Առավոտյան սկսեցինք մեր թիմային աշխատանքները: Բաժանվեցինք 4 խմբի, և ամեն խումբ պետք է անի հարցազրույցներ, ֆոտո և վիդեո ռեպորտաժներ: Յուրաքանչյուր խումբ ինքն է որոշում, թե ինչ թեմայի շուրջ է աշխատելու: Առավոտյան քննարկում էինք, թե թիմում ով ինչ է անելու, պատրաստում էինք հարցազրույցների հարցերը և այլ նախապատրաստական աշխատանքներ: Թեև բոլորս ներսում էինք, սակայն աղմուկ չկար, քանի որ բոլորը խորասուզված էին իրենց աշխատանքի մեջ. մեկը գրում էր, մյուսը մոնտաժում էր, երրորդը հարցազրույցն էր խմբագրում, մի քանիսն էլ պատրաստում էին ծրագրի օրագիրը 17-ի համար:

Ընդմիջումից հետո Լիոն բերեց և սեղանների վրա շարեց թղթեր, որոնց վրա տարբեր թեմաներ էին գրված, և մենք պետք է գրեինք, թե ինչն է մեզ դուր գալիս, իսկ ինչը՝ ոչ ընտրած թեմայից: 15 րոպեն, որը մեզ հատկացրել էին այդ ամենը կատարելու համար, սկսվեց: Բոլորս կենտրոնացած կանգնած էինք թղթերի առաջ, իսկ Ռեդուանը ամեն ինչի վրա գրում էր՝ «Good» և անցնում առաջ, երևի նրան ամեն բան դուր էր գալիս:

15 րոպեն շատ շուտ անցավ: Եկան Լիոն և Ռոուինը, հավաքեցին թղթերը և սկսեցին բարձրաձայն կարդալ բոլոր պատասխանները, որոնց մեջ կային և հումորով, և լուրջ գրառումներ: Դասընթացի կեսից հիշեցի, որ ես աշխատանքային ֆոտոներ պետք է անեմ, գնացի վերցրի ֆոտոապարատը և սկսեցի նկարել: Նայեցի ծրագրին և հասկացա, որ մեր դուրս գալուն մնացել է շատ քիչ ժամանակ:

Այսօր պետք է այցելեինք Խոր Վիրապ, իսկ երեկոյան՝ Բյուրականի աստղադիտարան:

Վերջապես հասանք Խոր Վիրապ, եկեղեցու մասին մեզ պետք է պատմեր Աննան, սակայն մենք հաճելիորեն զարմացանք, երբ տեսանք, որ իր փոխարեն պատմում է բելգիացի մասնակիցներից մեկը՝ Մորենը: Աննան իրեն ճանապարհին պատմել էր, և նրանք ցանկացան մեզ զարմացնել, և դա նրանց հաջողվեց:

Արարատի ֆոնին խմբակային նկար արեցինք, ցրվեցինք վանքի տարածքով և որոշ ժամանակ անց ուղևորվեցինք Բյուրական: Ականջակալներով պատուհանից դուրս էի նայում, բայց լսեցի ինչ-որ տարօրինակ ձայներ հետևից, պտտվեցի և տեսա, թե ինչպես էր Արմանը Ռեդուանին սովորեցնում հայկական «ռաբիզ» երգեր: Ուրախ միջավայրում հասանք Բյուրական: Արդեն երեկոյան ժամը ինն էր, ժամանակն էր ներս մտնելու: Մեզ սպասում էին աստղագետն ու էքսկուրսավարը, որոնք մեզ պատմեցին Բյուրականի աստղադիտարանի մասին և աստղադիտակով նայեցինք աստղազարդ երկնքին: Այդ օրը պերսիդների աստղաթափի օր էր: Բոլորս չէինք համբերում, թե երբ ենք աստղադիտակով նայելու: Էքսկուրսավարը շատ հետաքրքիր պատմություններ էր պատմում, բոլորս շատ ուշադրությամբ լսում էինք:

-Վա՜յ աստղը, տեսա՞ք,- երջանիկ դեմքով ասաց Աննան

Ամեն բան շատ գեղեցիկ էր, նայում էինք երկնքին և հիանում աստղերի գեղեցկությամբ: Սակայն արդեն ժամանակն էր տուն գնալու: Հոգնած և մի փոքր էլ տխուր, որ ավարտվեց օրը, գնացինք ավտոբուսի մոտ: Ճաապարհին Ռեդուանը արդեն լիարժեք կարողանում էր երգել Արմանի սովորեցրած երգերը:

Զառա Թորոսյան

***

Ներկայացնում ենք մեր մասնակիցներին

Հարցազրույց Մարիամ Պապոյանի հետ 

-Ինչու՞ որոշեցիր մասնակցել այս ծրագրին։

-Ծրագրին որոշել եմ մասնակցել, որովհետև կարևորում եմ միջմշակութային հաղորդակցությունը, ամառս ավելի հետաքրքիր դարձնելը, նոր շփումներ հաստատելը, նոր գիտելիքներ ձեռք բերելը և մշակութային փոխանակումը, որը միշտ դրական ազդեցություն է ունենում ինձ վրա։

-Ինչո՞վ կզբաղվեիր, եթե չմասնակցեիր այս ծրագրին։

-Կքնեի տանը։

-Ի՞նչ ակնկալիքներ ունես ծրագրից։

-Ակնկալում եմ, որ մեր շփումները բելգիացի մասնակիցների հետ կշարունակվեն հետագայում, ձեռք կբերենք նորանոր գիտելիքներ և կիրականացնենք մեր ծրագրերը։

-Ի՞նչ տպավորություններ ունես ծրագրից։

-Տպավորություններս միայն դրական են։ Տպավորված եմ նոր շփումներով ու գիտելիքներով, միմյանց մշակույթների ծանոթությամբ։

-Ի՞նչն է քեզ ամենաշատը դուր եկել բելգիացիների մեջ։

-Ամենաշատը դուր է եկել բելգիացիների խնդիրների վերաբերվելու թեթևությունը։ Կարծում եմ, որ որ հայերին շատ է պետք այդ մտածողությունը, որովհետև մենք սովոր չենք թեթև նայել խնդիրներին։

-Ի՞նչ նոր բան սովորեցիր։

-Նոր գիտելիքներ ձեռք բերեցի բելգիացիների կողմից կազմակերպված կոնֆլիկտների դասընթացից, բայց բոլոր նորությունները կընդհանրացնեմ միայն ծրագրի ավարտից հետո։

-Ի՞նչ ես կարծում, ի՞նչ ազդեցություն կթողնի այս ծրագիրը քեզ վրա։

-Ծրագրի վերջում ձեռք կբերեմ միջմշակութային հաղորդակցման նոր հմտություններ և նոր ընկերներ։ Եվ քանի որ տպավորված եմ բելգիացի մասնակիցների ընկերասիրությամբ, կարծում եմ այն միայն կարող է դրական ազդեցություն թողնել

***

Հարցազրույց Սոնա Զաքարյանի հետ

-Ինչո՞ւ որոշեցիր մասնակցել այս ծրագրին։

-Մի անգամ, երբ ֆեյսբուքիս էջն էի թերթում, տեսա որ «Մանանա» կենտրոնը հայ-բելգիական ծրագրի հայտարությունն է տարածել, ուրախացա, մտածեցի, որ էս ծրագիրը շատ լավ հնարավորություն է ինձ համար, մանավանդ որ նոր էի վերադարձել Միացյալ Նահանգներից։ Մասնակցել եմ մշակույթների փոխանակման, ընկերներ ձեռք բերելու և զարգանալու համար։

-Ինչո՞վ կզբաղվեիր, եթե չմասնակցեիր այս ծրագրին։

-Եթե չմասնակցեի ծրագրին, երևի ամբողջ օրը տանը կլինեի՝ Դարբաս գյուղում, չէի ճանաչի շատ մարդկանց, որոնց հետ արդեն մտերմացել եմ։

-Ի՞նչ ակնկալիքներ ունեիր ծրագրից։

-Որ ընկերներ ձեռք բերեմ, բելգիացիներին կծանոթացնեմ հայկական մշակույթին։ Կարծում եմ, որ ուսուցողական է, երբ ինչ որ երկրի մասին սովորում ես, ու քո երկրի մասին պատմում ես մեծ ոգևորությամբ։

-Արդյո՞ք բոլոր ակնկալիքներդ արդարացան։

-Հիմնական ակնկալիքներս արդարացել են, իսկ առաջիկա մի շաբաթվա ընթացքում կհասցնեն արդարանալ մնացածը։

Բավականին լավ տպավորություններ ունեմ, հետաքրքիր է անցնում։ Շատ եմ սիրում երեկոյան ազատ ժամանակ մեր թեյի սեղանները, որոնց շուրջ տարբեր կատակներ ենք անում։

-Ի՞նչն է քեզ ամենաշատը դուր եկել բելգիական մշակույթի մեջ։

-Բելգիացիները շատ են տարբերվում իրենց սովորույթներով, ու շատ հարցեր կան, որ մի քիչ անսովոր է հայաստանցիներիս համար: Օրինակ, Ռևդուանը Մարոկկոյից է, իսկ Վալերիան՝ Ռուսաստանից։ Մորենի հետ մտերմացել եմ, շատ ջերմ ընկեր է։ Ուզում եմ ասել, որ Բելգիան բազմազգ է, և իրենց համար կապ չունի՝ ինչ ազգից ես, մարդուն այդպես չեն բնորոշում։

-Ի՞նչ նոր բան սովորեցիր։

-Սովորեցի, որ մարդկային հարաբերությունները, ամեն պարագայում, շատ կարևոր են։ Պետք է մարդկանց ընդունել այնպես, ինչպես կան։

-Ի՞նչ ես կարծում, ի՞նչ ազդեցություն կթողնի այս ծրագիրը քեզ վրա։

-Այս ծրագիրը ինձ տվեց պատասխանատվության զգացում ։

-Արդյո՞ք կպահպանես կապերդ բելգիացի մասնակիցների հետ հետագայում։

-Կարծում եմ, անպայման կպահպանեմ։ Արդեն կոնտակտներով փոխանակվել ենք։

Հարցազրույցները վարեց Վալենտինա Չլինգարյանը

***

Հարցազրույց Վալենտինա Չիլինգարյանի հետ

-Ինչու՞ որոշեցիր մասնակցել ծրագրին:

-Ծրագրին մասնակցեցի, քանի որ ցանկանում էի ձեռք բերել նոր ընկերներ, ուսումնասիրել և ճանաչել բելգիական մշակույթը, զարգացնել անգլերեն հաղորդակցման հմտություններս:

Ակնկալում էի հնարավորինս շատ ճանաչել բելգիացի երիտասարդների մտածելակերպը ` համեմատելու այն հայերի մտածելակերպի հետ, բայց քանի որ ծրագիրը դեռ չի ավարտվել, դեռ շարունակում եմ բացահայտել արդեն ընկերներ դարձած բելգիացիներին: Ծրագրի վերջում վստահ եմ, որ այդ սպասելիքս կարդարանա, որովհետև մենք շատ հեշտ ենք շփման եզրեր գտնում:

-Ի՞նչ կարծիք ունես ծրագրի մասին:

-Կարծում եմ ծրագիրը կազմակերպվեց շատ ճիշտ ժամանակին` հեղափոխությունից հետո, և մեր մասնակիցները առիթ ունեն ծանոթանալ սիրով և հանդուրժողականությամբ լեցուն հայերի հետ:

-Արդյո՞ք կշարունակվի շփումը բելգիացի մասնակիցների հետ հետագայում և ինչպե՞ս: 

-Վստահ եմ, որ կշարունակվի: Մենք արդեն կոնտակտային տվյալներով փոխանակվել ենք և տվել ենք արևմտյան՝ «pinky promise», որը նույնպես սովորել եմ բելգիացի ընկերներիցս:

-Ամենից շատ ի՞նչն է դուր եկել այս օրերի ընթացքում: 

-Ամենից շատ երևի դուր է եկել Էլադա տատիկը, ով մեզ հյուրընկալել էր երեք օր Արզականում: Նա շատ պահպանողական և ավանդապաշտ տատիկ է, միևնույն ժամանակ, ուրախ և կատակասեր: Տատիկը ինձ անվանում էր արաբ` գետնին նստելու համար, և ցանկանում էր շտապ ամուսնացնել բոլորիս իր «ազաբ» բարեկամների հետ:

-Արդյոք մասնակցե՞լ ես նմանատիպ ծրագրերի: 

-Սա իմ առաջին փոխանակման ծրագիրն էր:

-Ինչ որ նոր բան սովորե՞լ ես, որը կարող է քեզ հետագայում օգտակար լինել: 

-Բացի մեդիա գիտելիքներից ու կոնֆլիկտաբանությունից, գյուղում ապրած օրերին սովորել եմ ինչպես կարելի է պատրաստել փախլավա, կոճղ, լավաշ, տոլմա, կոմպոտ, խմորեղենի բեզե: Այժմ ես «տուն տանելու աղջիկ» եմ, ինչպես ասում է իմ ընկերներից Օրիենը:

-Ի՞նչն է ամենաշատը տպավորվել բելգիացի մասնակցիների մշակույթից: 

-Նրանց պատրաստած ուտեստը` գազարով ու կարտոֆիլով, որը փորձել եմ բելգիական երեկոյի ժանանակ ու հիմա չեմ պատկերացնում, թե ինչպես կարելի է ուտել դա: Նաև տպավորված եմ բելգիացիների մեջ իրենց հայրենիքի հանդեպ լցված սիրով:

-Ի՞նչ խնդիրներ են առաջացել բելգիացիների հետ շփման ժամանակ: 

-Խնդիրներ չեն առաջացել, որովհետև շատ արագ և հեշտ լեզու եմ գտնում մարդկանց հետ: Օրինակ, առաջին անգամ Յիթցեի հետ մեր ընդհանուր թեման կենսաբանությունն ու բժշկությունն էր, իսկ Վալերիայի հետ կարելի է խոսել կյանքի խորը և փիլիսոփայական թեմաներով: Նրանք իմ երկու կարևոր ձեռքբերումներն են այս ծրագրում:

-Կարո՞ղ ես հիշել ամենազվարճալի պատմությունը այս օրերի ընթացքում:

-Երբ Արզականում ապրում էինք հյուրընկալ ընտանիքում, պետք է բելգիացի երկու ընկերներիս ծանոթացնեի հայկական ավանդական մշակույթը: Առաջին օրը` բացօթյա ընթրիքից հետո, երբ պետք է ափսեները հավաքեինք և տանեինք տուն, չկարողացա ձախ կոշիկս հանել, որովհետև ամուր էի կապել թելերը և ստիպված մի կոշիկը հագած մտա ներս: Իմ հետևից բելգիացի ընկերներս էլ էին նույն կերպ վարվել, որովհետև մտածել էին թե հաց ուտելուց հետո առաջին անգամ տուն մտնելուց պետք է անպայման մեկ կոշիկով մտնել:

Հարցազրույցը վարեց՝ Զառա Թորոսյանը

We had breakfast at 10 o’clock in the morning. Our group arrived in Manana center at 11 o’clock . We started working in the groups for our projects until 2 pm. The group ate lunch together and then started with the evaluation of the exchange so far. After that we went Khor Virap it means deep hole in English. It is a monastery with a beautiful view of the Ararat but because it was cloudy you couldn’t see Masis only Sis. When we were ready we drove to the observatory. On the way there the clouds had cleared so we could see Masis. We ate, in front of the observatory, salads and other dishes we brought with us. First they explained their history and then we went to the telescope. They explained where the planets where and the constellations. We watched the falling stars and planets. After that we went back to the hostel.