Hayk Qalantaryan

Գրադարանի առօրյան

-Հե՜յ, ծույլիկ, զարթնիր:

-Հեսսե, մի՞թե չգիտես, որ ես սիրում եմ քնել գրադարանի պատուհանագոգին:

-Հըմ, իսկ գրքերը ե՞ս եմ քո փոխարեն կարդալու: Դու այդպես էլ «Սիդհարթհան» չվերջացրիր. արագացրու ու այլևս չփնթփնթաս, թե չէ Բրեդբերիին կասեմ՝ գրքերդ այրել տա:

-Հա՜հ, ծերուկ, դու ավելի լավ է նայիր պատուհանից այն կողմ: Արի՛ ականջ դնենք մարդկանց զրույցներին ու միգուցե մի հետաքրքիր բան լսենք, թե չէ` դու անընդհատ ինձ փնովում ես:

-Բայց, միևնույնն է, նրանք խոսում են ոչնչի մասին, պարզապես դատարկաբանում են…

-Քլարիս, ի՜նչ լավ է՝ եկար, թե չէ այս ծերուկը ինձ խելագարության կհասցնի իր խրատներով:

-Իսկ դու ինչո՞ւ խատուտիկը չես փչում նրա դեմքին, միգուցե խատուտիկի գինո՞ւ է նրա ծեր հոգին կարոտ, և դրանից հետո հնարավոր է հաշտվեք:

-Ախ, անմիտ երիտասարդներ, դուք այդպես էլ խելք չունեցաք ու համարձակվում եք այդպես խոսել ինձ հետ:

-Բայց համարձակությունը երիտասարդության զենքն է, սիրելիս: Թող խոսեն իմ մանկիկները, իսկ դու, ավելի լավ է, լսիր. նրանց մանկական զրույցներից ավելին կսովորես, քան մեր հնացած բամբասանքներից:

-Ա՜հ, Ռեմարկ, դու միշտ իմ կողքին ես ու ինձ ես պաշտպանում: Տե՜ս, ծառերն արդեն գունավորվել են, ու հեռվից նշմարվում է… Հմմ, չէ՜, չէ՜, ձմեռը չէ, այլ ձնծաղիկի թարմ բույրը, որը սիրահարներին ապրեցնում է:

-Իսկ ինձ համար գարունը պայքարի ու հաղթանակի նշան է, և ես կսովորեցնեմ, թե ինչպես հաղթել:

-Բոռ, իսկ հաղթելու համար եղանակը կարևո՞ր է:

-Հայկ, բավական է անմիտ հարցեր տաս, մանկիկս, ավելի լավ է թեյ ու ծածկոցներ բեր, որովհետև գիշերը արդեն մոտ է, իսկ գրադարանում միայն մենք ենք մնացել: Ես քեզ գիշերը կտանեմ իմ գրադարան, և մենք կխոսենք այնտեղի պատուհանից բացվող տեսարանների մասին, որոնք քեզ ստիպել կտան զգալ Ռեմարկի՝ երիցուկներով զարդարված գրադարանից երևացող փոթորկահույզ տեսարանները:

-Հերիք է նրան քո ռոմանտիկ գաղափարներով վարակես, նա պետք է հեղափոխական դառնա, իսկ աղջիկը կարող է խանգարել նրան:

-Դորիան, սիրունիկս, դու ավելի լավ է՝ ինքդ քեզ զարդարիր նորաձև շորերով և մի խառնվիր մեր զրույցներին:

-Դուք պարզապես նախանձում եք իմ գեղեցկությանը:

-Լռեք, և թողեք Հայկն էլ խոսի, զազրախոսներ:

-Ախ, բավական է վիճեք, թողեք խոսեմ Քլարիսի հետ… Իսկ դու, Քլարիս, ինձ համարո՞ւմ ես գեղեցիկ:

-Ա՜հ, Հայկ, ինձ այդպիսի հարցեր մի տուր: Ես քեզ ընդունում եմ որպես իմ խենթ ընկեր և ոչ ավելին:

-Էյ, Բրեդբերի, սաստիր աղջկադ, նա ինձ կրկին նեղացնում է:

-Տղաս, նա աղջիկ է և ամաչում է զրուցել իր հոգում բույն դրած սիրո մասին:

-Ա՜հ, թողեք ինձ մենակ, ես ուզում եմ մի քիչ մենակ մնալ, նայել պատուհանից ու վայելել աշունը:

Ու այսպես գրեթե ամեն օր իմ շուրջն են հավաքվում համաշխարհային գրականության դեմքերը ու ինձ փորձում խրատել, սովորեցնել, ոգևորել, դե, մեկ-մեկ էլ խանգարել: Իսկ հիմա նրանք գնացին, ու ես մենակ եմ: Նստել եմ այն պատուհանագոգին, որից բացվում է ամբողջ քաղաքի տեսարանը ու սկսել եմ ուսումնասիրել մարդկանց ու բնությունը: Այնքան տպավորիչ է մարդ-բնություն խառնուրդը, երբ դու միաձուլվում ես սարերից փչող քամու ալիքներին ու հոգուդ ճիչերը դուրս շպրտում այնպես, որ քեզնից զատ ոչ ոք չի կարողանում ըմբռնել քամու սառնասրտության պատճառը, իսկ արևի շողի ամեն մի նշույլի հետ էլ քո հոգում նոր գարուն է ծաղկում՝ անկախ դրսի եղանակից, և դու սկսում ես զգալ հեռվից դեպի քեզ եկող փխրուն ձնծաղիկների հառաչանքը… Կրկին տրորել են խեղճին, իսկ այդ վեհագույնը, ի պատասխան մարդկանց վայրագության, թողել է նրանց կոշիկների տակ իր քաղցր բույրը։ Նա ներել է մարդկանց… Ա՜խ, երանի թե մարդիկ էլ լինեին ճիշտ այդպես, ինչպես ձնծաղիկներն են կամ էլ գոնե այնպես, ինչպես գրքերում է: Իսկ մարդիկ սիրում են ծաղկի ու գրքի համադրությունը: Այո՛, նրանք անմտորեն չորացնում են խեղճ ծաղիկներին գրքերի մեջ:

Ես կգիշերեմ գրադարանում՝ իմ խոհերի հետ առանձին, և լուսաբացից հետո կշարունակեմ նորից խորհել ու զգալ կյանքը:

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Ֆրանկոֆոնիայի օրերը Հայաստանում

Seroj araqelyan

Մեր գյուղի իմ ուսուցիչները

Մինչև հիմա հիշում եմ, բայց այդպես էլ չեմ կարողանում հասկանալ, թե ինչու էինք փոքր ժամանակ դպրոցից դուրս ուսուցչին տեսնելիս թաքնվում, ճանապարհ փոխում, որպեսզի չհանդիպենք կամ էլ հանդիպելիս կարմրում, ամաչում, մի կերպ զոռով ասում` բարև Ձեզ, ու անցնում: Անընդհատ մտածում էինք, որ ուսուցիչները մեզ նման մարդիկ չեն։ Նրանք շատ խիստ են, նրանք արգելում են աշակերտներին գրքից կտրվել, գնալ խաղալու։ Երբ մեզ խաղալիս տեսնում էին, մտածում էինք՝ մեզ տեսել են մեղք գործելուց, բայց միաժամանակ մեզ ստիպում էինք հաջորդ օրը լավ սովորած գնալ դասի, որպեսզի չասեն՝ ամբողջ օրը խաղացել ենք, դաս չենք արել: Այո, անցան այդ տարիները, անցավ տասներկու տարի: Ունեցանք բազմաթիվ ուսուցիչներ և նրանցից սովորեցինք կյանքը կառավարող ղեկն օգտագործելու ձևը:

Ես միշտ տարբերություն եմ դրել ուսուցիչների մեջ, և մինչև հիմա էլ ոչ մեկից չեմ թաքցնում, որ եղել են ուսուցիչներ, որոնք ինձ համար եղել են անտանելի։ Գյուղում և քաղաքում տարբեր են ուսուցիչները: Քաղաքում, օրինակ՝ պատմության կամ աշխարհագրության ուսուցչին կտեսնես միայն դպրոցում կամ պատահմամբ քաղաքում: Իսկ գյուղում շատ ժամանակ կգնաս տուն և կտեսնես, որ հենց քո պատմության ուսուցչուհին՝ ընկեր Վարդանյանը, նստած սուրճ է խմում և զրուցում մայրիկիդ հետ, և այդ ժամանակ ոչ թե՝ բարև Ձեզ, ընկեր Վարդանյան, այլ՝ բարի օր, Ալվարդ տոտա: Չէ, չէ, ես անկարգ չեմ, ուղղակի ընկեր Վարդանյանը կամ նույն Ալվարդ տոտան, մեր շատ մոտ հարևանուհին է, որին ճանաչում եմ հենց ծնվածս օրվանից: Երբ գյուղում տեսնում էինք ուսուցչի, որն այգում գործ է անում, զարմանում էինք՝ ասելով․ «Վայ, ինչպես, ուսուցիչը այգի է գնում, վայ, նայեք, երեխեք, ինքը ռեզինե «սապոգներ» ա հագել, նայեք-նայեք՝ ոնց ա ձեռքով խոտ պոկում»։ Մի շարք հասարակ բաներից զարմանում էինք, թե ինչպես կարող է ուսուցիչը դասից դուրս գործ անել և այլն: Բայց ես երբեք չեմ մոռանա, որ մեզ մոտ՝ հենց սահմանամերձ Բաղանիսում, ուսուցիչ(ուհին) ոչ միայն դաս է սովորեցնում, այլ նաև կրում է մեծ պատասխանատվություն, երբ կրակոցների ժամանակ դասերն է կառավարում կամ դասերից հետո հարկ եղած դեպքում աշակերտների կամքին հակառակ պահում է նրանց դպրոցում, որպեսզի առանց ինչ-որ մի փորձանքի, կրակոցներից ապահով հասցնի տուն:

Սա դպրոցի ուսուցիչները: Մենք ունենք նաև մեկ այլ ուսուցիչ, չէ՞, մասնագիտական, որի մոտ գնում ենք պարապմունքի, որպեսզի ավելի հմտանանք և ավելի հեշտ ընդունվենք բարձրագույն ուսումնական հաստատություն: Իմ նկարչության ուսուցիչը, որի շնորհիվ ես ընդունվեցի համալսարան, եղել է ընկեր Մելքոնյանը: Ես ընդունվել եմ, արդեն երկրորդ կուրսում եմ, դպրոցում, կյանքում, և արդեն որոշ չափով՝ համալսարանում, ճանապարհ ունեմ անցած: Ես հիմա ինչ անցել եմ, հասել եմ ուսուցիչների խորհուրդներով, ծնողներիս դաստիարակության և իմ մասնագիտական ուսուցչի շնորհիվ, բայց մի բան եմ հասկացել․ ինչքան էլ սովորեցնեն, ճանապարհի վրա դնեն քեզ, դու ես քո ուսուցիչը ու դու ես քեզ դնում քո ընտրած ճանապարհի վրա, իսկ հետո հանգիստ խղճով կամ ընդունում ես հաղթանակած ուղիդ, կամ էլ անհաջողության պատճառով մեղքը չես բարդում ուրիշի վրա, այլ վերցնում ես քեզ վրա և փորձի շնորհիվ դառնում ուսուցիչ: Շնորհավոր տոնդ, Ուսուցիչ։

lia avagyan

Ես, Երևանն ու նախընտրական պաստառները

Այս տարի ընդունվեցի Երևանի պետական համալսարանի ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետը ու Տավուշից տեղափոխվեցի Երևան՝ այստեղ ապրելու ու սովորելու: Արդեն երկու շաբաթ է՝ այստեղ եմ, հետաքրքիր է երևանյան կյանքը, դեռ չեմ սովորել եռուզեռին, հա՜, ու նաև դեռ չեմ սովորել քառասունինը հոգանոց լսարանային աղմուկին, որովհետև մեր դասարանում չորս հոգի էինք: Պատկերացնո՞ւմ եք, չորս հոգի, ու նաև պատկերացնո՞ւմ եք՝ ես ամեն անգամ լսարան մտնելիս ինչ անսովորություն եմ զգում: Բայց հակառակ սրանց՝ լիքը բան եմ սովորել. սովորել եմ, թե ինչպես կարելի է երկու վայրկյանում հատել փողոցը, մետրոյում (եթե նստած չեմ լինում) անպայման մի բանից բռնվել, որովհետև հետևանքները ցավոտ են լինում, լսարանների տեղերն եմ սովորել, մտածում եք՝ հե՞շտ է ամեն անգամ սխալ լսարան մտնելը ու ներողություն խնդրելով դուրս գալը: Առաժմ ամեն ինչ իր հունով է գնում, նույնիսկ քաղաքում կորչելը:

Իմ այս երկու շաբաթները համընկան ու դեռ շարունակում են համընկնել Երևանի քաղաքապետի ընտրությունների ու դրա հետ կապված՝ նախընտրական քարոզարշավների հետ, ամենուրեք մեծ ու փոքր, լայն ու նեղ պաստառներ են, որ եթե հանկարծ ուզենաս մոռանալ ընտրությունների մասին, մեկ է՝ չի ստացվի, այդ պաստառները կստիպեն հիշել և մտածել այդ մասին: Անկեղծ ասած՝ ես այդ պաստառներով եմ կողմնորոշվում քաղաքում, այդ պաստառների կողքին եմ ընկերներիս հետ պայմանավորվում, ամեն թաղամասում իմ պաստառը ունեմ, իմ կողմնորոշիչներն են դարձել, հիմա մտածում եմ՝ որ ավարտվեն ընտրությունները, ի՞նչ եմ անելու…

Երևանը նման է առաջնագծի. խաղաղ է ու թեժ: Բայց վերջինիս խաղաղն ու թեժը տարբերվում է առաջնագծինից, այն կյանքեր արժի։ Զգում եմ՝ ինձ այստեղ լիքը արկածներ են սպասվում:

Իսկ որպես վերջաբան ասեմ. մտածեք, կռահեք, թե ով է լինելու Երևանի հաջորդ քաղաքապետը, իսկ ես, ես գնամ մտածեմ՝ որոնք են լինելու իմ հաջորդ կողմնորոշիչները նախընտրական պաստառներից հետո:

Երևանյան նախաաշուն

Չպլանավորեք կյանքը

Սիրում ենք, չէ՞, երազել, մտածել կամ շատ ժամանակ ամեն ինչ անել, որ դեպի լավին ձգտենք կամ էլ համակերպվենք չփոխվող իրականության հետ: Թե ինչի եմ այսօր նյութս սկսում այս ձևով, հիմա կասեմ:

Շատ ժամանակ, երբ ես գրում եմ նյութս, ավարտական հատվածում միշտ գրում եմ գալիք նյութի թեման, հաճախ համոզված լինելով, որ վերջ, դա կատարվելու է, և հաստատ գրելու եմ: Այ, օրինակ մի անգամ խոսեցի իմ սեպտեմբերի 1-ի, թե՛ ծննդյանս օրվա, թե՛ համալսարանում առաջին ուստարվա տպավորություններիս մասին, հետո ասացի, որ այսպես ես շատ անգամ ծնունդս չեմ նշի տանը մերոնց հետ, այլ համալսարանում, հետո երկու անգամ բանակում, հետո էլի երեք անգամ համալսարանում։ Այ, հենց սրա հետ եմ, որ ոչինչ չիմանալով՝ մենք պլանավորում ենք:

Իմ պարագայում ոչ սա եղավ, ոչ նա: Այսինքն՝ ոչ բանակում նշեցի ծնունդս, ոչ էլ համալսարանում: Կզարմանաք, բայց այո, Ջավախքում: Սեպտեմբերի 1-ին երկու օրով Տավուշի թեմի երիտասարդաց միության հետ մեկնեցինք Ջավախք աշխարհ`Հայաստան աշխարհ, որը գտնվում է անցակետից այն կողմ: Սեպտեմբերի մեկին գնացինք, երկուսի գիշերը հետ եկանք: Հարազատներ չկային, չկային մեծ տորթ կամ աղցանների տեսակներ, այլ փոխարենը Հաղարծնի շաբաթի կանաչ շապիկավորներ, փոքրիկ համեստ թխվածք, փուչիկներ, հաճելի նվերներ և բարեմաղթանքներով լի մի ողջ ճանապարհ: 

Անկեղծ եմ ասում՝ իմ կյանքում ամենալավ անցկացրած ծննդյան տոներից էր, որը երբեք չեմ մոռանա: Ծննդյանս օրը անցկացնում եմ Ախալքալակում, տեղի եկեղեցում մասնակցում Սուրբ Պատարագի և Պատարագի ժամանակ կրում եկեղեցական շապիկ, ավելի մոտիկից ծանոթանում եկեղեցական աշխարհին, և վերջ ի վերջո, քայլում Ջավախքում, այցելում Վահան Տերյանի տուն-թանգարան, հետո՝ աշուղ Ջիվանու, քայլում եմ այնտեղի մի շարք գյուղերում՝ այցելելով հայկական օջախներ: Հաճելի է շատ, երբ գնում ես երկրից դուրս, բայց էլի շրջապատված ես լինում հայ ազգով կամ էլ անվանդ հետ հնչում է «ջան» բառը։ Այնտեղ մարդիկ նույնպես ժպտում են, երբ հայեր են տեսնում, կապ չունի՝ քեզ տեսել կամ ճանաչում են, թե ոչ, եթե Հայաստանից գնացած հայ ես, ուրեմն վերջ, դու Ջավախքում արդեն ժպիտ ես պարգևել: Իմ այս տարբերվող սեպտեմբերի 1-ի համար ես շնորհակալ եմ Տավուշի թեմի առաջնորդ Բագրատ Սրբազան Գալստանյանին, Հաղարծնի շաբաթի կազմակերպիչներին՝ հաճելի ծնունդ պարգևելուց մինչև հաճելի ճամփորդության համար, և շնորհակալ եմ նաև այն բոլոր կանաչ շապիկով կամավորներին, որոնք անբաժան են իմ կյանքից:

Գիտեք, երբեք մի պլանավորեք կյանքը, որ այդպես է լինելու ու վերջ: Հավատացեք, այն լի է անակնկալներով: Միգուցե դուք չճամփորդեք, այլ ավելի մեծ և հաճելի անակնկալի հանդիպեք, կամ այնպիսի մի հաջողության, որը անգամ չեք էլ կարող պատկերացնել:

Ջավախք, իմ սեր