Գժվել կարելի է

Տրամադրությունս բարձրանում է այն ժամանակ, երբ իմ փոքր եղբայրը տանը չի լինում: Եթե նա տանն է, ապա միացված է լինում ձայնարկիչը և նույն ֆիլմը` «Մատանիների տիրակալը»: Նա այնքան է նայել այդ ֆիլմը, որ բառերն անգիր է արել: Այդ ֆիլմն այնքան ուժեղ է ազդել եղբորս վրա, որ նա ձեռքին բռնած փայտը` որպես թուր, թավայի կափարիչը` վահան, այսուայնկողմ է վազում և իրեն զգում է մարտի դաշտում: Էլ չեմ խոսում ներքևի հարևանի գլխացավի մասին:

Երբ ես դասավորում եմ գրքերը, եղբորս անպայման պետք է լինում այն գիրքը, որ դրված է լինում ամենաբարձր դարակի վերջին շարքի խորքերում: Նա դա հանում է, մնացածն էլ թողնում թափված, և ես նորից հավաքում եմ այդ գրքերը:

Այս օրինակները դառը իրականության կեսի կեսն են: Վատն էլ այն է, որ երկուսիս տանից բացակայելու ժամերը համընկնում են, և երբեք տանը մենակ չեմ մնում:

Արփեն Չիչակյան, 14 տ.

 

Ուրախ ալիքով

Երբ արձակուրդները սկսում են, իմ տրամադրությունը սկսում է «բոյ քաշել», քանի որ ես ստանում եմ լիարժեք ազատություն: Տնայիններ չեն լինում, առավոտյան ուշ եմ արթնանում և այլն: Հետո էլ մարդիկ հարցնում են` ինչու են մարդիկ տխուր, մանավանդ երեխաները: Իմ տրամադրությունը բարձրանում է նաև, երբ ես տանը մենակ եմ լինում: Ես կարողանում եմ անել իմ սիրած բաները. խոսում եմ հեռախոսով, խոսում եմ ինքս ինձ, երգում եմ, խաղում, հեռուստացույց դիտում, վախենում, մեկ-մեկ էլ` ծիծաղում, երբ տեսնում եմ, թե ինչ են անում հարևանները: Բայց պետք է նաև, որ տանն ուտելու համով բաներ էլ լինեն: Թե չէ` սովից կմեռնեմ:

Հովնան Բաղդասարյան, 12 տ.

 

Մի՞թե շատ բան էի ուզում

Մի օր ես ու եղբայրս «Sony Playstation-2»-ով «FIFA-08» էինք խաղում: Տասնութերորդ րոպեին ես խփեցի իմ առաջին գնդակը:

Ներքին հրճվանք ապրեցի, քանի որ անցյալ երեք խաղերում ես կրել էի մեկ պարտություն և երկու ոչ-ոքի: Վստահ էի, որ կհաղթեմ այդ խաղը, և իմ վստահությունն արտահայտեցին խփածս երկու գնդակներն ու եղբորս փռշտոցը: Սակայն երկրորդ խաղակեսի սկզբում եղբայրս, ստանալով 11 մետրանոց հարվածի իրավունք, գրավեց դարպասը:

Ես սկսեցի ավելի ու ավելի տխրել: Վատ մտքերն այցելում էին ինձ, և առանց թակելու, մտնում գլուխս: Եվ վերջապես այդ վատ մտքերն իրականություն դարձան: Խաղի 89-րդ րոպեին եղբայրս ստացավ տուգանային հարվածի իրավունք: Պիռլոն, մոտենալով գնդակին, հարվածեց, և գնդակը, ուրվագծելով պարաբոլը, հայտնվեց դարպասի ներքևի ձախ անկյունում: Խաղն ավարտվեց.

-Ոնց եք սիրում մարդու տրամադրությունը փչացնել,- ասացի եղբորս, կարծես ինքն էր մեղավոր, որ պարտվեցի:

Արամ Զատիկյան, 13 տ.

 

Միանգամից երկու տոն

Երբ մայրիկս ուրիշի ցուցահանդեսներն էր կազմակերպում, ես նրան ասում էի.

-Մամ, բա ե՞րբ ես իմ ցուցահանդեսը բացելու:

Մի օր նա ասաց, որ իմ ցուցահանդեսն է անելու ծննդյանս օրը, եթե ես շատ աշխատեմ և շատ նկարեմ: Ես ոգևորված նկարում էի:

Այդ օրը շատ լավ անցավ: Եկել էին իմ դասարանցիները, դասղեկը, ընկերները, բարեկամները: Ցուցահանդեսի ժամանակ մարդիկ ժապավենի շուրջը շրջան էին կազմել:

Մայրիկս ասում է, որ ես ծնված օրվանից նկարում եմ: Երբ ես փոքր էի, ինձ հարցնում էին.

-Ի՞նչ ես ուզում դառնալ:

Ես էլ ասում էի.

-Վրձին:

 

Տիգրան Մարտիրոսյան, 10 տ. 

2008թ.

Ա՜խ, այդ երկրաչափության խնդիրը

 

-Երեխաներ, լուծեք լրացուցիչ խնդիրը, մի քիչ բարդ է, բայց փորձեք,- ասաց մեր երկրաչափության ուսուցչուհին` գրատախտակին գրելով խնդիրը:

«Ես սա պիտի գրեմ»,- ասացի ինքս ինձ:

Զանգը հնչեց:

-Երեխեք, եկեք երկար դասամիջոցին գնանք բուֆետ: Լուսո, դե լավ էլի, դու էլ, քո խնդիրն էլ:

-Դե, կգամ, դուք գնացեք:

Ես մտածում, մտածում, մտածում էի, բայց ոչ մի արդյունք: Մեկ Էրիկն էր իր ջրիկությամբ խանգարում, մեկ ընկեր Բաղդասարյանն էր գիրք-տետր ուզում:

-Լավ, կգնամ, տանը կմտածեմ,- ասացի ինքս ինձ ու միացա ընկերներիս:

Դասերն ավարտվեցին, ընկերներիս հետ գնում էի տուն:

-Երեխեք, մենակ իմանաք էսօր ինչ է եղել, ուրեմն…,- պատմում էր ընկերուհիս:

Իսկ ես այդ ժամանակ մտածում էի` ինչպես ապացուցեմ, որ հարթությանը զուգահեռ ուղիղի մի կետով մեկ այլ ուղիղ անցնելիս հատում է այդ հարթությունը…

-Լուս, դու ներկա՞ էիր:

Եվ ոչ մի պատասխան:

-Լուսո,- նորից կանչեց ընկերուհիս,- դե, լավ, էլի, գրազ եմ գալիս, որ էն խնդիրն ես լուծում:

-Ի՞նչ, ի՞նձ էիր ասում,- հարցրի ես:

-Ասում եմ` ի՞նչ ես մտածում:

-Դե, էն խնդիրը:

-Տենց էլ գիտեի:

Տանն էլ շարունակում էի մտածել: Վերջը լուծեցի: Երբ պատասխանն ստացա, ուրախությունից այնպես էի թռչկոտում, որ բազմոցին քնած հայրս արթնացավ: Բայց ամենաահավորն այն էր, որ ես այդքան տանջվել էի խնդիրը լուծելու համար, իսկ դասարանցիներս ուղղակի արտագրեցին` առանց տանջվելու: Բայց դա էլ վերջը չէր: Երբ ուսուցիչը հաջորդ դասին հանձնարարություններն ստուգեց, ոչ էլ անդրադարձավ այդ խնդրին:

Լուսինե Սարիբեկյան, 14 տարեկան

 

Հիասթափություն

Երբ սեպտեմբերի 1-ին գնացինք դպրոց, ինչպես միշտ, մեծ էր հետաքրքրությունը` նորեկ եկե՞լ է, մեծացե՞լ են երեխաները, ի՞նչ է եղել ամառային արձակուրդներին…

-Բարև, ո՞նց ես,- ասում էինք իրար, գրկախառնվում:

Հետո մեր տնօրենը կարդաց իր ավանդական ճառը, որն այս տարի երկարել, դարձել էր մեկ ժամ. մեր տարիքի հետ երկարում են նաև նրա ճառերը: Բարձրացանք մեր դասարան: Ամեն ինչ լավ էր, մեկ էլ.

-Դե, բոլորիդ բարև: Երևի արդեն լսել եք նոր օրենքի մասին:

Այսպես դիմավորեց դասարանին մեր դասղեկը:

-Հա, լսել ենք,- միաբերան ասացինք մենք:

-Դե, ինչպե՞ս եք վերաբերվում այդ ամենին:

-Ճիշտ է, մեզ համար շատ դժվար կլինի համակերպվելը, որովհետև առաջին դասարանից հին ձևով ենք սովորել, բայց ոչինչ, ինչ է, բալեր են, կսովորենք: Նորմալ է, հա, նորմալ,- ասաց ընկերուհիս:

Մենք էլ կողքից նույնը կրկնեցինք: Սակայն դասղեկս դեմքի մտահոգ արտահայտությամբ ասաց.

-Ես հասկացա, որ դուք չեք լսել: Չէի ուզենա փչացնել այս օրը, բայց… Շատ հնարավոր է, որ հաջորդ սեպտեմբերի 1-ն անցկացնեք ուրիշ դպրոցում…

-Ինչո՞ւ, դպրոցը վերանորոգո՞ւմ են,- լսվեց դասարանից:

-Մի խանգարիր… Բոլորիդ պետք է տեղափոխեն ավագ դպրոց:

-Այս ի՞նչ է նշանակում:

-Նշանակում է, որ ձեզ կցրեն Էրեբունի համայնքի դպրոցներում, և ձեր դասղեկը ես չեմ լինի: Շատ հնարավոր է, որ դասարանցիներով իրար հետ վերջին տարին եք անցկացնում…

Նա դեռ խոսում էր, բայց ես այլևս ոչինչ չէի լսում: Արցունքները գնում էին աչքերիցս. «Մի՞թե սա վերջին տարին է»:

Այս օրը ոչ ոք էլ ուրախ չէր: Բոլորս մտախոհ նայում էինք իրար ու պատկերացնում, թե առանց իրար ոնց ենք մնալու, ուրիշ երեխաների հետ ոնց ենք մերվելու, և մեր դասարան ովքեր են գալու: Բայց ինչո՞ւ…

Քրիստինե Սարգսյան, 14 տարեկան

 

Համարյա

-Երեխեք, ֆիզիկան սովորե՞լ եք:

-Չէ, մարդ կա՞, որ սովորել է:

-Վայ, շատ դժվար դաս էր, ինչքան կարդացի, գլուխս բան չմտավ:

-Շուշ, թե դասը, թե անցած բոլոր բանաձևերը գրատախտակին գրել ա տալու:

-Բա ի՞նչ անենք:

-Մի լավ գաղափար ունեմ: Եկեք գրազ գամ ընկեր Կարախանյանի հետ,- ասաց Խաչիկը:

-Գրա՞զ, դո՞ւ, ընկեր Կարախանյանի հե՞տ,- հարցրի ես,- ինչի՞ վրա:

-Որ ես բոլոր բանաձևերն ինքնուրույն, առանց տետրի, առանց հուշելու գրեմ, ինքն ինձ «տասը» դնի:

-Խաչ, նախ դու ոչ մի բանաձև էլ չգիտես, երկրորդն էլ` ինքը ոչ մեկիս «ինը» չի դնում, ուր մնաց քեզ «տասը» դնի:

-Արփ, դրանում էլ դու ինձ կօգնես:

-Խաչ, ո՞նց…

-Հեսա ես կմիացնեմ հեռախոսիս ձայնագրիչը, ու ինչքան բանաձև այս տարի անցել ենք, դու դանդաղ կասես, հետո ես ականջակալներս կդնեմ, գլխարկս կքաշեմ գլխիս ու… «տասը» կստանամ:

-Վայ, Խաչ, վայ, հեռախոսդ բեր: Շուտ:

Զանգը հնչեց, և մենք գնացինք ֆիզիկայի կաբինետ:

Ընկեր Կարախանյանն սկսեց մատյանը լրացնել, Խաչիկը կանգնեց ու ասաց.

-Ընկեր Կարախանյան, եկեք գրազ գանք: Ես` Խաչատրյան Խաչիկս, կգամ գրատախտակի մոտ, կգրեմ բոլոր բանաձևերը` իրենց բացատրությամբ: Ոչ տետր կվերցնեմ, ոչ դասարանն ինձ կհուշի, ու դուք ինձ «տասը» կնշանակեք: Համաձա՞յն եք:

-Համաձայն եմ:

Խաչիկը գնաց գրատախտակի մոտ: Գրեց, գրեց, գրեց ու երբ արդեն հասել էր վերջին բանաձևին, ձեռքը ձգեց վերև… Եվ ի՞նչ: Ականջակալի ծայրը դուրս եկավ հեռախոսի միջից, ու քար լռության մեջ լսվեց իմ ձայնը.

-X-ը հավասար է… Վեկտորները չմոռանաս, Խաչ:

Ընկեր Կարախանյանը մեկ նայեց ինձ, հետո` Խաչիկին ու ամբողջ դասարանին, ապա մոտեցավ մատյանին ու ասաց.

-Առաքելյան Լիլիթ` «մեկ», Գասպարյան Անդրանիկ` «մեկ»…

Ու այսպես մինչև մատյանի վերջին աշակերտը: Հետո քայլերն ուղղեց դեպի դուռը` ավելացնելով.

-Կվերցնեք հաջորդ դասը` պարագրաֆ 19:

Արփեն Չիչակյան, 15 տարեկան

 

«Մանանա», 2008թ.

Սիրելի հասակակիցներ, ինչպես գիտեք, հիմա շատերս դաս չենք անում և նորանոր պատճառներ ենք փնտրում դասերից խուսափելու։ Դեռևս քարե դարից մեզ է հասել մոտավորապես 761 միլիոն այդպիսի միջոց։ Անիմաստ է շատ օրինակներ թվարկելը, որովհետև բոլորդ էլ գիտեք դողացնել, տնքտնքալ, հանկարծակի ուշաթափվել, կամ էլ պատճառաբանել, թե ձեր խեղճ հիվանդ տատիկն անսպասելի վախճանվեց։ Բայց դրանք հնացած խորամանկություններ են, նույնիսկ մեր ծնողներն են օգտվել դրանցից, ուստի ուսուցիչներն իսկույն կռահում են։ Ուրեմն, պետք է մտածել ավելի սրամիտ հնարքների մասին։

1․ Եթե դասը սովորած չեք լինում, վստահ ձեռք բարձրացրեք և ուժգին թափահարեք։ Ուսուցիչը, կարծելով, թե դուք պատրաստ եք, դաս չի հարցնի։

2․ Եթե դասը չգիտեք, ընտրեք մի թեմա, որը ձեր ուսուցչին հուզում է, և նրա հետ բանավեճի մեջ մտեք։ Չեք էլ հասցնի ձեր աչքը թարթել, երբ ազատաբաղձ զանգն անուշ կղողանջի, և դուք կհայտնվեք միջանցքում՝ դպրոցի օազիսում։

3․ Դասը սովորած չլինելու դեպքում խնդրեք ձեր ընկերներին հարցեր տալ ուսուցչին և շեղել նրան։

4․ Եթե դասը չեք սովորել, կարող եք «շպո» սարքել։ Այն կարող եք ամրացնել վերնաշապիկին, դիմացը նստած աշակերտի մեջքին, սեղանի տակ կամ գրել ափի մեջ կամ ոտքին։

Լուսինե Զեյթունյան

 

Վերցնում եք ձեր մանրահաշվիչի (կալկուլյատոր) չափով կտրած թուղթ, ֆիզիկայի բանաձևերը գրում և թափանցիկ կպչանով փակցնում հաշվիչի հակառակ երեսին։ Այժմ կարելի է համարձակ մասնակցել ֆիզիկայի ստուգողականին։

Գոհար Հաջինյան

 

Տետրի թուղթը կտրեք երեք սանտիմետր լայնությամբ և անհրաժեշտ երկարությամբ։ Եթե պիտի մեծ բաներ ծածկագրեք, ապա կտրեք ևս մեկ այդպիսի կտոր և սոսնձեք իրար։ Ծալեք թուղթը հարմոնի նման։ Այնուհետև «հրաշագործ» հարմոնի վրա 2-3 միլիմետրանոց տառերով գրեք ծածկագիրը։ Կարելի է թաքցնել ժամացույցի թվատախտակի տակ։

Հայկ Գրիգորյան

 

Եթե ծանոթ վիրաբույժ ունեք, ապա ստուգողականից մեկ օր առաջ խնդրեք, որ ձեր ձեռքը վիրակապի կամ գիպսի մեջ դնի։ Դասի ժամանակ ծածկագիրը հարմար տեղավորեք գիպսի մեջ։ Իսկ հետոն, դուք երևի ինքներդ եք կռահում։

Ջուլիետա Ղազարյան

 

Թղթի վրա ֆլոմաստերով գրեք անհրաժեշտ տեքստը կամ բանաձևերը և դրեք տետրի այն էջի տակ, որի վրա պետք է ստուգողականը գրեք։ Ֆլոմաստերով գրած տառերը թղթի տակից թափանցում են։

Մարիաննա Հովհաննիսյան

 

Իմ ծանոթ տղաներից մեկը որոշել էր դասի չգնալ։ Մոռացա ասել, որ դա այն տարիներին էր, երբ հեռուստացույցով մեկը ջուրն էր կախարդում, մյուսը՝ քարտեզը․․․ Իմ ծանոթ տղան առավոտյան մորն ասաց, որ էքստրասենսը նախորդ երեկոյան սեանսի ժամանակ հրամայել է իրեն դասի չգնալ։ Նա այնքան համոզիչ էր ասում, որ մայրն իրար խառնված որդուն անկողին մտցրեց։ Համա թե տեսարան էր․․․ Մեծերին խաբելը հեշտ է, բայց երբ քույրիկ ու եղբայր ունես, ո՛չ դերասանությունը, ո՛չ սուտը չեն անցնի։ Իմ ծանոթի քույրն էլ խորհուրդ տվեց ծնողներին եղբորը թույլ չտալ հեռուստացույց դիտել։ Եթե էքստրասենսը ասելիք ունի, նա կողքի սենյակից էլ կլսի։ Առավոտյան տղան դարձյալ պատմում էր նախորդ օրվա սեանսի ժամանակ ստացած հրահանգների մասին․ դարձյալ մի քանի օր «ստիպված» է տանը մնալ։ Եվ այստեղ սուտը բռնվեց։ Պարզվեց, որ նախորդ օրը ոչ մի հեռուստատեսային սեանս էլ չի եղել։ Չեմ ուզում շարունակել, թե ինչ եղավ այնուհետև։

Սոֆա Դանիելյան

 

Եվ վերջապես ամենակարևոր խորհուրդը։ Բոլոր մեթոդները փորձելուց հետո կնկատեք, որ մեծ ջանքեր, երկար ժամանակ է պահանջում թե՛ ծածկագիր սարքելը, թե՛ ահով ու դողով դասի ժամանակ արտագրելը։ Շատ ավելի հեշտ, հանգիստ և օգտակար է դասերը սովորելը։ Ցանկանում ենք հաջողություն։

«Հե՜յ» ակումբ

1997 թվական

-Դեվուշկա, էս ձեր սամալյոտի մեջ խալադելնիկ կա՞:

-Ի՞նչ,-չհասկացավ ուղեկցորդուհին` որը շտապում էր ինքնաթիռի առջևում հերթական քմահաճ ուղևորին ջուր հասցնել:

-Խալադելնիկ էլի,-կրկնեց ուղևորը` թևքով սրբելով ճակատն ու փոքր-ինչ թուլացնելով «տոնական-ճանապարհորդական» մարզահագուստի շղթան, ասես սառնարանի առկայության դեպքում անձամբ գլխովին դրա մեջ էր նետվելու:

-Իսկ… Ձեզ ինչի՞ համար է սառնարան պետք,-ուղեկցորդուհին նույնիսկ չփորձեց թաքցնել զարմանքը:

Տղամարդը քմծիծաղ տվեց, ասես պատասխանն ակնհայտ էր:

-Արա դե էս ռսները խելք չսովորան էլի,-բացատրեց նա կողքին նստած ընկերոջը` միաժամանակ «Ադիբաս» պայուսակի միջից մերկացնելով խելքի առկայության գրավականը` «Դյութի-ֆրիից» գնված օղու ահռելի շիշը:

-Արաղ,-բացատրեց նա,-վոդկա: Մի թեթև, ոնց որ, սառացնենք էլի, դեվուշկա ջան:

Ուղեկցորդուհին շտապեց մի քանի կում ջուր խմել ձեռքում բռնած բաժակից:

-Տյոպլայա,-իր հերթին բացատրեց ուղևորի ընկերը` մատանիով թակելով շշի ապակուն:

-Ներեցեք… ըհըմ… ներեցեք, բայց ես չեմ կարող այն սառեցնել,-փորձեց արդարանալ երիտասարդ աղջիկը,-նախ` մենք սառնարան չունենք, երկրորդը` ախր ինչի՞ համար սառեցնենք:

Տղամարդը կրկին քմծիծաղ տվեց` վեր քաշելով մարզահագուստի շղթան:

-Նայի, քուր,-սկսեց նա,-էս իմ ախպերն ա: Բրատ, էլի:

Նա, խոսքն ավելի համոզիչ դարձնելու համար, թփթփացրեց ընկերոջ ուսին, իսկ վերջինս տմբտմբացրեց գլուխը` հաստատելով, որ խոսքը, իսկապես, հենց իր մասին է:

-Լավ ախպերն ա,-շարունակեց նա,-հիմա ես էթում եմ Մասկվա, ինքը` Չելյաբիս:

-Բայց դա ի՞նչ կապ ունի…

-…Ու էս արաղը առնվել ա հենց էդ կապակցությամբ,-ուղևորը նորից հետ իջեցրեց հագուստի շղթան,-բայց էդ այրապորտում սառը չկա էլի:

-Լսեք,-խորը շունչ քաշելուց հետո սկսեց ուղեկցորդուհին,-նույնիսկ եթե ես այն դնեմ սառնարանում, ինքնաթիռում արգելվում է օգտագործել դրսից գնված սպիրտային խմիչքներ:

-Հա-ա, դե նայի,-խորամանկ ժպտաց ուղևորը,-ես գիտեմ, որ դուք ունեք խալադելնիկ:

Նա շրջվեց ընկերոջ կողմն ու աչքով արեց, և վերջինս նույնպես ժպտաց` ցույց տալով մի քանի ոսկե ատամները:

-Ասա` ուրդուց:

Ուղեկցորդուհին չհասցրեց հարցնել, թե ուրդուց, քանի որ ուղևորի հարցը, ինչպես շուտով պարզ դարձավ, հռետորական էր, և պատասխանն իրեն երկար սպասեցնել չտվեց:

-Էդ ուտելիքները որ բերում եք, մարդկանց հյուրասիրում եք, էդի բա խալադելնիկի մեջը չե՞ք պահում:

Փաստարկն էլ ավելի անհերքելի դարձնելու նպատակով տղամարդը կրկին վեր քաշեց մարզահագուստի շղթան, իսկ նրա ընկերոջ դեմքին շողարձակում էր հաղթական ժպիտը:

Ուղեկցորդուհին դատարկեց ձեռքի բաժակն ու ցածրաձայն խոսեց.

-Կա սառնարան, թե ոչ, դա ամենևին էական չէ: Ես ասացի, որ ինքնաթիռում արգելվում է դրսից գնված ալկոհոլ օգտագործել:

-Արա ախպեր, թարգի,-խոսեց մյուս ուղևորը` թափ տալով ձեռքը,-տաք կխմենք, ռեստորան չի:

Նա ներողամիտ ժպիտով նայեց ուղեկցորդուհուն` հասկացնելով, որ իրենք չեն բարկանում նրա վրա և չեն պատրաստվում բողոքել ոչ մեկին:

Երբ երկու ժամից ինքնաթիռը վայրէջք կատարեց օդանավակայանում, իմ ուղեկիցը մանկական ոգևորությամբ բացատրում էր իր ընկերոջը, թե որոնք են Մոսկվայի հիմնական առավելությունները Չելյաբինսկի հանդեպ` պարբերաբար օդում ճոճելով օղու դատարկ շիշը:

Նստած էի լուսամուտի գոգին: Աստղազարդ գիշեր էր: Լուսինը լավ էր երևում: Հեռադիտակն առա ու սկսեցի նայել: Աստղերը նույն չափի էին, ինչ չափի որ լինում են անզեն աչքով նայելիս: Իսկ Լուսինը… Լուսինը ավելի լավ էր երևում: Նրա վրա նկատելի էին բծեր: Ռոմանիկն էլ նայեց և, տեսնելով բծերը, զարմացած ասաց.

-Նառ, էդ Լուսնի բնակիչները իրենց մոլորա՞կն էլ չեն կարողանում պահել: Դժվա՞ր է գոնե փոշու շորով մաքրել, որ մենք էլ տեսնենք` ինչ կա-չկա Լուսնի վրա:

-Չեն մաքրում, որ չտեսնենք,- կատակեցի ես,- եթե Երկրի բնակիչները Լուսին տեղափոխվեն, Լուսնի բնակիչները ստիպված կլինեն Երկիր տեղափոխվել: Ու ես պատկերացրի, թե ինչպես են լուսնաբնակները մաքրում լուսնափոշին, վերցնում իրենց ներքնակները ու վերմակները, բարձերն ու սավանները, նաև վանդակներով հավեր (որովհետև լսել են, որ Երկրի վրա մոլեգնում է թռչնագրիպը) և լուսնափոշի, որպեսզի դրանով ճաշատեսակներ պատրաստեն և Պռոշյան փողոցի վրա ռեստորան բացեն, նստում են Լուսին- Երկիր տիեզերանավը և ներգաղթում Երկիր: Ռոմանիկն էլ ինձ պես ընկել էր երազանքների գիրկը.

-Նառ, հենց որ տեղ հասնեն, նրանց տանենք մեր փողոցի ռեստորաններից մեկը և հյուրասիրենք հայկական քյաբաբ ու խորոված: Տեսնես` կհավանե՞ն: Հետաքրքիր է իմանալ նրանց ճաշակը:

-Իսկ եթե իրենց էլ հետաքրքրի քո ճաշակը, քեզ կհյուրասիրեն լուսնային ազգային կերակուրներից մեկով, ասենք, լուսնափոշով կակաո: Անպայման կհամտեսե՞ս:

-Է՞ն փոշով, որով ծածկված է Լուսինը:

-Ասենք:

-Չէ, ես կակաո չեմ սիրում:

Չէ, ավելի լավ է` լուսնաբնակներն ապրեն իրենց` փոշով ծածկված մոլորակում, մենք էլ` մեր կանաչ մոլորակում:

Նարինե Դանեղյան, 13 տարեկան

2005 թվական

Ես տան փոքրն եմ ու դրանից էլ միշտ տուժում եմ։

-Մա՛յ, ա՛յ Մայ, չե՞ս ուզում արթնանալ։

-Հը՞, ի՞նչ․․․ Վա՜յ, քնել եմ ուզում։

-Ոչ մի քնել, ավելը կանգնած քեզ է սպասում։ Վե՛ր կաց, արագացրո՛ւ․․․

Չուզենալով հագնվեցի, հարդարեցի անկողինս, իսկ հետո, հիշելով ավելը, որն ինձ էր սպասում, վազեցի մայրիկիս մոտ։

-Մա՛մ, ա՛յ մամ, չավլեմ, էլի,- համարյա լացելով՝ ասացի ես։

Մայրիկս ոչինչ չասաց։ Միայն նայեց դեմքիս, և ամեն ինչ արդեն պարզ էր․․․ Ավելը, միևնույնն է, ինձ էր բաժին ընկնելու։ Ճիշտ է, լացս գալիս էր, բայց․․․ Գործերս վերջացրի մոտավորապես երկու ժամ հետո։ Այնքան էի հոգնել, որ ընկա բազմոցի վրա ու էլ չկարողացա շարժվել։

Առաջ, երբ ես դեռ փոքր էի ու նոր էի հասկանում, որ ունեմ երեք քույր և ոչ մի եղբայր ու տան փոքրն եմ, ես ինձ շատ լավ էի զգում։ Ու երբ լսում էի, թե ինչպես են ինձ երանի տալիս, երջանկությունս էլ ավելի էր մեծանում։ Սակայն երբ մեծացա ու դարձա քույրերիս «զոհը», հասկացա, թե ինչքան միամիտ են երեխաները փոքր ժամանակ։

Չնայած․․․ Ամեն անգամ այդ դժվար առավոտներից հետո հայրիկս ինձ պարգևում է հրաշալի երեկոներ զբոսայգում։

Մարիամ Մանուկյան, 12 տ․

2005 թվական

Ժամանակի զոհը

Նա հագավ սև վերնաշապիկը, սև շալվարը և սրածայր կոշիկները, մի քանի տետր խոթեց շալվարի գոտու մեջ ու դուրս թռավ տանից։ Վազելով, ավելի ճիշտ՝ թռչելով, հասավ դպրոցի շենքի մոտ և նկատեց իրենց դասարանի տղաներին, որոնք խմբվել էին մի անկյունում։ Նա կանգ առավ, վերնաշապիկի օձիքը բարձրացրեց, դրեց սև ակնոցը և դեմքին ինքնավստահ արտահայտություն տալով՝ շարժվեց դեպի տղաները։ «Կարևորը համարձակությունն է,- համոզում էր նա ինքն իրեն,- մի քիչ համարձակ լինեմ, նրանք ինձ հաստատ կընդունեն»։ Նա մոտեցավ տղաներին և արհամարհանքով ասաց․

-Ի՞նչ եք ըստեղ կուչկվել, հեսա շախերը կգան։

Խմբից զարմացած ձայներ լսվեցին․

-Պա՜հ, զարգացել է Ճուտը։

-Հլը սրա սարոշկե՜ն, սրա կոշիկնե՜րը, մազե՜րը․․․

-Սկի սումկա էլ չի բերել, մալադեց, Ճուտ։

-Արա, բայց ճիշտ ա ասում, հելանք դասարան։

Առաջին ժամը ֆիզիկա էր։

-Արա՛մ, դասդ սովորե՞լ ես,- կատաղած ցուլի պես փնչացնելով՝ հարցրեց ֆիզիկայի թիզուկեսանոց ուսուցչուհին։

Արամը ցանկանում էր պատասխանել, որ սովորել է, բայց տեսնելով տղաների՝ իրեն ուղղված հարցական հայացքները, կտրուկ պատասխանեց․

-Չէ։

-«Երկուս» ես ստանում,- բղավեց ֆիզիկը,- երկու հատ։

Արամը, դեմքին արհամարհական ժպիտ խաղացնելով, նստեց, բայց իրականում սրտից արյուն էր կաթում։

Զանգը հնչեց, և երեխաները գնդակի նման դուրս թռան դասարանից։ Արամն էլ էր ցանկանում դուրս գալ, բայց ինչ-որ բան հիշելով՝ մոտեցավ դասընկերուհուն։

-Լո՛ւս, «Ռեալն» ի՞նչ արեց։

-Ցավոք, հաղթեց,- բարկացած պատասխանեց աղջիկը, իսկ հետո ուրախ ավելացրեց,- բայց հո «Բարսելոնան» ու «Յուվենթուսն» էլ հաղթեցին, իսկ «Չելսին» արդեն չեմպիոն է․․․ Բայց ինչո՞ւ ես այդքան ցածր խոսում։

Տղան չպատասխանեց։ Սակայն առանց նրա ասելու էլ Լուսինեն գիտեր, որ «տղերքի» մոտ ընդունված չէ ֆուտբոլից խոսել։

-Գիտե՞ս, Լո՛ւս․․․- սկսեց Արամը և հավանաբար կպատմեր, թե ինչպես է Կապանում իսկական ֆուտբոլային ակումբում խաղացել կամ ինչպես է իրենց սարերում օձ սպանել, կամ էլ թե ինչպես փոքր եղբոր՝ Ալեքսի շորերի մեջ իսկականի նման, բայց խաղալիք մի սարդ գտան, եթե դռան հետևից չլսվեր տղաների ղեկավար պեպենոտ Նարեկի ձայնը․

-Ապե՛, նատուռի դրա գլուխը ջարդվելու ա, էսօր դասերից հետո կտենա․․․

Արամը հասկացավ, որ դասերից հետո «տղերքը» «ռազբորկի» են գնալու։ Այս անգամ հաստատ իրեն էլ կտանեն։ Հազիվ համբերեց մինչև դասերի ավարտը։ Վերջապես զանգը հնչեց, ու լսվեց Նարեկի ձայնը․

-Ճուտ, էս տետրերս կտանես մեր տուն, մենք տեղ ենք գնում․․․

Լուսինե Հակոբյան, 14 տ․

 

Ռաբիսլենդ

Սև ապակիներով ակնոցը, ծխախոտը կամ ծամոնը, ոսկե հաստ վզնոցն ու սրածայր կոշիկները Ռաբիսլենդի բնակչության անբաժան ու ամենաբնորոշ հատկանիշներն են։ Իսկ ռաբիսների անթերի արտաքինի ամենակատարյալ մասը ամենավերևում է՝ մի սրվակ «ժելե» դատարկելու հետևանքով փայլփլող մազերը։

Փորձեք խոսել մի ռաբիսի հետ։ Ուրեմն, երկու ռաբիս հանդիպում են։ Մեկը պպզած է նստարանի կողքին՝ չիմանալով, որ նստարանը նստելու համար է, երբ երկրորդը մոտենում է նրան։

-Բարև, ապե՛։

-Բարև, ախպե՜րս,- լսվում է պատասխանն, ու համբույրի չլմփոց։

-Ի՞նչ կա, ախպե՛ր,- թարգմանում եմ՝ «ի՞նչ կա-չկա»։

-Հեչ, ընգե՛րս,- «ոչինչ, ամեն բան կարգին է»։

Նա ընկերոջը արևածաղիկ է հյուրասիրում։

-Ուրիշ ի՞նչ կա։

-Լյոխ լյավ ա, ապե՛,- թարգմանում եմ՝ «ամեն ինչ սովորականի պես է»։

Հետո՝ էլի մի քանի անիմաստ նախադասություններ, և զրույցն ավարտվում է «Դե, ես հելա, ախպեր» բառերով ու, իհարկե, անկրկնելի չլմփոցով՝ համբույրով։ Չեմ ուզում «տերմինակոխ» անել ժամանակակից ժարգոնով, այն դուք հավանաբար անգիր գիտեք։

Հ․Գ․ Մոռացա նշել, որ Ռաբիսլենդը նույնպես զարգացում է ապրում։ Օրինակ՝ «ծիծակ» կոշիկները, որոնք, ի դեպ, 15 տարի առաջ հագնում էին ամերիկյան կովբոյները, զարգացում են ապրել ու դարձել թուրք սուլթանների կոշիկներ՝ սուր քթերը վերև ցցված, որոնցից, ասում են, պպզելու ժամանակ հարմար է բռնելը։

Անուշ Մուրադյան, 15 տ․

 

Ճակատագիր

-Ճըռռ,- լույսը զարմանալի ճռռոցով անջատվեց։

Կյանքում նա այդպիսի բան չէր տեսել։ Լսվեց խորհրդավոր երաժշտություն։ Նա մի պահ տեսավ իր դասընկերուհու հիասթափված ու ծաղրական հայացքը։ Վզին զգաց ինչ-որ ծանրություն, իսկ մեջքը կարծես թեթևացավ։ Հետո այդ սենյակն էլ մի տեսակ դատարկվեց պատերից, ու գրադարակներից ինչ-որ իրեր պակասեցին։ Սենյակի անկյունում մի մեծ արկղ հայտնվեց, որի պատճառով հարևան տատիկը մի քանի անգամ օճառաջուր լցրեց նրա վրա։ Հետո գլխին էլի օճառաջուր լցվեց, ապա սառը ու սուր մետաղի հպում զգաց։ Հետո շատ ընկճվեց․ վզակոթին մի քանի ուժեղ հարված զգաց։

Հետո մի պահ իրեն էլի վստահ զգաց, բայց, միևնույնն է, ստամոքսը լցվում էր անհամ ուտելիքներով, մի քանի ամիս չէր լողացել ու ավելն էլ անընդհատ ձեռքին էր։ Հետո էլի թեթև ու ծույլ մի ժամանակ սկսեց, որ ասես էլ չպիտի ոչ փոխվեր, ոչ վերջանար․․․

Այդ առեղծվածային «նա»-ն իմ ծանոթներից է։ «Ճըռռ»-ը երկարաքիթ կոշիկների ճռռոցն է։ Լույսը վերացավ, որովհետև հայտնվեց սև ակնոցը, ու շրջապատում բոլորը սև էին հագնում։ Վզի ծանրությունը ոսկե շղթան էր, մեջքի թեթևացումը՝ պայուսակի անհետացումը։ Սենյակից անհետացածը գրքերն էին, տետրերն ու պատերի նկարները։ Հայտնված արկղը երաժշտական կենտրոնն էր, որը առավոտից մինչև ուշ գիշեր միացրած էր խեղճ հարևանների քնի հաշվին։ Հետո օճառով գլուխը սափրեցին ու բանակ տարան, որտեղ մեր լավ տղան ստիպված էր ենթարկվել բանակային կարգուկանոնին։ Իսկ երբ բանակից վերադարձավ, դարձյալ պպզում էր մեր թաղի «հարգված անկյուններում» առավոտից մինչ երեկո, հետո երեկոյից մինչ առավոտ․․․

Նանե Սահակյան, 16 տ․

2005 թվական

Առավոտ էր: Բոլորս քնած էինք: Մահճակալների կողքին կային ճամպրուկներ: Մենք պատրաստվում էինք գալ Երևան: Քնած ժամանակ զգացի, որ ինչ-որ մեկը լպստում է դեմքս: Բացեցի աչքերս ու տեսա մեր շանը` Մուրոյին: Հետո շրջվեց ու ոտքերը դնելով դեմքիս վրա` սկսեց լպստել քրոջս: Նա էլ արթնացավ, ու մենք հագնվեցինք: Մուրոն գնաց հարևան սենյակ: Երբ բոլորն արթնացան, ես հարցրի մայրիկիս, թե ինչու Մուրոն բոլորիս համբուրեց: Մայրս էլ պատասխանեց, թե երևի զգում է, որ գնալու ենք, դրա համար էլ տխրել է: Առաջին անգամ առավոտյան հյուրասենյակում տեսա պապիկիս:

-Պապ, վա՞տ ես զգում, ինչո՞ւ այգի չես գնացել:

-Չէ, շատ լավ եմ:

Ու ես հասկացա, որ պապիկս ուզում է ավելի շատ ժամանակ անցկացնել մեզ հետ: Զգացի, որ նրա աչքերը թախծոտ են, մոտեցա ու գրկեցի նրան: Մեքենան եկավ, ու պապիկը ճամպրուկները տեղավորեց մեքենայի մեջ: Հետո վերցրեց մի բաժակ ջուր: Թախծոտ աչքերով նայում էր մեզ: Գրկեց ու համբուրեց: Հետո մենք գրկեցինք շանը, ու ես զգացի, որ նա ամբողջ ուժով պոչը շարժում է: Ես տխրեցի. նա մտածում էր, որ մենակ կմնա, ու ոչ ոք նրա հետ չի խաղա: Երբ արդեն տեղավորվել էինք մեքենայի մեջ, ու մեքենան շարժվեց, պապիկը մեքենայի հետևից ջուր շփեց: Պապս և Մուրոն դեռ երկար ժամանակ կանգնած էին կողք կողքի ու նայում էին մեր հետևից:

Եսթեր Սահակյան, 13 տարեկան

2005 թվական

 Եղբայրս

Երեկ փոքր եղբորս երկու հատ կոնֆետ տվեցի։ Եղբայրս կոնֆետ շատ է սիրում, բայց չկերավ։ Նա դեռ կարգին խոսել չգիտի և մի կերպ հասկացրեց, թե էլ կոնֆետ չունե՞մ։ Ես ասացի՝ չէ։ Եղբայրս կոնֆետն արդեն բացել էր։ Տխուր-տխուր նայեց կոնֆետին, տվեց քրոջս։ Մյուս կոնֆետն էլ բացեց ու տվեց մայրիկիս։ Հետո լուռ նստեց մի անկյունում։ Ես շատ ամաչեցի։ Ձեռքս մտցրի գրպանս ու էլի երկու կոնֆետ հանեցի։ Եղբայրս մեկը տվեց ինձ, բայց ես չվերցրի, ասացի, որ երկուսն էլ ինքն ուտի։

Դավիթ Մարտիրոսյան, 9 տ․

 

Ինչո՞ւ եմ ես կռվում

Քանի որ ես չունեմ քույր կամ եղբայր, կռվում եմ ինքս ինձ հետ։ Օրինակ, ինձ մի համով, քաղցր բան են նվիրում, և ես մտածում եմ․ եթե ասեմ մայրիկին, թե ուզո՞ւմ է ինքն էլ ուտել, կարող է համաձայնել, և ինձ քիչ կմնա։ Բայց մյուս կողմից՝ անհարմար է չասել։ Ոչ ես, ոչ մայրիկը բան չենք ուզում։ Նաև այսպիսի բան էլ է լինում։ Ուսուցչուհին չի եկել։ Բոլորը փախչում են, ես էլ եմ փախչում, բայց հետո մտածում եմ․ բա որ մեկը վաղը ուսուցչուհուն պատմի, որ փախել ենք, բոլորին «2» է շարելու։ Եվ սկսում են կռվել իմ մեջ ապրող երկու մարդիկ՝ փախնե՞մ-չփախնե՞մ, փախնե՞մ-չփախնե՞մ։ Մի խոսքով, Կիկոսի պատմությունն է։

Կոնստանտին Բեգիջանյան, 4-րդ դասարան