Նարինե Դանեղյանի բոլոր հրապարակումները

arxiv

Ձախողված փախուստը

Ես շատ եմ լսել դասից փախչելու մասին: Բոլոր փախչողները պատմում են, որ հուզվում են. հանկարծ միջանցքում կամ դպրոցի մուտքի մոտ ուսուցիչը չհանդիպի: Սիրտդ սկսում է արագ աշխատել: Խիղճդ ասում է. «Դու պետք է գնաս դասի և ուշադիր լսես ուսուցչիդ»: Մանկական չարաճճիությունը մյուս կողմից հորդորում է. «Հետաքրքիր է, փախի՛ր, գնա՛ թեկուզ տուն, ոչ մի վատ բան էլ չի լինի»: Ես էլ եմ ցանկանում ապրել այդ զգացմունքները: Եվ ահա…

-Էրեխե՛ք, էսօր անպայման թռնում ենք,- ասաց Աննան:

-Ո՞ր դասից,- հարցրեց Կարենը:

-Ռուսերենից:

-Հաստա՞տ, թե՞ էլի դասարանի կեսը մնալու է:

-Չէ, բոլորով:

-Բա մատյա՞նը,- հարցրի ես:

-Կտանեմ ուսուցչանոց:

-Բայց ի՞նչ կասես:

-Մի բան կհորինեմ:

-Օրինակ՝ ի՞նչ:

-Դե…

-Ավելի լավ է` մատյանը չտանենք, թո՛ղ դասարանում մնա: Պահարանում կդնենք:

-Հետո ո՞վ է հետ գալու, որ մատյանը տանի ուսուցչանոց:

-Ես պարապմունքի եմ, կտանեմ:

Զանգը հնչեց: Պատմություն էր: Չնայած դասարանում տաք էր, բայց մենք արդեն հագել էինք վերարկուները, դրել գլխարկները և ձեռնոցները, որպեսզի դասամիջոցին դրա վրա ժամանակ չկորցնենք: Իմիջիայլոց, պայուսակներն էլ էինք գցել մեր ուսերին: Այդպես 40 րոպե արևոտ դասարանում վերարկուներով նստելուց հետո վերջապես զանգը հնչեց: Մենք մի վայրկյանում դուրս եկանք դասարանից: Դասարանում մնացել էին մի քանի հոգի, որոնք դեռ հագնվում էին: Մենք նրանց շտապեցնում էինք: Վերջապես բոլորով, կազմ ու պատրաստ, կանգնած էինք աստիճանների վրա` ամենավտանգավոր մասում, որտեղից ուսուցիչը հեշտությամբ կարող էր մեզ տեսնել: Որոշեցինք դպրոցից դուրս գալ խմբերով:

Վերջապես բակում ենք: Որոշեցինք արագ հեռանալ, քանի չենք փոշմանել, բայց…

-Երեխե՛ք, բա որ բարկանա՞ն:

-Վերջ, ես գնացի, ինչ ուզում եք, արեք,- զայրացա ես:

Այսքան կազմակերպված փախուստ և հետ վերադառնա՞լ, երբե՛ք: Սակայն, քանի որ նրանք բոլորը նորից դասարան գնացին, ուզած-չուզած ես էլ գնացի: Երևի ամեն օր այս սցենարը կրկնվում է: Ես ամեն օր որոշում եմ, որ հաջորդ օրը անպայման փախչելու եմ, սակայն միշտ հետ եմ կանգնում այդ որոշումից: Ինչո՞ւ: Ես էլ չգիտեմ: Բայց համոզված եղեք, վաղն անպայման պիտի փախչեմ, թեկուզ` մենակ: Երևի միտքս չեմ փոխի:

Նարինե Դանեղյան 13 տ., 2004թ.

arxiv

Շնային պատմություն

Մենք պատրաստվում էինք մրցույթի: Այն մրցույթին, որի մասին մի անգամ արդեն պատմել եմ: Բայց եթե չեք հիշում, նորից կպատմեմ: Մեր դպրոցում անգլերենի մրցույթ էր լինելու երկու թիմերի միջև: Ես մեր թիմի ավագն էի: Մենք ամեն օր փորձ էինք անում: Արդեն գարուն էր, ու մենք որոշեցինք հերթական փորձն անել Գևորգենց տան բակում: Գևորգը Կոնդում է ապրում: Կոնդի ոլոր-մոլոր ճանապարհներով բարձրանալով, շնչակտուր տեղ հասանք:

-Երեխեք, հասանք,- ասաց Գևորգը,- կանգնեք, հիմա ես ձեզ ցույց կտամ իմ շանը:

-Մենակ գնացեք,- ասացի ես,- ես չեմ գա:

Եթե չգիտեք, ապա ասեմ, որ ես շներից շատ եմ վախենում:

-Ոչ,- ասացին բոլորը և սկսեցին ինձ հրել:

Հրելուց իրար վրա ընկանք: Ի վերջո հրելով ինձ ներս մտցրին: Շան բույնը տան կողքին էր, և դռնակը փակված էր ցախավելով: Սկսեցինք փորձը:

-Սամվել, I have got a brother: Սարքիր հարցական և ժխտական:

Այդ պահին ես ճչացի.

-Շունը:

Գևորգի չարաճճի եղբայրը բացել էր դռնակը և դուրս հանել շանը:

Թե ինչ եղավ հետո, ավելի լավ է չպատմեմ: Բայց դա մեր առաջին ու վերջին այցելությունն էր Գևորգենց տուն: Բա՞:

Նարինե Դանեղյան 11տ., 2002թ.

arxiv

Գնդակը, «Կուբոկը» և մեր չհաջողված ֆուտբոլը

Ուռա, վերջապես գնում ենք: Ո՞ւր: Դե իհարկե, տատիկիս տուն: Հիմա կզարմանաք, կմտածեք, թե ինչու եմ այսքան ուրախացել: Ուրախացել եմ, որովհետև մեր շենքը բակ չունի, և մենք օրերով չենք կարողանում խաղալ և միայն տատիկիս բակում ենք ամբողջ օրը խաղում: Խաղում ենք՝ ինչ ուզում ենք, էլ պահմտոցի, էլ բռնոցի, էլ ֆուտբոլ: Մի խոսքով, ամեն ինչ: Վաղ առավոտից անընդհատ շտապեցնում ենք մայրիկին.

-Մամ, լավ էլի, շուտ արա:

-Մամ, մի գործ էլ տուր ես անեմ, շուտ վերջացնենք ու գնանք,- անդադար ասում ենք մեկ ես, մեկ էլ Ռոմանիկը:

Գնացինք: Ահա այնքան սիրելի բակը:

Շատ արագ հավաքվում են ընկերներս, և մենք սկսում ենք ֆուտբոլ խաղալ: Լենան գնդակը փոխանցում է Ռոմանիկին, Ռոմանիկը՝ ինձ: Ես էլ ամբողջ ուժով հարվածում եմ դարպասին: Վայ, այս ի՞նչ եղավ: Գնդակը դարպասի փոխարեն հայտնվում է առանձնատներից մեկի բակում: Այդ դեռ ոչինչ: Հակառակի նման, առանձնատունը շրջապատված է բարձր քարե պարիսպով: Այդ էլ դեռ ոչինչ: Պարզվում է, առանձնատանը մարդ չկա, գնացել են հանգստանալու: Ի՞նչ անել, ինչպես «ազատագրել» մեր գնդակը «գերությունից»: Հերթով բոլորս փորձեցինք մագլցել պարիսպն ի վեր: Ոչինչ չստացվեց: Հուսահատված երեխաները գնացին տուն: Մնացինք ես ու Ռոմանիկը: Ես մի մեծ քար գտա, բարձրացա քարին ու փորձեցի Ռոմանիկին գրկած բարձրացնել պարսպի գլխին: Էլ չեմ մտածում, լավ, ասենք թե մի կերպ բարձրացրի, բա խեղճը հետո ո՞նց պիտի հետ վերադառնա: Ես այսպես տանջվում էի, մեկ էլ լսեցի.

-Վայ, Նարինե, այդ ի՞նչ ես անում:

Մայրիկիս վախեցած ձայնն էր: Քարը շարժվեց ոտքերիս տակ, ես և Ռոմանիկը թրմփացինք գետնին: Դեռ լավ է, որ «թեթև մարմնական վնասվածքներով» պրծանք: Հետո եկավ մի մեծ տղա՝ «Կուբոկ» մականունով, և «ազատագրեց» մեր գնդակը: Ահա այսպես: Բա։

Իսկ սիրելով չե՞ն…

arxivԱշնանային տաք ու պայծառ երեկո էր: Արևի շողիկները բաց պատուհանից լցվում էին սենյակս, խաղում մազերիս հետ, ձեռքիցս փախցնում գրիչը: Հեռու, հեռու գնացեք, այ չարաճճիներ, այսօր ես զբաղված եմ, չեմ կարող ձեզ հետ խաղալ: Մտածում եմ` պետք է անպայման գրել խաղաղության մասին: Լավ, լավ, մի րոպեով կմոտենամ պատուհանին, կնայեմ Մասիսի ճերմակ գագաթին, կհիանամ Հրազդանի կիրճի աշնանային գույներով: Վերջ, էլ ինձ չխանգարեք: Ես գրում եմ:

Չգիտեմ ինչու, խաղաղություն ասելիս անպայման մտածում եմ, որ այդ բառի հականիշը պետք է լինի պատերազմը: Պատերազմ և խաղաղություն: Դարեր շարունակ մարդիկ պատերազմել են, կոտորել միմյանց, ավերել ծաղկած քաղաքները, կործանել իրենց իսկ ձեռքով ստեղծած հրաշալիքները: Եվ միմյանց ամեն տեսակ չարիք պատճառելուց հետո` խաղաղության դաշն են կնքել և ուրախացել: Նորից սկսել են վերականգնել իրենց իսկ ձեռքով ավերվածը: Բայց ինչպե՞ս կարող են վերադարձնել իրենց քույրերին, եղբայրներին, մայրերին` բոլոր նրանց, ովքեր զոհվել են այդ պատերազմներում:
-Նառ, Նառ, ի՞նչ կլինի, օգնիր, էլի~:
Ռոմանիկն է` փոքր եղբայրս: Անգլերենի գիրք թևի տակ, գրիչը, ինչպես միշտ, բերանում, սևուկ աչիկները կլորացած, ինձ է նայում:
-Տուր, տուր տեսնեմ, միայն թե արագ, թե չէ` կմոռանամ, թե ինչ պիտի գրեմ:
… Մտքիս թելը կտրվեց: Ինչի՞ մասին էի գրում: Հա: Խաղաղության:

Վերականգնել, երևի հնարավոր է ամեն բան, բացի մարդկային հարաբերություններից ու կյանքից: Իսկ զոհվածների ու անմեղ նահատակների արյունը պիտի վրեժխնդրություն ծնի: Եվ ահա` նոր պատերազմի առիթ: Պետք է ընդհանրապես դադարեցնել ամեն տեսակ պատերազմներ, թե չէ, աշխարհի երեսին մարդ չի մնա…

… – Նառ, Նառ շուտ արի, հարսանիք է, տես, փողոցն էլի խցանվել է: Ո~ւխ, էս ինչ սիրուն հարս է: Շուտ, փուչիկներն արդեն բաց թողեցին;
Էլի Ռոմն է: Թռել է պատուհանի գոգին և ուրախանում է:
-Ռոմ, մի խանգարիր:
-Նառ, տես, էլի մի հարսանիք: Մեկն էլ եկավ, արդեն խառնվեցին իրար:
Բաց պատուհանից հեղեղի նման սենյակ է լցվում խառնաշփոթ երաժշտություն: Այս գիշեր էլ մինչև լույս կնվագեն, կաղմկեն, չեն թողնի քնենք: Է, ինչ արած, մարդիկ ուրախանում են: Փակում եմ պատուհանը, փորձում կենտրոնանալ: Ինչպե՞ս համոզել մարդկանց, որ չպատերազմեն: Ինչպե՞ս համոզել ահաբեկիչներին, որ չպայթեցնեն ինքնաթիռները, որ չգրավեն թատրոնները… Ի՞նչ անել: Չէ՞ որ այնքան լավ է, երբ կապույտ երկնքում փայլում է պայծառ արևը, երբ բակում աղմկում ու խաղում են երեխաները, երբ գույնզգույն ծաղիկների վրա հանգստանում են բազմերանգ թիթեռները: Այնքան լավ է այս աղմկոտ հարսանիքը, թեկուզ շատ է խանգարում ինձ: Երևի պետք է, որ բոլոր մարդիկ սիրեն իրար, այնքան սիրեն, որ երբեք չվիրավորեն, չնեղացնեն միմյանց…
Մի՞թե այդքան դժվար է սիրել մարդկանց:

Նարինե Դանեղյան, 13տ.
«Երիտասարդությունը և խաղաղությունը» էսսեների մրցույթից,
«Մանկանց երկիրը», 2003թ.