Դժվար չէ այն, որ դու ունես կիսատ հայրենիք, ցավալի է, երբ դու քո ներսում ես այն կիսատ ընդունում։

Առաջին անգամ Արցախում՝ սեփական երկրում ու հողում լինելս ստիպեց հասկանալ պարարտ հողի ու գոյի իսկական պայքարի արժեքը, որը ինձ հանգեցրեց գործի ու գաղափարի իրականացմանը։

Ճանապարհին արցախցի ընկերուհիս հարցրեց՝ կցանկանայի՞նք Արցախում ապրել, թե՞ չէ: Պատասխանը միանշանակ այո էր, բայց նա խոստացավ, որ նույն հարցը տալու է նորից, թե ինչ պատասխանեցի հաջորդ նույն հարցին, կասեմ վերջում…

Երբ մտնում ես Արցախ, առաջին պահին զգում ես տագնապ, հետո կարոտ, սեր և ՈՒԺ…

Միշտ սիրել եմ Արցախը, բայց երբ եղա Արցախում, առաջին հարցը, որը ստիպեց կանգ առնել մի պահ ու ինքս ինձ հարցնել՝ դու ի՞նչն ես սիրում Արցախում։ Հասկացա, որ ճիշտ եմ սիրել, բայց իսկական սերը հիմնված է ճանաչողության վրա։ Արցախը հիմա հստակ ու կոնկրետ եմ սիրում, սիրում եմ կիսաճանաչված, բայց վստահ ճանաչելու եմ ամեն մի ծառն ու թուփը…

Արցախցու կերպարը դարձավ ուժեղ մարդու կերպար, որովհետև երբ խոսում էի իրենց հետ պատերազմի մասին, զգում էի այդ դաժան հոտը ու իրենց ուժը, բայց պատերազմի հոտը առա, երբ մի օր ճամբարում ունեցանք բարդ, շատ բարդ օր…

Շատերը կհասկանան ինչ եմ ասում, բայց բառերը շատ քիչ են զգացողությունը փոխանցելու համար…
Կարող էի թողնել ամեն ինչ ու վերադառնալ կամ մնալ ու «Հաղթել», դե ընտրեցի երկրորդը…

Այդ օրը հասկացա կորցնելու, հոգ տանելու, փայփայելու ու ամուր հողումդ կանգնելու ուժը…

Արցախը ամուր է, ուժեղ, բայց բզկտված, ունի սիրո ու խնամքի կարիք՝ մեր բոլորի կարիքը։ Մենք պիտի ուժեղանանք ու հաղթենք: Մենք կարող ենք, չէ՞ որ մեզ սովորեցրել են, որ հաղթանակներ կերտվում են, երբ կա միասնականություն, երևի ճշմարտությունը այստեղ է թաքնված:

Մենք մեր հայրենիքի մասնիկներ ենք, այդ մասնիկներն են, որ կարող են արարել, ներել ու առաջ ընթանալ, վերջապես մենք այն մեր նախնիներն ենք, որոնք փրկվել են թուրքից ու տան ծուխը վառ պահել: Մենք այն 18 տարեկաններն ենք, որոնք կյանք տալով մեզ ապրեցրել են, մենք այն ծնողների լույսն ենք, որ մեր ուժեղանալու դեպքում կարող են փարատվել: Դժվար է հայրենիք կորցնելը, բայց ավելի դժվար է նրա ներսում ինքնությունդ կորցնելը…

Իսկ վերջում՝ իմ պատասխանը նույնն է. ես կապրեմ Արցախում, իսկ ընկերներս էլ ինձ միշտ կառչած կպահեն Արցախից, և ես էլ նրանց աչքերում միշտ կտեսնեմ ապրածս, որը որպես հույսի ջահ առաջ կմղի ինձ։

Մայթերի սառեցնող անհայտության մեջ նա վազում էր, քարացած էր սառած մայթերի ու սառած օրերի միախառնումից…

Եսակորուստ օրերից նա քաղել էր մի փունջ բարիք…Դու ես քո օրը, տարիները գույներով լցնողը, բայց կան գույներ էլ, որ գալիս են ու լցվում քո կյանք անկախ քո ցանկություններից: Դրանք քեզ կփորձեն ծնկի բերել, թուլացնել, թևաթափ անել, բայց քո պարտականությունն է` դրանց անէացնել…

Նա խոսում էր, քայլում, մտածում, ու մեկ էլ հասկացավ, որ սառնագույն օրերն  ու ցրտից քարացած մայթերը ջերմացնում են: Երջանկությունն էր…

Մեզ դեռ փոքր տարիքից սովորեցնում են հավատալ ու սպասել Ձմեռ պապիկին, ու մենք սպասում ենք՝ հավատալով, որ գալու է դեկտեմբերի 31-ի գիշերը, ու մեր երազանքները կատարված կլինեն, մինչև առավոտյան կզարթնենք:

Մենք սովորում ենք հավատալ հրաշքների ու սպասում ենք դեկտեմբերի 31֊ի գիշերվան, որ առավոտ, երբ զարթնենք, հրաշքները կատարված լինեն:

Մեզ չեն սովորեցնում սովորել, մեզ չեն սովորեցնում հարգել, երևի  արժեքներ են, որոնք ոչ մի Ձմեռ պապ չի բերի ու չի տա:

Մենք մինչև հիմա սպասում ու երազում ենք` դրա համար իրական ոչ մի քայլ չանելով: Մենք պիտի  հասկանանք, որ հրաշքներն ու երազանքները կատարվում են, երբ հավատալուց զատ քայլեր ենք անում:

Ձմեռ պապիկը մեր ներսում է թաքնված, ու նա ամեն օր է մեզ պարգևելու հրաշքներ ու երջանկություն,երբ  մենք ինքներս սկսենք հավատալ:

Ես հավատում եմ հրաշքներին, հավատում եմ, որ մենք բժշկվելու ենք, որ ոտքի ենք կանգնելու ու քայլելու ենք առաջ։

«Երբեմն կարևոր խոսքերը պետք է ասվեն, որպեսզի լռությունը դատարկ չմնա»:  Հրաչուհի Ութմազյան

 
Օրեր են անցել, բայց պահի ջերմությունը մնալու է երկար, որովհետև իսկական զգացմունքները, որոնք նույնիսկ կյանք չեն ապրել, հիշվում են առաջին սիրո ջերմ ելևէջների նման:

Նա գեղեցիկ էր․․․
Կան գեղեցիկ դեմքեր, դեպքեր, դիպվածներ, որոնց  գեղեցկության քո պատկերացումների մասին խոսել չես կարող, որովհետև պետք չեն բառեր, որոնք կբացատրեն քո զգացածը: Այն, ինչ զգում ես ներսում, դրանք չունեն բառեր: Դրանց պետք չեն բառեր:
Մենք՝ մարդիկս, ունենք մեր խնդիրները ուռճացնելու բնավորություն, բայց այս խնդիրները չքանում են, երբ տեսնում ես ու լսում ես դեպքեր, որոնց մեծությունը քեզ սովորեցնում է շնորհակալ լինել ու միշտ պայքարել կորցրածը ետ բերելու համար:

Հայրենիքի հանդեպ կարոտը դարձավ կարոտներից այն մեծը, որը մեզ արթուն  է պահելու մինչև այն անժամկետ պահը, երբ հնարավորություն կլինի կարոտդ փարատելու պահն ապրելու․․․ Մեր մեջ կան բացակա մնացած կարոտներ, որոնց  մեծությունը թուլանալու թույլտվություն չի տալիս մեզ:

…Նա քայլում էր, ես՝ վազում, որովհետև ցավում էր ատամս ու պիտի դեղ գնեի։ Կյանքից հոգնած ու զայրացած քայլելիս շուրջդ նայելն էլ դառնում է անիմաստ գործողություն, մինչ այն պահը, երբ կյանքը քեզ ուղարկում է  սթափվելու խրատ:
Գլուխս բարձրացրի, ու մի մարդ հենակի օգնությամբ փորձում էր տանից դուրս գալ, ու իր ապրելու և ուժեղանալու մասին պատմող հայացքը ինձ սթափեցրեց:
Հայացք էր, որի անխոս ու սիրուն լռությունը արժեքավոր էր հազարավոր բառերից, հայացք էր, որի խոսուն լռությունը ուժեղ էր հազարավոր դեղերից: Ինչու՞, որովհետև հասկանում ես, որ նախքան սեփական խնդիրներիցդ վախենալը, բարկանալը, կարելի է հասկանալ մի պարզ ճշմարտություն․ հաղթում է այն մարդը, ով ոչ մի վայրկյան չի չարանում։ Ասում էի, որ պատերազմից հետո ոչինչ ինձ չի ցավեցնում, բայց մի փոքրիկ խնդիր, ու ես չարացել էի, թուլացել, բայց երբ հետհայացք եմ նետում, հասկանում եմ, որ կան խնդիրներ, որոնք մեզ հավերժ կառչած են պահում կյանքին, որովհետև դրա հասցրած ապտակը դաջվում է սրտիդ՝ մինչև վերջ, բայց կան խնդիրներ, որոնք այնպես են դաս տալիս, որ դու հավերժ պարտական ես լինում հանգամանքին․․․

Օրեր են անցել, բայց ես դեռևս կառչած եմ պահից, որովհետև հասկացա մի պարզ բան. անտարբեր գնացի, գնեցի դեղ, խմեցի  և լավացա, բայց Մարդ, ով դժվարությամբ էր շարժվում, նա շարունակելու է մնալ նույն իրավիճակում: Նա շարունակելու է կյանքով լի աչքերով նայել շատերի աչքերին ու բժշկել․․․

Կան հայացքներ, որոնք լուռ են, անխոս, առանց մի բառի, բայց արժեն մի ամբողջ կյանք: