Ամալյա Հարությունյանի բոլոր հրապարակումները

Ազիզյանները

Լուսանկարը` Ամալյա Հարությունյանի

Լուսանկարը` Ամալյա Հարությունյանի

Exploring the world through the lens of camera ծրագրի շրջանակներում

Մի քանի օր առաջ մենք մեր բելգիացի ընկերների հետ մեկնել էինք Արզական գյուղ` հյուրընկալ ընտանիքներում ապրելու և գյուղի սովորույթներին ծանոթանալու: Ես պետք է մնայի Ազիզյանների ընտանիքում։ Մի ընտանիքում, որտեղ ապրում էին ընդամենը 3 հոգի, բայց այդ օրերին իրենց երկհարկանի տունը լեփ-լեցուն էր: Հյուրեր էին եկել ամենատարբեր մարզերից ու վայրերից:

Գյուղում Աստվածածնի վերափոխման տոնն էր: Տոնի նախորդ օրվանից փողոցները լցվում են ավտոմեքենաների ձայներով, մարդկանց մեծ հոսքով և, իհարկե, մեծ նախապատրաստությամբ: Մի մասը գաթա էր թխում, մի մասը` լավաշ: Տղամարդիկ նախապատրաստում էին միսը, շինարարական և այլ գործեր անում:

Ազիզյանների տանը, որտեղ ես էի գիշերում, գեղեցիկ ու մեծ ոգևորություն էր: Սասուն հոպարը իրենց բակում մի ամբողջ տիեզերք էր պատրաստել գունավոր լույսերով` դեղինով՝ լուսինը, կողքինները աստղերն էին: Գայանե քույրիկը լավաշ ու գաթա էր թխում: Ու բոլորը մեծ անհամբերությամբ սպասում էին առավոտվա գեղեցիկ մատաղին:

Առավոտյան 5:30-ից մարդկանց հոսքը սկսվում էր դեպի Արզական գյուղի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի` մասնակցելու տոնի կատարվելիք արարողություններին:

Լուսանկարը` Ամալյա Հարությունյանի

Լուսանկարը` Ամալյա Հարությունյանի

Մենք արթնացանք տան եռուզեռից: Ազիզյանները չէին էլ համբերել, որ առավոտը բացվի, սկսել էին աշխատել:

Վեր կացանք, Սասուն հոպարը արագ մեզ դուրս կանչեց, հատուկ տոնի կապակցությամբ փայտե սեղան էր պատրաստել, ու աչքերը երջանկությունից փայլում էին։ Երջանիկ էր, որ տոնի անցկացմանն իր մեծ դերն էր ունեցել: Նախաճաշեցինք, ու բոլորը անցան իրենց գործերին:

Սասուն հոպարը մատաղն էր պատրաստում, Գայանե քույրիկը եփեց մատաղը: Թոնիրում գունավոր բանջարեղենն ու միսը խորոված էր դառնում: Խարույկի մեջ գեղեցիկ գույներով պատրաստվում էր տոնի կարևոր բաղադրիչներից մեկը: Խոհանոցի հարակից սենյակը, որտեղ հաց էին թխում, լիքն էր իրար վրա դրված լավաշներով։

Հյուրերը տան անդամների պես պատրաստություն էին տեսնում: Սուսան տատին օգնում էր մատաղը եփել, մյուսները սմբուկ էին մաքրում, աղցան պատրաստում:

Էսպես պատրաստվեցին, պատրաստվեցին և այնքան համեղ ու հաճույքով էին ուտեստներ պատրաստում, որ չէին վերջացնում աշխատանքը, բայց չէին էլ հոգնում այդքան անելուց: Վերջում, երբ պետք է գնայինք, ընտանիքի անդամները քիչ էր մնում նեղանային մեզնից:

-Յա ոնց, էս առանց մեզ հետ սեղան նստելու գնո՞ւմ եք:

Չթողեցին, նստեցրին սեղանի շուրջ, բացատրեցին, որ չի կարելի առանց մատաղ ուտելու գնալ, որ չեն կարող թողնել՝ իրենց տանը լինելով՝ չուտել ու դուրս գալ։ Մի-մի կտոր կերանք ու դուրս եկանք:

Գեղեցիկ գույներով խորովածն էլ խոստացանք մյուս անգամ համտեսել՝ նորից հյուրընկալվելու ակնկալիքով:

Ամալյա Հարությունյան

A few days ago we traveled with our Belgian friends to the village of Arzakan for living in host families and getting acquainted with the traditions of the village. I had to stay in the Azizian family, in a family where only three people lived, but on these days their two-story house was full. Guests came from different regions and places.

The village was celebrating one of ceremonies

The day before ceremony the streets was filled

with car voices, a great deal of people, and, of course, great preparation. Some of them baked gata and some were lavash. Men were preparing meat, doing construction work, and other things.

At Azizyans’ home, where I was overnight, was beautiful and great enthusiasm for ceremony. Mrs Sasun made a whole universe with colorful lights in the yard, the moon with yellow, and the stars on the sides. Miss Gayane baked lavash and gata. And everyone was waiting for the beautiful morning of the day and sacrifice.

From 5:30 am, people started flowing to the Surb Astvatsatsin church in the village of Arzakan to participate in the celebrations.

We woke up from the voices of booming house. The Azizians did not endure, that morning had begun, they began to work intensively.

We got up, Mrs Sasun quickly called us out, he made a wooden table on the occasion of holiday, and his eyes were full of happiness. It was a happiness that he had a big role in celebrating the holiday. We ate breakfast and everyone went through their work.

Mrs Sasun was preparing a sacrifice, and Miss Gayane cooked meal. In Tonir colorful vegetables and meat became barbeceu. One of the important components of the holiday was made in the fireplace with beautiful colors. The room next to the kitchen, where they baked bread, was full of lavash sheaf and stoves.

The guests do and participate the preparations like homeowners. Susan grandma helped to cook meals, the other cleaned bent and cooked salad.

They were cooked, cooked and cooked so delicious and delicious, they did not finish their work, but they did not even get tired of doing it. In the end, when we were to go, the family members were shrinking from us and said.

-Why do you go without eat this mealswith us ?

They did not allow us to go.They sit down at the table and explained that we could not go without eating a meal, so they could not let us leave their home without eating. We ate a piece and went out.

The beautiful barbecue also was promised to taste the once again with the expectation of hosting again.

Amalya Harutyunyan

ՀԱՅ-ԲԵԼԳԻԱԿԱՆ “EXPLORING THE WORLD THROUGH THE LENS OF A CAMERA” ԾՐԱԳԻՐ. Օր երկրորդ

Լուսանկարը` Էլզա Զոհրաբյանի

Լուսանկարը` Էլզա Զոհրաբյանի

-Այսօր դուք նստելու եք «մարշրուտկա»

Մոտավորապես էսպիսի բառերով սկսվեց ծրագրի մեր երկրորդ օրը:

Նախաճաշից հետո ուղևորվում ենք դեպի «Մանանա»:  Էստեղ մեզ նոր  արկածներ էին սպասվում:  Բաժանվում ենք 4 խմբի, մեզ տրվում է 4 ժամ, 7 առաջադրանք ու ողջ Երևանը, որ պիտի բացահայտեինք բելգիացի մեր ընկերների հետ:

Մենք պետք է գտնեինք թանգարաններ, եկեղեցիներ, ցայտաղբյուրներ, լուսանկարեինք ու լուսանկարվեինք նրանց հետ, հագնեինք հայկական  տարազ, և, իհարկե, երթևեկեինք մեր երթուղային տրանսպորտով` ճանաչելով Երևանը այլ անկյուններից:

Երևանի, մեր` մասնակիցների ու ճամփորդությունների խառնված մայրուղիներում արկածներն ու զվարճալի պատմությունները անխուսափելի էին` ճանապարհը կորցնելուց մինչև անգլերենին տիպիկ ռուսերենով պատասխանող մարդիկ:

Բայց ամենաէքստրեմալը  Բելգիայի մասնակիցների հետ երթուղային նստելն էր: Իրենք զարմացած ու հետաքրքրված էին մեր փոքրիկ ու հին փոխադրամիջոցներով ու մի քիչ էլ բարկացած էին երևանյան շոգից:

Բացահայտելով Երևանը` մենք հասցրինք բացահայտել իրար, շփվել և ավելի մտերմանալ միմյսնց հետ:

Ճաշից հետո ֆոտոյի որքշոփն էր: Սովորեցինք լուսանկարելու հիմնական կանոնների, լուսանկարում կարևոր տարրերի մասին:IMG_9793

Քննարկեցինք մի շարք հարցեր, խոսեցինք դոկումենտալ լուսանկարչության մասին, դիտեցինք մի քանի ֆոտոշարքեր արված թղթակիցների կողմից և հետո փորձեցինք մեր սովորածը օգտագործել գործնականում: Սկսեցինք լուսանկարներ անել՝ շրջելով Երևանով:

Ընթրիքից հետո մեզ մոտ հայկական մշակույթի երեկո էր: Մեր ընկերներին հյուրասիրեցինք հայկակսն խոհանոցին բնորոշ ուտեստներ, պարեցինք հայկական ժողովրդական պարեր ու փորձեցինք սովորեցնել բելգիացի մեր ընկերներին:

Օրն ավարտեցինք միասին երգելով,  խոսելով, անցկացնելով հետաքրքիր և ուսուցողական ժամանակ:

Հա, ի դեպ, լուսանկարներ անելու ընթացքում Բելգիայի մասնակիցների հետ զրուցելով քայլում էինք: Ամեն մեկը պատմում էր իր երկրից ու բացատրում իրենց լեզվից հետաքրքիր տարրեր: Չէի հասցրել Սոնային դիմել՝ ասելով. «Սոն, լսի»,  Ռևդուանը հարցրեց,  »Is it mean listen?»:

Վստահ եմ` ծրագրի ավարտին բելգիացիները մեզ հետ հայերենով են  հաղորդակցվելու:

Ամալյա Հարությունյան

***

Ներկայացնում ենք ծրագրի մասնակիցներին

Հարցազրույց Վալերիա Կորոլյովայի հետ 

Լուսանկարը` Զառա Թորոսյանի

Լուսանկարը` Զառա Թորոսյանի

-Որտեղի՞ց ես իմացել ծրագրի մասին և ո՞րն էր նպատակը ծրագրին մասնակցելու:

-Ես միշտ երազել եմ ճանապարհորդել, ծանոթանալ նոր մարդկանց հետ, ուսումնասիրել այլ երկրների մշակույթը և այդ ամենի մասին ֆիլմեր նկարել: «Թումուլտը» ժամանել էր մեր դպրոց և ֆիլմմեյքինգով զբաղվող երեխաներին ներկայացրել էր այս ծրագիրը:

Ես նայեցի մանրամասները «Թումուլտի» էջում, խոսեցի ծնողներիս հետ և ահա ես այստեղ եմ:

-Արդեն երկու օր է՝ Երևանում ես, ի՞նչ տպավորություն ունես ծրագրից:

-Մինչ գալս ես համարյա ոչ մի բան չգիտեի «Թումուլտի» և «Մանանայի» մասին, բայց հիմա ես ունեմ բավական շատ տեղեկություն և կարող եմ ասել, որ տպավորություններս առավել քան լավն են:

-Ինչպիսի՞ն էին քո ակնկալիքները մինչ ծրագիրը և ինչպիսի՞ն են դրանք հիմա:

-Մինչ գալս ես ցանկանում էի իմանալ ամեն ինչ ֆիլմերի մասին և հիմա նույնպես անհամբեր սպասում եմ դասընթացներին, նաև մտածում էի, որ շփումը երկու ազգերի միջև այդքան էլ չի ստացվի, բայց հիմա տեսնում եմ, որ դա այդպես չէ:

-Բավարա՞ր էր քեզ համար այս երկու օրը Երևանի մասին կարծիք կազմելու:

-Այո: Ճիշտն ասած, ես չէի կարող պատկերացնել, թե ինչպիսին են այստեղ մարդիկ: Ես մտածում էի, որ այստեղ մարդիկ լցված են չարությամբ, բայց հիմա տեսնում եմ, որ չկա ոչ մի չարություն, հայ ժողովրդի կողքին ես ինձ ապահով եմ զգում:

Նաև շատ է դուրս եկել քաղաքի ճարտարապետությունը:

-Ի՞նչն է քեզ ամենաշատը դուր եկել Երևանում:

-Ցայտաղբյուրները: Կյանքումս առաջին անգամ էի տեսնում ցայտաղբյուր: Եվ շենքերը: Ամեն ինչ հին ոճի մեջ է, ու հենց այդ հնությունն է գեղեցկացնոյմ քաղաքը:

-Եթե լիներ հնարավորություն Հայաստանում բնակություն հաստատելու,արդյո՞ք կցանկանայիր:

-Ես հաստատ կապրեի այստեղ մեկ տարի, բայց ոչ ընդմիշտ, որովհետև ես ծնվել եմ Բելգիայում և չեմ կարող հենց այնպես թողնել իմ երկիրը և տեղափոխվել Հայաստան:

-Ի՞նչ բացահայտեցիր Հայաստանում, որ չկար Բելգիայում:

-Վարորդներն են այստեղ տարօրինակ: Այնպիսի տպավորություն է, ասես նրանք չեն ենթարկվում կանոններին:

-Նկարագրիր երկու բառով Հայաստանը:

-Անտիկվար, պատրիոտիկ:

-Նկարագրիր երկու բառով «Մանանան»:

-Կրեատիվ, հյուրընկալ:

Հարցազրույց Աննա Անդրեասյանի հետ

-Ինչպե՞ս ես իմացել «Մանանայի» մասին:

-Երեք տարի առաջ «Մանանայի» թիմը եկել էր մեր դպրոց, և երբ ես իմացա, թե ինչով են նրանք զբաղվում, հասկացա, որ ուզում եմ դառնալ «Մանանա» թիմի անդամ:

Լուսանկարը` Էլզա Զոհրաբյանի

Լուսանկարը` Էլզա Զոհրաբյանի

-Ւ՞նչ ակնկալիքներ ունես առաջիկա երկու շաբաթներից:

-Ակնկալիքներս շատ են, բայց ամենաշատը ուզում եմ ներկայացնել իրենց մեր մշակույթը և ամեն ինչ իմանալ Բելգիայի մշակույթի մասին:

-Ի՞նչն է ամենաշատը քո դուրը եկել այս երկու օրվա ընթացքում:

-Ինձ շատ դուր եկավ մեր շրջագայությունը Երևանով: Ես նրանց պատմում էի ամեն շենքի մասին, ամեն փողոցի մասին:

-Քո տպավորությունները բելգիացի քո հասակակիցներից:

-Նրանք շատ հետաքրքրասեր են, հետաքրքրվում են հայկական մշակույթով, և մենք ունենք շատ ընդհանուր բաներ, որոնց շնորհիվ մեր մտերմությունն ավելի է ամրապնդվում:

-Ի՞նչ կցանկանայիր ավելացնել:

-Հուսով եմ, մենք կանցկացնենք լավ ժամանակ այս երկու շաբաթվա ընթացքում, կսովորենք նոր բաներ, կփոխանակվենք գիտելիքներով: Հուսով եմ, որ նրանք կգնան այստեղից միայն լավ հուշերով:

Հարցազրույցները վարեց՝ Արման Բաղդասարյանը

***

Today was quite a day.

It started off being kind of mellow for the ones who woke up early. They had a delicious and varied breakfast, had time to shower and get ready on their own tempo.
For the ones who didn’t, well they just had to hurry up.

When everyone was out the door, the rumor was spreading that this morning, we would walk in groups of 4-5-6 through Yerevan and they had to reach the most destinations as possible. And like they tend to say, rumor has it.
After a very interesting, beautiful and most definitely tiring walk of four hours, we all met at the lunch place. The music was good, but the lighting and music could use some help.

Լուսանկարը` Էլզա Զոհրաբյանի

Լուսանկարը` Էլզա Զոհրաբյանի

After that, we arrived at Manana Center to have our afternoon photography workshop. We were very exhausted of our four-hour walk so many of our brains were not able to function as they should. Then off course we had our 4 o’clock coffee break and got the assignment to go to take photo’s with what we just learned.

At around 7:30 we all met in front of the hostel so we could go to dinner. I’m sure nobody excepted dinner to be such a luxury, it was the first real Armenian cuisine of our trip. We had the opportunity to try all kind of Armenian meals, not all were a success but most of them were delicious.
After diner we had regained the strength that we had lost during the day and we returned to the hostel where we were able to get to know the Armenian culture in a very nice way.
Food, general information and a large amount of dance were all to be admired. After a while, the tired people went to bed and the evening slowly came to an end.

 Rédouan Muyldermans

amalya harutyunyan

Կգա՞ս Երևան

Բարի լույս: Առաջին բանը, որ կանես դու, երբ աչքերդ բացես խորը քնից հետո, դե, ասենք, կարող է լինել հեռախոսդ վերցնելը, մտածելը՝ ինչպես սկսել օրդ, իսկ ես ամեն առավոտ պատուհանիցս պիտի Երևանիս նայեմ:

Զարմանալի՞ է, երևի՝ չէ, ինչպես դու, այն մյուսն ու այն մեկը իր մարզն է սիրում, այնպես էլ ես` Երևանը:

Կգա՞ս: Գիտեմ, որ գաս, ուզելու ես Երևանը տեսնել, դե ինձ էլ կհարցնես․

-Օպերա, Կասկադ, Հրապարակ կտանե՞ս:

Խնդրում եմ՝ չնեղանաս, երբ ասեմ, որ չեմ տանի, որ դրանք իմ ամենաչսիրած տեղերն են, որ դրանք տեսնելով՝ դու երբեք չես ճանաչի մեր քաղաքը:

Հա, ու խնդրում եմ՝ չասես, որ ամենահետաքրքիրն էնտեղ է, չէ, քեզ խաբել են՝ փորձելով ամենագեղեցիկը թաքցնել աչքիցդ: Գիտե՞ս՝ նրանք ինձ խաբել չկարողացան:

Որ գաս, Երևանի մարդկանց անտարբեր ու սառը չկոչես, հա՞, խտրականություն դնող ու իրենց բարձրահարկերը պաշտողներին իսկական երևանցու տեղ չընդունես, հա՞:

Մի քանի օր առաջ էր, որ գնացել էի Վայոց Ձոր, չէ, չէ ոչ մի ծրագիր, ոչ մի ճամբար, ուղղակի հյուր, 17-ն ու #ՏՆԱԿ2017-ը ինձ ամուր կապերով կապել են այդ մարզին ու երեխաներին: Ու չնայած, որ էստեղ ապրում են տեղեկացված ու ազատամիտ երիտասարդներ, ես օրը մի քանի տասնյակ անգամներ լսում էի «ոնց որ Երևանից չլինես» արտահայտությունը:

Չէ, մարդիկ, չէ, ես երևանցի եմ ու ես էլ կարող եմ սիրել գյուղը, խտրականություն չդնել, հանգիստ ու առանց փնթփնթոցների ապրել գյուղական միջավայրում, առանց բողոքի քայլել քարքարոտ ու դժվարին ճանապարհներով, ունենալ շատ-շատ մտերիմ մարդիկ մարզերից:

Վայոց Ձորում ու, առհասարակ, ամեն տեղ Երևանից դուրս, մարդկանց թվում է, որ ես երևանցի չեմ, կամ Երևանում եմ ապրում սովորելու համար, բայց ես ծնվածս օրվանից եղել եմ քաղաքումս, ու ինձ դա երբեք իրավունք չի տվել ուրիշ կերպ նայել մարզի բնակչությանը:

Իմ նմանները ոչ թե «ոնց որ Երևանից չլինես»-ներն են, այլ հենց իսկական երևանցիները, ովքեր իրենց հարազատի նման կընդունեն իրենց տանը, կսիրեն գյուղն ու էդ միջավայրը, ցույց կտան իրական Երևանը, երեկոյան թեյի կամ սուրճի առաջ քեզ իրենց բակի ամենաանհավանական պատմությունները կպատմեն: Դու ուղղակի պետք է գտնես, իսկ ես հավատացնում եմ` նրանք հաստատ կան:

Խնդրում եմ, որ գաս, չասես, որ էստեղ բոլոը զարգացած են, բոլորը ակտիվ են, բոլորը ամեն ինչ գիտեն: Չէ, միանգամայն կսխալվես: Մարզերի երեխաները հազար անգամ տեղեկացված ու իրավագիտակից են, հազար անգամ ավելի շատ ապագայի հույսեր ունեն ու հազար անգամ շատ ակտիվ քաղաքացիական կյանքով են ապրում:

Որովհետև բոլոր ծրագրերն էլ միտված են դեպի մարզեր՝ պատճառաբանելով, որ էնտեղ ակտիվության խնդիր կա: Կներեք, էլի, պիտի ժխտեմ, բայց ամենասիրուն Երևանիս հիմա ամենամիապաղաղ կյանքն է պատել: Տուն, դպրոց, համալսարան, աշխատանքի, գոնե մի քանի քայլ դրսում ու կրկին տուն: Երևանս այլևս առաջվա ակտիվությունը չունի: Գուցե չի էլ ունեցել, չգիտեմ: Բայց փաստն այն է, որ մի խումբ էլ ակտիվ երիտասարդություն շատ ծրագրերի մասնակցել ուղղակի չի կարողանում, քանի որ ապրում է Երևանում: Չե՞ք կարծում, որ անարդար է:

Բայց դու կգաս, չէ՞:

Որ գաս, քեզ Հրապարակի, Օպերայի փոխարեն Երևանի հին ու սիրուն շինությունները ցույց կտամ:

Որ գաս, Կասկադից երևացող տեսարանի փոխարեն քեզ բարձր տանիքներից փոքրիկ տնակներով ու շենքերով իսկական Երևանը ցույց կտամ:

Որ գաս, Հյուսիսային պողոտայի փոխարեն Արամի, Բուզանդի փողոցներով կքայլենք, բարձրահարկերի փոխարեն գողտրիկ ու կիսակառույց շենքերը ցույց կտամ, ամեն մեկի մասին քեզ կպատմեմ:

Որ գաս, սառը ու անտանելի գրասենյակային մթնոլորտների փոխարեն Անգլիական ու Չարենցի այգում կնստենք խոտերին ու երկար կխոսենք:

Մեծ ու պճնված ամենագնացների փոխարեն քեզ մետրո կտանեմ, կայարանների ու մետրոպոլիտենի սիրունությունը քամին ականջիդ կշշնջա:

Քեզ թանկանոց սրճարանների, ռեստորանների փոխարեն տատիկիս պատշգամբ կտանեմ, կնստեցնեմ հին աթոռներին կամ թախտին ու տատիս թխած տաք-տաք հաց ու պանիր կհյուրասիրեմ, էստեղ կզգաս ամենաիրական Երևանը, կլսես տատիս պատմությունները առաջվա «էլեկտրիչկաների», փողոցների ու մարդկանց մասին: Ու տատիս աչքերը կփայլեն, կփայլեն, որովհետև տարիներ առաջ ցանկացած հյուրանոցից լիքն է եղել իր տունը, հիմա դատարկ է, բայց ամեն հյուրից ինքն ուրախանում է, ինքն ուզում է պատմել ու պատրաստել ամենահամեղն ու ուրիշը: Դու մենակ թե կգաս, հա՞:

Որ գաս, քեզ հազար ու մի անիմաստ պաստառների փոխարեն համալսարանական խոստովանությունների պատերը ցույց կտամ, ամենահասարակի շքեղությունը կներկայացնեմ քեզ:

Հա, որովհետև Երևանն էդպիսինն է: Իր շքեղ բարձրահարկերը ու փողոցները ոչինչ են, իսկ ամենահասարակ տներն ու պատշգամբները՝ շքեղության գագաթնակետ:

Կգա՞ս: Որ միասին բացահայտենք իրական Երևանս, էն Երևանս, որտեղ ես, դու, նա, մենք իրոք տանն ենք:

amalya harutyunyan

Արտասովորության տեսություն

Հարցրի:

-Ինչքան սիրուն ա չէ՞ կյանքը:

-Դե հա, Ֆրանսիայում սիրուն ա, Անգլիայում սիրուն ա, այ, Հայաստանում՝ չէ:

Վրդովվեցի, կյանքի սիրունությունը երբեք սիրուն շենքերով ու հարուստ բնակավայրերով չեմ չափել, սիրունությունն ինձ համար ուրիշ արժեք է եղել, մի քիչ ավելի վերացական ու քիչ հանդիպող: Բարկացած ուղղեցի:

-Չէ, էդ նկատի չունեմ, կյանքը էս պահին, հենց էստեղ սիրուն ա:

Փողոցները առանց մեկի ձեռքը բռնելու սարսափելի շատ վախենալու են, ես գիտեմ` փողոցները պիտի սովորեմ մենակ անցնել, երբևէ ոչ ոք պարտավոր չէ օգնել ինձ անցնել դրանք: Ես գիտեմ` փողոցները դրանք ուղի են ինչ-որ տեղ հասնելու, գիտեմ` դրանք նույնչափ նպատակադրված են ու վտանգավոր, նույնչափ մերն են ու նույնչափ ուրիշինը, ով քայլում է արդեն ձեռքս բաց թողած:

Համալսարանից տուն քայլքի մեջ ոչ մի արտասովոր բան չկա, մի քանի խաչմերուկ, մի քանի լուսացույց, երթուղային ու վերջ: Առօրեական քայլերիդ արանքում արտասովոր զգացած երևույթներ, ծայրաստիճան խառը մտքեր չկան, հազիվ կգրկես հաստափոր հայոց պատմությանդ գիրքը, կմտածես, որ այդ քննությունից էլ պրծար, կժպտաս ու կանցնես առաջ:

Ի՞նչ կա որ, քաղաքը քեզ տանել չի կարողանում, դե դու էլ՝ իրեն, բայց միասին եք ապրում: Քաղաքը քո մեջ է, իսկ դու՝ քաղաքի:

Մինչև վերջին քայլդ կբողոքես օրերիդ չափից դուրս անիմաստ ու միապաղաղ լինելուց, դե, հասարակ օրերը չես սիրում, սովորական քաղաքներն էլ հետը:

Բայց վայրկյանների տակ կատես արտասովորությունը, զգացած երևույթներդ ու խառը մտքերը աշխարհի ամենանողկալի բանը կլինեն, երբ քայլես ոչ սովորական փողոցով:

Դու կպատկերացնես տվյալ պահը ֆիլմերում, երազներումդ, մտքերումդ, բայց ոչ կյանքումդ։

Փողոցները վախենալու են, երբ դու անկարող մեկն ես էդ խառը մեքենաների մեջ։ Լսելի չէ ոչ մի ձայն, երբ քայլում ես, երբ քեզ ոչ ոք ու ոչինչ պետք չէ։ Բայց ավելին, քան հիմա դու ուզում ես լսել բոլորին, ավելին, քան հիմա քեզ բոլորը պետք են։

Անհանգիստ մի մարդու գոռոց, գլխի թեթևակի պտույտ ձախ, ու մի ահռելի մեքենա կարող է վերջ դնել էս ամենին:

Կհիշես։

Մարդկանց, որ լքել էին, որ խաբել էին։

Մարդկանց, ում նվիրել ես տիեզերքդ ու իրենով ես ապրում

Ճանապարհներին, որ կհեռացնեն ու մոտ կբերեն քեզ մտերիմներիցդ։

Մարդկանց, ում էդպես էլ չհասկացար, որ չխոսեցին, որ չբացատրեցին քեզ գնալու արվեստը։

Մարդկանց, որ ամեն անգամ կանգնում ու սպասում ես, որ կարողանաս գրկել, որ քեզ աշխարհի ժպիտն են պարգևում։

Լսարաններին, որ քո ու մյուսների բարձր ծիծաղի ու արցունքների ականատեսն են եղել:

Մարդկանց, որ պնդեցին, որ ոչ ոքի պետք չես, որ իրենք քեզ հետ հոգնում են։

Մարդկանց, որ ամենահոգատարները կլինեն, որ իրենց հետ օրեր կանցկացնես կեսգիշերին իրար գրկած անհեթեթություններ խոսելով։

Պատերին, որ կյանքդ վանդակ կդարձնեն, հետո կպաշտպանեն ցրտից ու անձրևներից։

Մարդկանց, որ կգրկեն քեզ, կասեն, որ շնորհակալ են քեզ ճանաչելու համար, հրաժեշտի ժամանակ կգոռան, որ կարտելու են, ու դու լաց լինես։

Էդ պահին դու ուզում ես լաց լինել տանը նստած, կորցնել ընկերներիդ, կարոտել մտերիմներիդ, միայն թե չլինել փողոցի կենտրոնում: էդ պահին դու մոռանում ես կյանքում քանի անգամ ես ասել, որ ուզում ես չլինել, էդ պահին դու նայում ես ահռելի առարկային. որը հենց էս պահին չի թողնի, որ դու զգաս, սիրես. լաց լինես, կարոտես:

Ու հենց էդ պահին դու, երևի թե առաջին անգամ, իրոք կգնահատես կյանքը…

Սկսում ես պաշտել միապաղաղ օրերդ, չափից դուրս շատ սիրել հասարակ քաղաքները։ Վայրկյանների արագության տակ դու սիրում ես կյանքը, վայրկյանների արագության տակ դու ցանկանում ես շարունակել քայլել ամենաանիմաստ թվացող դեպի տուն տանող ճանապարհը։

Ու նետվում ես առաջ, վերջին ուժով նետվում դեպի մյուս ամենագնացները, ու ներսդ բղավում է՝ ես պիտի դեռ էստեղ լինեմ:

Փողոցները վատն են, երբ լիքն են, երբ կողքիդ ու ձեռքիդ հենարան չկա, երբ տեսածդ 8/100-ական է, զգացածդ՝ միլիարդավոր բջիջներով դող, ուշագնացություն, ու մեծ ուժ, ուժ, որով հաղթահարում ես երբեմն մտացածին ու իրական փողոցները:

amalya harutyunyan

Քաղաքացու կայացումը

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Առաջին անգամն էր: Հա, առաջինն էր, երբ ես համարձակվում էի հակառակվել ծնողներիս ու տուն չգնալ, առաջինն էր, երբ հեռախոսազանգերին չէի պատասխանում ու պնդում էի, որ փողոցում եմ մնալու:

Մի շաբաթ առաջ էր կամ մի քիչ ավելի, Անին ինձ ասաց, որ ես շատ հեռու եմ քաղաքականությունից, հարցեր տվեց, ու ես զգացի, որ բացի փաստերից ուրիշ ոչինչ չգիտեմ, ոչինչ չեմ հասկանում:

Ուրբաթ էր, երբ գոնե տանից դուրս գալու ու զբոսնելու պատրվակով դրսում էի: Մի քանի ժամ հետո ստիպված էի տուն վերադառնալ: Մարդիկ հանրահավաքից, Ֆրանսիական հրապարակը փակելուց, էնտեղ քնելուց ու պայքարելուց էնպիսի դրվագներ էին պատմում, էնպիսիները, որոնք լսելիս անտարբեր անցնել հնարավոր չէր:

Միայն ես իմացա, թե ինչքան ինձ մեղադրեցի ու չներեցի մի ամբողջ շաբաթ ու կիրակի տակից դուրս չգալու ու մերոնց կողքին չլինելու համար:

Կիրակի երեկոյան, երբ բոլորը վախեցած որոշում էին, որ չպիտի գնան համալսարան, ես հստակ գիտեի, թե ինչ եմ ուզում ու ինչ էի անելու: Երկուշաբթի ես պիտի մերոնց հետ լինեի:

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Թե ինչ դժվարությամբ ու ինչ մտքերով հասա համալսարան, կարևոր չէ, ինչքան վախ ու անհանգտություն կար իմ մեջ, դա էլ կարևոր չէ, բայց հասա, ու դիմացիս տեսարանն ինձ այդ պահի ամենաուժեղն ու պայքարողը դարձրեց:
Ուսանողների մի մեծ խումբ գրավել էր ամենամեծ խաչմերուկներից մի քանիսը, համալսարանները դատարկ էին, ուսանողները ժամանակ չունեին դասի գնալու, ուսանողները պայքարի էին ելել:
Տեսածս ամենալուսավոր դրվագներից էր: Ես ու էս երեխեքը գիտեինք ուր ենք գնում ու ինչ ենք ուզում, մեր մեջ էր ապագան, ու մեր մեջ էր եռում պայքարող արյունը:

Մի պապիկ կոնֆետ էր բաժանում, ասացի, որ չեմ ուզում, ասաց` ձեզ համար եմ բերել, բալես, վերցրու, ուրիշին կտաս: Վերցրի, բայց ուրիշին էլ չտվեցի, մինչև հիմա թանկարժեք մասունքի պես պայուսակումս եմ պահում:

Ամենուր խանդավառ դեմքեր էին, մարդիկ, որ անտարբերության զոհ չէին դարձել, մարդիկ, ովքեր հավատում էին, մարդիկ, ովքեր իրենք էին կերտելու ապագան, մարդիկ, ում տեսնելիս կարող էիր ժպտալ, ձեռքով ձեռքին հարվածել ու իրար հավատացնել, որ հաղթելու ենք, մարդիկ, ում հետ հանդիպել էիր պայքարելու համար, մարդիկ, ում կարող էիր ամուր-ամուր գրկել, մինչև 15 վայրկյանը կլրանար (եթե 15 վայրկյանից ավել է տևում գրկախառնությունը, ապա նշանակում է մարդիկ իրար վստահում են):

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Բոլորն էնքան ծանոթ ու հարազատ էին թվում: Ամեն պահ ասում էի` վայ «Մանանայի» Սերոժը, վայ մյուս Սերոժը, հետո էլի՝ Գևը, Սյուզին, Իրինան, Արուսը, Անին ու բոլորը, բոլորին ասես տարիներով ճանաչած լինեի:

Ուսանողների մեծ մասը  սահմանի նման խաչմերուկ, կամուրջ ու փողոց էին փակել ու պահում: Լրագրության ֆակուլտետի մի ամբողջ կուրս դրսում էր: էլի քայլում էի փողոցներով, երբ Արուսին տեսա, աչքերը փայլում էր, մի տեսակ ժպիտ ուներ, նստած էր փողոցի ամենակենտրոնում դրված նստարանին, վազեցի իր մոտ.
-Արուս, բա ասացիր՝ դրսում չես կանգնի, ցույցի չես մասնակցի:
-Ամ, էս անգամ չէի կարող, էս անգամ ուրիշ էր, էս ամենը լրիվ ուրիշ ա:
Ու հա, ուրիշ էր, մարդիկ ու իրենց համարձակությունը ուրիշ էր, նման չէր այս կամ այն օրվան ու պահին:

Բոլորն օգնում էին իրար, բոլորն իրար կողքի էին, մեկը ջուր էր բաժանում, մեկը՝ սնունդ, ուսանողների հայրերը իրենց երեխաների համար սնունդ էին բերում, մի պապիկ էլ ցուցարարներին ծաղիկ էր բաժանում, էնքան գեղեցիր էր էս ամենը…

Ու թե ինչ էի զգում, երբ Անիին էի գրկում, երբ իր մասին տեղեկություն էի ստանում լուսանկարներից, ուղիղ եթերներից, հետո ամբողջ քաղաքով մեկ փնտրում էի իրեն գտնելու ու գրկելու համար: Իրեն տեսնելիս ու գրկելիս միջիս արևի դեղինը թարմացնում ու նորից գործի էի անցնում: Ինքը ապացուցում էր, թե ինչքան ուժեղ կարելի է լինել ու ինչքան կարելի է պայքարել, ինքը, որ փակում էր ավտոբուսները  գետնին պառկելով, ինքը, որ օրերով դրսում էր գիշերում  պայքարի օրինակ էր ինձ համար:

Այստեղ էր իմ երազած հասարակությունը:

Ու սրան հակառակ, ահռելի քննադատություն, քննադատություն և կրկին քննադատություն: Մարդիկ էկրանից այն կողմ էին հետևում դեպքերին ու առանց էդ ամենի մեջ լինելու համարձակվում էին ասել, որ սխալ է, որ ոչինչ չեն փոխի, ձևական բնույթ կրելու մասին գրված մեկնաբանությունները, էլ չասեմ՝ ինչքան շատ էին:
Ձևական ինչպե՞ս են պայքարում, անկեղծ, չգիտեմ:
Քայլում էինք, ու վարորդները վեճ էին սկսել, որ չենք թողնում ազատ երթևեկեն, որ անհանգստություն ենք պատճառում: Բայց հենց անցնեն բնականոն կյանքի, ասելու են «երկիրը երկիր չի»:
Ասում են` էս չի՞ ձեր արածը, ցույց տալով փողոցում դրված աղբամանները, ասում են, որ քանդելուց բացի ոչինչ չեք կարողանալու, ասում են ու ձեռքները ծալած նստում, ասում են` ուսանող եք, տաքարյուն եք, չեք հասկանում, որ չի փոխվի ոչինչ, ու իրենք չեն միանում ինչ-որ բան փոխելու համար:

Էսպես գրում եմ ու տողերս չեմ ուզում հասցնել օրվա վերջին…
Չեմ ուզում հիշել, թե բոլոր «ոստիկան, միացիր» հորդորներին, ոստիկանները ինչ պայթյուններով պատասխանեցին, թե ինչպես մարդիկ վիրավորվեցին, մարդիկ ուշաթափվեցին ու սարսափեցին:

Իմ երազած հասարակությունը փշալարի մի կողմում պայթուցիկ նետող մարդիկ չէին:

Հիմա ես, հնարավոր է, կրկին ոչինչ չեմ հասկանում քաղաքականությունից, չգիտեմ` ինչն է սխալ ու ճիշտ, բայց գիտեմ,  որ ես միշտ պայքարելու եմ իմ երազած հասարակության ու Հայաստանի համար:

amalya harutyunyan

Մի քիչ «չկրթական» համակարգից

Երբ ընդունելության քննություններ էի տալիս, բոլորի՝ «չես կարող»-ներին հակառակ առավելագույն միավոր ստացա:

Ես երազում էի համալսարանի մասին, գեղեցիկ սպասելիքներ գծում: Մտածում էի` կգնամ համալսարան ու էստեղ էլ հնարավորություններիս թերագնահատում չի լինի:

Առաջին անգամ հասկացա, որ մեծ սպասումներ ունեմ, երբ համակարգչային հմտությունների դասին. «Կարո՞ղ եմ ես քիչ անել, տեսողության հետ խնդիր ունեմ», խնդրանքիս դասախոսս պատասխանեց. «Էնպես անեիր՝ չունենայիր, ուրեմն, քննությանն էլ խնդիր կունենաս»:

Ու չնայած էսպիսի դեպքերն ինձ հետ շատ էին, ես շարունակում էի սովորել: Շարունակում էի, քանի որ հստակ գիտեի՝ ինչ եմ ուզում ու ինչ եմ տանելու համալսարանից: Որոշել էի ցույց տալ, որ ինձ երբեք ոչինչ չի խանգարի: Միջանկյալին, երբ առավելագույն 5-ից 5 էի ստացել, դասախոսս նայեց աչքերիս մեջ, ձեռքը բռունցք դարձրեց ու ասաց` «դուխով»: Սա բավական էր ինձ նորից առաջ գնալու ու հավատալու ինքս ինձ: Հետո ինչ լինում էր, հիշում էի էդ պահն ու նորից սկսում պայքարել:

Կիսամյակը ավարտեցի բավականին բարձր միավորներով: Սակայն բանավոր քննությունների ժամանակ փոխանակ տոմսիս հարցերը տային, լսում էի «Մեղք ես, 14 դնե՞մ, գնաս», «Բա սովորելը բարդ չի՞» արտահայտությունները:

Հա, բարդ է, երբեմն շատ: Բայց ես սովորում եմ, չէ՞: Ինչի՞ համար են տվյալ հարցերը: Ամեն անգամ, երբ դու իրոք ուզում ես սովորել, քեզ կոտրում են, խղճում, ասում, որ չես կարող, հավատացնում, որ կրթական համակարգը քեզ համար չէ:

Էս ամենն ինձ չխանգարեց, որ սովորեմ 2-րդ կիսամյակում, բայց լսել «Եթե նորմալ չի ամեն ինչ հետդ, եթե չես կարողանալու, ինչի՞ ես եկել» արտահայտությունը, մի քիչ շատ նյարդայնացնող էր:

Ու էդպես միշտ է: Դասախոսդ նայում է աչքերիդ մեջ ու հավատացնում, որ ներառում չկա, որ «աննորմալները առանձին պետք է սովորեն» էն դեպքում, որ իրենք ոչինչ չեն փորձել անել, երբ իրենք ոչ մի մատչելի դասախոսություն, գրականություն չեն տրամադրում, երբ մոնիտորները ամենաանհարմարն են, սլայդները` ամենափոքր տառաչափով, նյութերը` համարյա չերևացող տառերով, իրենք համարձակվում են էդպիսի հայտարարություններ անել:

Իրենք համարձակվում են էդպիսի բան ասել, երբ ոչ մի հարմարություն ու մատչելիություն չկա թե շարժողական, թե լսողական, և թե տեսողական խնդիրներ ունեցողների համար: Չկան թեքահարթակներ, հարմար լսարաններ ու նստարաններ, տեխնոլոգիաներ ու միջոցներ, չկան մարդիկ, ովքեր առաջնային պետք է ստեղծեն ներառումը:

Բայց համարձակվում են վիրավորական խոսքեր ասել ու այն դեպքում, երբ քննարկումների ժամանակ բարձրացված մատչելիության հարցին միակ ներկայացուցչական ուսանողական կառույցը ասում է, որ ինքը պարտավոր չի լուծել այդ խնդիրը, որ ինքը չի կարող այդքան բան անել 30 հոգու համար, որ դա առաջնային խնդիր չէ:

Իսկ 2005թ.-ին Հայաստանը միացել է Բոլոնյան համակարգին, ստորագրել համաձայնագիրը, ըստ որի կրթությունը պիտի բոլորի համար լինի, մատչելի լինի անկախ ամեն ինչից, անկախ տվյալ մարդկանց քիչ քանակից:

2010թ.-ին էլ Հայաստանը ստորագրել է ՄԱԿ-ի հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց իրավունքների կոնվենցիան, որտեղ նշվում է, որ բոլորը հավասար են և բոլորը ունեն կրթության իրավունք:

Բայց մինչ այժմ այս երկու փաստաթղթերից ոչ մեկը չի վերածվել թղթից գործի, և դեռ հակառակը` մարդկանց կարծիքը հարում է խտրականությանը:

Ու այսքանից հետո համարձակվում են հարցնել, թե ինչի եմ եկել:

Հա, ես հաճախ եմ մտածում, թե ինչի եմ եկել համալսարան, բայց ոչ նրա համար, որ չեմ կարողանում սովորել, այլ նրա համար, որ չգիտեմ` ինչ եմ ստանալու էստեղ, կրթությո՞ւն, թե՞ խղճահարության խոսքեր ու վիրավորանք:

amalya harutyunyan

Գնում են, ոչինչ….

Դե, էդպես մի նայիր ինձ: Հա, վերադարձել եմ, ուզում եմ էլի զրուցենք, քեզ հետ զրուցել լավ է ստացվում: Դու լսում ես, ես` անվերջ խոսում, ի՞նչ վատ է: Ինչ էլ ասեմ, լսում ես, մեկ-մեկ միայն, երբ շատ եմ ներսիս եղածը պատմում, երևի բարկանում ես:
Էդպիսի մի ընկերուհի էլ ունեմ, ինչքան խոսեմ, մեկ է՝ կլռի: Իրականում այս ձևը լավագույն տարբերակը չէ:
Էսօր ոչնչից եմ խոսելու: Հա, ամենահասարակ, ամենասովորական ոչնչից: Այսօր մատներս ամենահիմար մտքերն են գրելու, ու գիտակցությանս մեջ էդ անխուսափելի ոչինչն է գերիշխելու:
Մի քանի վայրկյան առաջ ընկերներիս հիշեցի:
Էնքան էլ քիչ են: Եթե մի քանի անգամ հաշվեմ, հետո էլ փորձեմ մտերիմներին առանձնացնել, քչերը կմնան: Բայց ամեն անգամ, երբ էս քչերից մեկը ինձ ասի, որ գնում է, մյուսը խնդրի՝ կարևորություն չտալ իրեն, այն մեկը նեղանա, ու ես ինձ աշխարհում ամենամենակը զգամ, մի օր կհանդիպեն:
-Ամ, ինչի՞ ես տխուր:
Կպատասխանեմ` տխուր չեմ:
Երբ սպառնում են.
-Ամ, ժպտա, էլի, լաց չլինես:
Էս մարդիկ չգիտեն էլ, որ ամեն անգամ, ամեն պահ…
-Ամ ի՞նչ է եղել:
-Ոչ մի բան, անկեղծ, ոչինչ:
Մերոնք գնում են, գիտե՞ս: Հա, անկեղծ, գնում են: Օր օրի մենք ավելի հեռու ենք դառնում:
-Մամ, ես կուշանամ մի քիչ, երեխեքի հետ եմ:
-Հա, մենակ թե շատ չմնաս:
Գիտե՞ս, մորս զանգելուց հետո հաջողություն եմ մաղթում երեխաներին ու սկսում մենակ քայլել:
Այգի-մետրո-փողոցներ-մետրո-կանգառ-տուն:

Մենք ամենևին էլ չենք ասում այն, ինչ կա: Մենք անխնա հեռանում ենք իրարից:
Բայց ի՞նչ է պատահել: Ոչինչ:
Երբ նստած էս տեքստը գրեմ ու շատ ընկճվեմ, մորս հարցին ինչ է պատահել, էլի էն իմ սիրած «ոչինչն» եմ պատասխանելու:
Ու որովհետև մերոնք գնում են: Որովհետև ամեն անգամ, երբ ասեն, որ ես անհասկանալի եմ, որ դժվար է ինձ հետ, չեն հասկանալու, որ իմ մոլորակից են գնում, որ մենք շատ ավելի հեռու ենք դառնում: Բայց երբ տեսնեն ինձ՝ հայացքս հառած ինչ-որ կետի, կասեն:
-Հիմա ի՞նչ ես մտածում:
Կասեմ:
-Հեչ, ոչինչ:
Բայց գիտես, մարդիկ էլ ավելի հեռու են փորձում գնալ: էն բարեկամները, էն հազար ու մի ծանոթ ու անծանոթ մարդիկ, երբ հանդիպում են քեզ, ասում են.
-Վայ, Ամալյա ջան, էս ո՞նց ես մեծացել, երբ տեսել ենք, մի մատ երեխա էիր:
Չեն էլ հասկանում, որ ավելի լավ է լռեն, չասեն, որ էսքան ժամանակ գնացել են ու հետ չեն նայել, չասեն, որ ոչինչ չգիտեն ինձնից, ոչինչ չեն հիշում, էն իմ չսիրած ոչնչից…
Բայց մի սարսափելի միջոց էլ կա: Մարդիկ գնում են իրենց բնակավայրից, ընտանիքից, գյուղից, հայրենիքից…
Էս մարդիկ էնքան են անում, որ անխնա գոռում ենք, թե ծխնելույզի ծուխը պակասել է, որ օդանավակայանները լիքն են, որ ընկերներս ուրախ են, երբ իրենց հայրը վերադառնում է, որ էդ ժամանակ իրենց աչքերը էնքան պայծառ են փայլում:
Չենք հասկանում, որ ամեն անգամ, երբ…
-Քույրիկ, գիտե՞ս, չէ՞, էսօր դասընկերս Մոսկվա գնաց:
Մյուս օրը.
-Գիտե՞ս, Տարոնն ասել է 20 օրից հետ է գալու, չեկավ:
Քրոջս բացատրել, որ էլի մի քանի ինքնաթիռներ լքել են մեզ ու իրենց հետ հազարավոր մարդիկ, անտանելի դժվար է: Բացատրել, որ մենք էնքան ենք գնում, որ կորցրել ենք մնալու արվեստը, էն էլ անկախ նրանից, թե ինչպես ենք լքել, հետ չենք գալիս:
Որովհետև ամեն անգամ պիտի 2009-ի դեկտեմբերի 14-ը ու հորաքրոջս գնալը հիշեմ: Լսեմ լացիս ձայնը ու նորից մղձավանջի նման ապրեմ էդ սառը օդանավակայանի պատերն ու ճամպրուկների անտանելի աղմուկը:
Բայց ինքն ասում էր.
-Ես հետ կգամ, ոչինչ:
Որովհետև ամեն անգամ պիտի Հոլանդիա գնացող մորաքրոջս ընտանիքը հիշեմ: Պիտի հիշեմ, որ տղաներից մեկը հենց էնտեղ էր ծնվել, ու մինչ իրենք գալիս էին, ու ես 20 օրում նոր փորձում էի ճանաչել իրենց, իրենք նորից գնում էին: Էլ հետ գալ չէր լինում: Հետ գալու համար ուշ էր:
Բայց նրանք ինձ ամեն անգամ պիտի ասեին:
-Էլի կգանք, ոչինչ…
Գիտե՞ս, երբ 14 տարեկան էի, ես մի ամբողջ 4 հոգու եմ պահել Հայաստանում:
Ես մեր ընտանիքին պահել եմ գնալու մտքից, համոզել, որ էստեղ մնալը, էստեղ հասնել բարձունքներին ու առհասարակ էստեղ լինելը ճիշտ է:
Համոզել չստացվեց, բայց մենք էս պահին էս հողի վրա ենք, մենք չենք դասվել գնացողների շարքին, ու էս երևի ամենակարևորն է:
Ու ինձ մեծ հաշվով շատ քիչ է հետաքրքրում՝ ինչքան են ինձ մեղադրում էստեղ մնալու համար, ինչքան են ասում, որ դրսում լավ կլիներ, դա էլ միշտ չէ, ոչինչ…
Որովհետև ամեն անգամ, երբ ինձ հարցնեն, թե ինչ կա դրսում ու օտար երկրներում, պատասխանելու եմ
-Ոչինչ, ոչինչ էլ չկա:
Էն իմ սիրած ոչնչից:
Մի քանի օր առաջ ամբողջ համալսարանով մեկ լաց էի լինում ու կրկնում:
-Ինձ բոլորը նեղացնում են:
Ով ու ինչու հարցերին էդպես էլ չպատասխանեցի:
Ոչինչ չհասկացան: Ես էլ ոչինչ չասացի:
Կանցնի, ոչինչ…

amalya harutyunyan

Փախչելու ու թվացյալ ժպիտի խաչմերուկում

Առավոտյան ժամը 10-ին քաղաքս էնքան սիրուն ու ներդաշնակ էր, մարդ չկար: Չկային ամբողջ ձայնով մեկ գոռացող երեխաները, անտարբեր ու տխուր հայացքով մարդիկ, Ջուլիկ տատը, որ էդպես էլ չհարմարվեց էն մտքին, որ ես իր թոռանից բարձր եմ ստացել միասնականը, ու ամեն անգամ բարկացած հայացքով նայում է: Քաղաքս սիրուն է, երբ չկան նրան անհանգստացնողներ:
Առաջ, երբ ցանկանում էի մենակ մնալ քաղաքիս հետ, առավոտյան 6-ին էի դուրս գալիս, հիմա ավելի հաճախ է դատարկ, իսկ գուցե դատարկ չէ, այլ քնած է, կամ ինձ համար է էսպիսին, մյուսին քաղաքս երևի գրկաբաց է ընդունում:
Մետրոյում ամայի էր, հազիվ մեկին նկատեիր, էն էլ դուրս գալիս, ներսում մարդ չկար: Հնարավոր է՝ կար,  չգիտեմ:
Ինչևէ, մեծ տարբերություն չկա՝ կլինեն մարդիկ, թե չեն լինի, մեկ է, ես մի վարպետություն ունեմ, չեմ նկատվում, նկատել էլ չեմ սիրում, բայց հաճախ են մարդկային ամենահասարակ արարքները ստիպում իրենց մասին մտածել:
Իսկ ինձ չեն նկատում, չէ է, սուտ եմ խոսում, մեկ-մեկ տարօրինակ հայացքով նայում ու անցնում են առաջ, իսկ ես շարունակում եմ ճանապարհս` նույն աշխույժ ու միևնույն ժամանակ, տխուր ժպիտով:
Մտածում եմ` ի՞նչ կվերցնեի ինձ հետ, եթե փախչեի քաղաքից: Մտքումս հազարավոր մարդկային անուններ տալուց հետո ականջակալներն եմ ընտրում: Անիմաստ է: Ո՞վ կգար ինձ հետ: Ոչ ոք:
Անկարելի բարդ է, չէ՞: Ահռելի շատ եմ սիրում մարդկանց, բայց ամեն ինչ կտամ՝ միայն փախչեմ իրենցից, միայն ոչ ոք երբեք չգտնի ինձ:
Ի՞նչ է պետք ինձ այս աշխարհում: Չգիտեմ, երևի մի թղթի կտոր, որ մարդիկ իրենց թանաքոտ գրիչով կլցնեն, ու ես կպահեմ այն, կպահեմ, էդ թուղթը հազարավոր իրերից էլ բարձր դասելով:
Չէ, բայց փախչելիս դա էլ չէի տանի հետս, դա էլ է ինձ մարդկային քաոսը հիշեցնում:
Պատահե՞լ է կորցնես քեզ, ինքդ քո մեջ քո սեփական աշխարհում դու չգտնես քեզ, որովհետև դու չափից շատ ես ուզում կարգավորել ներսդ, բայց ներսումդ չափից շատ խառնաշփոթ է, որովհետև դու երբեք չես եղել այն, ինչ հիմա ես, բայց երբեք էլ չես կարող լինել հինը, որովհետև դու ինքդ քո մեջ չկաս, արդեն դուրս ես եկել գոյություն ունենալուց, բայց դու քեզ շատ ես կարոտում, շատ-շատ, որովհետև էդպես էլ չես գտնելու:
Մուրացկան կնոջ ասածներից սիրտդ լցվում է, պարզվում է՝ սուտ է:
Ասում են` սիրում եմ, պարզվում է` կեղծ են:
Ասում են` այստեղ են, լսում են ինձ, հասկանում, նկատում… Պարզվում է՝ խաբել են:
Էլ ինչպե՞ս գոյատևես ու սիրես մարդկանց, ինչպե՞ս չուզենաս փախչել, եթե քեզ պետք է չասեն այն, ինչ կա: Իսկ դու ամենապարզ մարդկային կյանքն ես սիրում…
Ինչպե՞ս մնաս, եթե ամեն անգամ պետք է լաց լինես, ձեռքերդ սեղմես իրար, դողդ պահես ներսումդ ու կուլ տաս արցունքներդ, հետո էլի թուլանաս, ու դրանք հոսեն, առանց հաշվի առնելու՝ որտեղ և ինչպես: Ու էս արցունքներդ հենց էն մեկի ուսին պետք է թափվեն, ում շնորհիվ հոսել են, ու դու պետք է հպարտ ու լուռ ընդունես մխիթարանքները, որովհետև  բացատրություն պահանջել չես կարող, ուր մնաց՝ ասես, թե ինչու ես լաց լինում, որովհետև միաժամանակ ցավ պատճառել ու հանգստացնելը այդքան էլ նորմալ երևույթ չէ: Բայց սարսափելին այն է, որ նման դեպք էլ հաճախ է կրկնվում, դու իր պատճառած լացը իր սփոփանքներով ես դադարեցնում: Մի տեսակ անմիտ է:
Մետրոյի բարձր աղմուկի, ականջակալներիս միջից եկող ելևէջների ու սրանից 2 անգամ բարձր գոռացող ու ամեն պահ ինձ իրենց մասին հիշեցնող մտքերիս միքսից մի կերպ լսում եմ:
-Թվացյալ ժպիտի կայարան:
Դուրս եմ գալիս վագոնից, իսկ հեռվում…
-Զգուշացեք, դռները փակվում են, հաջորդ կայարանը կեղծավորություն:

Հ.Գ. Կներես, ներսս դատարկել էր պետք….

amalya harutyunyan

Տարին, որն այլևս չի կրկնվի

Չգիտեմ` վազում ես, շատ արագ ես վազում, հասել ես նշանակետին, իսկ ես ձեռքդ բռնել ու չեմ թողնում գնաս: Ախր, չեմ ուզում: Հասկանալ, որ ամենակարևոր տարիներիցս մեկը անցյալում է, չեմ կարող:
Ես չգիտեմ` ինչպես է ստացվում, որ իմ հոգեվիճակը միշտ նմանվում է դրսի եղանակին, բայց 2017-ը իր հրաշքներով, անհավանական պատմություններով ու նորություններով լրիվ ուրիշ էր:
Հա, հիմա ընկերներս էստեղ լինեին, կասեին, որ ամեն մի տարուց հետո նույն արտահայտությունն եմ անում: Դե հա, բայց տարիներն իրոք չեն կրկնվում, իրոք իրարից ձևով կիլոմետրերով հեռու են, ու այս տարին, ինձ համար, ամենասիրելիներից էր:
Ձմեռը սառն էր, երևի էլի եղանակին էի համադրվել: Հիշում եմ` ընդունելության համար էի պարապում, ու էս կյանքս էլ մի տեսակ սառույցի նման սառել ու չորացել էր: Դիմացս միայն շտեմարաններ էին, հաստափոր ինչ-որ նյութեր ու տետրեր:
Էդքան էլ չեմ ուզում հիշել այս ժամանակները: Ինչ խոսք, անտանելի ձանձրալի էր:
Բայց եկավ գարունը, ու գարնան հետ նաև կյանքս նոր շունչ մտավ:
Դե հետո վերջին զանգ, հրաժեշտ դպրոցին, ու մի օր էլ տեսնում ես, որ գարունը վերջանալու շեմին է:
Հունիսը հաղթանակիս ամիսն էր: Երևի այդ ժամանակ ավելի մեծ բան չկար, քան բարձր բալերով ընդունվելը, ապացուցելը, որ ես կարող եմ ավելին, որ իրականում հնարավորությունները ոչինչ են, միայն ցանկությոuն է պետք:
Ընդունվեցի, արդեն ամենամեծ հաղթանակս տարել էի, ու մնում էր ամառը վայելել:
Հունիսին պատանի թղթակիցների մեր դասընթացը տեղի ունեցավ: Եթե իմանայիք, թե այն ինչ շրջադարձային էր իմ կյանքում: Այդ 3 օրվա մեջ ձեռք բերեցի կյանքիս ամենակարևոր մարդկանց, ու չեմ պատրաստվում երբևէ նրանց թողնել:
Ես համալսարանի մասին մեծ երազանքներով ամբողջ օգոստոսի սկիզբը անցկացրի տանը, բայց երազանքներս մի կողմ դրեցի, երբ տեսա, որ անցել եմ Տնակ ճամբարը:
Օգոստոսի 23-28-ը առաջին անգամ Վայոց ձորում, առաջին անգամ հյուրընկալվող ընտանիքով ճամբարում, ու առաջին անգամ հենց այդ ընտանիքում: Ու դրա հետ մեկտեղ ամեն օր հետաքրքիր սեմինարներ, կինոդիտումներ, ու երեխեք, հետաքրքիր, ուրիշ, ջերմ ու տաք երեխեք:
Այսքան բան պատմեցի 9 ամսվա մասին, բայց երևի այս տարվա ամենախառը օրը օգոստոսի 31-ն էր: Ժամեր էին մնացել, որ ես հայտնվեմ համալսարանում, ու իմ մեջ ամեն ինչ խառնվել էր իրար` դե ամեն ինչ նոր էր լինելու: Մարդիկ մի կերպ պիտի սովորեին ինձ` ամենախենթ ցանկություններն ու մտքերը ունեցող, վայրկյանը մեկ կողքինին գրկող, շատ ու մեկ-մեկ էլ անիմաստ ժպտացող Ամալյային:
Սովորեցին: Զարմանալի էր, բայց նույն պահին երջանկացնող:
Հիմա մի մեծ ընտանիք ունեմ համալսարանում, ձեռքբերումներս էնտեղ շատ են: Ու ես առսնց իրենց արդեն չեմ պատկերացնում հետագա տարիներս:
Տես, ինչքան նորություն ու թարմություն ես բերել կյանքումս: Իսկ հիմա վազում ես, անհագ ցանկությամբ ուզում ես թերթեմ էջը: Իսկ ես չեմ կարող, չեմ էլ ուզում վերջ դնել այս տարուն:

Ու հետ ես նայում, նայում ես տարուդ ու հասականում, որ ընկճված օրերդ ոչինչ են ձեռքբերումներիդ դիմաց:
Չեմ ասի, որ միշտ ուրախ եմ եղել, բայց կասեմ, որ երջանկացել եմ Էլիզաբեթին ճանաչելով:
Չեմ ասի, որ համալսարանում ամեն ինչ կարգին է եղել, բայց կասեմ, որ համալսարանիս մեծ ձեռքբերումներից Անահիտն է եղել:
Չեմ ասի, որ միշտ ժպտացել եմ, բայց կասեմ, որ ամեն արցունքիս վրա Մարին ու Սոնան բարկացել են ու ժպտացրել: Եթե իմանայիք՝ ինչքան ուրիշ զգացողություն է, երբ հասկանում ես, որ ընտրել ես լավագույն ֆակուլտետը ու գտել ես կյանքիդ ամենահավես ու հոգատար մարդկանց:
Չեմ ասի, որ կյանքումս միշտ շողացել է արևը, բայց կասեմ, որ ես այն վառ եմ պահել իմ մեջ ու փորձել եմ ամեն կերպ մյուսներինն էլ միացնել:
Չեմ ասի, որ այս տարիս հոյակապ էր, ուղղակի կասեմ, որ միայն այս տարում հասկացա, թե ով եմ ես իրականում:

amalya harutyunyan

Մորֆոլոգիայից մինչև պայծառափայլ մտքի մթագնում

Սովորական երկուշաբթի:

Չնայած՝ իմ երկուշաբթիները երբեք սովորական չեն լինում: Իմ երկուշաբթին երկուշաբթի չէ, եթե.
1. Ես կիրակի երեկո չեմ հարդարել մազերս, իսկ առավոտյան արթնացել գզգզված մազերով:
2. Չեմ որոշել շուտ քնել, բայց քնել եմ 1-ին, արթնացել 8-ին և ուշանում եմ երթուղայինից:
3. Տասից ավելի անգամ չեմ որոշել չգնալ դասի, իսկ վերջում լուռ քայլել եմ դեպի համալսարան:
4. Ես չեմ մոռացել «Լուսնայինս» տանը և հետ վերադարձել (այն վզնոց է, որի վրա քաղաք է պատկերված: Նրան նմանեցնում եմ երևակայական քաղաքիս, իսկ քաղաքիս անունը մեր կուրսի Անուշը Լուսնային է դրել):

Համալսարան, մեր լսարանը, նստարանս, շարֆս՝ որպես բարձ, ոտքերս արագ-արագ շարժում եմ, որ տաքանամ, աչքերս՝ փակ, ականջակալներս՝ որպես միակ փրկիչ, նոթատետրը՝ միակ մտքերը դատարկելու դաշտ ու էս ամենի հետ էն անտանելի մորֆոլոգիան: Ու հենց էն պահին, երբ ես որոշում եմ կտրվել աշխարհից, իմ մեջ արթնանում է էն ուսումնատենչ էակն ու ավելի վեր դասում մորֆոլոգիան: Հանում եմ փրկիչներիս, ականջներս սրում եմ ու փորձում լսել շատ ցածր պատմվող ուղեղիկի, ողնուղեղի ու վերջույթների մասին դասախոսությունը: Լսում եմ ևս մի քանի րոպե: Ոչինչ չեմ հասկանում: Ասես չինարենի դասին լինեմ: Նորից դնում եմ ականջակալներս, ու էս միջիս ուսումնատենչ էակը էլի սկսում է բոյկոտը:
Նորից ականջներս փորձում եմ սրել մինչև ձայնի ամենակարճ ալիքը, ուշադրությունս կենտրոնացնում եմ միայն դասախոսության վրա ու հասկանում՝ անիմաստ է:

Անիմաստ ասացի, էլի հիշեցի: Վերջերս Աստղի ու Աննայի նյութերը կարդացի: Էս 2 նյութերը իրար հակառակ են գրված, բայց ախր, ես երկուսն էլ ճիշտ եմ համարել:
Դե, Աստղն ասում է, որ հավես չունի ոչնչի ու հոգնել է:
Ահ, ախր, ես էլ եմ էդպիսին, մեկ ամեն ինչ ուզում եմ, մեկ էլ տեսնես՝ նորից Մորփեոսի ճիրաններում ննջում եմ: Հա, ես էլ 17 տարեկան եմ, բայց մեկ-մեկ այնքան եմ հոգնում: Չէ, է, կյանքից չէ, մարդկանցից էլ չէ, չգիտեմ՝ ինչից, երևի հավերժական պայքարից կամ, ասենք, աններդաշնակ էությունիցս: Լավ, ինչևէ, սա մոռացիր:
Աննան էլ ասում է, թե չի սիրում, երբ ասում են՝ անիմաստ է, ասում է, որ կյանքը իմաստավորել է պետք:
Ըհ, ուզում եմ համաձայնել, բայց բարդ է: Պերցեպտիվ գործընթացների հոգեբանության դասախոսությանս տետրի մեջ շատ տգեղ ձեռագրով, բայց հասկանալի գրված է, որ նշանակություն տալը ընդամենը ըմբռնման հատկանիշ է: Այսինքն՝ այն ամենը, ինչ մենք ընկալում ենք, ինքնըստինքյան նաև իմաստավորում ենք:
Իսկ եթե հոգեբանության ֆակուլտետում չսովորեի ու լինեի ավելի սենտիմենտալ, կասեի՝ իմաստավորիր ամենափոքր բանը կյանքիդ, ու կյանքի իմաստն էլ կհասկանաս:
Դասախոսներիցս մեկը մի օր մի բան ասաց: Չնայած, որ հազար անգամ դա մտածել էի, պրոֆեսորից լսելը լրիվ այլ էր: Ասաց՝ մենք երջանիկ ենք, երբ մեզ սիրում են, բայց ավելի երջանիկ ենք, երբ մենք ենք սիրում: Ասածս ինչ է՝ մարդկանց սիրելով իմաստավորիր կյանքդ:

40 րոպե առաջ ռուսերենի ժամ էր: Անգիր էինք ասում: Երեխեքին թողնես՝ ամբողջ օրը բարկանան այդ անգիրների վրա: Իսկ ես էնքան եմ սիրում: Էն փոքր հասակից էլ գրավորներս կիսատ էի անում, վարժությունները մի կերպ ստիպելով գրում, իսկ եթե ասեին՝ մի մեծ անգիր սովորիր, հավեսով կսովորեի: Միայն մնում է հավանեմ բանաստեղծությունը: Մեկ-մեկ էնպիսի գլուխգործոցներ են լինում, որ էս պայծառափայլ ուղեղս հրաժարվում է ընդունել: Թե բա՝ պաթետիկ է, կամ՝ իմ ոճը չէ: Մեկ-մեկ շատ պահանջկոտ է, բայց որ պահին փորձեն հեղինակի մասին ասել, որ լավ չի գրել, ես կբոյկոտեմ: Ախր, էդ մարդիկ իրենց զգացածն են գրում, հետո ի՞նչ, որ էս մեր պայծառափայլ միտքը մինչև հիմա նրանց զգացածը չի հասկանում:
Տեսնես, որ իմ գրածը կարդում եք, դուր գալի՞ս է, կամ հասկանո՞ւմ եք:
Զընգ, ու էլի էս զանգը: Մորֆոլոգիան անցավ, մնաց ինֆորմատիկան:
Էս զանգը մեկ-մեկ էնքան եմ սիրում, թողնես՝ մենակ դասամիջոց անեմ: Բայց եթե էս զանգը դասինն է, անտանելի է զնգում, մի տեսակ նյարդայնացնող ու անասելի բարձր, որ եթե նույնիսկ չուզենաս լսել, ստիպված ես:
Էս ինֆորմատիկային էլ էդ թվերից, ֆունկցիաներից ու բազմաթիվ ձանձրացնող վարժություններից էս պայծառափայլ միտքս մթագնում է: Ախր, էնքան հոգնեցնող է, էլ դու սուս: Ու էդ պահին պայծառափայլ միտքս լքում է ինձ ու հրաժարվում օգնել, ու ես մթագնած մտքով էդ աշխարհի ամենահիմար առաջադրանքները լուծել չեմ կարողանում: Ու էս միտքս, որ ժամանակին պայծառափայլ էր, մթագնելիս իր հետ բոլոր յուրահատուկ մտքերս ու երևակայությունս էլ տանում է, ու դիմացիս սեղանը էն թռչող ափսեից՝ իր այլմոլորակայիններով, դառնում է համակարգչի մոնիտոր ու կողքին՝ Անահիտի կիթառը:
Ու էդ ճգնաժամային իրավիճակում Անահիտը գալիս ու առաջարկում է խաչբառ լուծել: Իրականում էս պարագայում պայծառափայլ միտքս սկսում է մեկ-մեկ գոնե ազդանշաններ ուղարկել, իրեն էդքան էլ լքված չի զգում:
Ճգնաժամային իրավիճակս նպաստավորի եմ վերածում, երբ վերցնում եմ էն սառած ու անզգայացած ոտքերս ու ավելի հետաքրքիր ժամանակ անցկացնելու ճանապարհ բռնում:
Էդ պահին հասկանում եմ՝ պատճառը երկուշաբթին էր, էն չարաբաստիկ խառը ու նույն պահին կյանքիս ռիթմը ապահովող առօրեական երկուշաբթին:

Սովորական երեքշաբթի: Չնայած՝ իմ երեքշաբթիները երբեք սովորական չեն: Իմ երեքշաբթին երեքշաբթի չէ, եթե…

Եթե չհիշեմ էն պերցեպտիվի դասախոսությունը ու հասկանամ, որ ըմբռնելուց էլ արդեն ուզած-չուզած իմաստ եմ տալիս օրերիս: