որ դուք իրոք սիրահարվեք բնությանը: Եթե բնությունը սիրում եք, նշանակում է` մաքուր, ազնիվ մարդիկ եք: Զիկատարում բնությունը չսիրող մարդ չի կարող աշխատել: Այ, Մարտիկը` մեր հսկիչը, եթե բնությունը չսիրի, այս պայմաններին չի դիմանա, որովհետև հնարավոր է` օրվա մեջ չորս անգամ գնա էս թթու ջրի ակունքը հասնի ու հետ գա, որ խափանում չլինի:

***

Զրույց «Զիկատարի» հսկիչ պարոն Մարտիկի հետ 

-Պարոն Մարտիկ, Դուք ի՞նչ եք աշխատում այստեղ:

-Պահակ` հսկիչ:

-Կպատմե՞ք ինչպես հանդիպեցիք արջին:

-էդ առաջի տարին էր: Ես արջ տեհած չէի անտառըմ: Ապրանքը կորել էր, գնացի, որ անասունին քըթնում, արջը ըղաքիս դուս էկավ: Ասի` բարլուս ուստա: Խելոք գնաց, ես էլ էկա իմ գորձին:

-Չէի՞ք վախեցել:

-Չէ, բացարձակ: Ինձ ի՞նչ տեր անել: Նա ինձանից վախեց փախավ, ես նրանից ուժեղ էի:

-Իսկ քանի՞ տարի եք այստեղ աշխատում:

-էս տասներորդ տարին ա:

-Ինչպե՞ս եղավ, որ սկսեցիք այստեղ աշխատել: 

-Դե պրարաբն էկավ, ասավ` էս շինարարությանը մասնակցել տիս: էկա մասնակցեցի, փողս պակաս տվին, բրախեցի, գնացի մեր տուն:

Էս էրկու ջուրն էլ ես եմ բերել: Հետո Եգանյանը էկավ ասավ` դու գալ տիս Զիկատար` պահակ: Ասի` չէ, չեմ ուզում, մի հիրեք-չորս անգամ եկան…

-Ներողություն,-միջամտում է պարոն Եգանյանը,- առաջին անգամ, որ գնացինք, չհամոզվեց: Դե, բնական ա, հաց սարքեց, մեզ պատիվ տվեց, ասավ` չեմ գալու: Ասի` վաղն էլ ենք գալու, տես, թե քեզ ձեռ ա տալիս նորից մեզ հաց տաս, մենք գնանք: Հաջորդ օրը վեշը հավաքեց, էկավ:

-Տասը տարի է այստե՞ղ եք ապրում, պարոն Մարտիկ:

-Հա, ըստեն ո՞ւր տիմ գնալ, մի կնիկ ա վիր եմ կալել, ըստի ապրըմ եմ էլի:

Զրույցը գրի առավ  Անահիտ Իսրայելյանը

Որ գընըմ են, ոնց որ ինձանից մի բան պոկեն-տանին

Լուսանկարը՝ Անահիտ Իսրայելյանի

Լուսանկարը՝ Անահիտ Իսրայելյանի

Գարուն է, ու մենք` «Մանանա» կենտրոնի պատանի թղթակիցներս, եկել ենք Կողբ` լուսանկարներ  անելու: Կողբի փողոցներից մեկում տեսանք կոշկակար Սերգեյ Յարալյանի արհեստանոցը և մոտեցանք: 

-Ես, ոնց որ տենըմ եք, կոշկակարությամբ եմ զբաղվըմ: Ես էլ մի վախտ ձեր պես լրագրող էի, հետո սովետից եդը էս գործը սկսեցի:  Դե, հըմի էլ մեր երկրըմը դեռ լավատեսական բան չկա, էրեխեք ջեն, իսկ պուճուր գյուղում ավելի վատ ա, ծայրամասային գյուղերում՝ ավելի սարսափելի:  Հույսով ենք ապրըմ, էլի, որ լավ կըլի, որովհետև ոչ մի բանը հավերժ չի ըլըմ. ո՛չ լավը, ո՛չ վատը: Միշտ էլ էտ էրկուսը իրար հաջորդող են ըլըմ: Ուղղակի հուսանք, որ հաջորդ լավը շուտ կգա, որ գոնե մենք չէ, մեր ըրեխեքը, մեր թոռները ավելի լավ պայմաններըմը ապրին:

-Իսկ ի՞նչ է պետք դրա համար անել, ձեր կարծիքով:

-Սիրել իրանց երկիրը: Փախչըմ են, գընըմ են: Ես իմ էս երկիրը սիրըմ եմ, էրեխեք ջան, իսկապես սիրըմ եմ էս ամեն քարը, թուփը: Պրոստը մարդիկ ուզում են լավ ապրին, գընըմ են: Գործ չկա, գընըմ են: Բայց հավատացեք, մի մասի համար կգտնվեր աշխատանք:  Պրոստը մարդիկ տենըմ են իրանց մասնագիտությունով գործ չկա, գիդեն աշխարհը վերջացել ա: Կարան ինչ-որ մի բան քըթնեն: Ասըմ չեմ լրիվ, բայց մի մասը կարար իրա հըմար աշխատանք քըթնու, ապրի:

-Իսկ ինչպե՞ս ստացվեց, որ լրագրողի աշխատանքը կարողացաք կոշկակարությամբ փոխել:

-Ինձ մոտ՝ մեր ընտանիքըմ, ուղուփով, բազմակողմանի զարգացած մարդիկ են: Նեհենց որ մի կոնկրետ մասնագիտություն չեմ ընտրել, որ էս պրծավ՝ աշխարհը քանդվեց: Շատ արագ կողմնորոշվել եմ՝  ինչ կարելի ա անել տվյալ իրավիճակըմ, որ քու օրվա հացը վաստակես, քու ընտանիքը խանութից նիսյա չանե:

Լուսանկարը՝ Նելլի Գոգինյանի

Լուսանկարը՝ Նելլի Գոգինյանի

-Իսկ ձեր մասնագիտությամբ ավարտելուց հետո զբաղվե՞լ եք:

-Չէ: Ես ոչ թե ավարտել եմ, ես, ավելի շուտ գիդենալով լուսանկարչությունը, անմիջապես մտել եմ աշխատանքի, էդ ուղղությամբ չեմ սովորել: Հիշըմ եմ, մեր մոտ մինն էլ կար, աշխատեր, հետո ընթացքըմ ավարտեց: Ես ժամանակ չունեցա, որովհետև սովետը քանդվեց:

-Իսկ որտե՞ղ եք աշխատել:

-Շրջանային «Ծիածան» թերթըմ երկար տարիներ աշխատել եմ:

-Ձեր երեխաները շարունակո՞ւմ են ձեր աշխատանքը:

-Իմ էրեխեքից մեկը Նոյեմբերյան ա, մեկը՝ Էրեվան: Էրկուսն էլ բազմազավակ մայրիկներ են, էրկուսն էլ դպրոցը գերազանց են ավարտել: Չորս-չորս ըրեխեք ունին, տղես էլ էրկու, տասնմեկերորդ թոռնիկին էլ սպասըմ ենք:

-Իսկ կոշկակարությամբ աշխատանք կա՞:

-Գիդե՞ք ոնց ա, եթե գործը սիրըմ ես, անըմ ես որակով, հաստատ գործ կունենաս: Քու մերն էլ ա ինձ հըմար միշտ գործ բերըմ: Եթե չսիրես, մի օր, էրկու օր, հետո կհանգչի էդ կրակը: Էն որ ասըմ են` հավն ա շուտ էլել, թե ձուն, հըմի ես մըտածըմ եմ` սիրըմ եմ, դրա հըմար եմ կարըմ, թե՞ կարըմ եմ, դրա հըմար եմ սիրըմ: Դժվար ժամանակնի են, բայց փառք Աստծո, միշտ գործ կա: Հարուստ չենք, բայց մեր տան սեղանին մի կտոր հացը անպակաս ա:

Իսկ աշխատանքից հետո պատրաստըմ ենք նոր ներկայացում: Կողբի կուլտուրայի տանը նոր բեմադրություն ենք անըմ:

Լուսանկարը՝ Մարինե Իսրայելյանի

Լուսանկարը՝ Մարինե Իսրայելյանի

-Դո՞ւք եք բեմադրում:

-Չէ, ռեժիսոր ունենք, ես ընդամենը դերակատար եմ:

-Ի՞նչ բեմադրություն:

-«Որդու վերադարձը»: Շուշիի պատերազմի հետ կապված պատմություն ա, ռեժիսորի մտահղացումն ա: Փոքր բեմադրություն ա, մի գործողությամբ:

-Իսկ ի՞նչ կմաղթեիք մեր ժողովրդին:

-Գիդե՞ք, ինչքան էլ գնան, ռուսը օտար ա, չի կարա բարի աչքով մտիկ անե, հնարավոր չի: Ուզում եմ գնամ դպրոց, լիքը ըրեխեք ըլին: Որ գընըմ են, ոնց որ ինձանից մի բան պոկեն-տանին: Ես կուզենամ, որ շատ ըրեխեք ըլին մեր պետության մեջ, մեր ազգի մեջ:

Չորսիկուռը այլ ժողովուրդնի են, որ նրանց հըմար մեր ներկայությունը, մեղմ ասած, ցանկալի չի: Պետք ա ապրենք, գոյատևենք, էս մի պուճուր ժողովուրդն ենք մնացել:

Զրույցը գրի առավ Անահիտ Իսրայելյանը